Ziemniak Polski 2006 nr 3 23
Ochrona
CZY GLIFOSAT MOŻNA STOSOWAĆ
DO DESYKACJI PLANTACJI ZIEMNIAKA?
dr inż. Sławomir Wróbel
Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
lifosat jest substancją biologicznie czyn-ną bardzo popularnego herbicydu Ro-undup 360 SL oraz wielu generyków (Agro-fosat 360 SL, Ro(Agro-fosat 360 SL, Avans 330 SL, Glyfos 360 SL, Klinik 360 SL, Rodeo 360 SL itp.). W etykiecie środka można wyczy-tać, że jest on przeznaczony do zwalczania perzu oraz innych chwastów jednoliścien-nych i dwuliścienjednoliścien-nych (jednoroczjednoliścien-nych i wie-loletnich) na polach uprawnych, użytkach zielonych oraz w uprawach sadowniczych, a także chwastów i zbędnej roślinności na cie-kach i zbiornicie-kach wodnych, w leśnictwie, na torach kolejowych, terenach nie użytkowa-nych rolniczo, wokół domu i na działce oraz do likwidacji ugorów i odłogów przed zasie-wem roślin uprawnych. Jest to dolistny her-bicyd o działaniu układowym. Po zastoso-waniu na roślinę przemieszcza się w całej roślinie i dociera do jej części podziemnych (korzenie, rozłogi itp.), powodując ich zamie-ranie. Wysoka temperatura i wilgotność po-wietrza oraz silne nasłonecznienie przyspie-szają działanie środka. Środek nie zalega w glebie i jest rozkładany przez mikroorgani-zmy glebowe.
Ze względu na wysoką skuteczność her-bicydów opartych na glifosacie w zwalczaniu chwastów i relatywnie niską cenę są one powszechnie stosowane w rolnictwie, w szczególności do odchwaszczania nieużyt-ków rolnych, sadów i ściernisk po zbiorze zbóż. Sześcioletnie badania Gruczka (2005) wskazują również na wysoką przydatność glifosatu w pielęgnacji ziemniaka w począt-kowym okresie od posadzenia do wscho-dów. Jednak ze względu na to, że jest on pobierany jedynie przez zielone części roślin
(liście, zielone pędy i niezdrewniałą korę), jego zastosowanie w ziemniaku możliwe jest tylko wtedy, gdy chwasty występują na polu przy jednoczesnym braku wschodów ziem-niaków.
W latach 2004-2005 przeprowadzono w Boninie badania polowe, których celem była ocena możliwości wykorzystania glifosatu do desykacji roślin ziemniaka. O ile w bada-niach taka możliwość istnieje, o tyle w prak-tyce stosowanie do chemicznego niszczenia naci środków opartych na glifosacie jest nie-zgodne z prawem, gdyż każdy środek ochrony roślin może być stosowany jedynie zgodnie z etykietą umieszczoną na opako-waniu.
W doświadczeniach oceniano wpływ środka na plon, jego strukturę, jakość i zdrowotność oraz działanie następcze – wpływ na wschody ziemniaków (zdolność bulw do kiełkowania). Porównywano che-miczną metodę niszczenia naci, w której stosowano preparat Roundup 360 SL w jed-norazowej dawce 5 l (rok 2004) lub 4 l·ha-1 (rok 2005), oraz mechaniczno-chemiczną, gdzie nać w pierwszej kolejności zniszczono mechanicznie, pozostawiając ok. 20-centy-metrowe łodygi, które następnie traktowano połową dawki, tj. 2 l·ha-1
. Zabiegi z wykorzy-staniem glifosatu porównywano zarówno z działaniem zalecanych środków do desykacji ziemniaka (Reglone 200 SL – dibromek di-kwatu) w dawce 5 l·ha-1 (metoda chemiczna) oraz 2,5 l·ha-1 (metoda mechaniczno-chemi-czna), jak i z zabiegami bez użycia środków chemicznych (metoda mechaniczna).
