METODY EDUKACJI PACJENTÓW I ICH RODZIN W ZAKRESIE
PROFILAKTYKI ORAZ ZWALCZANIA ZAKAŻEŃ
METHODS OF EDUCATING PATIENTS AND THEIR FAMILIES IN TERMS OF PREVENTING
AND FIGHTING INFECTIONS
1 Wydział Biologii Katedry Biochemii Ogólnej i Medycznej Uniwersytetu Gdańskiego 2 Szpital Specjalistyczny Sp. z o.o.
w Kościerzynie
} DOROTA GREGOROWICZWARPAS
Szpital Specjalistyczny Sp. z o.o. w Kościerzynie,
ul. Piechowskiego 36, 83-400 Kościerzyna, e-mail: d.gregorowicz@wp.pl
Wpłynęło: 25.01.2018 Zaakceptowano: 10.02.2018 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2018002
STRESZCZENIE: Edukacja pacjentów i ich rodzin w zakresie profilaktyki oraz zwalczania zaka-żeń szpitalnych (HAI) jest wyzwaniem dla pracowników opieki zdrowotnej. Budowanie świa-domości prozdrowotnej, wyjaśnienie istoty zakażeń w sposób dostosowany do potencjału in-telektualnego chorych oraz ich opiekunów z samego założenia jest wyzwaniem trudnym, lecz nie niemożliwym. Cały zespół terapeutyczny – z uwagi na swoje wykształcenie – jest aktyw-nym propagatorem zdrowia, odpowiedzialaktyw-nym za wytworzenie u pacjenta postawy, która bę-dzie miała na celu eliminowanie czynników ryzyka choroby. Do dyspozycji pracowników opie-ki zdrowotnej jest szeroopie-ki wachlarz metod i środków dydaktycznych, które można wykorzystać w edukacji chorego i jego najbliższych. Do tradycyjnych środków, wspomagających metody werbalne, należą m.in.: ulotki, broszury i plakaty; natomiast do środków wspierających meto-dy aktywizujące – poradniki. Bardzo popularną metodą edukacji pacjentów, stosowaną często w praktyce, jest korzystanie z materiałów przygotowanych w postaci poradników, broszur i fil-mów dydaktycznych. Często wykorzystuje się także zestawy edukacyjne, czyli zestawy próbek produktów reklamowych. Motywacja – a co za tym idzie – aktywny udział w edukacji i realicja zaleceń po powrocie pacjenta do domu stanowią klucz do skutecznego zapobiegania za-każeniom oraz kształtowania postawy świadomej odpowiedzialności za własne zdrowie. Nie-zależnie od tego, jakie formy edukacji zostały wykorzystane, zachodzi konieczność weryfikacji stosowanych metod oraz doskonalenia narzędzi edukacyjnych.
SŁOWA KLUCZOWE: edukacja zdrowotna, pacjent, profilaktyka, rodzina pacjenta, świadczenia edukacyjne, zwalczanie zakażeń
ABSTRACT: Education of patients and their families in terms of preventing and fighting ho-spital-acquired infections (HAI) poses a great challenge for the healthcare staff. Building a he-alth-oriented consciousness, explaining the essence of the problem in a way suitable for pa-tients’ and their families’ intellectual potential is a highly difficult, however not impossible task. The whole therapeutic team, due to its knowledge and background, can be responsible for cre-ating such patient