Koszty i ceny w spółdzielczym budownictwie mieszkaniowym

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 16, 1982

J e r z y W alewicz*

KOSZTY I CENY W SPÓŁDZIELCZYM BUDOWNICTWIE MIESZKANIOWYM

1 . Wstęp

P ro b lem aty k a kosztów i cen p r o d u k c ji budow lanej n a le ż y do ty c h is to t n y c h z a g a d n ie ń , od k tó ry c h praw idłow ego ro z w ią z a n ia w poważnej m ie rze z a le ż y p o s tę p zarówno w d o sk o n a le n iu system u plan o w an ia i z a r z ą d z a n ia , Ja k i r e a l i z a c j i zadań g o sp o d a r-czych budow nictw a. S zczególnego z n a c z e n ia n a b ie r a te n problem w budow nictw ie mieszkaniowym i J e s t przedm iotem to c z ą c e j s i ę od l a t d y s k u s ji , w k t ó r e j o b se rw u je s i ę dużą ro z b ie ż n o ś ć p o g lą-dów na tem at kierunków zm ian w sy s te m ie wynagrodzeń wykonawców in w e s ty c ji m ieszkaniow ych. Zasadniczym j e j zam ierzeniem J e s t p rz y s to s o w a n ie w ynagrodzeń p r z e d s ię b io r s tw budowlanych do c ią g l e zachodzących p rzem ian w ż y c iu sp o łeczn o -g o sp o d arczy m k r a ju o ra z do warunków tech n iczn o -ek o n o m iczn y ch samego budownictw a.

Do n a jw a ż n ie js z y c h z ja w ie k , J a k ie ze s z c z e g ó ln ą o s t r o ś c i ą w y s tą p iły w o s t a t n i c h l a t a c h , n a le ż y z a lic z y ć s z y b k ie zmiany kosztów p r o d u k c ji b u d o w lan ej, pow odujące, że znaczna c z ę ść p r z e d s ię b io r s tw budowlanych o s ią g a w sw o je j d z i a ł a l n o ś c i ujem-ny wynik fin an so w y . S y tu a c ja ta k a n i e s p r z y ja r a c j o n a l i z a c j i procesów wytw órczych i pod n o szen iu poziomu e fe k ty w n o śc i gospo-daro w an ia w bu d o w n ictw ie. R ozw iązanie te g o problem u w znacznym s to p n iu w arunkuje poprawę efektów g o sp o d arczy ch o sią g a n y c h p rz e z budownictw o. Odnosi s i ę t o s z c z e g ó ln ie do budownictwa

m ieszkaniow ego i w znaoznyro s to p n iu o k r e ś la persp ek ty w y r e a l i -z a c ji zw iększonych zadań o k re ś lo n y c h programem rozw oju budowni-ctw a m ieszkaniow ego.

W n i n ie js ^ y n opracow aniu z o s ta n ą omówione na w s tę p ie c z y n -n i k i k s z t a ł t u j ą c e k o s z ty i ceny p r o d u k c ji b u d o w la n e j, w tym t a k i e w budow nictw ie mieszkaniowym. Na t l e p rzem ian zachodzą-cych V/ s f e r z e cen i kosztów budownictwa m ieszkaniow ego w P o ls c e w l a t a c h u b ie g ły c h z o s ta n ą p rz e d s ta w io n e zmiany cen i kosztów s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m ieszkaniow ego na t e r e n i e wo-jew ództw a m ie js k ie g o łó d z k ie g o . S zczeg ó ln a uwaga z o s ta n i e zwró^ eona na c z y n n ik i, k t ó r e w p ły n ęły na zmiany kosztów budowni-ctw a m ieszkaniow ego o ra z na k s z ta łto w a n ie s i ę r e l a c j i m iędzy k o sz ta m i i cenam i w budow nictw ie mieszkaniowym.

2. C zy n n ik i w pływ ające na poziom kosztów p r o d u k c ji budow lanej

Jednym z podstawowych wskaźników i l u s t r u j ą c y c h k s z ta łto w a -n i e s i ę kosztów p r o d u k c ji budow lanej j e s t w sk aźn ik poziomu kosztów o b lic z a n y ja k o s to s u n e k procentow y p o n ie s io n y c h kosz-tów do w a r to ś c i w ytw orzonej p r o d u k c ji. Wskaźnik t e n sta n o w i n a jb a r d z i e j u o g ó ln io n y wyraz zw iązk u , j a k i z a c h o d z i między k o sztam i a cenam i w b u d o w n ictw ie, j e s t więc- n a jo g ó ln ie js z y m m ie rn ik iem wyników g o sp o d arczy ch o sią g a n y c h p rz e z p r z e d s i ę b i o r

-stw a budow lané. Wyniki t e z a le ż ą od sz e re g u różnorodnych •i

czynników , k tó r e zdaniem J . O bersk ieg o można ro zp a try w a ć z ró żn y c h punktów w id z e n ia , a m. in . jak o ś

- d z i a ł a j ą c e na wysokość i z ró ż n ic o w a n ie poziomu kosztów , - d z i a ł a j ą c e zarówno na k o s z ty ja k i cen y ,

- obiektyw ne i su b iek ty w n e ( n ie z a le ż n e i z a le ż n e od d e c y z ji p ^ -z e d s ię b io rs tw a ),

- wymierne i tru d n o wym ierne.

Z ró żn ico w an ie cen w budow nictw ie może występować z różnych p rz y c z y n . I t a k , cena na p ro d u k t budowlany j e s t u s ta l a n a p rz y z a ło ż e n iu ś r e d n ic h warunków te c h n ic z n o o rg a n iz a c y jn y c h d z i a ł a l

-1

J . O b e r o k i , C zy n n ik i w pływ ające na r o z p ię to ś ć p o zio -mu kosztów p r z e d s ię b io r s tw budownictwa o g ó ln eg o , Warszawa 1974, s . 1 2

.

n o ś c i p r z e d s ię bio r s tw . W zw iązku z tym k o n k re tn e w arunki d z i a ł a l n o ś c i danego p r z e d s ię b io r s tw a b ędą powodować o s ią g a n ie le p s z y c h lu b g o rsz y c h wyników ekonom icznych. N ie z a le ż n ie od te g o na z ró ż n ic o w a n ie poziomu cen w pływ ają t a k i e w arunki ja k : sposób wyceny r o b ó t budow lanych, s t r u k t u r a rodzajow a budowni-ctw a , ro z w ią z a n ia p ro je k to w e o b iek tó w , metody budowy i t p . Nato-m ia s t z ró ż n ic o w a n ie w k o s z ta c h będą z z a sa d y powodować te c z y n n ik i, k tó r e n i e są u w zg lęd n io n e w c e n ie , a w ięc np. w ie lk o ś ć p r z e d s ię b io r s tw a , dynamika p r o d u k c ji i s to p ie ń spraw -n o ś c i d z i a ł a -n i a p r z e d s ię b io r s tw a . Te-n o s t a t -n i c z y -n -n ik w ydaje s i ę wyw ierać n a jb a r d z i e j i s t o t n y wpływ na wysokość i z ró ż n ic o w a n ie poziomu kosztów w p r o d u k c ji b u d o w lan ej. Sprawność d z i a ł a n i a p r z e d s ię b io r s tw a j e s t w ła ś c iw ie p o jęc iem stanow iącym wypadkową sz e re g u różn o ro d n y ch d z i a ł a ń , k tó ry c h wpłytf na z ró ż n ic o w a n ie kosztów J e s t b ard zo tru d n y do sk w a n ty fik o w a n ia. Do czynników wym iernych można z a li c z y ć ;

1) w ie lk o ś ć p r z e d s ię b io r s tw a , 2) dynamikę p r o d u k c ji,

3) w ie lk o ś ć p la c u budowy,

4) t e r y t o r i a l n y z a k re s d z i a ł a n i a , 5) poziom c e n ,

6) s t r u k t u r ę rodzajow ą budow nictw a, 7 ) metody budowy,

8 ) w ydajność p ra c y , 9) c y k le budowy.

Z czynników ty c h , t r z y p ie rw sz e ja k o obiektyw ne i d z ie w ią -t y ja k o subiektyw ny w pływają na z ró ż n ic o w a n ie w k o s z ta c h , czw arty Jako obiektyw ny i ósmy Jak o su b iektyw ny zarówno na z ró ż n ic o w a n ie w k o s z ta c h j a k i w c e n ac h , zaś p i ą t y , s z ó s ty i siódmy ja k o o b iek ty w n e, na z ró ż n ic o w a n ie w cen ach .

B adania przeprow adzone p rz e z J . O bersk ieg o w ykazały znacz-ny wpływ dynam iki p r o d u k c ji na wysokość i z ró ż n ic o w a n ie po- zionaj kosztów , p rz y czym s z c z e g ó ln ie i s t o t n e z n a c z e n ia ma wpływ, j a k i na w zro3t kosztów wywiera o s ła b i e n i e dynam iki p r o d u k c ji. B adania t e n i e p o tw ie r d z iły n a to m ia s t dużego wpływu na poziom kosztów , przypisyw anego dość pow szechnie tak im czy n n

i-kom obiektywnym j a k w ie lk o ś ć p r z e d s ię b io r s tw a i w ie lk o ś ć p la c u budcwy. Wpływ ty c h czynników na z ró ż n ic o w a n ie poziomu kosztów j e s t n ie w ą tp liw y , n ie chyba d o ty c h c z a s z b y tn io p rz e c e n ia n y .