Obiektami kontrolnymi były poletka, na których nie niszczono naci, pozostawiając ją
24 Ziemniak Polski 2006 nr 3
do naturalnego zaschnięcia. Badania prze-prowadzono na podatnych na wirusy dwóch odmianach ziemniaka – Mila (rok 2004) oraz Fresco (2005).
Zastosowanie glifosatu nie wpłynęło na przyspieszenie tempa zasychania roślin ziemniaka w porównaniu z dikwatem. Cał-kowite zaschnięcie roślin następowało śred-nio po ok. 21 dniach, podczas gdy po zasto-sowaniu dikwatu – po ok. 13 dniach. Podob-ne wyniki uzyskali Skuterud i inni (1995). Nieco szybciej nać zasychała po zastosowa-niu metody mechaniczno-chemicznej z wy-korzystaniem połowy dawki powyższych środków. W przypadku dikwatu było to ok. 11 dni, natomiast glifosatu – aż 16.
Znaczący wpływ na szybkość zasychania naci miały warunki pogodowe w latach ba-dań. Najbardziej było to widoczne w przy-padku metody mechanicznej, gdzie pozosta-łe części łodyg zasychały od 14 dni w roku 2005 do 21 dni w roku 2004. Natomiast, nie miały one wpływu, a zwłaszcza opady desz-czu po wykonaniu zabiegu, na efekt
działa-nia glifosatu, który jest typowym środkiem układowym.
Wczesne zniszczenie naci ograniczyło wysokość uzyskanych plonów, co jest natu-ralnym zjawiskiem ze względu na skrócony okres wegetacji i reakcję odmian (Wróbel 2005). Na plantacjach nasiennych termin niszczenia naci jest znacznie wcześniejszy w porównaniu z plantacjami towarowymi, stąd nazwa „wczesne niszczenie”. W wypadku odmian bardzo wczesnych zabieg wykonuje się już na początku lipca, zanim rośliny za-czną fizjologicznie zasychać. Zaobserwowa-no, że zastosowanie do desykacji glifosatu tylko w niewielkim stopniu wpłynęło na niż-sze plony w stosunku do innych kombinacji, a różnice nie były statystycznie istotne.
W ocenie jakości kulinarnej, wykonanej zarówno w okresie jesiennym, jak i na wio-snę, nie stwierdzono, aby zastosowanie gli-fosatu wpłynęło negatywnie na takie właści-wości bulw jak smak oraz ciemnienie miąż-szu surowego i po ugotowaniu.
Tabela 1
Wpływ wczesnego niszczenia naci na porażenie bulw ziemniaka PLRV, PVY i PVM (rok 2005 – odm. Fresco)
Obiekty badawcze Porażenie bulw wirusami (%)
(metody niszczenia naci) PLRV PVY PVM
Mechaniczna 4,5 30,6 18,6 Reglone 200 SL 2,1 32,4 10,2 Roundap 360 SL* 5,2 21,6 21,0 Mechaniczna + Reglone 200 SL 0,0 34,2 20,7 Mechaniczna + Roundup 360 SL** 3,6 47,3 26,1 Obiekt kontrolny 7,7 56,3 24,7
* zbadano jedynie 32 bulwy ze 180, pozostała reszta nie wzeszła lub zgniła ** zbadano tylko 120 bulw ze 180, pozostała reszta nie wzeszła lub zgniła
W przeprowadzonych badaniach wszyst-kie metody niszczenia naci miały ogranicza-jący wpływ na porażenie bulw wirusami Y, M i liściozwoju, z wyjątkiem glifosatu (tab.1). W tym wypadku trudno mówić o jego skutecz-ności, ponieważ w przeprowadzonej w szklarni próbie oczkowej wystąpiły bardzo duże braki wschodów roślin z wycinków bulw pobranych z poletek, na których stosowano ten środek, szczególnie w pełnej dawce (tab.2). Gdy próbę oczkową przeprowadzano jesienią, po zbiorze bulw, wschody były
