Ryc. 3. Schemat wy;asniajqc71 lokalne napil?cie zwier-ciadla wody w utworach g6rne; kredy na Wyzynie
Lube18kiej.
Fig. 3. A scheme explaining local perched water ta-ble in the Upper Cretaceous formations in the
Lu-blin Upland area.
sko-Wolynskiego Zagl~bia W~glowego, wyr6znia wl utworach kredowych 3 strefy wodoprzepuszczalnosci. Pierwsz'l najsilniej wodonoiin'l do gl~boko§ci 130 m, drug'l 0 cechach posrednich 130-300 rn i trzeci'l po-nad 300 m bezwodnll. Zmniejszanie si~ przeplyw6w na wi~kszych gl~bokosciach zwillzane jest z zacisni~ ciem si~ szczelin pod wplywern nacisku mas skaI-nych. Jednak niekt6re ze szczelin dyslokacyjnych przypuszczalnie si~gaj'l gl~biej, 0 czym iiy.r:iadcz'l nie-wielkie wprawdzie doplywy wody do niekt6rych otwor6w na gl~bokosci ponad 500 m. Typ chemiczny tej wody jest wodorow~glanowo-sodowo-rnagn.ezowy, a jej og6Ina mineralizacja wynosi poniZej 0,5 g/l.
Warunki hydrogeologiczne gl~bszych partii utwo-r6w kredowych S'l niewlltpliwie r6zne w r6znych re-jonach wyzyny. Dokladniejsza ocena gl~bok~ci stre-fy aktywnej wymiany w6d oraz jej regionalnego zr6z-nicowania b~dzie moiliwa po zakonczeniu aktualnie prowadzonych badafl hydrogeologicznych w gl~bokich wierceniach poszukiwawczych.
Z przeprowadzonych dotychczas wieloletnich ba-dafl wynika, Ze w utworach kredowych Wy:iyny Lu-belskiej wyst~puj'l wody szczelinowe. Szczeliny r6z-nego typu i genezy tworzll systemy pol'lczonych prze-wod6w, kt6rymi odbywa si~ ruch wody. Zr6znicowa-ne zaangaZowanie tektoniczZr6znicowa-ne masywu, zmiany Uto-facjalne oraz stopien wypelnienia szczelin zwietrze-linll, stwarzaj'l r6me warunki hydrauliczne przeply-wu wody. W niekt6rych c~iiciach regionu systemy szczelin lokalnie przerwane sll wklacikami, soczewami lub innymi formami nies~kanych, slaboprzepusz-czalnych ska!. Zdarzaj'l si~ r6wnie:i niekiedy rnniej-sze, niezalezne systemy szczelin, bez zwi'lzku hydra-ulicznego mi~y nimi. W zalemosci od tego czy sla-boprzepuszczalne bloki skal znajduj'l si~ w obr~bie strefy saturacji, czy powyzej niej mamy do czynlenia z lokalnie naph:tym zwierciadlem wody lub wodami zawieszonymi (ryc. 3 i 4).
• Napi~te zwierciadlo wody w utworach kredowych wyst~puje r6wniez w takich przypadkach, kiedy stro-powe partie niekt6rych typ6w skal, np. margIi lub kredy pisz/4cej, tworzll zwietrzelin~ w postaci nieprze-puszczalnej gliny.
Wody -zawieszone, kt6re w geograficznym osrodkll lubelskirn okreslane 8/4 jako g6rny poziom wodonos-ny, charakteryzuj/4 si~ niestalosci/4 zasobnosci. Jedy-Die w okresach wzmo.zonej infiltracji poziom ich jest stosunkowo wysoki. Natomiast w pozosta!ych okre-sach wskutek ograniczonego zasi~gu warstw podscie-lajllcych oraz ich nieszczelnosci woda migruje w glllb, do stalego poziomu wodonosnego. Wyrunie objawia si~ to W okresach suszy zanikiem w6d w studniach kopanych, kt6re w pewnych rejonach Wyzyny Lu-belskiej korzystaj/4 z w6d zawieszonych. Potwierdze-niem istDienia takiego ukladu s'l m. in. wyniki badao sejsmicznych. Przy robotach s1xrzalowych nast~powa-10 niekiedy gwaltowne obniZenie zwierciadla wody w studniach kopanych. W tym samyrn okresie dal si~ zauwaZYc wzmozony wyplyw wody w zr6dlach, a nawet powstanie nowego wyplywu w dnie doliny. Zjawiska takie obserwowali r6wniez B. PaC'Zynski, H.
