DOI: http://dx.do.org/10.18290/rt.2016.63.3-4
KS. KRZYSZTOF JEZ˙YNA
WPŁYW PORNOGRAFII I HAZARDU
NA FUNKCJONOWANIE W RODZINIE
THE IMPACT OF PORNOGRAPHY AND GAMBLING ON THE FUNCTIONING OF THE FAMILY
A b s t r a c t. Any man addicted to pornography or gambling needs help, as he is a sick person. He needs help and the advice of professionals, because the attempts to dominate the addiction usually end in failure. The centers of assistance and support − governmental and non-governmental, specializing in the diagnosis and treatment of addiction that support addicts and their loved ones. Only full cooperation of centers and support groups and involvement of all family members can restore the addict’s hope and change lives.
Key words: pornography; gambling; family.
Człowiek jako istota duchowo-cielesna, a zarazem rozumna i wolna, wyra-z˙a swoje z˙ycie wewne˛trzne na zewn ˛atrz poprzez czyny, słowa, gesty, zacho-wania itp. Jego czyny mog ˛a byc´ dobre lub złe, te zas´, których dokonuje pod wpływem jakiejs´ formy uzalez˙nienia wskazuj ˛a na jego zagubienie i determi-nacje˛. Poza uzalez˙nieniami od s´rodków psychoaktywnych istniej ˛a uzalez˙nie-nia, mie˛dzy innymi, od pornografii i hazardu.
Pornografia jest terminem szerokim i trudnym do zdefiniowania1. Musz ˛a jednak zaistniec´ pewne elementy, by dane zjawisko okres´lic´ tym mianem. Aby tres´ci uznac´ za pornograficzne nalez˙y uwzgle˛dnic´ naste˛puj ˛ace kryteria:
Ks. dr hab. KRZYSZTOF JEZ˙YNA– Katedra Teologii Moralnej Społecznej KUL; adres do korespondencji: e-mail: krzycho@kul.pl
1Por. J. WARYLEWSKI, Pornografia – próba definicji, w: Pornografia, red. M. Mozgawa,
nadmierna ilos´c´ tres´ci seksualnych, intencj ˛a twórcy dzieła jest wywołanie podniecenia seksualnego u odbiorcy, na skutek czego u wie˛kszos´ci odbiorców pojawia sie˛ podniecenie o charakterze seksualnym. Uwzgle˛dniaj ˛ac te czynniki moz˙na podj ˛ac´ próbe˛ sformułowania definicji: „Za pornografie˛ nalez˙y uznac´ wszystkie wytwory, które koncentruj ˛a sie˛ na eksponowaniu aktywnos´ci seksu-alnej i/lub sfery genitseksu-alnej, co do których moz˙na przypuszczac´, z˙e zostały wykonane w celu wzbudzenia podniecenia seksualnego w okres´lonym kre˛gu odbiorców, które podniecenie to rzeczywis´cie wywołuj ˛a”2.
Uzupełnieniem tej krótkiej definicji s ˛a pewne aspekty zawarte w has´le „pornografia” w Encyklopedii Katolickiej. Chodzi o pseudoartystyczn ˛a prezen-tacje˛ nagos´ci i zachowan´ seksualnych, w której przekroczono granice˛ wstydu, aby wywołac´ u odbiorcy podniecenie seksualne. Działanie to narusza prawo do intymnos´ci cielesnej me˛z˙czyzny i kobiety oraz niszczy zasade˛ wzajemnego daru z siebie w miłos´ci. Pornografia wywołuje i utrwala przekonanie, z˙e seksualnos´c´ jest najwie˛ksz ˛a wartos´ci ˛a osoby, a miłos´c´ jedynie przez˙ywaniem tej wartos´ci3. Dawniej wyróz˙niano pornografie˛ mie˛kk ˛a i tward ˛a (zwi ˛azan ˛a
z przemoc ˛a, zoofilie˛, seks z dziec´mi). Dzisiaj podejmowane s ˛a próby bardziej szczegółowych rozróz˙nien´, choc´ nie zyskały jeszcze popularnos´ci4. To pod-stawowe rozróz˙nienie stanowi jednak mocne kryterium dla okres´lenia cie˛z˙aru winy dla przygotowuj ˛acych i korzystaj ˛acych z pornografii.
