Rozwój przemysłu materiałów budowlanych jako warunek wzrostu rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w Łodzi

A C T A U N I V E R 3 I T A T I S L O D Z I E il 3 I .i _________ FOLIA OECOMOMICA 58, 196*» ____________

Lechosław N ykiel*

ROZWÓJ PRZEMYSŁU MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH JAKO WARUNEK WZROSTU ROZMIARÓW BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO W ŁODZI

Zapew nienie budownictwu mieszkaniowemu dostaw m ateriałó w i Innych środków p ro d u k c ji J e s t podstawowym warunkiem n ie z a k łó c o n e -go p rz e b ie g u procesów produkcyjnych, a tym samym ponownego wzros tu lic z b y miewzroszkali oddawanych do u ż y tk u . U zywzroskanie efektów pro -dukcyjnych na ‘poziom ie zbliżonym do osiąganego w d r u g ie j połow ie l a t sie d e m d z ie sią ty c h J e s t zadaniem niezw yk le pilnym ze względu n a p rz y sp ie sz o n e ob ecn ie temno w zrostu z a le g ło ś c i w zasp o k ajan iu p o trz e b m ieszkaniowych. D alsze zw ięk szan ie p ro d u k c ji do poziomu pozw alającego na stopniow ą lik w id a c ją z a le g ło ś c i wymaga zw iększen ia p o te iększen c ja łu budowlaiększenego do roziaiarów p rz e k ra c z a ją c y c h i s t iększen i e -ją c e w końcu l a t s ie d e m d z ie sią ty c h . Chodzi tu n ie ty lk o o rozbu-dowę p o te n c ja łu wykonawczego samych p rz e d s ię b io rs tw budowlano- -montażowych, a l# p rzed e wszystkim o ilo śc io w y i Jakościow y rozwój P ro d u k c ji m ateriałów budowlanych, a ta k ż e s p rz ę tu budowlanego, k tó ry p ozw oliłby na doleko idącą m echanizację zarówno ro b ó t stan u surowego, Jak i wykończeniowych.

W o d n ie s ie n iu do województwa m ie jsk ie g o łid z k ie g o , a w szcze-g ó ln o ś c i Ł od zi, p o trz e b y t e w ynikają z n ie z a d o w a la ją c e j oceny do-tychczasow ych o sią g n ię ć w d z ie d z in ie budownictwa mieszkaniowego o ra z d rasty cz n eg o snadku p ro d u k c ji w la t a c h 1980-193?.

*M gr, asystc-nt w Z a k ła d z ie Ekonomiki Budownictwa l In w e s ty c ji i n s t y t u t u Ekonomiki P ro d u k c ji UL.

10P__________ _____________ Łachoulaw Nykiel

1, Z adania budownictwa mieszkaniowego

W o k r e s ie 1975-1979 li c z b a mieszkań oddawanych do u żytku na t e r e n i e województwa m iejsk ie g o łó d z k ieg o utrzym yw ała s i ę na mniej w ięce j stałym poziom ie ok. 12 ty s . r o c z n ie , z tego w Łodzi ok. 10 t y s . Były to w ie lk o ś c i n ie w y s ta rc z a ją c e w sto su n k u do tempa p rz y r o s tu p o trz e b mieszkaniowych o czym św iadczy s t a l e w zrasta-j ą c a w tyra o k re s ie li c z b a członków s p ó łd z i e ln i o czekujący ch na m ie sz k a n ia . Na w zro st d e f ic y tu mieszkań wpływały ta k ż e duże uby-t k i zasobów m ieszkaniow ych, k uby-tó r e w l a uby-t a c h 1975-1981 wahały s ię w g ra n ic a c h 20-25% lic z b y mieszkań oddawanych do u ż y tk u . S to su -nek ubytków w zasobach mieszkaniowych do lic z b y m ieszkań oddawa-nych do u żytk u b y ł s z c z e g ó ln ie n ie k o rz y stn y w g ospodarce n ie u s p o łe c z n io n e j, g d z ie n ie k ie d y n ie w ystępow ała naw et rep ro d u k cja p r o s t a , np. w m iastach w oj. m iejsk ie g o łó dzkiego w 1980 r . ubyło 586 m ieszkań, a oddano do użytku ty lk o 381, w 1901 r . a n a lo g ic z -ne w ie lk o ś c i w ynosiły 548 1 3031, w samej Łodzi li c z b a nowo odda-wanych mieszkań w gospodarce n ie u s p o łe c z n io n e j b y ła w la ta c h