3. C z y n n ik i K s z t a ł t u ją c e ceny 1 k o s z ty budownictwa m ieszkaniow ego

Omówione u p rz e d n io c z y n n ik i w pływ ają na k o s z ty p r o d u k c ji n i e z a le ż n i e od ro d z a ju budow nictw a. N ato m iast do n a jw a ż n ie j-szy ch czynników , k tó r e k s z t a ł t u j ą ceny i k o s z ty budownictwa m ieszkaniow ego n a le ż y z a li c z y ć :

- wysokość budynków,

- te c h n o lo g ię i sy stem r e a l i z a c j i ,

- u k ła d fu n k c jo n a ln y (bu d y n k i k la tk o w e , k o ry ta rz o w e , punkto-w e),

- ro d z a j żabudowy (o s ie d lo w a , ro z p ro s z o n a , p lo o b o w a), - ro d z a j d o k u m en ta cji ( p o w ta rz a ln a , in d y w id u a ln a ), - ro d z a j fundamentów (z w y k łe , s p e c j a l n e ) ,

- ja k o ś ć m ie sz k ań , ic h s t r u k t u r a , u k ła d fu n k c jo n a ln y , sposób w ykończenia i w y p o sa ż e n ia

,-- o g ó ln ą s t r u k t u r ę cen c h a r a k te r y z u ją c ą r e l a c j e między c e -nami r o b o c iz n y , m a te ria łó w i towarów konsum pcyjnych o ra z r e l a c j ę m iędzy k o sz ta m i u trz y m a n ia a poziomem p łac'*,

V/ c h w ili o b e c n e j, w u sp o łeczn io n y m budow niotw le m ieszka-niowym dom inują w z a s a d z ie dw ie w y sokości budynków: 5 o ra z 11 k o n d y g n a c ji. W o s ta tn im c z a s i e z a ry so w a ła s i ę te n d e n c ja do pewnego w z ro stu u d z ia łu budynków 11-kondygnacyJnych, c z ę ś c ie j t e ż - z w ła sz c z a w dużych o śro d k a c h m ie js k ic h wykonuje s i ę bu-d y n k i b arbu-d zo w ysokie (pow yżej 16 k o n d y g n a c ji). N a jta ń s z e w r e a l i z a c j i s ą budynki 5 -k o n d y g n acy Jn e. Budynki w yższe wymagają i n s t a l a c j i dźwigów osobowych, p rz y czym cen a budynku z dźwi-giem j e s t o ok. 6% wyższa od ceny budynku bez dźw igu. Budyn-k i n i s k i e (do U k o n d y g n a c ji) s ą d ro ż s z e o 20 do 309Í4 p rze d e w szystkim d l a t e g o , ż e k o s z ty r e a l i z a c j i s ta n u zerowego ro z k ła

d a ją a l ę na m n ie js z ą l ic z b ę k o n d y g n a c ji nadziem nyoh. Z k o l e i budynki w ysokie s ą b ardzo d r o g ie z uwagi na k o n iec z n o ść s to s o -w ania s p e c ja ln y c h u rz ą d z e ń te c h n ic z n y c h z a p e -w n ia ją c y c h spra-w ne fu n k cjo n o w an ie i n s t a l a o j i . R e la c je kosztów w różnych te c h n o lo -g ia c h i sy stem ach k o n strukcyjno-m ontażow ych b a d a ł m. i n , O lszew sk i , z badań ty c h w ynika, że zdecydow anie d ro ż s z e są nowe, fa b ry o z n e system y o najwyższym s to p n iu u p rzem y sło w ien ia ("sy stem s z c z e c iń s k i" i W -70). Wśród p o w szech n ie stosow anych s y s -temów, stosunkow o n is k im i k o sz ta m i w y ró żn ia s i ę J e d y n ie sy s -tem OWT-6 7 o niższym s to p n iu u p rz e m y sło w ie n ia . Na t l e s y s te -mów pow szechnie sto so w an y ch , k o r z y s tn ie p r z e d s ta w ia ją s i ę r e -g io n a ln e system y w ielkoblokow e o raz w n ie c o m niejszym s to p n iu - w ie lk o p ły to w e . J e ś l i i d z i e o k s z ta łto w a n ie s i ę cen i kosz-tów budynków m ie sz k a ln y c h , w z a le ż n o ś c i od u k ład u fu n k c jo n a l-n ego, ro d z a ju zabudowy, ro d z a ju d o k u m en ta cji i r o d z a ju funda-mentów, to o g ó ln ie można s tw ie r d z ić , że n a jta ń s z e są budynki k latk o w e na zw ykłych fu n d am en tach , w znoszone w zabudow ie o s ie d lo -w e j, na p o d sta w ie d o k u m en ta cji systemów c e n tr a ln y c h . Wpływ ty c h czynników na cen ę j e s t je d n a k stosunkow o n i e w ie l k i, a przeprow adzone b a d a n ia w sk a z u ją , że cena z a le ż y g łó w n ie od t e -c h n o lo g ii r e a l i z a -c j i 1 w ysokości budynku. N ie z a le ż n ie od u k ład u fu n k c jo n a ln e g o , ro d z a ju zabudowy, d o k u m en ta cji i fundamentów, zaw sze cena budynku 5-kondygnacyJnego* J e s t n iż s z a n iż budynku 11-kondygnacyJnego, z a ś cen a budynku z w ie lk ic h bloków J e s t n iż s z a od ceny budynku w ielk o p ły to w eg o ^ . Wpływ te c h n o lo g ii re a -l i z a c j i o ra z w ysokości budynków na k o s z t i cen ę b ę d z ie z i l u s -trow any danymi liczbow ym i w d a ls z y c h fra g m en ta ch n in ie js z e g o o p raco w an ia. Wpływ zaś ta k i c h czynników J a k : s ta n d a r d wykończe-n ia i w y p o sa ż e n ia , u k ła d fu n k c jo n a ln y i s t r u k t u r a m ieszkań a ta k ż e poziom cen czynników p r o d u k c ji, wzajemne r e l a c j e ty c h ce n i zach o d z ą c e w tym z a k r e s ie zmiany - j e s t ta k oczyw is-ty i n ie w ą tp liw y , ż e , J a k s i ę w y daje, n i e wymaga s z e rs z e g o uza-s a d n ie n ia .

5 _{W. 0 1 s z e w 3 к i , K oszty w nowych sy stem ach budowni'} etw a , " In w e s ty c je i Budownictwo" 1976, n r 10.

4 . Ceny 1 k o s z ty budownictwa m ieszkaniow ego w P o ls o e w l a t a c h 1961-1980

W l a t a c h s z e ś ć d z ie s ią t y c h 1 s ie d e m d z ie s ią ty c h ceny i k o s z ty budownictw a m ieszkaniow ego u l e g ł y isto tn y m zmianom. Można p rz y tym w y ró żn ić o k re s do 1966 г . , k ied y t o n a stę p o w a ł spadek cen o ra z o k re s po 1966 r . do c h w ili o b e c n e j, c h a ra k te r y z u ją c y s i ę stopniowym w zrostem cen w budow nictw ie mieszkaniowym. Spadek cen budow nictw a m ieszkaniow ego do 1966 r . b y ł spowodowany szczególnym n a s ile n ie m r e s t r y k c j i o sz częd n o ścio w y ch , a g łó w n ie o b n iżan iem s ta n d a rd u budownictwa w z a k r e s ie p o w ie rz c h n i, wy-k o ń c z en ia i w y p o sażenia o ra z rozw iązań fu n k c jo n a ln y c h m le sz - kań. W zw iązku z tym w l a t a c h 1961-1966 ś r e d n ia cen a 1 m p .u . (p o w ie rz c h n i u ż y tk o w e j) s p a d ła z ok o ło 2500 do około 1900 z ł ^ . Po tym o k r e s i e , w skutek pow szechnej k r y ty k i s p o łe c z n e j nad-m iernych o s z c z ę d n o ś c i w budow nictw ie nad-m ieszkaniowynad-m, Ja k o ść bu-downictw a o ra z ceny z a c z ę ły stopniow o w z r a s ta ć . Około 1970 r . ceny p o w ró c iły do poziomu w yjściow ego z 1961 r . C ały t e n d z ie -s i ę c i o l e t n i o k re s c h a ra k te ry z o w a ł s i ę tym , że f a k ty c z n ie pono-szone k o s z ty budownictwa m ieszkaniow ego b y ły wyższe od obow ią-2 ż u ją c y c h c e n . R óżnica t a w y n o siła od 100 do 200 z ł na 1 ra p . u . , p rz y czym w ystępow ała te n d e n c ja do w z ro stu s t r a t pono-szonych p rz e z p r z e d s ię b io r s tw a budowlane w końcu k a ż d ej p i ę c i o -O ł a t k i . Tak na p rz y k ła d w 1966 r . , p rz y p r z e c i ę t n e j c e n ie 1 m p .u , w ynoszącej 1920 z ł , p r z e c ię t n y k o s z t w łasn y w y n o sił 2P&5 z ł . Główną p rzy c z y n ą ta k ie g o s ta n u rz e c z y by ło dyrektyw -ne . z a n iż a n ie cen budownictwa m ieszkaniow ego o ra z sto so w a n ie

o

p la n is ty c z n y c h lim itó w ce n 1 m u s ta la n y c h c e n t r a l n i e d la in -w estoró-w v każdym w ojew ództw ie.

W l a t a c h s ie d e m d z ie s ią ty c h n a s t ą p i ł s z y b k i i dynamiczny w z ro s t rozm iarów budownictwa m ieszkaniow ego, m ający na c e lu re a -l i z a c j ę зге го к о z a k ro jo n e g o programu r a d y k a ln e j poprawy warun-ków m ieszkaniow ych lu d n o ś c i. Rozwojowi budownictwa m ieszk an io -wego n a d a l Je d n ak to w a rz y sz y z ja w isk o w yższych kosztów w ła

s-7

Z. W o ł o c h o w 1 с z . Cena w budow nictw ie mieszkaniowym w l a t a c h 1961-1980, Warszawa 1977.

8 Ibidem . t

nych w sto su n k u do cen sp rz e d a ż n y ch u zy skiw anych p rz e z p rz e d -s ię b io r -s tw a budow lane. Św iadczą o tym dane p rz e d s ta wione w ta b 1 .