Waz˙n ˛a przyczyn ˛a powszechnos´ci pornografii jest fakt, z˙e dostarcza ona ekonomicznego zysku producentom i kolporterom. Dlatego tez˙ zakup i ko-rzystanie z pornografii oraz s´wiadomy udział w jej wytwarzaniu i rozpo-wszechnianiu jest powaz˙nym złem moralnym. Ponadto dla oceny moralnej pornografii waz˙ne s ˛a róz˙norodne negatywne skutki jej konsumpcji. Synteze˛ nauczania kos´cielnego na temat pornografii wyraz˙a wypowiedz´ Katechizmu
Kos´cioła Katolickiego: „Pornografia polega na wyrwaniu aktów płciowych,
rzeczywistych lub symulowanych, z intymnos´ci partnerów, aby w sposób zamierzony pokazywac´ je innym. Zniewaz˙a ona czystos´c´, poniewaz˙ stanowi wynaturzenie aktu małz˙en´skiego, wzajemnego intymnego daru małz˙onków. Narusza powaz˙nie godnos´c´ tych, którzy sie˛ jej oddaj ˛a (aktorzy, sprzedawcy, publicznos´c´), poniewaz˙ jedni staj ˛a sie˛ dla drugich przedmiotem prymitywnej przyjemnos´ci i niedozwolonego zarobku. Przenosi ona ich wszystkich w s´wiat 2A. KRAWULSKA-PTASZYN´SKA, Psychospołeczne uwarunkowania korzystania z pornografii
przez me˛z˙czyzn, Poznan´: Bogucki Wydawnictwo Naukowe 2003, s. 12.
3 Por. T. ZADYKOWICZ, Pornografia, w: Encyklopedia Katolicka, t. XV, Lublin 2011,
kol. 1449.
iluzoryczny. Pornografia jest cie˛z˙k ˛a win ˛a. Władze cywilne powinny zabronic´ wytwarzania i rozpowszechniania materiałów pornograficznych” (KKK 2354). Hazard opisywany jest jako nadmierne ryzyko, na które naraz˙a sie˛ działa-j ˛acy bez dokonania uprzedniedziała-j rozumnedziała-j oceny moz˙liwos´ci uzyskania korzys´ci lub poniesienia szkody. W sensie we˛z˙szym niebezpieczna forma uczestnictwa w grach losowych ze wzgle˛du na moz˙liwos´c´ poniesienia znacznych strat materialnych albo uzalez˙nienie5. Cech ˛a charakterystyczn ˛a tego typu działania
jest fakt, z˙e wygrana lub przegrana s ˛a uzalez˙nione całkowicie lub cze˛s´ciowo od przypadku.
Niemal kaz˙dy człowiek traktuje gre˛ jako zabawe˛, chociaz˙ cze˛sto chciałby bardzo wygrac´. Jes´li jest to gra na pieni ˛adze, to wyznacza sobie pewien limit pienie˛dzy, jakie moz˙e przeznaczyc´ na gre˛ lub okres´la limit czasu, po którym odste˛puje od gry, bez wzgle˛du na to czy wygrywa czy tez˙ przegrywa. Graj ˛acy dos´c´ cze˛sto dopuszczaj ˛a moz˙liwos´c´ przegrania okres´lonej kwoty i wliczaj ˛a j ˛a w koszta zabawy. Zupełnie innymi motywami kieruj ˛a sie˛ osoby, których granie nabrało cech patologicznego hazardu. O uzalez˙nieniu od hazardu moz˙emy mó-wic´ wówczas, kiedy jego uprawianie powoduje róz˙nego rodzaju z˙yciowe pro-blemy, a osoba dotknie˛ta nim, pomimo tych problemów, nie przestaje grac´6.