behaviour which aim is to eliminate risk factors of the disease. Healthcare staff has a wide range of methods and didactic means at their disposal, which can be used to educate patients and their relatives. Which educational tools will be the most efficient? In ad-dition to didactic means-leaflets, brochures and posters are used, as well as guidebooks. One of the most popular means of educating patients which is used in practice are materials prepared in the form of guidebooks, brochures and didactic films. Educational sets with samples of com-mercial health products available on display and free of charge are also often used. A key to ef-fective infection prevention and patient health consciousness is motivation connected with an active contribution to the educational process, which is later followed by using the acquired
© Evereth Publishing, 2018
WSTĘP
=GURZLHMHVWQDMZLĊNV]ąZDUWRĞFLą]DUyZQRGODMHGQRVW- NLMDNLGODVSRáHF]HĔVWZD2GZLHNyZE\áRFHQLRQHLXV\-WXRZDQHQDQDMZ\ĪV]HMSR]\FML±MXĪ3ODWRQZ\]QDZDáĪH zdrowie jest najpierwszym dobrem, uroda drugim, a bogac- WZRWU]HFLP7HJRMDNE\ü]GURZ\PLMDNXWU]\PDü]GUR-ZLHWU]HEDVLĊXF]\ü (GXNDFMD]GURZRWQDWRSURFHVZNWyU\PF]áRZLHNZ\-NRU]\VWXMHZLHG]ĊZVSRVyEHIHNW\ZQ\W]Q]DVWDQDZLDVLĊ SRGHMPXMHGHF\]MHLG]LDáDQLDGRW\F]ąFH]GURZLDNWyU\FK QDVWĊSVWZDPDMą]QDF]HQLH]DUyZQRGODQLHJRVDPHJRMDN LGODVSRáHF]HĔVWZD>@3UDFRZQLF\SRGPLRWyZSURZD- G]ąF\FKG]LDáDOQRĞüOHF]QLF]ąVąSURIHVMRQDOQ\PLHGXNDWR- UDPL]GURZLD5HDOL]XMąFVZRMH]DGDQLDSURPXMąLNV]WDá-WXMą SUR]GURZRWQ\ VW\O Ī\FLD SDFMHQWyZ = 8VWDZ\ R ]D-ZRG]LH OHNDU]D ]DZRGDFK SLHOĊJQLDUNL L SRáRĪQHM Z\QLND RERZLą]HNSURZDG]HQLDG]LDáDĔHGXNDF\MQ\FK&HOHPHGX- NDFML]GURZRWQHMZRGQLHVLHQLXGRSDFMHQWyZKRVSLWDOL]R-ZDQ\FKZ]DNáDGDFKRSLHNL]GURZRWQHMMHVWNV]WDáWRZDQLH XPLHMĊWQRĞFLSRGHMPRZDQLDZáDĞFLZ\FKGHF\]MLVáXĪąF\FK UR]ZLą]\ZDQLXSUREOHPyZ]GURZRWQ\FKRUD]]ZLĊNV]HQLH ĞZLDGRPRĞFLLRGSRZLHG]LDOQRĞFL]DZáDVQH]GURZLH,VWRW-QHMHVWDE\F]áRZLHNFKFLDáZ\NRU]\VWDüSRVLDGDQąZLHG]Ċ L RGF]XZDá SRWU]HEĊ GEDQLD R VWDQ ZáDVQHJR ]GURZLD >@ 3LHOĊJQLDUVNLSHUVRQHOHSLGHPLRORJLF]Q\±]JRGQLH]]DNUH- VHPRERZLą]NyZ±PLQ UR]SR]QDMHLRNUHĞOD]DSRWU]HER-wanie edukacyjne, udziela porad oraz organizuje i prowa-dzi systematyczne szkolenia z zakresu zapobiegania oraz NRQWUROL]DNDĪHĔ:FHOX]DSHZQLHQLDRGSRZLHGQLHMMDNR- ĞFLRSLHNLSLHOĊJQLDUNDHSLGHPLRORJLF]QDRFHQLD]DFKRZD-QLD SUDFRZQLNyZ L FKRU\FK Z ]DNUHVLH SUR¿ODNW\NL ]DND-ĪHĔ V]SLWDOQ\FK DQJ KRVSLWDODFTXLUHG LQIHFWLRQV ± +$, >@ &HOHP HGXNDFML ]GURZRWQHM UHDOL]RZDQHM SU]H] =H-VSyá .RQWUROL =DNDĪHĔ 6]SLWDOQ\FK =.