I990, 1901 ok. 3 - k r o tn ie n iż s z a n iż ubytków. W t e j s y t u a c j i t n i d - no mówić o znaczącej r o l i , Jaką te n ro d z a j budownictwa powinien p e ł n ić w z a sp o k ajan iu p o trz e b m ieszkaniowych. Powodem ta k ie g o s ta n u b y ły ro snące ceny m ateriałów budowlanych, n ie k o rz y s tn e wa- r u n ''i k red y to w an ia, a p rzed e wszystkim brak m ateria łó w budowla-nych na rynku. Zw iększenie dostaw m ateria łó w i wyrobów d la bu-downictwa J e s t zatem niezbędnym warunkiem w zrostu rozmiarów bu-downictwa zarówno w gospodarce u s p o łe c z n io n e j, Jak i n ie uspo-łe c z n io n e j.

Zw rócenie s z c z e g ó ln e j uwagi na budownictwo w gospodarce n ie u s p o łe c z n io n e j, g d zie wznoszone są w z a s a d z ie w y łączn ie budynki Jed n o ro d zin n e , n ie j e s t przypadkowe. W aktualnym p ro gram ie rozwo-ju budownictwa mieszkaniowego w łaśn ie budownictwo, jed n o ro d zin n e (w tym p rzed e w szystkim w gospodarce ń le u s p o łe c z n io n e j) ma decy- u ją co wpływać na podiom i tempo w zrostu c a łe g o b idownictwa m

iesz-1 Rocznik s ta ty s ty c z n y województwa m iejsk iego łó d z k ieg o 1981 i / 193?, '«US, Łódź 193?, 19?3.

kantowego. Budownictwo w ielo ro d zin n e powinno w 1985 r . os poziom zb liżo n y do uzyskanego w d r u g ie j połow ie l a t sie d e m d z ie sią -ty c h i w o k r e s ie do 1990 r . n ie przew id u je s ię d alsze g o Jego v,zro-s tu ilo śc io w e g o . Zatem w la ta c h 19B5-1990 c a ły .w z r o s t lic z b y m ieszkań oddawanych do użytku na być o s ią g n ię ty p rz e z zw iększa-n ie rozmiarów budowiększa-nictwa Jediększa-norodziiększa-niększa-nego z 55 t y s . mieszkań w

1982 r . (w s k a li c ałeg o k ra ju ) do 100 t y s . w 1935 r . i 200 ty s . w 1990 r . * P rzyjm ując, t e połowa teg o budownictwa realizo w an a bę-d z ie w m ia sta c h , można s tw ie r bę-d z ić , że w 1 9 ^ r . ok. 1/3 c a ło ś ę i budownictwa mieszkaniowego w m iastach stanow ić b ę d z ie budownictwo Jed n o ro d zin n e . Odnosząc z a ło ż e n ia programu do te re n u m ia s ta ł odz i otrzymujemy w ie lk o śc i n a s tę p u ją c e : lic z b a iaiesz':ań oddawanyi.ii do u ży tk u w budownictwie w ielorodzinnym powinna wynieść w la ta c h 1985-1990 w g ra n ic a c h 9 -9 ,5 ty s . r o c z n ie , rozm iary budownictwa Jednorodzinnego powinny wzrosnąć w 1985 r . do 1 ,5 -2 t y s , mieszkań o ra z do <*-4,5 ty s . mieszkań w 1990 r . Dla norównania w arto nodać, że w 1980 r . oddano w Lodzi do u żytku w gospodarce n ie u sp o łe c z -n io -n e j ty lk o 152 m ie sz k a -n ia , a w 1931 r . 165.

P rzedstaw iony program rozwoju budownictwa mieszkaniowego n ie może być uznany za o d b ic ie rzec zy w isty ch p o trze b m ieszkaniowych, k tó r e n a jd o b itn i e j w yrazić rrożna lic z b ą członków i kandydatów s p ó łd z i e ln i mieszkaniowych oczekujących na m ieszk an ie . V,ystarczy p o w ied zieć, że przy o becnej w ie lk o śc i budownictwa mieszkaniowego H 981, 19'"2) trz e l-a byłoby ok. 13 l a t na zap e v n ien ie mieszkań w szystkim członkom s p ó łd z ie ln i i n e łn o le tn i n kandydatom p o siad a-jącym pełn y wkład m ieszkaniow y. Z asadniczą część oczekujących na m ieszk an ia stanow ią lu d z ie m łodzi, rozpoczynający k a r ie r ę zawo-dową, a więc o stosunkowo n is k ic h dochodach, wydaje s ię mało prawdopodobne, aby masowo podejmowali o n i tru d budowy w łasnych do- raów naw6t na warunkach ^ re fe re n c y jn y c h . W t e j s y tu a c j i rezy g n a cja z d alsze g o w zrostu p o te n c ja łu wykonawczego w z a k re s ie budownic-twa w ieloro dzin neg o n ie wydaje s ię s łu s z n a . :-.'.omawiają za tym . dwa podstawowe argum enty: no o ierw sze - ->i y V t a zasad a '.z ro s tu u d z ia łu środk5w w łasnych lu d n o śc i w fin a n s o .im iu budownlctv/a - Le- szkanlowego może być realizo w an a n ie ty lk o poprze" rozwój

budów-Program rozwoju budownictwa m ieszkaniow ego, .‘.A ; u , azawa 19^2.