Patologiczny hazard jest to zaburzenie, które polega na cze˛sto powtarzaj ˛a-cym sie˛ uprawianiu hazardu, który przewaz˙a w z˙yciu człowieka, ze szkod ˛a dla wartos´ci i zobowi ˛azan´ społecznych, zawodowych, materialnych i rodzin-nych. Tym, co nape˛dza patologicznego hazardziste˛, to potrzeba przez˙ywania silnego napie˛cia, jakie pojawia sie˛ podczas gry. W przypadku wygranej zwie˛ksza poczucie pewnos´ci siebie i zache˛ca do dalszej gry. Przegrana powo-duje spadek szacunku do siebie i zmniejsza poczucie kontroli oraz niejedno-krotnie z˙ ˛adze˛ odzyskania straty. Paradoksalne jest to, z˙e wielu hazardzistów jest bardziej zadowolonych z przegranej niz˙ z wygranej, bowiem przegrana zmusza ich do odgrywania sie˛ i pozwala na dalsz ˛a gre˛, a tym samym umoz˙li-wia dalsze przez˙ywanie stanów napie˛cia. W efekcie osoba graj ˛aca, niezalez˙nie od swojego stanu finansowego, nie jest w stanie przerwac´ gry, bez wzgle˛du na konsekwencje7.
5F. GRENIUK, Hazard, w: Encyklopedia Katolicka, t. VI, Lublin 1993, kol. 601. 6O róz˙nych rodzajach i moz˙liwos´ciach uprawiania hazardu zob.: J. CHMIELEWSKA,
Ha-zard, Warszawa: Kobra 2005.
7B.T. WORONOWICZ, Patologiczny hazard. http://www.hazardzisci.org/publikacje/80-pato
Dla opisu zjawiska hazardu pomocne be˛dzie przybliz˙enie cech osoby uza-lez˙nionej od hazardu. Najpierw mówimy o niezdolnos´ci i nieche˛ci do zaak-ceptowania rzeczywistos´ci, dlatego naste˛puje ucieczka w s´wiat marzen´ i wspominanie s´wiata zwi ˛azanego z hazardem. Innym odczuciem jest nie-pewnos´c´ emocjonalna. Uzalez˙nieni od hazardu potwierdzaj ˛a, z˙e dobrze sie˛ czuj ˛a, gdy graj ˛a, zyskuj ˛a poczucie bezpieczen´stwa. Cech ˛a charakterystyczn ˛a hazardzisty jest niedojrzałos´c´. W uproszczonym s´wiecie pragnie on posiadac´ pieni ˛adze i najlepsze rzeczy z z˙ycia bez z˙adnego wysiłku ze swojej strony. Towarzyszy temu nieche˛c´ osi ˛agania dojrzałos´ci, z któr ˛a wi ˛az˙e sie˛ postawa odpowiedzialnos´ci. Złudzenie szybkiej wygranej i nagrody powoduje „uciecz-ke˛ od odpowiedzialnos´ci8.
1. WPŁYW PORNOGRAFII NA Z˙YCIE RODZINNE
Na wste˛pie trzeba zaznaczyc´, z˙e pornografia ma jakis´ wpływ na kaz˙dego człowieka, nie pozostawia oboje˛tnym nikogo, kto sie˛ z ni ˛a zetkn ˛ał w sposób mimowolny lub zamierzony. Tres´ci pornograficzne oddziaływuj ˛a na procesy poznawcze (mys´lenie, spostrzeganie, uwage˛, pamie˛c´, formułowanie opinii, s ˛a-dów, wartos´ciowanie), na procesy emocjonalne (napie˛cie, niepokój, rozdraz˙nie-nie, smutek, wstre˛t, zachwyt) oraz na zachowania (obnaz˙anie sie˛, masturbacja, fantazjowanie itp.). Zagroz˙eniem s ˛a zmiany w sferze psychiki poprzez kreowanie nieprawdziwego obrazu człowieka, niewłas´ciwych relacji mie˛dzyludzkich, wywo-łanie stanu pobudzenia seksualnego, który domaga sie˛ rozładowania9.