, T a b e l a “|

P r z e c i ę t n e k o s z ty i ceny Jed n ostkow e w u s p o łe c z n io -nym budow nictw ie mieszkaniowym w P o ls c e (ceny 1

ko-s z t y w w arunkach każdego roku)

Rok , K oszt ( z ł /1 m2 p .u .) ę e n a sp rz e d a ż n a ( z ł /1 m2 p .u .) Rentownoś ó 0 0 1965 2 128 1 963 - 8 ,4 1970 2 434 2 387 - 1 . 9 1975 3 615 3 139 - 1 5 ,2 1976 4 300 4 150 - 3 ,8 1977 4 859 4 338 - 12 ,0 Ź r ó d ł o : Opracowano na p o d sta w ie P rz e g lą d u S ta ty s ty c z n e g o M in is te rs tw a Budownictwa i P rzem ysłu M a teriałó w Budowlanych 1978.

Z p rz y to c z o n y c h danych w ynika, że c a ły t e n o k re s c h a ra k te -ryzow ał s i ę z n a c z n ie wyższymi w s to su n k u do cen - k o sztam i w łasnym i ponoszonymi , p rz e z p r z e d s ię b io r s tw a r e a l i z u j ą c e budow-nictw o m ieszkaniow e. S z c z e g ó ln ie n ie k o r z y s tn i e p r z e d s ta w ia ła s i ę s y tu a c ja w 1975 r . k ied y to s t r a t y p r z e d s ię b io r s tw budow-lano-m ontażow ych p rz e k ro c z y ły 15% w a r to ś c i p r o d u k c ji l ic z o n e j

2

wg cen sp rz e d a ż n y ch 1 m p .u . Okresowe zmiany cen budynków m ie sz k aln y c h ła g o d z iły p rz e jś c io w o t ę r ó ż n ic ę , le c z j e j z u p e łn ie n i e lik w id o w ały .

C h a ra k te ry s ty k ę te g o z ja w is k a u z u p e łn i a j ą d ane p rz e d s ta w io -ne w t a b . 2 , d o ty c z ą c e d y s p r o p o r c ji, J a k ie zaobserwowano w ru -chu cen i kosztów budownictwa m ieszkaniow ego w l a t a c h 1970- -1 9 7 6 . W skaźniki cen i kosztów o b lic z o n o w \zy rażen iu p ro c e n to -wym Jako s to s u n e k ceny ( lu b k o s z tu ) w roku badanym do ceny ( lu b k o s z tu ) w roku poprzednim . R óżnice m iędzy w skaźnikiem zmiany k o s z tu a w skaźnikiem zm iany ceny c h a r a k te r y z u ją flys- p r o p o rc je w ruchu ce n i kosztów w badanym o k r e s i e .

Łatwo zauw ażyć, że nawet w l a t a c h r e g u l a c j i cen budynków m ie sz k aln y c h , w k tó ry c h w skaźnik zmiany cen b y ł wyższy od w sk aźnika zmiany kosztów - budownictwo m ieszkaniow e było rów-n ie ż rów-n ie re rów-n to w rów-n e - z m rów-n ie js z y ła s i ę ty lk o s k a la n ie re n to w n o ś c i.

, T a b e l a ? R óżnice w ruchu cen i kosztów w

budow-n ic tw ie mieszkabudow-niowym

Rok

R óżnica pom iędzy cenami i k o sztam i (30 ( z ł /1 m p . u . )2 1970 • -209 1971 - 8 , 3 -4 5 1972 •♦■0,4 -3 7 1973 +3,0 - I 34 1974 +3,5 -272 1975 + 6,3 -1 7 8 1976 - 5 , 8 -299

Ż r ó d ł o : W. O l s z e w s k i , Ruch cen w budow nictw ie mieszkaniowym w l a t a c h 1 9 7 0-1976, "Problem y Rozwoju Budownictwa" 1 9 77, n r 3 /4 .

Tak na p rz y k ła d podw yższenie cen budynków m ie sz k aln y c h w 1976 r. m iało spowodować, i ż p r z e d s ię b io r s tw a budowlane o s ią g n ą około 9% z y sk u . W r z e c z y w is to ś c i u trz y m a ła s i ę nadwyżka kosztów nad cen am i, k tó r a w 1977 r . z w ię k sz y ła s i ę do o k o ło 3OO z ł w p r z e

-2

l i c z e n i u na 1 m p .u . Je d n ą z p rzy c z y n omawianego z ja w is k a j e s t p o m in ię c ie n iek o n tro lo w an e g o ruchu cen p rz y o b lic z a n iu tzw . mnożników cenowych. P rzy u s t a l a n i u ty c h mnożników b i e r z e s i ę bowiem pod uwagę s ta n normatywny w z a k r e s ie z u ż y c ia c z y n n

i-ków w ytw órczych i ic h cen w pierw szym roku p lan u 5 - l e t n i e g o . Podstaw a o b lic z e n io w a . nowego m nożnika j e s t w ięc z a n iż o n a . U trzym ujący s i ę s ta n c i ą g ł e j n ie re n to w n o ś c i p r z e d s ię b io r s tw budownictw a m ieszkaniow ego św iad czy t e ż o tym , iż mają one o g ra - v 'T so n * m o żliw o ści manewrowania cenam i. W przeciwnym r a z i e d ą - ž / i / č У one do ta k ie g o p o d n o sz en ia c e n , k tó r e p r z y n o s iło b y im z y s k , t a k i - j a k to ma m ie js c e w o d n ie s ie n iu do In n y ch , s p e c ja lis ty c z n y c h rodzajów budow nictw a.

Tak w ięc mimo n i e p e łn e j s k u te c z n o ś c i , system okresowo " s t a ły c h cen " i Jego k o n tr o la d z i a ł a ł y je d n a k hamująco na w z ro s t cen budownictwa m ieszkaniow ego. C zynnikiem hamującym w z ro st b y ł te ż zapev/no o p ó r Inw estorów wobec n ie k o n tro lo w a n e -go w z ro stu cen . N acisk z e s tr o n y in w e s to ra b y ł p rz y tym u

-ła tw io n y p rz e z w zględną - w s to su n k u do In n y ch rodzajów budowni-ctw a - Jed n o ro d n o ść budownibudowni-ctwa m ieszk aniowego, u m o ż liw ia ją c ą in -w esto ro -w i k o n tr o lę cen na p o d sta -w ie -w sk aźn ik a ceny 1 p . u . 9

Wprowadzona w 1978 r . k o le jn a k o re k ta ce n w budow nictw ie mieszkaniowym , z a k ła d a ją c a 9% zysku p r z e d s ię b io r s tw budowla-n y ch , powinna spowodować p rz e rw a n ie s ta n u c i ą g ł e j n iere n to w n o -ś c i p r z e d s ię b io r s tw r e a l iz u j ą c y c h in w e s ty c je m ieszkaniow e. W

' 2

myśl ty c h z a ło ż e ń p r z e c ię t n a cen a b e z p o ś re d n ia 1 m p .u . m ie sz k an ia o s ią g n ie w 1980 r . poziom około 5300 z ł , n a to m ia s t k o s z t w łasn y b e z p o ś re d n i ( a w ięc bez kosztów u z b r o je n ia te r e n u i u rz ą d z e ń to w a rz y sz ą c y c h ) w y n ie s ie około 4900 z ł 10.

Omówione z ja w isk o sy stem aty czn eg o w zro etu kosztów budowni-ctw a m ieszkaniow ego, w y p rzed zająceg o w z ro s t cen w ynikało m. i n . z n a s tę p u ją c y c h p rzy c z y n :

- w z ro stu kosztów p r o d u k c ji n ie z a le ż n e g o od d z i a ł a l n o ś c i p r z e d s ię b io r s tw budow lanych; d o ty cz y t o g łó w n ie podwyżek cen m a te ria łó w budow lanych i wyrobów stosow anych w b u d o w n ictw ie, podw yższenia t a r y f tra n s p o rto w y c h , zm ian ce n p a liw , podwyżek p ł a c , sto so w a n ia cen tra n s a k c y jn y c h 1 okresow ych na wyroby z im p o rtu , zm ian system u ekonom iczno-finansow ego i t p , ,

- w zg lęd n ej s t a ł o ś c i ce n budynków w o k r e s i e do 1974 r . J u s ta b iliz o w a n y poziom cen porównywalnych o b iek tó w budownictwa m ieszkaniow ego w l a t a c h 1971-1974 w y n ik a ł z z a sa d y s t a ł o ś c i cen w o k r e s ie p la n u p i ę c i o l e t n i e g o ; w k a ta lo g a c h k o sztorysow ych o b o w iązu jący ch p rz e z c a ł e p i ę c i o l e c i e p r z y j ę t y b y ł poziom ko-sztów m a te ria łó w i In n y ch środków p r o d u k c ji, kosztów tra n s p o j> tow ych, z a o p atrz e n io w y c h i t p . , w edług poziomu obow iązującego w pierw szym roku p i ę c i o l a t k i ;

- w z ro stu kosztów w łasnych zw iązanych z wprowadzeniem no-wych, uprzem ysłow ionych t e c h n o l o g ii budownictwa o ra z in s ta lo w a -niem nowych u rz ą d z e ń p ro d u k cy jn y c h ; w o k r e s i e tym w budowni-c tw ie mieszkaniowym n a s t ą p i ł znabudowni-czn y w z ro s t u d z ia łu systemów w ie lk o p ły to w y c h , w tym z w ła sz c z a o p a rty c h na fa b ry k a c h domów;