Ryc. 4. Wyst~powanie wod zawieszonych w utworach g61'ne; kredy na Wyzynie Lubelskie;. Fig. 4. Occurence
of
perched waters in the Uppe-r Cretaceous formations in the Lublin Upland area.Jarzlibek-Gal/4zkowa i M. Michalska (1965), kt6rzy opisali m.in. przypadek, kiedy po pracach strzalowych obni.zylo si~ zwierciadlo wody w okolicznych stud-niach kopanych, a jednoczesnie w studni wierconej nas1l4pil samowyplyw.
Istnienie slaboprzepuszczalnych stref rozdzielaj~ cych, silnie zawodnione partie utwor6w kredowych, zr6Znicowanie zawodnienia, a przede wszystkirn ist-nienie w niektt6rych rejonach wy.zyny w6d zawieszo-nych tlumaczone jest przez badaczy lubelskiego osrod-ka geograficznego wielopoziomowym wyst~waniem w6d podziemnych, a ich charakter okreslany jeSt ja-ko szczelinowo-warstwowy.
Z badafl przeprowadzonych przez autora oraz in-nych badaczy, zajmuj/4cych si~ hydrogeologill tego regionu, jak r6wniez hydrogeolog6w radzieckich ba-dajllcych utwory' kredowe po wschodniej stronie Bu-gu wynika, ze wody w utworach kredowych
wykazu-jEt typowe cechy w6d szczelinowych. Dotyczy to cale-go masywu g6rnokredowecale-go,o zr6znicowanych wpraw-dzie cechach hydrogeologicznych, nie wykazujllcych jednak cech wielopoziomowosci w sensie odr~bnych poziom6w wodonosnych.
LITERATURA
1. -B i e 1 a w ski j G. A. - Ob effiektiwnom issledo-wanii podziemnych wod zony intiensiwnogo wodo-obmiena. Kijow, 1967.
2. Ko w a 1 ski W. C. - Wytrzymalosc na sciska-nie budowlanych skal senonskich przelomowego odcinka Wisly srodkowej na tIe ich litologii. Biu!. geol. UW. 1961, t. I, cz. 2.
3. K raj e w ski S. - Hydrogeologia zlewni Chodla (praca doktorska). Bibl. UW., 1964.
4. K raj e w s k a - Pin ins k a J. - Analiza staty-styczna g16wnych parametr6w hydrogeologicznych poludniowej cz~sci synkliny brzeinej. Prz. geol . 1963, nr 1.
5. S t r u j e w M. J. - Gieologiczeskoje strojenie i uglenosnost Lwowsko-Wolynskogo kamiennougol-nogo bassiejna. Gieologija Ugolnych
Miestoroz-dienii. Moskwa, 1957.
6. Szalkiewiczowna B. - Zmiany rownowagi hydrodynamicznej zwierciadla wod podziemnych w strefie kraw~dzi morfologicznej. Annales UMCS, s. B. XVIII, 13. Lublin, 1965.
7. W i 1 gat T. - Z badafl nad wodami podziemnymi Wy.tyny Lubelskiej. Ibidem. s. B. XII, 6. Lublin,
1959.
SUMMARY
On the basis of a long-lasting hydrogeological research of the Upper Cretaceous formations in the Lublin Upland area, the role of fissures, which are circulation paths for ground .water, has been ooter-mined. Fissures of various 'type and genesis make here a net of connected channels. The most impor-tant are here large, far-reaching fissures of tectonic origin, which drain the Cretaceous massif,
ting also some surface watersheds of lower order. These fissures ca:r:ry considerable amounts of water. Apart from the fissure-like character of ground wa-ter, no turbuleIllt water movement has been ascerta-ined even in the case of an inflow into pumped wells. On account of the existing relation between the depressed zones and dislocation fissures, a possi-bility has been discussed of applying hydrogeologi-cal methods for studying tectonics of the area con-sidered. The examinations have demonstralted that a close relation exists between the surface water and ground water. The most widespread is here the drainage character of rivers that in some areas supply also ground water. In the Upper Cretaceous formations, hydraulic conditions of ground water flow are highly differentiated. This is a result of a different tectonic development of the individual portions of the area, and depends on the lithofacial changes, and on the degree of infilling of the fissu-res with weathered material. In several regions of :the IJublin Upland there occur at places fissure sy-stems that do not disclose any hydraulic relations to each other. At places are found also series of feebly permeable formations that are responsible for the presence of perched water tables, or for the occur-~ence of perched waters. In addition to the horizon-tal arrangement of water.,.bearing Cretaceous forma-tions, also a verti~ llrTartgement exists, frequenotly observed during the construction of ground water intakes.