Najogólniej moz˙na powiedziec´, z˙e ludzie dziel ˛a sie˛ na tych, którzy korzy-staj ˛a z pornografii i tych, którzy z niej nie korzykorzy-staj ˛a. Natomiast interesuj ˛ace s ˛a badania, które odsłaniaj ˛a motywy skłaniaj ˛ace do sie˛gania po pornografie˛. Najcze˛stszym motywem korzystania z pornografii jest che˛c´ uzyskania odpo-wiedniego poziomu podniecenia seksualnego. Przywoływany jest motyw edu-kacyjny pornografii, by zdobyc´ wie˛cej informacji o współz˙yciu seksualnym i tym samym wzbogacic´ własne ars amandi. Niekiedy motywem konsumpcji pornografii jest rozrywka, relaks i ucieczka od nudnej codziennos´ci. Powodem
8 Por. Hazard. http://warmus.w.interia.pl/hazard.htm (8.11.2013); I. NIEWIADOMSKA,
M. BRZEZIN´SKA, B. LELONEK, Hazard, Lublin 2005 s. 9-60; B. LELONEK-KULETA, Jaki jest pa-tologiczny hazardzista? Polscy gracze automatów losowych w badaniach psychologicznych, w: Hazard i uzalez˙nienia wirtualne, red. J. Je˛czen´, K. Komsta, J. Sak, Sandomierz 2012, s. 16-33.
9Por. M. BUDYN-KULIK, Psychologiczne i społeczne naste˛pstwa konsumpcji pornografii,
sie˛gania po pornografie˛ moz˙e byc´ che˛c´ uzyskania uspokojenia, wywołanie fantazji seksualnych lub po prostu masturbacja. Za motyw korzystania z por-nografii moz˙na uznac´ fakt braku partnera, a jednoczes´nie zainteresowanie sfer ˛a ludzkiej seksualnos´ci10. Te motywy korzystania z pornografii s´wiadcz ˛a
o przesadnym zainteresowaniu własn ˛a seksualnos´ci ˛a, co w konsekwencji prowadzi do wył ˛aczenia z˙ycia seksualnego z osobowos´ci człowieka i całos´cio-wej wizji z˙ycia. Pornografia kształtuje prymitywn ˛a wizje˛ płciowos´ci podkre-s´laj ˛ac, z˙e jest on istot ˛a seksualn ˛a, a nie płciow ˛a, natomiast redukuje seksual-nos´c´ do sfery pope˛dowej, ukazuj ˛ac kłamliwy obraz człowieka.
Skoro stwierdzono, z˙e pornografia wpływa na kaz˙dego i wszelkie relacje mie˛dzyludzkie, to szkodliwos´c´ pornografii najbardziej ujawnia sie˛ w z˙yciu małz˙en´skim i rodzinnym. Uznanie sfery seksualnej za dominuj ˛ac ˛a w z˙yciu konsumenta pornografii niszczy relacje małz˙en´skie i rodzinne. Niszczy inte-gralny obraz kobiety i me˛z˙czyzny oraz wizje˛ miłos´ci małz˙en´skiej, która wyra-z˙a sie˛ poprzez osobowy dar samego siebie drugiej osobie i gotowos´c´ wzajem-nego przyje˛cia daru osoby. Dar całego siebie to równiez˙ dar ciała, który w małz˙en´stwie ma szczególn ˛a wartos´c´ w tworzeniu komunii osób (communio
personarum). Dar ciała wymaga intymnos´ci, by nagos´c´ ciała słuz˙yła
komuni-kacji mie˛dzyosobowej i budowaniu wspólnoty zaufania i szacunku. Dar ciała i własnej seksualnos´ci nie moz˙e prowadzic´ do wymuszenia wzajemnego daru, przymusu do współz˙ycia seksualnego i stosowania przemocy.
