View of 10 lat Katedry Filologii Polskiej na Uniwersytecie Lwowskim

Pełen tekst

(1)172. KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA. A. A KRAWCZUK JERZY KOWALEWSKI. Katedra Filologii Polskiej Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki. 10 LAT KATEDRY FILOLOGII POLSKIEJ NA UNIWERSYTECIE LWOWSKIM. Z okazji 10-lecia odbya si w dniach 24-26 padziernika Midzynarodowa Konferencja Naukowa Jzyk polski i polonistyka w Europie Wschodniej: przeszo i wspóczesno. Celem konferencji bya wymiana dowiadcze naukowych i dydaktycznych midzy osobami (i reprezentowanymi przez nie orodkami) zajmujcymi si polonistyk jzykoznawcz i literaturoznawcz oraz glottodydaktyk na Ukrainie, w innych krajach Europy Wschodniej oraz Polsce; koordynacja dziaa naukowo-dydaktycznych w zakresie bada polonistycznych oraz nauczania jzyka polskiego na Ukrainie. W trakcie konferencji doszo do wielu spotka o charakterze dyskusyjnym, co przyczynio si do rozwoju poszczególnych zagadnie naukowych, jak te do konsolidacji rodowiska polonistycznego. Historia polonistyki lwowskiej siga roku 1817, kiedy to na mocy podpisanego rozporzdzenia cesarskiego podjto decyzj o powoaniu na Uniwersytecie we Lwowie pierwszej katedry polonistycznej. Jednak dopiero w styczniu 1826 roku na stanowisko profesora katedry zosta mianowany ikoaj Michalewicz, byy bibliotekarz J. M. Ossoli skiego. W nastpnych latach funkcj t sprawowali kolejno: Jan Szlachtowski – kustosz Zakadu Narodowego im. Ossoli skich we Lwowie, Antoni Maecki oraz Roman Pilat. We wrzeniu 1903 r. powoano Katedr Historii Literatury Polskiej, której profesorem zosta Piotr Chmielowski, a po nim Józef Kallenbach i Juliusz Kleiner. Trzeci z kolei polonistyczn katedr uczelni zostaa w roku 1926 Katedra Polskiej Literatury Porównawczej, utworzona z Katedry Literatury Porównawczej (istniejcej od 1909 roku), kierowanej przez Jana Kasprowicza. Z now jednostk zwizany by prof. Eugeniusz Kucharski. W okresie midzywojennym w tych katedrach dziaali m.in. znani polonici: Stanisaw empicki, Stefania Skwarczy ska, Bogdan Suchodolski, Stefan Kawyn, Wadysaw Florian. Za gówny orodek bada polonistycznych mona uzna Katedr Jzyka i Literatury PolRoczniki Humanistyczne 62(2014) z. 10.

(2) KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA. 173. skiej, któr kierowali Wilhelm Bruchnalski i Kazimierz Kolbuszewski. Podstawowym kierunkiem bada bya przede wszystkim historia literatury polskiej okresu romantyzmu (twórczo J. Sowackiego – A. Maecki, J. Kleiner, S. Skwarczy ska i A. Mickiewicza – R. Pilat, J. Kallenbach, J. Kleiner, W. Bruchnalski, S. Kawyn). Efektem prac bya publikacja wielu nowych róde do historii literatury polskiej. Naley take przypomnie prace z zakresu historii czasopimiennictwa galicyjskiego. W czasie okupacji sowieckiej pozostawiono jedynie katedr J. Kleinera, podczas niemieckiej okupacji Lwowa Uniwersytet by zamknity. Ostatnim kierownikiem Katedry Literatury Polskiej – do czerwca 1946 roku – by E. Kucharski. Po jego wyjedzie do Polski katedra zostaa zlikwidowana. Po II wojnie wiatowej polonistyka na Uniwersytecie Lwowskim istniaa przy Katedrze Filologii Sowia skiej. W latach siedemdziesitych-dziewidziesitych wieku prac tame podja nowa generacja specjalistów rónych dziedzin filologii polskiej i sowia skiej. Zainteresowania naukowe skupiay si wówczas gównie wokó problemów terminologii polskiej oraz semantycznych aspektów frazeologii. Jak wspomniano na wstpie, w kwietniu 2004 roku utworzono samodzieln Katedr Filologii Polskiej. Jej kadr stanowio na pocztku dziewiciu polonistów i slawistów z katedry slawistycznej, a w nastpnych latach doczali modsi wychowankowie polonistyki lwowskiej i lektorzy z Polski. Mona zauway trzy podstawowe nurty zainteresowa badawczych: jzykoznawcze, glottodydaktyczne i literaturoznawcze. Badania jzykoznawcze s rozwijane w dwóch gównych kierunkach: frazeologia polska (z moliwym uwzgldnianiem odpowiednich warstw frazeologii ukrai skiej – A. Krawczuk, J. Sahata, O. ozynska, J. Stefanyszyn (Dilna), Ch. Nikoajczuk, B. Andruniw). Wspóczesne badania nad frazeologi maj wyrane ukierunkowanie funkcjonalne i oparte s na bardzo duych zasobach korpusowych. Badana jest take dzisiejsza sytuacja polszczyzny na Ukrainie (J. Kowalewski, A. Krawczuk), w tym tzw. polszczyzny poudniowokresowej: aspekty pragmalingwistyczne (A. Krawczuk), odmiana modzieowa jzyka ( . Korol, M. Zelinska), zagadnienia skadni w tekstach gazet polskojzycznych, ukazujcych si na Ukrainie (O. Ohoriko). Rozwija si take praktyczna leksykografia, owocujc powstaniem sowników ( . Bie ka-Swystowycz, W. Chimiak). Wszyscy pracownicy Katedry ucz jzyka polskiego jako obcego (jpjo) take studentów innych kierunków. Zajmuj si praktyczn stron zagadnie glottodydaktycznych. Wikszo z nich swoje dowiadczenia poddaje refleksji.