9 W. O l s z e w s k i , Ruch cen w budow nictw ie m ieszk an io -wym w l a t a c h 1970-1976, "Problem y Rozwoju Budownictwa" 1977, n r 3 -4 .

k o s z ty w d ra ż a n ia , ro zru c h u i opanowywania nowych t e c h n o l o g ii p r o d u k c ji (zarów no no z a p le c z u J a k i no b u d o w ie), n i e z n a jd u ją rekom pensaty w c e n ie sp rz e d a ż y gotowych o b iek tó w ; s z c z e g ó ln e z n a c z e n ie ma tu f a k t , że o k re s d o ch o d zen ia nowych fa b ry k do-mów do p e łn e j z d o ln o ś c i p ro d u k c y jn e j trna zw ykle 2-3 l a t a , t a k w ięc k o s z ty Jednostkow e w pierwszym o k r e s i e s ą z n a c z n ie wyż- eze n iż po opanowaniu nowej te c h n o l o g ii i o r g a n i z a c j i produ-k c j i p rz e z z a ło g i p r z e d s ię b io r s tw ; n a le ż y p rz y tym p o d k r e ś l ić , że z ja w isk o to ma c h a r a k te r c y k lic z n y , t j . w y s tę p u je d la każ-d e j nowej t e c h n o l o g ii t y l e r a z y , w i l u p r z e d s ię b io rs tw a c h . J e s t ona wprowadzana; d o św ia d cz e n ia p r z e d s ię b io r s tw , k tó r e w prow adziły t ę te c h n o lo g ię w c z e ś n ie j, mogą być w y k o rzy stan e ty lk o c z ę śc io w o , gdyż n i e można p r z e n o s ić z a łó g budow lanych,

- w y raźn ej poprawy s ta n d a rd u budynków m ie sz k aln y c h r e a l i -zowanych w nowych te c h n o lo g ia c h o ra z zw iązanych z tym rów nież kosztów z a s t ą p i e n i a d o ty c h c z a s stosow anych m a te ria łó w - nowymi, o le p s z y c h w ła ś c iw o ś c ia c h , a ta k ż e kosztów wymiany c z ę ś c i sto sow anych u p rz e d n io p ro je k tó w ; m iało t o na c e lu z re a liz o w a n ie z a ło ż e ń w z a k r e s ie poprawy fu n k c jo n a ln o ś c i i ro zk ła d o w o śc i m ieszk ań , poprawy poziomu ic h w ykończenia i w yposażenia o raz w prow adzenie nowego normatywu te c h n ic z n e g o p ro je k to w a n ia m

iesz-kań11.

5 . K oszty jed n o stk o w e s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m ieszkaniow ego w P o ls c e w l a t a c h 1974-1978

W c e lu le p s z e g o z o rie n to w a n ia s i ę w k s z ta łto w a n iu s i ę tów budownictwa celow e j e s t b l i ż s z e p r z e d s ta w ie n ie zm ian kosz-tów jed n o stk o w y ch . K oszt jed n o stk o w y u sta la m y d z i e l ą c sumę ko-sztów o b ie k tu przez, l ic z b ę c h a ra k te r y z u ją c y c h go te c h n ic z n y c h je d n o s te k m iary . W przypadku budownictwa m ieszkaniow ego je d n o

-O

s t k ą ta k ą j e s t n a j c z ę ś c i e j 1 m p o w ie rz c h n i u ż y tk o w e j. B adanie kosztów Jednostkow ych ma s z c z e g ó ln ie s z e r o k ie z a sto s o w a n ie w v /a n n k a c h budownictwa m ieszkaniow ego z uwagi na dużą p o w ta rz a

noś<5 o b iek tó w . Pozwala ono u ja w n ić re z e rw y , k t ó r e mogą być u-w zg lęd n io n e p rz y budou-wie n a stę p n y c h o b iek tó u-w i p rz y c z y n ić s i ę do o b n iż e n ia kosztów p r o d u k c ji. P o d d an ie b a d a n iu kosztów Je d nostkow ych o b iek tó w z re a liz o w a n y c h w ró żn y ch te c h n o lo g ia c h i sy -stem ach , pozw ala p rz y tym o k r e ś l i ć z a l e t y ekonom iczne danego sy stem u . Dane d o ty c z ą c e p r z e c ię tn y c h kosztów jed n o stk o w y ch w całym u sp o łeczn io n y m budow nictw ie mieszkaniowym p rz e d sta w io n o Ju ż w t a b . 1 . P rz y jrz y jm y s i ę t e r a z , J a k w o s t a t n i c h k ilk u l a -ta c h k s z -ta łto w a ły s i ę k o s z ty Jed n o stk o w e w s p ó łd z ie lc z y m bu-d o w n ictw ie mieszkaniowym w P o ls c e . Dane na t e n te m a t z a w ie ra t a b . 3 .

T a b e l a 3 K oszty Jed n ostkow e budynków s p ó łd z ie lc z y c h w P o ls c e

w l a t a c h 1974-1978 ( z ł / 1 m2 p .u .)

Rok K oszt W skaźnik w zro stu k o s z tu g lo b a ln e -go (1974 - 100) b e z p o śre d n i to w a rz y sz ą cy g lo b a ln y 1974 3 105 1 048 4 153 1 0 0 ,0 1975 3 282 1 084 4 366 105,1 1976 4 ЮЗ 1 542 5 645 1 3 5,9 1977 4 375 1 676 6 051 1 4 5 ,7 1978 4 410 1 811 6 221 1 4 9 ,8

Ź r ó d ł o : Spraw ozdanie z d z i a ł a l n o ś c i s p ó łd z i e lc z o ś o i mie-szk an io w ej w 1977 r . i w l a t a c h 1971-1977, Warszawa 1978.

Z danych z a w a rty c h w t a b . 3 w y n ik a, ż e w l a t a c h 1974-1978 p r z e c ię tn y k o s z t g lo b a ln y 1 m2 p .u . w z ró s ł o o k o ło połow ę, p rzy czym k o s z t b e z p o śre d n i w z r a s ta ł ro c z n ie ś r e d n io o ok o ło 325 ú, z a ś k o s z t g lo b a ln y o ok o ło 520 z ł . W omawianym o k r e s i e u d z ia ł k o s z tu to w arzy sząceg o w k o s z c ie globalnym w z ró s ł z ok. 25 do b lis k o 30# . Wynika t o z f a k t u , że tempo w z ro stu p rz e c ię tn e g o k o s z tu to w arzy sząceg o b y ło s z y b sz e n iż tempo w z ro stu k o sz tu b e z p o śre d n ie g o i k o s z tu g lo b a ln e g o . Znaczny w z ro s t kosztów Jednostkow ych s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m ieszkaniow ego w o s t a t -n ic h l a t a c h w y -n ik a ł p rz e d e w szystkim z -n a s tę p u ją c y c h p rzy czy -n :

- wprow adzenia urzędow ych zm ian poziomu cen p r o d u k c ji bu-do w lan ej w 1976 r .

- s y s te m a ty c z n e j poprawy ro zw ią z a ń fu n k cjo n a ln o -u ż y tk o w y ch budynków m ie sz k aln y c h i samych m ieszk ań ,

- zmiany s t r u k t u r y t e c h n o l o g ii i systemów k o n atro k cy jn o -m o n - tażow ych ( i d zie t u z w ła sz c z a o w z ro s t u d z ia łu d ro ż s z y c h systemów w ie lk o p ły to w y c h z a s tę p u ją c y c h ta ń s z e system y w ielk o b lo k o w e),

- sto so w a n ia nowych gatunków i asortym enców le p s z y c h , a w ięc i d ro ż sz y c h m a te ria łó w ,

- o g ó ln e j poprąwy j a k o ś c i budow nictw a, w tym m. i n . więk-szego z ró ż n ic o w a n ia form a r c h ite k to n ic z n y c h i u r b a n is ty c z n y c h ,

- sto so w a n ia w większym n iż u p rz e d n io z a k r e s ie i z o l a c j i , te rm ic z n y c h i d źw ięk o ch ło n n y ch ,

- z w ię k sz e n ia p o w ie r z c h n i.l o g g i i i balkonów ,

- sto so w a n ia s p e c ja ln y c h fundamentov/ pod budynki z l o k a l iz o -wane na s ła b y c h g r u n ta c h .

J e ś l i i d z i e n a to m ia s t o s z c z e g ó ln ie s z y b k i w z ro s t kosztów to w a rz y sz ą c y c h , to główne je g o p rzy czy n y b y ły n a s tę p u ją c e :

- w z r o s t z a k re s u u z b r o je n ia i u r z ą d z e n ia te r e n u w zw iązku z wchodzeniem budownictw a m ieszkaniow ego na nowe, u p rz e d n io n ie u z b ro jo n e te r e r .y ,

- wyższe k o s z ty p o z y sk a n ia i p rz y s to s o w a n ia te r e n u (odwad-n i a (odwad-n i e , w y b u rz e (odwad-n ia , ro b o ty z ie m (odwad-n e ),

- wyższe k o s z ty budowy podstawowych u rz ą d z e ń s o c ja ln o - u - sługow ych (n p . p aw ilo n y wolno s t o j ą c e re a liz o w a n e metodami u-p rzem y sło w io n y m i),

- k o n ie c z n o ść budow ania k o tło w n i p ro w izo ry czn y ch p rz y rów-n o c z e s rów-n e j p a r t y c y p a c j i w k o s z ta c h , budowanych z o p ó źn ien iem , o g ó ln o m ie js k ic h ź ró d e ł c i e p ł a ,

• w yższe wymagania ja k o ś c io w e w o d n ie s ie n iu do dróg o s ie d low ych w c e lu u m o ż liw ie n ia przew ozu c ię ż k ic h elem entów .p re fa b

-rykow anych, '

- w z ro s t kosztów d o k u m en tacji w zw iązku z wprowadzeniem no-12

wego c e n n ik a p ra c p ro je k to w y c h .