Istnieje powszechna zgoda autorów co do faktu, z˙e pornografia prowadzi do przemocy i agresji wobec partnera. Negatywnym skutkiem pornografii jest brak szacunku, a niekiedy pogarda dla innych ludzi, których uprzedmiotawia. Pornografia stopniowo znieczula, tłumi poczucie moralne i prowadzi do braku wraz˙liwos´ci na prawa i godnos´c´ osoby ludzkiej. Trwaj ˛aca konsumpcja porno-grafii skłania do szukania wytworów coraz bardziej podniecaj ˛acych i wyna-turzonych, zagłusza czułos´c´ i współczucie, prowadz ˛ac do oboje˛tnos´ci i działan´ brutalnych, staje sie˛ form ˛a przemocy wobec kobiet, a niekiedy dzieci, traktu-j ˛ac traktu-je wył ˛acznie traktu-jako przedmiot uz˙ycia11.
Naste˛puje obniz˙enie wartos´ci rodziny i jej znaczenia dla z˙ycia społecznego poprzez oderwanie seksualnos´ci od uczuc´ i relacji miłos´ci we wspólnocie. Ukrywane korzystanie z pornografii prowadzi do postawy samozamknie˛cia i izolacji, a przyznanie sie˛ w rodzinie do tej skłonnos´ci wywołuje zgorszenie i le˛k, by nie stac´ sie˛ ofiar ˛a rozbudzonej seksualnos´ci rodzica.
10Por. A. KRAWULSKA-PTASZYN´SKA, Psychospołeczne uwarunkowania, s. 30. 11Por. T. ZADYKOWICZ. Pornografia, kol. 1449.
Negatywne skutki pornografii wpływaj ˛a szczególnie degraduj ˛aco na dzieci i młodziez˙. W tak waz˙nym okresie ich rozwoju osobowego kontakt z porno-grafi ˛a, nawet mie˛kk ˛a, moz˙e spowodowac´ pomieszanie poje˛c´, skrzywic´ psychi-ke˛, zahamowac´ rozwój moralny, sprzyjac´ nierealnym marzeniom i te˛sknotom, szkodzic´ zdrowiu i zakłócic´ wizje˛ przyszłos´ci, czyli ukształtowac´ niedojrzałe odnoszenie sie˛ do innych, szczególnie w przyszłym małz˙en´stwie i z˙yciu ro-dzinnym. Kontakt z pornografi ˛a młodego człowieka zagraz˙a rozumieniu włas-nej toz˙samos´ci płciowej i wyobraz˙eniu o przyszłym partnerze. Obrazy porno-graficzne, sprowadzaj ˛ac płciowos´c´ do fizycznos´ci, pokazuj ˛a nierealistycznie wygl ˛adaj ˛acych ludzi w nierzeczywistych sytuacjach, i budz ˛a nieadekwatne oczekiwania wzgle˛dem własnej osoby, a takz˙e co do partnera (kształt, wiel-kos´c´ organów płciowych, wydolnos´c´, umieje˛tnos´ci, gotowos´c´ do stosunku płciowego). Uwzgle˛dniaj ˛ac fakt, z˙e w młodos´ci naste˛puje wzrost i rozwój narz ˛adów płciowych, kształtowanie sie˛ budowy ciała i urody, moz˙e dochodzic´ do wielu nieporozumien´ i pomyłek.
Niesprostanie tym sztucznym wzorcom pie˛kna i wyrafinowanych umieje˛t-nos´ci gry seksualnej powoduje zachwianie poczucia bezpieczen´stwa, pomniej-szanie wartos´ci samego siebie i le˛k przed brakiem akceptacji ze strony in-nych. W tej sytuacji brak akceptacji, zwłaszcza samej siebie przez dziewcze˛ta, prowadzi do anoreksji, bulimii czy depresji. U chłopców wyraz˙a sie˛ przez złos´c´ na siebie i moz˙e prowadzic´ do agresji. Poczucie rozczarowania sob ˛a lub dziewczyn ˛a/chłopakiem powoduje nieustann ˛a zmiane˛ partnera, gdyz˙ we wza-jemnych relacjach obecna jest w jakis´ sposób trzecia osoba, anonimowy boha-ter, wytwór pornografii12.