=6 Z W\P SLHOĊ-gniarski personel epidemiologiczny, jest m.in. przedstawie- QLHSDFMHQWRZL]DJURĪHĔ]ZLą]DQ\FK]SRE\WHPZV]SLWD- OXQS+$,:\EyUIRUPLPHWRGHGXNDFMLPXVLE\üXZD- UXQNRZDQ\FHODPLNWyUHFKFHVLĊRVLąJQąüDSRQDGWR OLF]-EąZLHNLHPL GRĞZLDGF]HQLHPĪ\FLRZ\PRVyE HGXNRZD- Q\FKRUD]PLHMVFHPZNWyU\PHGXNDFMDPDE\üUHDOL]RZD- QD>@:QDXF]DQLXZ\NRU]\VWXMHVLĊRGG]LDá\ZDQLHLQG\- ZLGXDOQHJUXSRZHL]ELRURZH>@:ĞUyGZ\NRU]\VW\- ZDQ\FKPHWRGZ\UyĪQLDVLĊWDNLHNWyUHXPRĪOLZLDMąEH]-SRĞUHGQLHRGG]LDá\ZDQLHQDV]NRORQHJRFKRUHJRRUD]WDNLH NWyUHSROHJDMąQDZSá\ZDQLXQDMHJRĞURGRZLVNR F]\OLUR- G]LQĊLQDMEOLĪV]\FK :DĪQHMHVW]UyĪQLFRZDQLHPHWRGG\-GDNW\F]Q\FK Z ]DOHĪQRĞFL RG ZLHNX HGXNRZDQ\FK 0DáH G]LHFLXF]ąVLĊQDMF]ĊĞFLHMSU]H]QDĞODGRZDQLHLSU]HĪ\ZD-QLHQDWRPLDVWPáRG]LHĪLVWDUV]HG]LHFLSRSU]H]G]LDáDQLH SR]QDZDQLHRUD]UR]ZLą]\ZDQLHSUREOHPyZ:SU]\SDGNX RVyEGRURVá\FKHGXNDFMDPDQDMF]ĊĞFLHMFKDUDNWHUNRPSHQ-sacyjny lub stymulacyjny i zazwyczaj towarzyszy jej silna PRW\ZDFMD]DNWyUąNU\MąVLĊRNUHĞORQHFHOH>@1DMOHS-V]HHIHNW\ZSURFHVLHQDXF]DQLDGDMHGREU]HSU]\JRWRZDQ\ LVNUXSXODWQLHUHDOL]RZDQ\SURJUDPNWyU\REHMPXMHQDVWĊ- SXMąFHHWDS\ GLDJQR]RZDQLHSODQRZDQLHUHDOL]DFMĊLRFH- QĊSRGMĊW\FKG]LDáDĔ>@3LHOĊJQLDUVNLSHUVRQHOHSLGHPLR-logiczny jako aktywny edukator zdrowia powinien wyko-U]\VWDü NDĪGą V\WXDFMĊGR QDXNL SR]\W\ZQ\FK GOD SDFMHQ-WD ]DFKRZDĔ ]GURZRWQ\FK ZVSyáSUDFXMąF Z W\P ]DNUHVLH ]H ZV]\VWNLPL F]áRQNDPL ]HVSRáX WHUDSHXW\F]QHJR %DU-G]RLVWRWQDZW\P]DNUHVLHMHVWV\VWHPDW\F]QRĞüLFLąJáRĞü przebiegu nauczania. Ostatnim etapem edukacji jest ewalu-DFMDSURFHVXLZ\QLNyZ:QRZRF]HVQ\PSRGHMĞFLXZDĪQH MHVWQLHWRFRLLOH]URELRQROHF]MDNLHRVLąJQLĊWRHIHNW\>@ 1DOHĪ\SDPLĊWDüĪHRFHQDEĊG]LHGRW\F]\áDQLHW\ONRRE- VHUZDFML]DFKRZDĔSDFMHQWDLMHJRURG]LQ\OHF]WDNĪHSUD-F\ SLHOĊJQLDUNL HSLGHPLRORJLF]QHMSLHOĊJQLDU]D HSLGHPLR-ORJLF]QHJR 'RNRQ\ZDQLH HZDOXDFML MHVW QLH]EĊGQ\P HOH- PHQWHPVNXWHF]QRĞFLHGXNDFML]GURZRWQHMZSUDNW\FHMHG-QDNF]ĊVWRQLHGRFHQLDQ\P>@'RNRQ\ZDQLHHZDOXDFMLQLH MHVWáDWZ\P]DGDQLHP]ZáDV]F]DZSU]\SDGNXGXĪHMURWD-FMLSDFMHQWyZ%UDNRVLąJQLĊFLD]DPLHU]RQ\FKFHOyZEĊG]LH SRGVWDZą GR GRNRQDQLD DQDOL]\ UHDOL]DFML SRV]F]HJyOQ\FK HWDSyZSURJUDPXLZGURĪHQLDG]LDáDĔNRU\JXMąF\FK
METODY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE
6]\ENLUR]ZyMF\ZLOL]DFMLZ\PXV]DSURZDG]HQLHNV]WDá- FHQLD]]DVWRVRZDQLHPQRZRF]HVQ\FKPHWRGLĞURGNyZG\-GDNW\F]Q\FK PDMąF\FK QD FHOX DNW\ZL]RZDQLH XF]HVWQL-NyZSURFHVXHGXNDF\MQHJR>@ .ODV\¿NDFMDPHWRGG\GDNW\F]Q\FKZHGáXJ.XSLVLHZLF]D PHWRG\ SRGDMąFH ± XF]HVWQLN MHVW ELHUQ\P RGELRUFą WUHĞFL:\NRU]\VWXMHVLĊQDVWĊSXMąFHWHFKQLNL Z\NáDG LQIRUPDF\MQ\RSRZLDGDQLHZ\MDĞQLHQLHRSLVSRJD- GDQNDSUDFD]WHNVWHP NVLąĪND EURV]XUDXORWND=D-OHWąWHMPHWRG\MHVWPRĪOLZRĞüSU]HND]DQLDREV]HUQ\FK
cessity to verify and improve the educational tools.
KEY WORDS: educational services, fighting infections, health education, patient, patient’s fa-mily, prevention
LQIRUPDFMLGXĪHMOLF]ELHRGELRUFyZZNUyWNLPF]DVLH :DGąQDWRPLDVWMHVWEUDNPRĪOLZRĞFLX]\VNDQLDLQIRU-PDFML]ZURWQHMGODHGXNDWRUD
PHWRG\SUREOHPRZH±XF]HVWQLNVDPRG]LHOQLH]GRE\-ZD ZLHG]Ċ SRSU]H] UR]ZLą]\ZDQLH SUREOHPyZ 6WR-sowane techniki to dyskusja dydaktyczno-panelowa LEXU]DPy]JyZ0HWRG\DNW\ZL]XMąFH DQDOL]DSU]\-SDGNXLQVFHQL]DFMDLJU\G\GDNW\F]QRV\PXODF\MQH PHWRG\ SURJUDPRZH ± LVWRWQH SU]\