bar-dzo niewielkie i wynosiły od 0 do niespełna 13%, natomiast w drugiej ocenie, wykony-wanej wiosną (kwiecień), wschody wynosiły od 18 do 32%. Pomimo tych różnic tak silne, znaczące ograniczenie wschodów uniemoż-liwiało w praktyce dokładną ocenę zdrowot-ności bulw. Znacznie większe wschody za-obserwowano w próbie oczkowej z bulw po-chodzących z poletek, gdzie na wcześniej zniszczoną nać (w sposób mechaniczny) zastosowano glifosat w niższej dawce – 2 l·ha-1. Wschody wycinków bulw w szklarni w
Ziemniak Polski 2006 nr 3 25 analogicznym okresie jesiennym wynosiły
57-85%, natomiast w drugiej próbie, wyko-nywanej na wiosnę, 96-99%. Wartości te, pomimo braku badań pozostałości prepara-tu, mogą świadczyć o postępującym w cza-sie rozkładzie glifosatu w bulwach. Podobne wyniki uzyskali w Norwegii Skuterud i inni
(1995), którzy zauważyli, że wcześniejsze zniszczenie naci w sposób mechaniczny i wykonanie zabiegu po dwóch dniach na po-zostałe resztki łodyg w dużym stopniu elimi-nowało negatywny wpływ glifosatu na ogra-niczenie wschodów i plon w roku następnym.
Tabela 2
Wpływ metod niszczenia naci na wschody ziemniaków w próbie oczkowej
Obiekty badawcze
(metody niszczenia naci) Jesień 2005 Wiosna 2004
Mechaniczna 98-100% 99-100% Reglone 200 SL 77-100% 98-100% Roundap 360 SL 0-13% 18-32% Mechaniczna + Reglone 200 SL 98-100% 98-100% Mechaniczna + Roundup 360 SL 57-85% 96-99% Obiekt kontrolny 95-100% 98-100%
Charakterystyczną reakcją bulw ziemnia-ka po zastosowaniu glifosatu do desyziemnia-kacji naci jest nienaturalny wzrost i rozwój kieł-ków. W trakcie podkiełkowywania w zaciem-nionym pomieszczeniu wycinków bulw do próby oczkowej większość z nich początko-wo wytpoczątko-worzyła białe kiełki długości 3-7 mm. Po wysadzeniu ich do ziemi w szklarni na-stępowało zahamowanie wzrostu, przy jed-noczesnym nienaturalnym zwielokrotnieniu liczby kiełków z jednego oczka. Podobna reakcja występowała w warunkach polo-wych, po wysadzeniu sadzeniaków uzyska-nych z poletek doświadczaluzyska-nych traktowa-nych w roku poprzednim glifosatem.
Otrzymane wyniki badań wskazują, że gli-fosat nie powinien być wykorzystywany do desykacji roślin ziemniaka zarówno na plan-tacjach nasiennych, jak i towarowych
(jadal-nych, skrobiowych). Bardzo silne ogranicze-nie wzrostu kiełków oraz późogranicze-niejszych wschodów po jego zastosowaniu wskazuje na zaleganie pozostałości glifosatu w bul-wach, co dyskwalifikuje środki ochrony roślin oparte na tej substancji jako preparaty do desykacji plantacji ziemniaka.
Literatura
1. Gruczek T. 2005. Wykorzystanie herbicydu
Roun-dup 360 SL w pielęgnacji ziemniaka. – Prog. Plant Prot. 45 (2): 697-700; 2. Skuterud R., Krok R.,
Mollerhagen P.J., Steinsholt P.Y. 1995. Risdreping i
potet. Fins det alternativ til dikvat? – Norsk Landbruksforsking 9 (1-2): 39-49; 3. Wróbel S. 2005. Wpływ różnych metod niszczenia naci średnio wcze-snych odmian ziemniaka na plantacjach nasiennych na tempo jej zasychania i plon bulw. – Biul. IHAR 237/238: 115-122