W zrost p r z e c ię tn y c h kosztów jednostkowych s p ó łd z ie lc z e g o budow nictw a m ieszkaniow ego w l a t a c h 1974-1973 b y ł zw iązany w zna-c z n e j m ie rze z omówionymi ju ż u p rz e d n io cz y n n ik a m i, k tó r e sp o

-12 *

SorawozdŁnie z działalności spółdzielczości mieszkaniowej w

wodowały o g ó ln y w z ro s t kosztów w budow nictw ie mieszkaniowym, Je d n ak ż e w pewnym s to p n iu b y ł rów nież uwarunkowany czynnikam i sp e c y fic z n y m i d l a budownictwa s p ó łd z ie lc z e g o .

6 , K oszty jed n o stk o w e s p ó łd z ie lc z e g o budow nictw a m ieszkaniow ego w w ojew ództw ie m iejsk im łódzkim w l a t a c h 1974-1978

Zobaczmy t e r a z , J a k na t l e danych d l a c a łe g o s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m ieszkaniow ego w P o ls c e k s z ta łto w a ły s i ę k o s z ty jed ~

2 *

nostkow e 1 m p . u . w o d n ie s ie n iu do budownictw a s p ó łd z ie lc z e g o na t e r e n i e d z i a ł a n i a W ojewódzkiej S p ó łd z ie ln i M ieszkaniow ej o b e jm u ją c e j województwo m ie js k ie ł ó d z k i e ^ . Dane na t e n te m a t za-w ie ra t a b . 4 . Porów nując t e dane z lic z b a m i zaw artym i w t a b . 3

T a b e l a 4

K oszty jed n o stk o w e s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m ieszkaniow ego w w ojew ództw ie m iejsk im łódzkim * w l a t a c h 1974-1978

Czł/1 m2 p .u .) Rok , K oszt W skaźnik w zrostu g lo b a ln e g o (1974 - 100) b e z p o śre d n i ,to w a rz y sz ą cy , g lo b a ln y 1974 3 252 909 4 161 1 0 0 ,0 1975 3 202 1 084 4 366 1 04,9 1976 4 089 1 452 5 541 1 33,2 1977 4 37^ 1 576 5 950 1 4 3 ,0 1978 4 389 1 733 6 122 147,1 x Dane za l a t a 1974 i 1975 ob ejm u ją ty lk o m. Łódź.

Ź r o d ł o : Opracowano na p o d s ta w ie danych u zy sk an y ch w Wo-je w ó d z k ie j S p ó łd z ie ln i M ieszkaniow ej w Ł o d z i.

dochodzimy do w n io sk u , że p r z e c ię t n e k o s z ty jed n o stk o w e s p ó ł-d z ie lc z e g o budownictwa m ieszkaniow ego na t e r e n i e województwa m ie js k ie g o łó d z k ie g o k s z ta łto w a ły s i ę na p o zio m ie b ard zo z b l i

-V,’ związku ze zmianami organizacyjnymi, J a k ie nastąpiły w

spółdzielczości mieszkaniowej z początkiem 1976 r. dane za ..aje

wcześniejsze obejmują tylko budownictwo mieszkaniowe na ^ e re n ie

żonym do o d p o w ied n ich wskaźników o g ó ln o p o ls k ic h . Również i w tym przypadku w l a t a c h 1974-1978 p r z e c ię t n y k o s z t Jednostkow y w z ró s ł o b l i s k o połow ę (tem po w z ro stu te g o w sk aźn ik a b y ło ty lk o n ie z n a c z n ie w o ln ie js z e n i ż ś r e d n i e w całym k r a j u ) . Podobne b y ły ta k ż e p r o p o r c je m iędzy k o sz ta m i b e z p o śre d n im i i k o sztam i to w arzy szący m i o ra z m iędzy w skaźnikam i dynam iki w z ro stu ty o h dwu g ru p k o sztó w . N a jb a rd z ie j c h a r a k te r y s ty c z n ą zm ian ą, ja k a n a s t ą p i ł a w omawianym o k r e s i e , J e s t s z c z e g ó ln ie znaczn y w z ro s t kosztów w 1976 r . zw iązany z wprowadzeniem urzędow ych zm ian poziomu ce n p r o d u k c ji b u d o w la n e j. Podstawowe p rzy czy n y w z ro s tu •Jednostkowych kosztów budownictw a m ieszkaniow ego w w ojew ództw ie m iejsk im łó d zk im b y ły podobne do omówionych Ju ż u p rz e d n io w o d n ie s ie n iu do c a ł o ś c i budownictwa s p ó łd z ie lc z e g o . Z a k ła d a ją c , że p r o p o r c je kosztów jed n o stk o w y ch w p r z y b liż e n iu o d p ow iadają p ro p o rcjo m w s ta n d a r d z i e budownictw a m ieszkaniow ego można s ą -d z i ć , że p r z e c ię t n y s ta n d a r d łó d z k ie g o budownictw a m ieszk an io -wego n i e 'o d b ie g a z b y tn io od ś re d n ie g o s ta n d a rd u krajo w eg o . W niosek te n d o ty c z y w praw dzie t y lk o budownictwa s p ó łd z ie lc z e g o , le c z w ła ś n ie ono sta n o w i o b e c n ie d o m in u jącą form ę u s p o łe c z n io -nego budownictwa m ieszkaniow ego. W p r z e c iw ie ń s tw ie do o b ecn ej s y t u a c j i , w p o ło w ie l a t s z e ś ć d z ie s ią t y c h Jednostkow e k o s z ty budownictw a m ieszkaniow ego w Ł odzi k s z ta łto w a ły s i ę p o n iż e j ś r e d -n ic h k rajo w y ch . W ynikało t o z f a k t u , ż e p rz y powszechnych te n -d e n c ja c h o szczę-d n o ścio w y ch c h a ra k te r y z u ją c y c h p o l s k i e bu-downi- budowni-ctwo m ieszkaniow e te g o o k re su - s z c z e g ó ln ie o s t r e ic h n a s i l e -n i e , zw iązan e z d rasty czn y m obn iżen iem s ta n d a rd u m ieszkaniow ego, w y s tą p iło w ła ś n ie na t e r e n i e Ł o d z i. D oty czy ło t o z w ła sz c z a

bu-downictwa z p u l i ra d narodow ych, k tó re g o u d z i a ł w c a ło ś c i bu-downictw a m ieszkaniow ego b y ł w tedy J e s z c z e dość z n a c z n y ..

Porównajmy t e r a z jed n o stk o w e k o s z ty budownictw a m ieszk an io -wego re a liz o w a n e g o w p o sz cz e g ó ln y c h sy stem ach k o n stru k c y jn o -m o n - tażo w y ch . Dla za p ew n ie n ia w ię k s z e j porów nyw alności danych o g ra -niczym y s i ę t u do p r z e d s ta w ie n ia jednostkow ego k o sztu * b ezpoś-re d n ie g o . Pozw oli to w znacznym s to p n iu u n ik n ąć z n i e k s z t a ł -c e ń , j a k i e mogłoby spowodować ró ż n e k s z ta łto w a n ie s i ę kosztów to w a rz y sz ą c y c h z a le ż n i e od l o k a l i z a c j i budynków, s to p n ia z aa-wansowania r e a l i z a c j i p o sz c z e g ó ln y c h o s i e d l i i t p . Dane na t e n te m a t p r z e d stav /iono w t a b . 5 w p o d z ia le na budynki n i s k i e (zw ykle

3 -k o n d y g n a c y Jn e ), śre d n io w y s o k ie (p rz e w a ż n ie 1 1 -kondygnacyjne) o ra z w ysokie (1 8 -2 4 k o n d y g n a c ji),

.

T a b e 1 a 5

Je d n o stk o w e k o s z ty b e z p o ś re d n ie s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m iesz-kaniowego w w ojew ództw ie m iejsk im łó d zk im wg systemów r e a l i z a c j i

( z ł / 1 m2 p .u .) System k o n s tru k c y jn o -

-montażowy L iczb a kon^ d y g n a c ji ' 1976 , 1977 1978

ŁSM 4 -5 3 296 3 334 3 843 11-12 4 071 3 943 4 305 Dąbrowa _{5 3 706} 4 120 4 110 11 4 306 4 430 4 718 System s z c z e c iń s k i 5 3 799 3 917 3 814 9-12 4 889 4 810 4 606 W-70 _{5 4 017 3 909} 12 4 501 4 365 4 556 Wk - 70 ₅ 4 076 • _{3 813} 11-12 5 498 5 162 5 018 0VT 5 3 580 3 615 3 901 12 4 320 5 002 -T rad y cy jn y ‘ 5 4 305 3 821 4 102 SBO/W-70 18-24 8 043 7 404 10 858

Ź r ó d ł o : Opracowano na p o d s ta w ie danych u zy sk an y ch w Wo-je w ó d z k ie j S p ó ł d z ie ln i M ieszkaniow ej w Ł o d z i,