SU]HND]\ZD-QLX L XWUZDODSU]HND]\ZD-QLX ZLHG]\ Z\NRU]\VWXMH VLĊ WHFKQLNL HOHDUQLQJX PHWRG\ HNVSRQXMąFH ± ZSá\ZDMą PLQ QD Z\REUDĨ-QLĊ 6WRVRZDQH WHFKQLNL WR SODNDW ¿OP SRND] F]\ Z\VWDZD PHWRG\ SUDNW\F]QH ± XPRĪOLZLDMą NV]WDáWRZDQLH XPLHMĊWQRĞFLPDQXDOQ\FKSRSU]H]SR]QDQLHZ]RUFR-Z\FKG]LDáDĔ7HFKQLNLVWRVRZDQHZWHMPHWRG]LHWR üZLF]HQLDRUD]SRND]>@ :HGXNDFML]GURZRWQHMSDFMHQWyZQDMOHSV]HHIHNW\X]\-VNXMHVLĊZSU]\SDGNX]DVWRVRZDQLDPHWRGDNW\ZL]XMąF\FK LLQWHUDNW\ZQ\FK1LHPQLHMMHGQDNQDV]F]HJyOQąXZDJĊ]D- VáXJXMHUyZQLHĪSRJDGDQNDZNWyUHMGZXNLHUXQNRZRĞüNR-PXQLNDFMLXPRĪOLZLDRFHQĊZLHG]\FKRUHJRLMHJRURG]LQ\ 3RQDGWRGDMHPRĪOLZRĞüZ\NU\FLDEáĊGQHJRVSRVREXP\ĞOH- QLDLLQWHUSUHWDFML]MDZLVNRUD]X]XSHáQLHQLDZLHG]\LZ\MD- ĞQLHQLDSRMĊü>@'RĞZLDGF]HQLDDXWRUyZSXEOLNDFMLQDXNR- Z\FKZVND]XMąQDSRWU]HEĊLQG\ZLGXDOL]DFMLLáąF]HQLDUyĪ-Q\FKPHWRGHGXNDFML]GURZRWQHM]XZ]JOĊGQLHQLHPPRGHOL WUDG\F\MQ\FKRUD]LQWHUDNW\ZQ\FKEąGĨ]Z\NRU]\VWDQLHP QRZRF]HVQ\FK WHFKQLN DXGLRZL]XDOQ\FK > @ :\QLNL EDGDĔ SU]HSURZDG]RQ\FK Z URNX Z JUXSLH SLH-OĊJQLDUHNSLHOĊJQLDU]\ F]\QQ\FK ]DZRGRZR GRW\F]ąF\FK SR]LRPXLXZDUXQNRZDĔNRPSHWHQFMLZ]DNUHVLHHGXNDFML ]GURZRWQHMSDFMHQWyZZSROVNLPV\VWHPLHRSLHNLPHG\F]-QHMGRZLRGá\ĪHQDMF]ĊĞFLHMZ\NRU]\VW\ZDQHZSUDNW\FH VąĞURGNLG\GDNW\F]QH:WUDNFLHHGXNDFML]GURZRWQHMSHU-VRQHO SLHOĊJQLDUVNL JáyZQLH VWRVRZDá UR]PRZĊ :VSRPDJDQR VLĊ WDNĪH PHWRGDPL SRGDMąF\PL 8ORWNL Z VZRMHM SUDF\ Z\NRU]\VW\ZDáR DQNLHWRZDQ\FK EURV]XU\LQIRUPDF\MQH±DSODQV]H±DQNLH-towanych. Stosunkowo niewielka grupa badanych nie stoso- ZDáDĪDGQ\FKSRPRF\G\GDNW\F]Q\FK >@=NR-OHL Z EDGDQLDFK SU]HSURZDG]RQ\FK ZĞUyG SDFMHQWyZ 2GG]LDáX &KLUXUJLL 2JyOQHM L &KLUXUJLL 8UD]RZR2UWRSH-dycznej Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka oraz .OLQLNL &KLUXUJLL ZH :URFáDZLX GRW\F]ąF\FK SUDF\ HGX- NDF\MQHMSHUVRQHOXSLHOĊJQLDUVNLHJRZ\ND]DQRĪHSDFMHQ-FLQDMEDUG]LHMFHQLąVRELHUR]PRZĊLQG\ZLGXDOQą Z\MDĞQLHQLH L LQVWUXNWDĪ = PHWRG NV]WDáWXMąF\FK XPLHMĊWQRĞFLQDMF]ĊĞFLHMZVND]\ZDQRSRND]LQG\ZLGXDOQ\ &]áRQNDPL ]HVSRáX WHUDSHXW\F]QHJR RG NWyU\FK JáyZQLHX]\VNLZDQRLQIRUPDFMHQDWHPDWFKRURE\E\OLOH-NDU]LSLHOĊJQLDUND RUD]SV\FKRORJ >@
EDUKACJA ZDROWOTNA W OBSZARZE
PROFILAKTYKI I ZWALCZANIA ZAKAŻEŃ
3UREOHP +$, GRW\F]\ Z UyZQ\P VWRSQLX SDFMHQWyZ L SHUVRQHOX PHG\F]QHJR :\VWĊSRZDQLH ]DNDĪHĔ V]SLWDO- Q\FKRUD]LFKQLHNRU]\VWQHQDVWĊSVWZDZ\PXV]DMąQDSRG-PLRWDFK RSLHNL ]GURZRWQHM ZGURĪHQLH ZV]HFKVWURQQ\FK G]LDáDĔ SUHZHQF\MQ\FK (GXNDFMD ]DUyZQR SUDFRZQLNyZ V]SLWDOQ\FKMDNLSDFMHQWyZRUD]LFKRSLHNXQyZSRZLQQD E\ü SULRU\WHWHP Z SURJUDPLH NRQWUROL +$, .DĪG\ FKRU\ NWyU\ X]\VNXMH ĞZLDGF]HQLD RSLHNL ]GURZRWQHM PXVL E\ü ĞZLDGRP\ U\]\ND ]ZLą]DQHJR ] Z\VWąSLHQLHP ]DNDĪHQLD RUD]WHJRĪHRQVDPPRĪHVWDQRZLüMHJRĨUyGáR1LHZáD- ĞFLZHF]ĊVWRZ\QLNDMąFH]EUDNXĞZLDGRPRĞFL]DFKRZD-QLHFKRUHJRPRĪHGRSURZDG]LüGRWUDQVPLVML]DNDĪHĔGURJą