W zwi ˛azku z pornografi ˛a niepokoj ˛ace rozmiary przybiera zjawisko wyko-rzystywania seksualnego dzieci dla celów komercyjnych. Rozwija sie˛ rynek podaz˙y i popytu na dziecie˛ce sex-usługi, w tym na usługi sex-turystyczne. Zjawisko wykorzystywania seksualnego dzieci dla celów komercyjnych obej-muje prostytucje˛ dziecie˛c ˛a, handel dziec´mi i pornografie˛ z udziałem osób małoletnich. Pornografia dziecie˛ca ukazuje dziecko zaangaz˙owane w sposób rzeczywisty lub symulowany w czynnos´ci o charakterze seksualnym lub przedstawianie intymnych cze˛s´ci ciała dziecka dla celów erotycznych13. Dzieci s ˛a wykorzystywane do celów seksualnych przez osoby dorosłe w za-mian za pewne korzys´ci, co gorsza dos´c´ cze˛sto za wiedz ˛a i zgod ˛a rodziców.
12Por. M. BUDYN-KULIK, Psychologiczne i społeczne naste˛pstwa, s. 215-216.
13 Por. A. MORAWSKA, Wykorzystywanie seksualne dzieci dla celów komercyjnych – zarys
problematyki w perspektywie mie˛dzynarodowej, „Dziecko Krzywdzone” 2(2003), s. 5-9; Ł. WOJ -TASIK, Pedofilia i pornografia dziecie˛ca w Internecie, „Dziecko Krzywdzone” 2(2003), s. 54-71.
2. WPŁYW HAZARDU NA Z˙YCIE RODZINNE
W opinii autorów nie kaz˙de uprawianie hazardu stanowi problem. Hazard moz˙e miec´ forme˛ niskiego ryzyka lub moz˙e byc´ szkodliwy. Moz˙na wie˛c spytac´: kiedy hazard staje sie˛ problemem? Istnieje kilka sytuacji, które po-zwalaj ˛a stwierdzic´, z˙e hazard jest problemem. Ma to miejsce, gdy przeszka-dza on w pracy, szkole lub innej aktywnos´ci; szkodzi zdrowiu psychicznemu lub fizycznemu; negatywnie wpływa na sytuacje˛ finansow ˛a, niszczy reputacje˛ i zaufanie; gdy powoduje problemy w rodzinie lub w kre˛gach towarzyskich i społecznych14.
Najbardziej odczuwalne s ˛a negatywne skutki hazardu w z˙yciu rodzinnym. Poczynaj ˛ac od problemów finansowych, które s ˛a dos´c´ szybko zauwaz˙alne. Gdy członkowie rodziny dowiaduj ˛a sie˛, z˙e oszcze˛dnos´ci, nieruchomos´ci lub wartos´ciowe przedmioty przepadły, mog ˛a odczuwac´ przeraz˙enie, złos´c´ i czuc´ sie˛ oszukani. Niepokojem napawa ich przyszłos´c´ w sytuacji, gdy trzeba be˛-dzie spłacic´ długi i poz˙yczki. Mocno odczuwalne s ˛a takz˙e problemy emocjo-nalne i osamotnienie. Problemy zwi ˛azane z uzalez˙nieniem od hazardu wywo-łuj ˛a negatywne uczucia ws´ród członków rodziny, to zas´ utrudnia rozwi ˛azanie tych problemów. Pomie˛dzy domownikami pojawiaj ˛a sie˛ pierwsze nieporozu-mienia, które zwykle prowadz ˛a do otwartych konfliktów. W systemie rodzin-nym zaczynaj ˛a dominowac´ wzajemne oskarz˙enia, podejrzenia, pretensje, wy-mówki i kłótnie. Członkowie rodziny nie wiedz ˛ac, z˙e hazardzista jest czło-wiekiem chorym, jego decyzje interpretuj ˛a jako s´wiadome i wyrachowane działanie przeciw najbliz˙szym15.