J a k wynika z danych z a w a rty c h w t a b , 5 , n ajtaiíszy m systemem konstnjkcyjno-m ontażow ym J e s t w w ojew ództw ie m iejsk im łódzkim sy stem "ŁSM" (Ł ó d zk io S e k c je M ieszk an io w e), Mimo lic z n y c h zapo-w ie d z i zapo-w y co fan ia te g o system u z e w zględu na Jeg o wady w za-k r e s i e ro zw ią z a ń fu n za-k c jo n a ln o -u ż y tza-k o w y ch 1 m ateriało w y ch - b y ł on w o s t a t n i c h l a t a c h po pewnych u le p s z e n ia c h n a d a l stosow a-ny. W l a t a c h 1977 i 1978 w s y s te m ie tym z re a liz o w a n o około 1 1 ,5 # s p ó łd z ie lc z y c h budynków m ie sz k aln y c h w województwie m ie j-skim łódzkim 1/+. D rugi sy stem lo k a ln y "Dąbrowa", k tó ry w l a t a c h s z e ś ć d z ie s ią t y c h rów nież n a le ż a ł do n a jta ń s z y c h w k r a j u , wsku-te k k o le jn y c h m o d y fik a c ji i poprawy ro zw iązań fu n k c jo n a ln o u

-Według danych uzysk anych w W ojew ódzkiej S p ó ł d z i e l n i

żytkow ych, pod względem k o s z tu jednostkow ego z b l i ż y ł e l ę do po-ziomu p r z e c ię tn e g o d la c a łe g o łó d z k ie g o budow nictw a. N ajd ro ż-s z e ż-s ą budynki w yż-sokie (1&-24 k o n d y g n a c ji) re a liz o w a n e w Śród-m ie js k ie j D z ie ln ic y M ieszkaniow ej w L o d zi. K oszt Jednostkow y ty c h budynków j e s t o k o ło d w u k ro tn ie w ięk szy n iż p r z e c ię tn y bu-dynków ś re d n io w y s o k ic h . Z danych p rz e d sta w io n y c h w t a b . 5 wy-n ik a t a k ż e , że w y ra ź n ie ta ń s z e s ą budynki w ie lk o p ły to w e z p r e fab ry k a tó w w ytw arzanych w stosunkow o m ałych w y tw ó rn iach p o lig o -nowych (sy ste m y : "LSM" i "V -7 0 "). Systemy o p a r t e na fa b ry k a c h domów s ą na o g ó ł d r o ż s z e , choć w m iarę zdobyw ania d o św ia d -. c z e n ia i opanowywania t e c h n o l o g ii p r o d u k c ji, k o s z t Jednostkow y w ykazuje te n d e n c ję m a l e ją c ą .(d o ty c z y t o z w ła sz c z a system u "Wk- - 7 0 " ) . Na t l e t e c h n o l o g ii uprzem y sło w io n y ch , te c h n o lo g ia t r a -d y c y jn a n ie wypada k o r z y s tn ie ( k o s z t jedn o stk o w y porównywanych budynków 5-kond y g n acy jn y ch J e s t p rze w aż n ie wyższy w te c h n o l o g ii t r a d y c y j n e j .n iż w t e c h n o l o g ii w ie lk o p ły to w e j) .

I n n e , - c h a ra k te ry s ty c z n e z ja w is k o , j a k i e za ry so w a ło s i ę w l a t a c h 1976-1978, to te n d e n c ja do wyrównywania s i ę kosztów jed n o stk o w y ch w p o sz cz e g ó ln y c h k a te g o r ia c h w yso k o ści budynków. D otyczy to z w ła sz c z a w s z y s tk ic h typów budynków 5 -k o n d y g n acy j-n y ch . W g r u p ie budynków śre d n io w y so k ic h te n d e n c ja t a n i e J e s t ta k w yraźna (b udynki w sy s te m ie "LSM" s ą z n a c z n ie t a ń s z e , zaś w sy stem ach "Wk-70" o ra z "OWT" s ą w y ra ź n ie d ro ż s z e od budyn-ków re a liz o w a n y c h w p o z o s ta ły c h sy stem ach k o n s tiu k c y jn o -m o n ta - żow ych). L iczb y z a w a rte w t a b , 5 p o tw ie r d z a ją p rz y to c z o n e ju ż u p rz e d n io dane o k ilk u n a s to p ro c e n to w e j ró ż n ic y m iędzy śred n im kosztem jednostkowym budynków n i s k i c h i ś re d n io w y s o k ic h . W n i e -k tó ry c h p rzy p ad -k ach r ó ż n ic e t e w ah ają s i ę je d n a -k w dość du-żych g r a n ic a c h . Tak na p rz y k ła d d la system u "LSM" w ,1978 r . ró ż n ic a t a w y n io sła z a le d w ie o k o ło 105$, n a to m ia s t d l a systemów "Oii?" w 1977 r . o ra z Wk-70 w 1978 r . p r z e k r o c z y ła w y raźn ie JOJi k o s z tu budynku 5 -k o n d y gnącyjnego ( d ro ż s z e s ą o c z y w iśc ie budynki ś re d n io w y s o k ie ).

P e łn a porównywalność omawianych systemów k o n s tr jk c y jr .o -n o n - ta to w y c h J e s t n i e o s i ą g a l n a , z a ś ocena ic h ekonom icznej e fe k -ty w n o śc i na p o d sta w ie p rz y to c z o n y c h danych j e s t n iem o żliw a. Wyr.üca to z t a k i c h czynników j a k : z ró ż n ic o w a n ie w a rto ś c i u ż y t-kowej budynków i m ieszkań w różnych system ach ( r ó ż n ic e w

w ykończenia 1 w y p o sażenia o ra z w z a k r e s ie ro zw iązań f u n k c jo n a l-n y c h ), wyższe k o s z ty p r o d u k c ji p rzy w prowadzaniu systemów no-wych (z w ła s z c z a w o k r e s i e d o ch o d zen ia f a b r y k i domów do p e łn e j z d o ln o ś c i p ro d u k c y jn e j) i t p .

7 . Poziom 1 s t r u k t u r a kosztów w budow nictw ie mieszkaniowym realizow anym p rz e z Ł ódzkie Z je d n o c z e n ie Budownictwa

P rzejdźm y t e r a z do z b a d a n ia r ó ż n ic m iędzy cenam i 1 k o sztam i łó d z k ie g o budownictwa m ieszkaniow ego. R óżnice t e b e z p o śre d n io d e c y d u ją o poziom ie kosztów p r o d u k c ji p r z e d s ię b io r s tw budowla-no-m ontażow ych. P rz ez poziom kosztów p r o d u k c ji rozum ie s i ę s t o sunek procentow y p o n ie s io n y c h kosztów w łasn y ch do w a r to ś c i p ro -d u k c ji1^:

w К ♦ 100 p - p g d z ie : Y/p - poziom kosztów p r o d u k c ji,

К - k o s z t w ła sn y ,

P - w a rto ś ć p r o d u k c ji wg ce n sp rz e d a ż n y c h .

Dane d o ty c z ą c e r ć ż n ic m iędzy cenam i i k osztam i, o ra z p o z io -mu kosztów łó d z k ie g o budownictwa m ieszkaniow ego p o d a je t a b . 6 . Obejmują one t y lk o t e system y k o n stru k cy jn o -m o n tażo w e, k tó r e dom inują w s p ó łd z ie lc z y m budow nictw ie mieszkaniowym na t e r e n i e województwa m ie js k ie g o łó d z k ie g o . Z ak res ic h j e s t je d n a k n iec o s z e r s z y , gdyż częściow o obejm uje t e ż budownictwo re a liz o w a n e w ran a c h Ł ódzkiego Z je d n o c z e n ia Budownictwa w województwach s ą -s ie d n ic h o ra z d la in n y ch in w esto ró w , poza s p ó łd z i e lc z o ś c i ą mie-szk an io w ą. Ze w zględu na r e o r g a n iz a c ję z je d n o c z e ń budowlanych w 1975 r . zw iązan ą z wprowadzeniem nowego p o d z ia łu ad m in is-t r a c y jn e g o , dane t e o bejm ują ty lk o l a t a 1976-1970. Mimo ty c h z a s t r z e ż e ń , w n io sk i w y n ik a ją c e z a n a liz y danych p rz e d s ta w io -nych w t a b . 6 w znacznyn s to p n iu można o d n ie ś ć do s p ó łd z ie lc z e -go budownictwa m ieszkaniow e-go w w ojew ództw ie m iejskim łódzkim .

15 W. 3 i e ń, Ekonomika i a n a li z a d z i a ł a l n o ś c i p r z e d s i ę b i o r

T a b e l a 6 R e la c je m iędzy k o sztam i i cenam i w budow nictw ie mieszkaniowym r e a

-lizowanym p rz e z Ł ódzkie Z je d n o c z e n ie Budownictwa w l a t a c h 1976-1978 System ko n s t ru keyj no-mon-tażowy R óżnica i c en ą 1 m iędzy kosztem m p .u . ( z ł ) Poziom kosztów p ro -d u k c ji 1976 1977 1978 1976 1977 1978 ŁSM +216 +61 -4 9 0 9 2 ,1 9 8 ,4 1 1 3 ,0 Dąbrowa +83 +19 -247 9 7 ,7 9 9 ,6 1 0 6,0 System s z c z e c iń s k i +316 -3 3 7 -7 0 3 9 2 ,0 108,1 11 6,7 W-70 i Wk-70 -2 5 4 -2 2 3 -1 050 106,5 1 0 4,7 1 1 9 ,0 0V.T-67 -2 7 9 -5 4 7 -305 1 0 7 ,8 1 1 3 ,8 1 0 7 ,4 OWT-75 - -1 203 -1 115 - 1 3 0 ,7 1 2 5 ,0 Ogółem -5 -3 10 -5 6 4 100,1 1 0 7,5 1 1 3 ,0

Ź r ó d ł o : Opracowano na p o d sta w ie danych u zy skanych w Łódzkim Z je d n o cz e n iu Budownictwa.