NU]\ĪRZą3HUVRQHOSLHOĊJQLDUVNLZW\PSLHOĊJQLDUNLHSL- GHPLRORJLF]QHQDOHĪ\GRĞFLVáHJRJURQDF]áRQNyZ]HVSR-áX WHUDSHXW\F]QHJR NWyUH SRZLQQR ]DSODQRZDü L SU]HSUR-ZDG]LüPHU\WRU\F]QąHGXNDFMĊ]GURZRWQą:RSUDFRZDQLX PDWHULDáyZ HGXNDF\MQ\FK QDOHĪ\ Z\NRU]\VWDü Ä6WDQGDUG HGXNDFMLSDFMHQWDZ]DNUHVLHSUR¿ODNW\NL+$,´RSUDFRZD-Q\ QD SRGVWDZLH ]DOHFHĔ (XURSHMVNLHJR 5XFKX QD 5]HF] =DSHZQLHQLD-DNRĞFL2SLHNL3LHOĊJQLDUVNLHM DQJ(XURSH-DQ 4XDOLW\$VVXUDQFH 1HWZRUN >@ %XGRZDQLH ĞZLDGR- PRĞFLLV]HU]HQLHZLHG]\Z]DNUHVLHSUR¿ODNW\NLRUD]]ZDO-F]DQLD ]DNDĪHĔ SURZDG]L GR ]PQLHMV]HQLD LFK OLF]E\ RUD] GRSRSUDZ\EH]SLHF]HĔVWZD]DUyZQRSDFMHQWyZMDNLSHU-sonelu medycznego. Edukacja zdrowotna w tym obszarze MHVW ZLHONLP Z\]ZDQLHP ]ZáDV]F]D ĪH URWDFMD FKRU\FK Z RGG]LDáDFK MHVW GXĪD D MHGQD SLHOĊJQLDUND HSLGHPLROR- JLF]QDSU]\SDGDQDáyĪHN:NDPSDQLĊHGXNDF\MQą]D-DQJDĪRZDQ\ MHVW =.=6 DOH WR SLHOĊJQLDUVNL SHUVRQHO HSL- GHPLRORJLF]Q\VSĊG]DQDMZLĊFHMF]DVXZRGG]LDáDFKV]SL- WDOQ\FK'ODWHJRGREU\PSRP\VáHPMHVWSU]\JRWRZDQLHSR- UDGQLNDGODSDFMHQWyZZNWyU\P]RVWDQą]DPLHV]F]RQHQDM-ZDĪQLHMV]HLQIRUPDFMH]]DNUHVXSUR¿ODNW\NL]DNDĪHĔRUD] SUDNW\F]QHSRUDG\GRW\F]ąFHWHJRZMDNLVSRVyEQDOHĪ\]D-FKRZ\ZDüVLĊZV]SLWDOXDE\QLHGRV]áRGRUR]ZRMX+$, :6]SLWDOX6SHFMDOLVW\F]Q\PZ.RĞFLHU]\QLHSLHUZV]\SR-UDGQLNGODSDFMHQWyZ±Ä-DNXQLNQąü]DNDĪHQLDZV]SLWDOX´ ±DXWRUVWZDLSRP\VáX$XWRUNLQLQLHMV]HJRDUW\NXáXSRZVWDá ZVW\F]QLXURNX3RUDGQLN]RVWDá]DWZLHUG]RQ\SU]H] .RPLWHW .RQWUROL =DNDĪHĔ 6]SLWDOQ\FK ..=6 2G WHJR F]DVXE\áMXĪWU]\NURWQLHDNWXDOL]RZDQ\ 3RUDGQLNGODSDFMHQWyZLLFKURG]LQREHMPXMHQDVWĊSXMą-F\]DNUHVLQIRUPDFML ]QDF]HQLHKLJLHQ\RVRELVWHMZSUR¿ODNW\FH]DNDĪHĔ SRVWĊSRZDQLH]PRNUąLEUXGQąELHOL]QąRVRELVWą XPLHMĊWQH Z\NRU]\VWDQLH SUHSDUDWyZ GR KLJLHQ\ UąN
umieszczonych w sali pacjenta, znaczenie mycia i de-]\QIHNFMLUąN
]DVDG\ EH]SLHF]HĔVWZD QS VWRVRZDQLH NODSHN SRG SU\V]QLFHP
36 © Evereth Publishing, 2018 ]DVDG\ SU]HFKRZ\ZDQLD Ī\ZQRĞFL Z ORGyZFH RGGD-QHMGRG\VSR]\FMLFKRU\FK ]DVDG\ RGZLHG]LQ SR]RVWDZLHQLH RG]LHĪ\ ZLHU]FK- QLHMZV]DWQLVLDGDQLHQDNU]HĞOHDQLHQDáyĪNXFKR-UHJR SRGVWDZRZH]DVDG\VHOHNW\ZQHJR]ELHUDQLDRGSDGyZ PHG\F]Q\FK ]QDF]HQLHNRORU\VW\NLZRUNyZ 3DFMHQWSRGF]DVKRVSLWDOL]DFMLPRĪH]DSR]QDüVLĊ]PH- U\WRU\F]QLHX]DVDGQLRQ\PL]DOHFHQLDPLQSQDWHPDW]QD- F]HQLDKLJLHQ\RVRELVWHMZSUR¿ODNW\FH]DNDĪHĔ:\MDĞQLD-Mą RQH PRĪOLZRĞFL SRVWĊSRZDQLD ] PRNUą L EUXGQą ELHOL-]Qą RVRELVWą RUD] ]DVDG\ EH]SLHF]HĔVWZD GRW\F]ąFH QS XĪ\ZDQLD NODSHN SRG SU\V]QLFHP : NUDMRZ\FK Z\W\F]-Q\FK SRGNUHĞORQR LVWRWQRĞü HGXNDFML SDFMHQWyZ L RSLHNX-QyZ Z ]DNUHVLH ]QDF]HQLD KLJLHQ\ UąN 5HNRPHQGXMH VLĊ ZQLFKLQIRUPRZDQLHRGRVWĊSQRĞFLVWDQRZLVNGRKLJLHQ\ UąNRUD]LFKUROLZXWU]\PDQLXVWDQGDUGyZZW\P]DNUHVLH SU]H] SUDFRZQLNyZ RFKURQ\ ]GURZLD =DDQJDĪRZDQLH SD-FMHQWD L MHJR URG]LQ\ Z LQLFMDW\Z\ GRW\F]ąFH KLJLHQ\ UąN PDSU]HGHZV]\VWNLPQDFHOX]DSHZQLHQLHWDNLHMPRĪOLZR- ĞFLFKRU\PLLFKRSLHNXQRP>@%DUG]RLVWRWQHMHVWXPLH- MĊWQH]JRGQH]SU]H]QDF]HQLHPZ\NRU]\VW\ZDQLHSUHSDUD-WyZXPLHV]F]RQ\FKZVDOLSDFMHQWD 