n ic tw a Jednorodzinnego, a le również p rz e z odpowiednie zasady f i -nansow ania budownictwa w ielo ro d zin n eg o , realizow anego p rz e z sp ó ł-d z i e l n i e mieczkaniowe; po d ru g ie - budownictwo Jed no ro dzin ne zu-żywa zn ac zn ie w ięcej m ateriałów budowlanych n iż budownictwo wie-lo r o d z in n e , sk ład a s ię na to zarówno wyższe zu życie Jednostkowe (w p r z e lic z e n iu na 1 mŁ pow ierzchni u ży tk o w ej), Jak 1 znacznie w iększa p r z e c ię tn a po w ierzch n ia m ieszkań w budynkach Jed n o ro d zin -nych.

2. Stan 1 k ie ru n k i rozwoju metod w znoszenia

U znanie w ie lk o śc i dostaw m ateriałó w i wyrobów d la budownictwa za podstawową d e te rm in a n tę r e a l i z a c j i programu budownictwa mie-szkaniowego n ie o zn acza, że ty lk o przem ysł m ateriałó w budowlunych J e s t odoow iedzialny za r e a l i z a c j ę teg o programu. Na s to p ie ń po-k r y c ia zapotrzebow ania na m a te ria ły budowlane wpływa bowiem zarówno w ielkość ic h p r o d u k c ji, Jak 1 w ielkość 1 s t r u k t u r a a s o r ty -mentowa zapo trzeb ow ania. Wielkość zapotrzebow ania n a poszczeg ólne m a te r ia ły budowlane j e s t zmienna w c z a s i e , p rzy czym wynika to n ie ty lk o z rozmiarów p ro d u k c ji budow lanej, a le rów nież z metod 1 rozw iązań* m ateriało w o -ko nstru kcy Jnych stosowanych przy wznoszeniu jb le k tó w . Różnice pomiędzy poszczególnym i metodami 3ą n ie k ie d y na t y l e duże, że zmiany Ich u d z ia łu we wznoszeniu obiektów mogą spowodować znaczne o d c h y le n ia w w ie lk o śc i zapo trzeb ow an ia na n ie -k tó re m a te r ia ły budowlane^.

D rastyczny n ie d o b ó r szeregu m a teria łó w budowlanych, J a k i wy-s t ą p i ł w .o wy-s ta tn ic h l a ta c h , spowodował zw rócenie uwagi n a szereg n ie k o rz y stn y c h zjaw isk zarówno w s f e r z e p ro d u k c ji m ateria łó w i wyrobów d la budownictwa, Jak i w samym budow nictw ie. S zczególną uwagę zwracano na dużą m a te ria ło c h ło n n o ść p rzez w ie le l a t p re

-ferow anej i w e f e k c ie obecnie do m inującej metody w le lk o p ły to

-3

L. N y k i e 1 , K ierunki zmian m a te ria ło c h ło n n o ś c i budow-n ic tw a mieszkabudow-niow ego, "Acta U n i v e r s l t a t i s L o d zlen sis" 1983, Fo-l i a peconom ica 26, s . 10-1?.

_________________ Boswój prte aysłu natorUłów budowlanych 111 4

wej . Ze względu na d łu g i ok res czasu po trzeb n y na opracow anie, w drożenie 1 upow szechnienie nowych metod, je s z c z e p rz e z w iele l a t podstawową metodą w znoszenia w ielo ro d zin n y ch budynków m ieszk al- nych b ę d z ie metoda w ielk op łytow a, w t e j s y tu a c j i w ystępuje ko-n ie c z ko-n o ść wprowadzeko-nia do ko-n i e j szeregu zmian n ie n a ru sz a ją c y c h j e j podstawowych z a sa d , a mogąoych w i s t o t n y sposób obniżyć ma-te r ia ło c h ło n n o ś ć . S pośród założonych na l a t a o s ie m d z ie s ią te k ie -runków postępu te ch n icz n eg o w w ielorodzinnym budow nictwie miesz-kaniowym wymienić n a le ż y p rzed e wszystkim"’:

- u d o sk o n alen ie dom inującej te c h n o lo g ii w ielk op ły tow ej d la zap o b ie ż e n ia wystęzapującym a k tu a ln ie wadom, zm n iejsze n ia m a te r ia ło -c h ło n n o ś-c i 1 zw ięk szen ia iz o la -c y jn o ś -c i o ra z poprawy rozw iązań fu n k cjo n aln y ch ;

- z a n ie c h a n ie n a jp ó ź n ie j do 1985 r . p ro d u k c ji elementów w tych 8yatem ach, k tó re n ie s p e łn i a ją wymogów fu n k c jo n a ln o p rz e s trz e n -nych, wymagań te c h n ic z n y c h , są n ad m iern ie m a te ria ło c h ło n n e i akus-ty c z n e ;

- w yznaczenie pożądanego kierunku rozw iązań te c h n o lo g ic z n y c h i m ateria ło w o -k o n stru k cy jn y ch drogą ogłoszonego w lutym 1981 r . konkursu powszechnego;

o p a rc ie rozw iązań m ateriałow ych na znacznym w z ro śc ie s to s o -w ania elementó-w na b a z ie g ip s u , z betonu komórkowego, ceram iki i elementów w apienno-piaskowych (elem en ty ś c ie n n e , ś c ia n y d z ia -łowe ).

R e a liz a c ja wymienionych kierunków d z ia ła jl powinna p rzy n ie ść pewne e f e k ty . Jednak n ie n ależy oczekiw ać radykalnego zm niejsze-n i a z u ż y c ia podstawowych m ateriałów k o niejsze-n stru k cy jniejsze-n y ch , iz o la c y jniejsze-n y c h 1 I n s ta la c y jn y c h . Może to być o s ią g n ię te d o p iero no 1990 r . , gdy stopniow o upow szechniane będą nowe, o s z c z ę d n ie js z e te c h n o lo g ie .

Wydaje s i ę , że w iększe i szybsze e f e k ty może p rz y n ie ś ć r e a l i -z a c ja m a teria ło o s-zc-zęd n e g o p o stęp u tech n iczn eg o w budownictwie Jed n o ro d zin nym. Ocena t a wynika ze zbędności w tym przypadku n

a-^ T. O o d y c k i - Ć w i r k o , L. A n d r z e j e w s k i , Problemy rozwoju budownictwa mieszkaniowego w l a ta c h o sie m d z ie s ią -ty c h , “P rz e g lą d Budowlany“ 1981, n r 3; 3 . J ó ź w i k , 0 m o żli-w ościach z m n iejsze n ia masy budynkóżli-w mieszkaniożli-wych żli-w ielo ro dzinny ch,

P rz e g lą d Budowlany" 1981, n r 2.

^ Program o b n iż e n ia m a te r ia ło c h ło n n o ś c i, en erg o ch ło n n o ści i Poprawy iz o la c y jn o ś c i budownictwa M ieszkaniowego, ‘iłirMB, . - a