Patologiczny hazard stwarza problemy zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ci ˛agle wywoływany i przez˙ywany stres, be˛d ˛acy rezultatem hazardu. Zarówno u hazardzisty, jak i u jego bliskich mog ˛a pojawiac´ sie˛ zaburzenia le˛kowe, depresja lub konkretne dolegliwos´ci: bezsennos´c´, owrzodzenia, za-twardzenia, bóle głowy czy bóle mie˛s´ni. Przedłuz˙aj ˛aca sie˛ sytuacja niepew-nos´ci moz˙e prowadzic´ kogos´ z rodziny do wyczerpania. Rodzina hazardzisty zapomina o swoich potrzebach i rozrywkach. Skutki hazardu w z˙yciu rodzin-nym najbardziej odczuwaj ˛a dzieci, poniewaz˙ z jednej strony dos´wiadczaj ˛a niedotrzymanych obietnic, kłamstw, braku pienie˛dzy, a z drugiej s ˛a najbar-dziej bezradne wobec zaistniałej sytuacji. Na powaz˙n ˛a próbe˛ wystawiona jest
14Por. Hazard. Problemy, zagroz˙enia, pomoc, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA
2011, s. 13-15.
ich miłos´c´ i zaufanie do rodziców. Niekiedy uwaz˙aj ˛a, z˙e to ich wina i staraj ˛a sie˛ byc´ wyj ˛atkowo grzeczne, innym razem przez swoje złe zachowanie próbu-j ˛a zwrócic´ na siebie uwage˛ rodzica zapróbu-je˛tego uprawianiem hazardu. Gdy do-chodzi do rozwodu, to wówczas niegraj ˛acy rodzic musi obowi ˛azki rodzinne przyj ˛ac´ na siebie. Sytuacja taka pogłe˛bia urazy emocjonalne i oddala hazar-dziste˛ od rodziny. Niepokoj ˛ace s ˛a równiez˙ badania wskazuj ˛ace na moz˙liwos´c´ przekazywania z pokolenia na pokolenie okres´lonych wzorców zachowan´. Znaczny procent młodziez˙y naduz˙ywaj ˛acej gier losowych miało przynajmniej jednego rodzica, który uprawiał hazard16.
*
Kaz˙dy człowiek, uzalez˙niony od pornografii lub hazardu, potrzebuje pomo-cy, gdyz˙ jest osob ˛a chor ˛a. Najbardziej przyjaznym s´rodowiskiem pomocy powinna byc´ rodzina, w której zostanie otoczony czułos´ci ˛a i troskliw ˛a opie-k ˛a17. Taka postawa wobec człowieka uzalez˙nionego wymaga od rodziny szczególnej dojrzałos´ci i zdolnos´ci do przebaczenia i pojednania. Albowiem patologiczn ˛a sytuacje˛ w rodzinie wywołał włas´nie ów człowiek uzalez˙niony od pornografii czy hazardu, a teraz jeszcze oczekuje wyrozumiałos´ci i potrze-buje pomocy.
Sytuacje˛ jednak komplikuje fakt, z˙e ludzie uzalez˙nieni potrzebuj ˛a pomocy i porady fachowej, gdyz˙ niejednokrotnie sami próbowali nad uzalez˙nieniem zapanowac´ i zwykle kon´czyło sie˛ to poraz˙k ˛a. Na szcze˛s´cie powstały os´rodki pomocy i wsparcia, rz ˛adowe i pozarz ˛adowe, specjalizuj ˛ace sie˛ w diagnostyce i terapii uzalez˙nien´. Os´rodki te wspieraj ˛a pomoc ˛a i rad ˛a osoby uzalez˙nione i ich bliskich. Jedynie pełna współpraca os´rodków i grup wsparcia oraz ak-tywnos´c´ wszystkich członków rodziny moz˙e przywrócic´ jej nadzieje˛ i wartos´c´ zamierzon ˛a przez Stwórce˛.