1LHPQLHMZDĪQH±]SXQNWXZLG]HQLDSUR¿ODNW\NL]DND-ĪHĔ L ]DWUXü SRNDUPRZ\FK ± MHVW ]DPLHV]F]HQLH LQIRUPD- FMLR]DVDGDFKSU]HFKRZ\ZDQLDĪ\ZQRĞFLZORGyZFH]NWy-UHM NRU]\VWDMą SDFMHQFL RUD] SU]HGVWDZLHQLH X]DVDGQLHQLD GODQLHZáDĞFLZ\FK]DFKRZDĔRGZLHG]DMąF\FKQSZNZH- VWLLVLDGDQLDQDNU]HĞOH DQLHQDáyĪNXFKRUHJR F]\SR]R- VWDZLDQLDRG]LHĪ\ZLHU]FKQLHMZV]DWQL=DVDGQHMHVWRPy- ZLHQLHSRGVWDZRZ\FK]DVDGSRVWĊSRZDQLD]RGSDGDPLPH-G\F]Q\PL DE\ SDFMHQW ZLHG]LDá GODF]HJR NRV]H Vą Z\áR-ĪRQHZRUNDPLZUyĪQ\FKNRORUDFKLMDNLHWRPD]QDF]HQLH =DVyE LQIRUPDFML GRVWRVRZDQ\ GR SRWU]HE NDĪGHJR SRG- PLRWXSURZDG]ąFHJRG]LDáDOQRĞüOHF]QLF]ąSRPRĪH]DUyZ- QRFKRUHPXMDNLMHJRURG]LQLHVWDüVLĊF]ĊĞFLąVSRáHF]QR- ĞFLV]SLWDOQHMQDF]DVKRVSLWDOL]DFML1DOHĪ\]ZUyFLüV]F]H- JyOQąXZDJĊQDVSRVyESU]HND]\ZDQLDLQIRUPDFML8PLHMĊW-QHLWUDIQLHGREUDQHPHWRG\SU]HND]DQLDZLHG]\RSDUWHMQD GRZRGDFKQDXNRZ\FKPXV]ąE\üGRVWRVRZDQHGRSRWU]HE RUD]SHUFHSFMLRGELRUF\ :DUXQNLHPVNXWHF]QHMHGXNDFMLMHVWQLHW\ONRIRUPDOHF] WDNĪHGRVWĊSSDFMHQWDGRLQIRUPDFML3RUDGQLNLSRZLQQ\E\ü Z\áRĪRQHZNDĪGHMVDOLSRNRMXG]LHQQ\POXE]DZLHV]RQH QDWDEOLF\LQIRUPDF\MQHMZRGG]LDOH:DĪQHMHVWDE\E\á\ áDWZR GRVWĊSQH GOD FKRU\FK L GOD LFK URG]LQ ,QIRUPDWRU\ PRJą E\ü ZUĊF]DQH RVRERP KRVSLWDOL]RZDQ\P SRGF]DV Z\SLVXGRGRPX7DNDIRUPDXáDWZLLXVSUDZQLGRWDUFLHGR V]HURNLHMJUXS\SDFMHQWyZ
3UREOHPDQW\ELRW\NRRSRUQRĞFLSU]\EUDáQDVLOHZRVWDW-QLHM GHNDG]LH ;; ZLHNX =MDZLVNR WR MHVW REHFQLH FR-G]LHQQRĞFLą SROVNLFK V]SLWDOL 1DMZLĊNV]H QLHEH]SLHF]HĔ-VWZR VWDQRZLąSDWRJHQ\DODUPRZH± RSRUQHQDZV]\VWNLH
GRVWĊSQH OHNL SU]HFLZEDNWHU\MQH DQJ SDQGUXJ UHVLVWDQ- FH±3'5 ZLHOROHNRRSRUQH DQJPXOWLGUXJUHVLVWDQFHRU-JDQLVPV±0'52 LHNVWUHPDOQLHRSRUQH DQJH[WHQVLYHO\ GUXJUHVLVWDQFH±;'5 :SUDNW\FHKRVSLWDOL]DFMDSDFMHQ-WyZ VNRORQL]RZDQ\FK LOXE ]DNDĪRQ\FK SDWRJHQDPL DODU-PRZ\PL MHVW ZVND]DQLHP GR SRGMĊFLD QDW\FKPLDVWRZ\FK G]LDáDĔ]DSRELHJDMąF\FKUR]SU]HVWU]HQLDQLX=GDU]DVLĊĪH FKRU]\ L LFK URG]LQ\ QLH UR]XPLHMą ]DVDGQRĞFL ZGURĪHQLD L]RODFML3U]HFLZG]LDáDQLH]DJURĪHQLRP]ZLą]DQ\P]DQW\-ELRW\NRRSRUQRĞFLąZ\PDJDZLHORVHNWRURZ\FKG]LDáDĔ> @ 2SUyF] ]DGDĔ UHDOL]RZDQ\FK SU]H] 1DURGRZ\ 3UR- JUDP2FKURQ\$QW\ELRW\NyZ 132$ SRGVWDZąVąG]LDáD- QLDHGXNDF\MQHVNLHURZDQHQLHW\ONRGRSUDFRZQLNyZVHN- WRUDPHG\F]QHJROHF]WDNĪHGRRJyáXVSRáHF]HĔVWZD3R]\-W\ZQ\P ]MDZLVNLHP MHVW RSUDFRZ\ZDQLH SU]HGPLRWRZ\FK PDWHULDáyZHGXNDF\MQ\FK3U]\NáDGDPLSRUDGQLNyZWHPD- W\F]Q\FKEĊGąPDWHULDá\RSUDFRZDQHGODSDFMHQWyZVNROR- QL]RZDQ\FKLOXE]DNDĪRQ\FKV]F]HSDPLZLHOROHNRRSRUQ\- PLQSEDNWHULDPL*UDPGRGDWQLPLWDNLPLMDN Enterococ- cusVS ZW\P95( DQJYDQFRP\FLQUHVLVWDQWEnterococ- cus Staphylococcusaureus ZW\P056$ DQJPHWKLFLO-OLQUHVLVWDQWS. aureus±056$ RUD]SDáHF]NDPLClostri-dium difficile : UHNRPHQGDFMDFK 132$ RSUDFRZDQR LQ-IRUPDFMHGODSDFMHQWDEĊGąFHJRQRVLFLHOHPOXE]DNDĪRQHJR V]F]HSHP SDáHF]HN MHOLWRZ\FK Enterobacteriaceae Z\WZD-U]DMąF\FK NDUEDSHQHPD]\ DQJ FDUEDSHQHPDVHSURGXFLQJ Enterobacteriaceae±&3( >@