(3) 174. KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA. teoretycznej – i tak np. problemy zwizane z nauczaniem polszczyzny osób z pierwszym jzykiem ukrai skim syntetyzuje w swoich artykuach A. Krawczuk. J. Kowalewski (lektor jzyka polskiego) rozwija ide programu kulturowego w nauczaniu jzyka polskiego poza Polsk, dostosowujc realizujc go metod kulturow do potrzeb i specyfiki polonistycznego ksztacenia jzykowego na Ukrainie. O. Ohoriko analizuje zagadnienia skadniowe w nauczaniu Ukrai ców jzyka polskiego, I. Bundza – osobliwoci nauczania polskiej gramatyki, zwizane z realizacj w polszczynie – w porównaniu z jzykiem ukrai skim – gramatycznej kategorii liczby. Nauczanie frazeologii jest przedmiotem prac J. Stefanyszyn (Dilnej), J. Sahatej, Ch. Nikoajczuk. Powstaj podrczniki – w tym pierwszy podrcznik midzykulturowy Jestem st d (Krawczuk, Kowalewski 2013). Literaturoznawcze badania skupiaj si gównie wokó literatury polskiej i sowia skiej XX w., a take teorii literatury, i dotycz: polskiej poezji midzywojennej i powojennej, z jej kontekstami sowia skimi i europejskimi, antropologii literatury, problemów podmiotu literackiego oraz jego transformacji, komunikatywnych aspektów tekstu literackiego (milczenie, przemilczenie, negatywno) (O. Sywynski); twórczoci T. Nowaka w kontekcie neomitologizmu literatury XX w., dialogu polsko-ukrai skiego w literaturze wczesnego modernizmu i dwudziestolecia midzywojennego, twórczoci pisarek ukrai skich i polskich w kontekcie poszukiwania wasnej tosamoci, tosamoci narodowej oraz definiowania kobiecoci (I. Frys); tematyki genderowej w kulturze i literaturze polskiej oraz sowia skiej (literatura i krytyka feministyczna, zjawisko écriture feminine, zagadnienia postaci kobiety (zarówno autorki, jak i postaci fikcyjnej) w literaturze (Ch. Stelmach); spucizny poetyckiej W. Szymborskiej w aspekcie nawizania jej twórczoci do tradycji kultury (N. Peech). Zarówno literaturoznawcy, jak i jzykoznawcy Katedry Filologii Polskiej bardzo aktywnie zajmuj si praktyk translatologiczn tekstów naukowych i literackich. O. Sywynskyj – uznany poeta i tumacz – zajmuje si take teori przekadu, m.in. zagadnieniami kanonu przekadowego, nieprzekadalnoci, mechanizmów recepcji tumaczenia w kulturze docelowej. W obecnej sytuacji na Ukrainie, kiedy jzyk polski jest tu postrzegany jako bardzo atrakcyjny jzyk obcy, polonistyka we Lwowie jest jednym z wanych centrów ksztacenia nauczycieli jzyka polskiego i tumaczy. Na filologi polsk przyjmuje si corocznie ju okoo 40 studentów, od 2010 roku funkcjonuj take studia zaoczne. W czasie ich trwania studenci polonistyki lwowskiej zdobywaj równolegle specjalno „filologia ukrai ska”, któr maj.