W l a t a c h 1976 i 1977 w skaźnik poziomu kosztów d l a n ie k tó -ry ch systemów ko n stru k cy jn o -m o n tażo w y ch k s z ta łto w a ł s i ę doáó ko-r z y s t n i e , gdyż b y ł n iż s z y od 100. J e ś l i i d z i e o system y "ŁSM" i "Dąbrowa", s ą t o lo k a ln e system y w ie lk o p ły to w e , od w ie lu l a t stosow ane w łó d zk im budow nictw ie mieszkaniowym. Na-to m ia s t "system s z c z e c iń s k i" j e s t stosow any w Ł odzi od 1972 r . k ie d y do z o s t a ł e uruchom iona fa b ry k a domów na T e o filo w ie . Stosunkowo n i s k i poziom kosztów budownictwa m ieszkaniow ego w 1976 r . w y n ik ał z wprowadzonej wtedy zmiany cen budownictwa m ieszkaniow ego. W l a t a c h n a stę p n y c h r ó ż n ic a m iędzy k o sztam i w łasnym i p r z e d s ię b io r s tw budow lanych a cenami budownictwa m iesz-kaniowego z a c z ę ła w z r a s ta ć , t a k ż e d la n ie k tó r y c h systemów

2

p r z e k r o c z y ła ona kwotę 1000 z ł w p r z e l i c z e n i u na 1 m p .u . W 1978 r . we w s z y s tk ic h sy stem ach k o n stru k cyjno-m ontażow ych po-ziom kosztów w y n ió sł ponad 100, p rz y czym stosunkow o n a jn i ż -szy fcył d la system u "Dąbrowa" (106?0, najw yższy zaś d l a system u "0V.T-75" (12550.

O g ó ln ie można w ięc s t w i e r d z i ć , ż e w omawianych l a t a c h w ló d ;'.k ii budow nictw ie mieszkaniowym p r z e ja w iła s i ę podobna t e n -d e n c ja , jfcką od w ie lu l a t o b se rw u je s i ę w całym p o lsk im

bu-do w n ictw le m ieszkaniowym , a k tó r a p o le g a na k s z ta łto w a n iu s i ę kosztćw w łasn y ch p r z e d s ię b io r s tw budowlano-m ontażowyoh powyżej w a r to ś c i s p rz e d a ż n e j p r o d u k c ji o k r e ś lo n e j obow iązującym i cenam i.

T a b e l a 7 S tr u k tu r a kosztów p r o d u k c ji i o d c h y le n ia od kosztów planow anych w budow nictw ie mieszkaniowym realizow anym p rz e z Ł ó dzkie Z je d n o c z e n ie

Budownictwa w l a t a c h 1976-1978 Grupy kosztów w u k ła d z ie

k a lk u la cy jn y m U d z ia ł w c a ł o ś c i kosztów p ro -d u k c ji I?6) O d ch y len ia kosztów f a k t y c z n i e p o n ie -s io n y c h od koaztów planow anych ( 9Q 1976 1977 1978 1976 1977 1978 M a te r ia ły b e z p o śre d n ie K oszty zakupu P ła c e b e z p o śre d n ie K oszty s p r z ę tu i t r a n s p o r t u In n e k o s z ty b e z p o śre d n ie 4 8 ,6 7 ,3 1 0 ,8 1 1 , 0 0 ,7 5 1 ,4 7 .4 9 .4 1 1 , 1 0 ,7 5 3 ,4 6 ,8 9 ,1 1 0 ,9 0 ,8 - 4 , 8 + 1,9 + 2,9 +1 , 8 + 34,9 ■*■2,3 + 7,4 - 1 , 7 + 13,9 +17,5 + 5,0 + 0,5 ♦ 1 ,4 + 7 ,4 - 1 , 4 Razem k o s z ty b e z p o ś re d n ie 7 8 ,4 8 0 ,0 8 1 ,0 - 2 ,0 + 3 ,8 + 4 ,4 K oszty o g ó ln e budowy K oszty z a rz ą d u K oszty n ie p ro d u k c y jn e 11 ,7 8 ,7 1 , 2 10 ,8 8 ,3 0 ,9 1 0 ,5 7 ,6 0 ,9 +18,6 +1 2 ,3 + 10,9 + 6,9 + 3,5 + 3,5 +6 ,4 - 2,2 +30,1 Razem k o s z ty o g ó ln e 21,6 20,0 1 9 ,0 +15,5 + 5,2 +3,7 Ogółem k o s z ty j 1 0 0 ,0 100,0 100,0 + 1 ,3 +4,1 + 4,3

Ź r ó d ł o : Opracowano na p o d sta w ie danych uzy sk an y ch w Łódzkim Z je d n o cz e n iu Budownictwa.

V c e lu z o rie n to w a n ie s i ę , j a k i e g iu p y kosztów w n ajw ięk -s z e j m ie rze r z u t u j ą na ta k n ie k o r z y s tn e zmiany w skaźnika po-ziomu kosztów , p rz y jrz y jm y s i ę danym dotyczącym s t r u k t u r y ko-sztów w l a t a c h 1976-1978 o ra z danym dotyczącym o d c h y le ń kosz-tów f a k ty c z n ie p o n ie s io n y c h od kosztów planow anych (w procer>- ta c h w sto su n k u do kosztów p lan o w an y ch ). K oszty planow ane zo-s t a ł y p rz y tym skorygow ane procentem w ykonania p la n u , ta k aby otrzym ane w y n ik i b y ły porównywalne z f a k ty c z n ie re a liz o w a n ą p ro d u k c ją budowlano-m ontażow ą. Dane na t e n te m a t s ą z a w a rte w t a b . 7 . Wynika z n ic h , że w l a t a c h 19761978 k o s z ty fa k ty c z -n i e po-noszo-ne p rz y r e a l i z a c j i budownictwa m ieszkaniow ego sy s -te m a ty c z n ie p r z e k r a c z a ły w ie lk o ś ć planow aną. Można s tw ie r d z ić ,

że b y ł to Je d e n z i s t o t n y c h czynników w pływ ających na n ie k o -r z y s tn e k s z ta łto w a n ie się poziomu kosztów w budow nictw ie mie-szkaniowym. Procentow y w skaźnik p rz e k r o c z e n ia kosztów planow a- r.yoh ma p rz y tym te n d e n c ję - ro s n ą c ą . Zmiany, j a k i e n a s t ą p i ł y w tym o k r e s ie w s t r u k t u r z e kosztów n ie są z b y t w i e l k i e , le c z n i e k t ó r e z n ic h za ry so w a ły s i ę dość w y ra ź n ie . Na uwagę za-s łu g u je p rz e d e w za-szyza-stkim te n d e n c ja do w z ro stu u d z ia łu kosztów m a te ria łó w b e z p o ś re d n ic h p rz y jednoczesnym o b n iż e n iu u d z ia łu p ła c b e z p o ś re d n ic h o ra z kosztów o g ó ln y ch . Około połowę wszys tk i c h kowszysztów wszys ta n o w ią k o wszys z ty m a te ria łó w b e z p o ś re d n ic h , d l a -te g o t e ż p r z e k r o c z e n ie lu b o b n iż e n ie kosztów w t e j g r u p ie wpływa w sp o só b i s t o t n y na k ś z ta łto w a n ie s i ę c a ł o ś c i kosztów . Tak na p rz y k ła d o s z c z ę d n o ś c i u zy sk an e w k o s z ta c h m ate ria ło w y ch w 1976 r . , p r z y c z y n iły s i ę do znacznego z ła g o d z e n ia ogólnego p rz e k r o c z e n ia kosztów . Mimo, że k o s z ty we w s z y s tk ic h p o z o s ta -ły c h g ru p ac h z o s ta ł y p rz e k ro c z o n e (w tym k o s z ty o g ó ln e aż o k i lk a n a ś c i e p r o c e n t ) , o g ó ln e p rz e k r o c z e n ie kosztów b y ło s to -sunkowo n i e w ie l k ie . Z k o l e i w y raźn e, bo w ynoszące aż 5?£ p r z e k r o c z e n ie planow anych kosztów m ate ria ło w y ch w 1978 r . , spo-wodowało niem al rów nie w y r a ź n e p rz e k r o c z e n ie c a ł o ś c i kosztów p r o d u k c ji, mimo stosunkow o n ie w ie lk ic h p rz e k ro c z e ń lu b nawet o s z c z ę d n o ś c i w n ie k tó r y c h in n y ch g ra p a c h kosztów . Bardzo wyso-k i e p r z e wyso-k r o c z e n ie planow anych wyso-kosztów n ie p ro d u wyso-k c y jn y c h , spowo-dowane g łó w n ie k o sz ta m i p rz e s to jó w w o k r e s i e zimowym, n ie m iało w tym . przypadku w iększego wpływu na o s ta te c z n y r e z u l-t a l-t , z uwagi na stosunkow o n i s k i (rz ę d u 152) ic h u d z i a ł w c a ło - •>ci kosztów p r o d u k c ji.