16Por. I. NIEWIADOMSKA, M. BRZEZIN´SKA, B. LELONEK, Hazard, s. 158.
17Por. M. BRZEZIN´SKI, Kos´ciół wobec problemu uzalez˙nien´ i w trosce o zdrowie rodziny,
BIBLIOGRAFIA
BRZEZIN´SKIM., Kos´ciół wobec problemu uzalez˙nien´ i w trosce o zdrowie rodziny, w: Hazard i uzalez˙nienia wirtualne, red. J. Je˛czen´, K. Komsta, J. Sak, Sandomierz 2012, s. 59-62. BUDYN-KULIKM., Psychologiczne i społeczne naste˛pstwa konsumpcji pornografii, w:
Porno-grafia, red. M. Mozgawa, Warszawa: LEX a Wolters Kluwer 2011, s. 192. CHMIELEWSKAJ., Hazard, Warszawa: Kobra 2005.
GRENIUK F., Hazard, w: Encyklopedia Katolicka, t. VI, Lublin 1993, kol. 601.
KRAWULSKA-PTASZYN´SKAA., Psychospołeczne uwarunkowania korzystania z pornografii przez me˛z˙czyzn, Poznan´: Bogucki Wydawnictwo Naukowe 2003.
LELONEK-KULETA B., Jaki jest patologiczny hazardzista? Polscy gracze automatów losowych w badaniach psychologicznych, w: Hazard i uzalez˙nienia wirtualne, red. J. Je˛czen´, K. Komsta, J. Sak, Sandomierz 2012, s. 16-33.
MORAWSKAA., Wykorzystywanie seksualne dzieci dla celów komercyjnych – zarys problema-tyki w perspektywie mie˛dzynarodowej, „Dziecko Krzywdzone” 2(2003), s. 5-9.
NIEWIADOMSKA I., BRZEZIN´SKA M., LELONEKB., Hazard, Lublin 2005, s. 9-60.
WARYLEWSKIJ., Pornografia – próba definicji, w: Pornografia, red. M. Mozgawa, Warszawa: LEX a Wolters Kluwer 2011, s. 11-27.
WOJTASIK Ł., Pedofilia i pornografia dziecie˛ca w Internecie, „Dziecko Krzywdzone” 2(2003), s. 54-71.
WORONOWICZ B.T., Patologiczny hazard. http://www.hazardzisci.org/publikacje/80-patologi czny-hazard (8.11.2013).
ZADYKOWICZT., Pornografia, w: Encyklopedia Katolicka, t. XV, Lublin 2011, kol. 1449.
WPŁYW PORNOGRAFII I HAZARDU NA FUNKCJONOWANIE W RODZINIE
S t r e s z c z e n i e
Człowiek, uzalez˙niony od pornografii lub hazardu, potrzebuje pomocy, gdyz˙ jest osob ˛a chor ˛a. Potrzebuje pomocy i porady fachowców, gdyz˙ próby zapanowania nad uzalez˙nieniem zwykle kon´cz ˛a sie˛ poraz˙k ˛a. Słuz˙ ˛a temu os´rodki pomocy i wsparcia, rz ˛adowe i pozarz ˛adowe, specjalizuj ˛ace sie˛ w diagnostyce i terapii uzalez˙nien´, które wspieraj ˛a osoby uzalez˙nione i ich bliskich. Jedynie pełna współpraca os´rodków i grup wsparcia oraz aktywnos´c´ wszystkich członków rodziny moz˙e przywrócic´ uzalez˙nionemu nadzieje˛ i zmiane˛ z˙ycia.