(4) KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA. 175. wpisan na dyplomie obok specjalnoci „filologia polska”. Przez cztery lata trwaj studia licencjackie i przez jeden rok – magisterskie (w najbliszym czasie planowane jest zwikszenie czasu trwania studiów magisterskich do dwóch lat). Studenci pierwszego roku polonistyki lwowskiej zaczynaj – najczciej – nauk jpjo „od zera”, zgbiajc nastpnie wiedz o jzyku i literaturze, take o polskiej historii i kulturze. Polonistyka lwowska wspópracuje z wieloma orodkami naukowymi i naukowo-dydaktycznymi w Polsce. W latach 2008-2009 odbya si pierwsza na Ukrainie edycja Podyplomowych Studiów Kwalifikacyjnych Nauczania Kultury Polskiej i Jzyka Polskiego jako Obcego, zorganizowana wspólnie ze Szko Jzyka i Kultury Polskiej U. Wspólnie z t szko oraz ze Szko Jzyka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców UWr zorganizowano w kwietniu 2009 r. midzynarodow konferencj powicon problemom certyfikacji jzyka polskiego i ukrai skiego wedug standardów europejskich. W 2011 roku we wspópracy z Instytutem Lingwistyki Stosowanej Wydziau Polonistyki UW zorganizowano we Lwowie konferencj naukow powicon problemom modernizmu polskiego i ukrai skiego. Wczeniej odbyy si konferencje midzynarodowe, zorganizowane we wspópracy z polskimi uniwersytetami i orodkami naukowymi: konferencja powicona Wincentemu Polowi (maj 2007, UMCS, Lubelski Oddzia Towarzystwa im. Adama Mickiewicza i inne orodki), sympozjum Mickiewicz we Lwowie (czerwiec 2006, UW, Warszawski Oddzia Towarzystwa im. A. Mickiewicza). Naukowcy Katedry Filologii Polskiej stale bior aktywny udzia w kongresach i konferencjach midzynarodowych, organizowanych w Polsce. Prowadz wykady gocinne na uniwersytetach polskich dotyczce metodyki nauczania Ukrai ców jzyka polskiego i innych zagadnie jzykoznawczych i literaturoznawczych. Studenci lwowskiej polonistyki odbywaj co roku dwutygodniowe praktyki jzykowe na Uwr i UZ, take studia semestralne na UW, uczestnicz w kursach letnich jzyka polskiego oferowanych przez uniwersyteckie szkoy jzyka polskiego dla cudzoziemców. Wiele osób studiujcych polonistyk na Uniwersytecie Lwowskim zdobyo certyfikaty znajomoci jpjo na poziomie B2 i C2. Od 2012 roku Katedra jest organizatorem egzaminów certyfikatowych z jpjo we Lwowie. Katedra stale dziaa na rzecz rodowisk polskich na Ukrainie, wspópracujc m.in. z polskimi szkoami, szkoami sobotnimi, polskimi organizacjami, stowarzyszeniami i konsulatami. Pracownicy katedry przygotowuj testy do konkursów, olimpiad, zasiadaj w jury konkursów, organizuj warsztaty dla nauczycieli. Dla potrzeb edukacji szkolnej przygotowywane s podrczniki oraz poradniki metodyczne..

(5) 176. KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA. Obok tych wymiernych faktów warto doceni doskona atmosfer panujc w zespole Katedry, nastawion na wspóprac i wzajemn pomoc. Problemem lwowskiej polonistyki jest – tak jak w przypadku innych polonistyk zagranicznych – brak moliwoci uczestnictwa w polskich projektach naukowych. Wydaje si to niesprawiedliwe, a mylenie wartociujce polonistyki ze wzgldu na pooenie geograficzne jest myleniem ju bardzo anachronicznym. Mimo tak krótkiego okresu samodzielnego istnienia Katedra Filologii Polskiej NUL im. Iwana Franki w wielu dziedzinach moe z powodzeniem uzupenia dorobek polonistyk krajowych, jest ona obecnie jedn z najdynamiczniej rozwijajcych si polonistyk zagranicznych i zajmuje przodujc pozycj wród polonistyk na Ukrainie.. WIOLA PRÓCHNIAK. Szkoa Jzyka i Kultury Polskiej KUL. JZYK POLSKI W CHICAGO – RODZIMY? DRUGI? OBCY? STUDIA PODYPLOMOWE W ZAKRESIE NAUCZANIA JZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO/DRUGIEGO Z ELEMENTAMI NAUCZANIA KULTURY POLSKIEJ KUL. Jak w kadym kraju równie w Polsce zinstytucjonalizowane nauczanie jzyka ojczystego ze zrozumiaych wzgldów naley do priorytetowych elementów ksztacenia szkolnego. Potrzeba nauczania jzyka polskiego dotyczy jednak nie tylko polskich szkó. Oprócz cudzoziemców – na róne sposoby zwizanych z Polsk i polskoci – take osoby polskiego pochodzenia (dzieci, modzie i coraz czciej równie doroli) wykazuj potrzeb rozwijania, doskonalenia, a niekiedy poznawania od podstaw jzyka swoich przodków.. Roczniki Humanistyczne 62(2014) z. 10.

(6)