:\W\F]QHGODSDFMHQWyZRUD]SHUVRQHOXPRJąE\üUyĪ-QH Z ]DOHĪQRĞFL RG V\WXDFML HSLGHPLRORJLF]QHM SODFyZ-NL 3U]HGH ZV]\VWNLP GRW\F]\ WR LQIRUPDFML RJyOQ\FK GOD SDFMHQWD L URG]LQ\ QD WHPDW WHJR F]\P MHVW NRORQL]DFMD LOXE ]DNDĪHQLH RNUHĞORQ\P GUREQRXVWURMHP DODUPRZ\P MDNLHVąGURJLUR]SU]HVWU]HQLDQLDRUD]PHWRG\]DSRELHJDQLD ,VWRWQH MHVW Z\MDĞQLHQLH ]DVDG RGZLHG]LQ Z V]SLWDOX F]\- OLMDNLHMHVWU\]\NR]DNDĪHQLDRVyE]GURZ\FKRGZLHG]DMą-F\FKSDFMHQWD RUD]]DOHFHĔGRW\F]ąF\FKSRVWĊSRZDQLDSR SRZURFLHGRGRPX :RGG]LDáDFKG]LHFLĊF\FKSRZLQQDE\üSURZDG]RQDHGX- NDFMD]GURZRWQDGRW\F]ąFDSUR¿ODNW\NL+$,SU]HZRGXSR-NDUPRZHJR R HWLRORJLL ZLUXVRZHM :\QLNL EDGDĔ SU]HSUR- ZDG]RQ\FKZ2GG]LDOH']LHFLĊF\P6]SLWDOD:RMHZyG]NLH- JRLPĞZàXNDV]DZ7DUQRZLHZ\ND]Dá\ĪHG]LDáDQLDSUR¿- ODNW\F]QHXZ]JOĊGQLDMąFHHGXNDFMĊG]LHFLURG]LFyZLRSLH-NXQyZ ZSá\QĊá\ QD REQLĪHQLH OLF]E\ ]DNDĪHĔ V]SLWDOQ\FK SU]HZRGXSRNDUPRZHJR6]NROHQLHZ]DNUHVLHKLJLHQ\UąN L]DVDGL]RODFMLE\áRSURZDG]RQHZGQLXSU]\MĊFLDGRV]SLWD-ODLSRZWDU]DQHZNROHMQ\FKGQLDFKKRVSLWDOL]DFML>@ .RU]\ĞFLZ\QLNDMąFH]ZSURZDG]HQLDSRUDGQLNDGODSD-FMHQWyZLLFKURG]LQGRW\F]ąFHJRSUR¿ODNW\NL]DNDĪHĔ ]DSHZQLHQLH HODVW\F]QHJR F]DVX HGXNDFML áDWZ\ GR-VWĊSGRSDFMHQWD
Z]URVW ĞZLDGRPRĞFL SDFMHQWyZ Z ]DNUHVLH ]DNDĪHĔ SURSDJRZDQLH ZLHG]\ QD WHPDW KLJLHQ\ V]SLWDOQHM
ZáDĞFLZ\FK ]DFKRZDĔ KLJLHQLF]Q\FK PHWRG RJUDQL-F]DQLDWUDQVPLVML]DNDĪHĔ
]PQLHMV]HQLHOLF]E\]GDU]HĔQLHSRĪąGDQ\FKNWyUHVą QLHRGáąF]Q\P HOHPHQWHP SURFHVX OHF]HQLD L SLHOĊ-JQDFML ]PQLHMV]HQLHNRV]WyZOHF]HQLD LLQQ\FKQLHSRWU]HE-Q\FKZ\GDWNyZ DZNRQVHNZHQFMLVNUyFHQLHSRE\WX SDFMHQWDZV]SLWDOX REQLĪHQLHNRV]WyZV]SLWDOD]ZLą]DQ\FK]HZHQWXDOQ\-PLRGV]NRGRZDQLDPL]W\WXáX]DNDĪHĔRUD]±FR]DW\P LG]LH±SRGZ\ĪV]HQLHVWDZHNXEH]SLHF]HQLRZ\FK
PODSUMOWANIE
']LDáDQLDPLHGXNDF\MQ\PLQDOHĪ\REMąüNDĪGHJRKRVSL- WDOL]RZDQHJRSDFMHQWDXNWyUHJRLVWQLHMHU\]\NRZ\VWąSLH-QLD]DNDĪHQLD']LĊNLWHPXFKRU\EĊG]LHSU]\JRWRZDQ\GR SRGHMPRZDQLDG]LDáDĔSUR¿ODNW\F]Q\FK±MHĞOLEĊG]LHPLDá ĞZLDGRPRĞüDNW\ZQHJRXG]LDáXLZáDVQHJRZSá\ZXQDV\- WXDFMĊDG]LDáDQLDHGXNDF\MQH]RVWDQą]RULHQWRZDQHQDQLH-JR L MHWXDFMĊDG]LDáDQLDHGXNDF\MQH]RVWDQą]RULHQWRZDQHQDQLH-JR URG]LQĊ àąF]HQLH UyĪQ\FK PHWRG HGXNDF\MQ\FK SU]\MHGQRF]HVQ\PGRVNRQDOHQLXQDU]ĊG]LRUD]Z]PRFQLH- QLHPRW\ZDFMLSDFMHQWyZL]DDQJDĪRZDQLHZWHQSURFHVUR-G]LQ\SU]\F]\QLVLĊGRRVLąJQLĊFLD]DPLHU]RQ\FKFHOyZKONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.
PIŚMIENNICTWO
1. Woynarowska B. Edukacja Zdrowotna. Podręcznik Akademicki. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2012.
2. Andruszkiewicz A, Banaszkiewicz M. Promocja Zdrowia. Tom I. Teoretyczne Podstawy Promocji Zdrowia. 1st edn. Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2008.
Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2010.
4. Ciechaniewicz W. Pedagogika. 2nd edn. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
War-szawa, 2008.