PE310ME
Ha ocaaBamm ~OJIl'OJIeTHHX l'H~oreoJIOI'H'lecEHX HCCJI~OB~ OTJIOlkEliBJlB BepXHero Mena JIro6mm-CKOit B03Bl>DIIeHHOCTH l:ibIJla o~eJIeHa POJIL ~, . $lBJIJII()u:pfXCJI nyTRMH r(Hpx:yJIgqHH nO~3el4Hl>IX BO~.
TperqRlihI P&!3,ttH'tHOl'O 'l'.HIIa H reHe3.Hca COCTaBJlmM CeTL .ooeAHHRIOIqHxcR Me2K~y co6oA KaHaJIOB.
OCHOB-HYIO pOJIL HrpaIOT 60JILnIHe ~aJIes:o IIpoTImJ!IB3lOD:!Hec.H
Tpe~HHhl TeKTOBH'teCKOrO npoHCxo:m:p;eBHJI, KOTOplde
~YIOT MeJIoBOA MaCCKB, HHor,n;a nepeceKaR 30BbI nosepXHOCTBLlX BO,n; HH3IlIero nopJI,lI;Ka. 3TH TPeIqHHLI npOBO,n;RT· 6om.woe KOJIH'leCTBO BO,n;hI. HeCMOTp$.l Ha TPe~ xapaKTep nOp;SeMHLIX BO,n;, TYP!5YJIeBT-Horo ,n;BHlKeHHli BO,n;1d He OTMe'leRO ,n;a:m:e B YCJIOBHHX nPH!IJIhliBa K HaCQCHI:dM BO,n;HHLlM CKBa:m:HHaM. :Ha-sa CBR3K, C~ecTBYIOW;eA MeJK,lI;Y ,n;anpeCOHOHHhIMH 30-B!iMH K TpeIIJ;HBRLlMH P;HCJI~, YKa!3LIBaeorca: Ha B03MOlkBOCTL ~eBeHHH r~oreOJIOl'H'lecEHX
Mero,n;OB ,n;JIH H3yqeHHJI TeK'OOBHKH STOro paAoaa.
·
Bo BPeMH npose~emfH HccJIe,n;osCilDfA OTtcI:e'leBo Ha-Jm'IHe TecHoA CBH3H Me:m:,lI;Y nOBepXHOCTHLIMH H no,n;-3eMHbIM:H :aOP;aMH. Hlm60JIee 06LN'HbIM HBJI$.IeTCH ,n;pe-HHPYIO~ xapaKTeP peK, HO Ha OTp;eJIbHLIX CBQl·IX yqaCTKax peKH lIHT3lOT no,n;3eMHLle BO,n;Id.
rH.n;paBJIH-'Ie~e YCJIOBHH ~eBHH no,n;SeMHLIX BO,n; B
Bepx-HeMeJIOBbIX OTJIOJKeHWDC BecL1Ia P83JlWUlLI. 3'1'0 HBJIHeTCJI CJIe,n;C'l'BHeM paSJIH'lRoit CTeneRH 'l'eKTOHH-qeCKoro Pa3BHTHH OT,n;eJILHLIX 'IacTeit ,n;aHHoro pe-mOBa, JIHTO<P~MaJILHOA H3MeH'IHBOCTH, a TaIOKe CTe-neHH 3anOJIHeHHH 'l'PeIIJ;HH npO,lO'KTBM'H BLIBeTPKBaHHH. B BeKOTOpLIX paAOHaX B03BLIlIIeHHOCTH HMeIOT MecTO OTp;eJIbBl>Ie JIOKaJILHhIe CHCTeMLl Tpe~ ~OCTaTH
'1eclDl: He cBH38HBLle MeJK,n;y coOoA. MecT8.MH JDleIOTCH Ta10Ke napTH'H cJIa6onpoma:(ae.t4LIX nopo,n;, HBJI$.IIO-~HXC$.l npH'D1HoA He60JILWOrO HanpHJKeHH.II BOAHO~ nOBepXHocTH ~H HaJIH'lHH BHCH'DIX 'Bo,n;. KpoMe ro-PH30HTaJILHOit 30HaJILHOCTH 3aBOAHeHHOC'l'H MenOBIdX OTJIOlKemm, c~ecilByeT TaK:m:e BeporHKaJILBa$.l 30HaJIL-HOCTL, 'lBlCTO 06BapyJKHBaeMaH so BpeW{ CTPOHTeJIl>~ C'l'Ba Bo,n;ooa60pHLIX cOOPYEeBHit ,n;JIH HCnOJIL3OBaHHH nOA3el1H1>IX BOA •