8 . K oszty fa k ty c z n e a k o s z ty dyrektyw ne w sp ó łd z ie lc z y m budow nictw ie rsleszkar.lowym w w ojew ództw ie m iejskim łódzkim

Na z a k o ń c z e n ie n a szy c h rozw ażań zbadajm y, j a k k s z t a ł t u j ą 3 i ę f a k ty c z n e k o s z ty r e a l i z a c j i s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa mie-szkaniow ego w w ojew ództw ie m iejsk im łódzkim na t l e kosztów dy-rektyw nych u s ta la n y c h d la budownictwa m ieszkaniow ego d ecy zjam i Prezydium Rządu. Z e s ta w ie n ie ty c h kosztów p o d a je t a b . 8 ,

T a b e l a 8 P orów nanie fa k ty c z n y c h kosztów r e a l i z a c j i s p ó łd z ie lc z e g o budowni-ctw a m ieszkaniow ego w w ojew ództw ie m iejsk im łó d zk im z k o sz ta m i

dyrektywnym i w l a t a c h 1974-1978 ( z ł / 1 m2 p . u . ) K oszt . 1974 , 1975 . 1976 . 1977 , 1978 B e z p o śre d n i dyrektyw ny 3 020 3 020 4 810 4 810 4 810 fa k ty c z n y 3 252 3 282 4 089 4 374 4 389 ró ż n ic a !232 +262 -721 -4 3 6 -421 T ow arzyszący dyrektyw ny 730 730 1 430 1 430 1 430 fa k ty c z n y _{909 1 084} 1 452 1 576 1 733 r ó ż n ic a +179 +354 ♦22 +146 +ЗОЗ G lo b aln y dyrektyw ny 3 750 3 750 6 240 6 240 6 240 fa k ty c z n y 4 161 4 366 5 541 5 950 6 122 ró ż n ic a +411 +616 -6 9 9 -2 9 0 -1 1 8 x Dane za l a t a 1974 i 1975 o b ejm u ją ty lk o m. Łódź.

Ź r ó d ł o j O b liczo n o na p o d s ta w ie danych uzy sk an y ch w Wo-je w ó d z k ie j S p ó łd z ie ln i M ieszkaniow ej w Ł o d z i.

Ze w zględu na r e o r g a n iz a c ję s p ó łd z i e lc z o ś c i m ieszkaniow ej p rz y wprowadzeniu nowego p o d z ia łu a d m in is tra c y jn e g o , dane z a l a t a 1974-1975 d o ty c z ą ty lk o budownictw a s p ó łd z ie lc z e g o w m. Ł o d zi. Z danych p rz e d sta w io n y c h w t a b . 8 w y n ik a, że w ty c h l a t a c h f a k ty c z n e k o s z ty s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m ieszk an io -wego b y ły w Ł odzi wyższe n iż k o s z ty dyrek ty w n e. Dane t e po-tw ie r d z a ją w ię c , w o d n ie s ie n iu do m. Ł o d z i, sform ułow any Ju ż u p rz e d n io w niosek d o ty c z ą c y c a łe g o s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa m ieszkaniow ego w P o ls c e , i ż okresow e zm iany ce n n i e n a d ą ż a ją za s z y b c ie j p o stę p u ją c y m i zmianami fa k ty c z n y c h kosztów r e a l i -z a c j i . I s t o t n a zm iana w tym z a k r e s ie n a s t ą p i ł a w 1976 r . , k ie d y to wprowadzony na l a t a 1976-1978 poziom dyrektyw nych kosztów b y ł o ok. 66# wyższy od o b o w iązu jący ch w l a t a c h po-p rz e d n ic h . G lo b aln y k o s z t fa k ty c z n y w l a t a c h 1976-1978 b y ł w y ra ź n ie n iż s z y od k o s z tu dyrek ty w n eg o . Je d n ak ż e r ó ż n ic a t a sy s te m a ty c z n ie m a la ła . W ynikało to p rz e d e w szystkim z

wyso-k ieg o i z roku na ro k w z ra s ta ją c e g o poziomu kosztów to w arzy-s z ą c y c h , k t ó r e naw et w 1976 r . p r z e k r a c z a ły w ie lk o á ó u s ta lo n ą d y re k ty w n ie . Ta c z ę ś ć k o s z tu g lo b a ln e g o w całym o k r e s ie 1974- -1 9 7 8 w sp o só b d e c y d u ją c y rz u to w a ła na k s z ta łto w a n ie s i ę r ó ż n icy m iędzy g lobalnym kosztem dyrektywnym i fak ty czn y m . S to su n -kowo wysoki poziom kosztów to w a rz y sz ą c y c h j e s t zw iązany z r e -a l i z -a c j ą o s i e d l i m ieszk-aniow ych n-a nowych, n ie u z b ro jo n y c h u~ p rz e d n io te r e n a c h , o czym mówiono ju ż we w c z e ś n ie js z y c h f r a g -m entach n i n ie js z e g o o p rac o w an ia . N ato m iast stosunkow o n i s k i w l a t a c h 1976-1970 poziom kosztów b e z p o ś re d n ic h w ynika z f a k t u , ż e w budow nictw ie mieszkaniowym województwa m ie js k ie g o łó d z -k ieg o p rz e w a ż a ją sto so w an e ju ż od dość dawna, a więc dob-r z e opanowane p dob-rz e z z a ł o g i budow lane, system y k o n a tru k c y jn o - -m ontażow e. W y stępujące w l a t a c h w c z e ś n ie js z y c h p rz e k ro c z e n ia b e z p o śre d n ie g o k o s z tu dyrektyw nego w y n ik ały z n ie c o w iększego u d z ia łu d ro ż sz y c h budynków ś re d n io w y so k ic h n iż to przew idyw ały z a ło ż e n ia p r z y j ę t e p rzy u s t a l a n i u k o s z tu dyrektyw nego. Poza tym w s y s te m ie "Dąbrowa" re a liz o w a n o w tedy o b ie k ty d l a SBM."Ogni-wo", a w ięc m ie sz k a n ia ty p u w łasnościow ego o wyższym s ta n d a rd d z ie w ykończenia i w yposażenia (n p . stosow ano p a r k i e t drew nia-ny z a m ia s t u p rz e d n io przew idyw ania-nych p ł y te k PCW).

Porów nując dane z t a b . 8 z danymi i lu s t r u j ą c y m i ś r e d n ie ko-s z ty jed n o ko-stk o w e w całym ko-sp ó łd z ie lc z y m budow nictw ie m ieszka-niowym w P o ls c e ( t a b . 3) f w idzim y, że w 1974 r . k o s z ty Jednostkow e w budow nictw ie łó d zk im b y ły wyższe n iż ś re d n io w k ra -j u , n a to m ia s t w 1975 r . k s z ta łto w a ły s i ę na podobnym p o z io -m ie. Począw szy od 1976 r . Jednostkow y k o s z t w łó dzkim budowni-c tw ie sp ó łd z ie lc z y m j e s t n iż s z y od p r z e c ię tn e g o w k r a j u . Tak w ię c , w k o n f r o n t a c j i " z innym i o śro d k am i, Wojewódzka S p ó łd z ie l-n ia M ieszkal-niow a wypada k o r z y s t l-n ie , a łó d z k ie budownictwo m ieszkaniow e można uznać z a stosunkow o o sz c z ę d n e . J e s t t o oko-lic z n o ś ć p o m y śln a, o i l e n i e w ynika z o b n iż a n ia s ta n d a rd u 1 j a k o ś c i budownictwa m ieszkaniow ego, a- j e s t r e z u lta te m l e p s z e j g o s p o d a rn o ś c i p r z e d s ię b io r s tw budow lano-m ontażow ych, stosow a-n ia e fe k ty w n ie js z y c h ro zw iązań p ro je k to w y c h , ra c jo n a ln y c h metod p r o d u k c ji, w ła śc iw e j J e j o r g a n i z a c j i i t p . Szczegółow a a n a li z a w tym z a k r e s i e w ykracza je d n a k ż e poza ramy te g o o p raco w an ia.

Podsumowując ro zw ażan ia n a le ż y s t w i e r d z i ć , że jednym z i s -to tn y c h warunków poprawy e fe k ty w n o śc i budownictwa m ie sz k a n lo

-wego J e s t d o le z ę d o s k o n a le n ie system u o b o w iązu jący ch c e n . Czyn-n ik iem sp rz y ja ją c y m p o d Czyn-n ie s ie Czyn-n iu efek tó w g o spodarow aCzyn-nia w bu-d o w n ictw ie mieszkaniowym b y ło b y z pew nością u s t a l a n i e cen dy-rektyw nych na tak im p o z io m ie , k tó r y u m o żliw ia łb y p r z e d s ię -biorstw om budowlano-montażowym o s ią g a n ie odpow iednich wskaźników 4 re n to w n o ś c i. N ie o zn acza t o J e d n a k , że Jed y n ą d ro g ą wyprowa-d z e n ia p r z o wyprowa-d s ię b io r s tw z e s ta n u c i ą g ł e j wyprowa-d e fic y to w o ś c i J e s t owyprowa-d- od-p o w ied n ie od-podw yższenie od-poziomu c e n , System cen p o w in ien uw zglę-d n ia ć w s z y s tk ie c z y n n ik i obiek ty w n e zglę-d e c y zglę-d u ją c e o w ie lk o ś o l ko-sztów ponoszonych p rz e z p r z e d s ię b io r s tw a budow lano-m ontażow e. P ow inien on J e d n o c z e ś n ie z a p o b ie g a ć n ieu zasad n io n em u w zro sto w i kosztów p r o d u k c ji. O s ią g n ię c ie te g o c e lu J e s t m ożliwe Jed n ak ty lk o pod warunkiem Jed n o czesn eg o u d o sk o n a le n ia system u oceny wyników g o spodarow ania J e d n o s te k p ro d u k cy jn y ch w k ie ru n k u rady-k aln eg o w zm ocnienia wpływu sp ra w n o śc i i c h d z i a ł a n i a na k o rzy ś-c i ekonom iczne o s ią g a n e p rz e z z a ło g i 1 k iero w n ictw o p r z e d s ię -b io r s tw , I s t o t n a popraw a w tym z a k r e s ie może n a s tą p i ć z chwi-l ą p ełn eg o i konsekw entnego w prow adzenia z a sa d nov/ego system u ekonom iczno-finansow ego w b u d o w n ictw ie.