5. Sierakowska M, Wrońska I. Edukacja Zdrowotna w Praktyce Pielęgniarskiej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015.
6. Olszewska S. Style uczenia się i metody aktywizujące w edukacji dorosłych. Psychologia i Ty (online); https://psychologiaity.com/2017/02/23/style-uczenia-sie-i-metody-aktywizujace-w-edukacji-doroslych/
7. Kupisiewicz C. Postawy Dydaktyki. WSiP Wydawnictwa Szkolne i Pedagogicz-ne, Warszawa, 2005.
8. Cybulski M, Krajewska- Kułak E. Edukacja prozdrowotna seniorów jako szan-sa na pomyślne starzenie się na przykładzie miasta Białegostoku. Uniwersy-tet Medyczny w Białymstoku, 2016; https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/ WNoZ_jednostki/wnoz-z-zintegrowanej-opieki-medycznej/monografie/mo-nografia_cd.pdf
9. Bergman E, Berterö C. You can do it if you set your mind to it: a qualitative stu-dy of patients with coronary artery disease. J Adv Nurs 2001;36(6):733–741. 10. Pabiś M, Ślusarska B, Jarosz MJ, Zarzycka D, Dobrowolska B, Brzozowska A.
Kompetencje pielęgniarek w zakresie edukacji zdrowotnej w polskim syste-mie opieki medycznej. Pielęg XXI w 2010;3–4(32–33):75–85.
11. Szymańska-Pomorska G. Praca edukacyjna pielęgniarek w opinii pacjentów. Ann Univ Mariae Curie-Sklodowska 2005;60(16):437–440.
12. Laskowska A, Krajewska-Kułak E, Łukaszuk C, Macura AB, Marczak J, Wój-cik A. Standard edukacyjny w profilaktyce zakażeń szpitalnych. Probl Pielęg 2011;19(4):473–480.
13. EPIC3: Krajowe wytyczne oparte na dowodach dotyczące profilaktyki zakażeń związanych z opieką zdrowotną w szpitalach NHS w Anglii. Zeszyt Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Epidemiologicznych, Katowice, 2017, zeszyt XVI. 14. Żabicka D, Literacka E, Bojarska K. MDR, XDR, PDR – jednolite,
międzynarodo-we definicje nabytej oporności drobnoustrojów na antybiotyki. Aktualności Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków 2012;3 (online); http://www. antybiotyki.edu.pl/pdf/biuletyn/biuletyn_npoa_3-2012.pdf
15. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków. Antybiotykooporność: zagroże-nie dla zdrowia publicznego. Materiał prasowy Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach (18 listopada). Narodowy Program Ochrony Antybiotyków (online) 2017; http://www.antybiotyki.edu.pl/edwa/pdf/EDWA2017_mate-rial_prasowy.pdf
16. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków. Pałeczki jelitowe
Enterobacteria-ceae wytwarzające karbapenemazy (CPE). Informacja dla pacjenta. NPOA
(on-line); http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/CPE%20Informacja%20dla%20pa-cjenta.pdf
17. Wolak Z, Wałaszek MZ, Dobroś W. Występowanie zakażeń szpitalnych przewo-du pokarmowego u dzieci leczonych w Oddziale Dziecięcym Szpitala Woje-wódzkiego w latach 2007–2013. Prz Epidemiol 2015;69:139–142.