kładów inw estycyjnych na produkcję w ielkogabarytow ych elementów budowlanych 1 c ię ż k ie g o s p r z ę tu . W ystarczy tu odpow iednia p o li-ty k a cenowa i ro z w in ię c ie p ro d u k c ji n ie k tó ry c h m ateriałó w budo-w lanych, głownie ta k ic h , k tó re c h a ra k te ry z u ją s ię d o stę p n o śc ią surowca i n le k ą k a p ita ło c h ło n n o ś c lą p ro d u k c ji, np. ce g ła i p u s ta k i c eram iczn e, wyroby w apienno-piaskow e, b lo c z k i z betonów koaórko- wych. Do t e j pory n ie p o d ję to poważnych d z ia ła ń w k ie ru n k u obni-ż e n ia m a te ria ło c h ło n n o ś c i budownictwa Jedno ro dzinn eg o, o grenie zo-no s i ę Je d y n ie do opracow ania szereg u p rojektó w typowych, a k tó -ry ch Jednak in w estorzy n ie k o r z y s ta li bądi te ż s to s o w a li i s t o t n e o d stęp stw a od założeń p rojektow ych. Wynikało to z braku swobody w wyborze m ateriałów budowlanych o ra z m ałej k on ku ren cy jn o ści n ie k tó ry c h rozw iązań k o n stru k cy jn y ch w stosunku do stosow anych t r a -d y c y jn ie , np. proponowane w w ielu p ro je k ta c h typowych strop od ach y drew niane c h a ra k te ry z u ją s ię n iż s z ą tr w a ło ś c ią od żelbetow ych, a p rzy tyra k o s z t ic h wykonania n ie j e s t n iż s z y od in n y ch , powszech-n ie stosow apowszech-nych ro zw iązań. Metody stosow ane o rzy w znoszeniu bu-dynków Jednorodzinnych s p ra w ia ją , że te n rodzą} budownictwa j e s t z n a c z n ie b a r d z ie j m a te ria ło c h ło n n y n iż budownictwo w ie lo ro d z in n e . Ogólny c i ę ż a r zużytych m ateriałó w na wykonanie Jednego m etra kwa-dratow ego pow ierzchni użytkow ej wynosi p r z e c ię tn i e w budownictwie jednorodzinnym 4,9 6 t a w budownictwie w ielorodzinnym 2,25 t ° . Je d n o c z e śn ie p r z e c ię tn a po w ierzch nia użytkowa m ieszkań wynosi ok. 100 m' w budynkach jed n o ro d z in n y ch , a ok. 50 raŁ w budynkach wie-lo ro d z in n y c h 1. Zatem na wybudowanie Jednego m ieszk an ia w budyn-ku Jednorodzinnym p o trz e b a 4 ,5 - k r o t n ie w ięcej m ateria łó w n iż mie-s z k a n ia w budynku w ielorodzinnym . Z e sta w ia ją c t e w ie lk o ś c i z za-kładanym i rozmiaram i budownictwa mieszkaniowego n ie tru d n o dojśó do w niosku, że aby zaspokoić popyt na m a te ria ły budowlane po-trz e b n y będ zie poważny w zro st p o te n c ja łu produkcyjnego przem ysłu m a teria łó w budo"lanych. ‘.V cytowanym Już "Program ie o b n iż e n ia ma-te r i a ło c h ło n n o ś c i, en erg o ch ło n n o ści i poprawy iz o la c y jn o ś c i bu-downictwa mieszkaniowego" poświęcono n ie c o m ie jsc a ‘na w skazanie

A n aliza m a te ria ło c h ło n n o ś c i budownictwa w ś w i e t l e p rz e p ły -wów m lędzygałęziow ych. I I e ta p , I0Z1EPB, Kraków 1979, s . 68-73.

7 _{W Łodzi w 1981 r . - P r z e c ię tn a po w ierzch nia nowo oddawanych} m ieszkań w ynosiła 5 0 ,7 m^ w gospodarce u so o łe c z n lo n e j 1 101,9 ra* w go spodarce n ie u s p o łe c z n io n e j. Rocznik s ta ty s ty c z n y województwa mie js k ie g o ł'd z k ie g o 1932, s . 221.

T a b e l a 1 K ieru n k i zmian te c h n o lo g ii w budownictwie mieszkaniowym

w l a ta c h 1982-1990 (w %)

T ech no log ia 1 1932/1933 1985 1990

Budownictwo w ielo ro d z in n e ogółem 100,0 100,0 100,0

W ielkopłytowa 76,0 72,0 -W ielkopłytowa zmodernizowana - 1,0 6 0 ,0 Wielkoblokowa 20,0 20,0 12,0 M onolityczna 1,5 2 ,5 11,0 M onolltyczno-prefabrykow ana - 1.5 6 ,0 S z k i e l e t prefabrykow any 0 .5 0 ,5 5 ,0 T radycyjna udoskonalona 2 ,0 2,5 6 ,0 .

Budownictwo Jed n oro dzinn e ogółem 100,0 100,0 100,0

T radycyjna 3 8 ,0 3 0,0 20,0

T rad ycyjna udoskonalona 20,0 25,0 30,0

M onolityczna 15,0 20,0 20,0

WS 70 d j - ś r . p ł . 12,0 7 ,0 5 .0

B eton komórkowy 8,0 10,0 _10.9

Drewno i m a te ria ły drewnopodobne 2,0 3 ,0 5 .0

C e rami c zno-be tonowa 1,0 2,0 5 .0

Lekki s z k i e l e t stalo w y lub ż e

l-betowy 2,0 2 .0 5,0

Inn e • 2 ,0 1,0 2,0

Ź r ó d ł o : Program rozwoju o ro d u k c ji podstawowych m a te ria -łów budowlanych w l a ta c h 1932-1990 z uw zględnieniem sz e rsz e g o wy-k o rzy sta n ia surowców lo wy-k a ln y c h , 'IBiPMB, Warszawa 1932, Z ałączn ik n r 1.

kierunków o b n iż e n ia m a te ria ło c h ło n n o ś c i budownictwa je d n o ro d z in n e -go, sformułowano je je d n ak w a^ o sjb mało konkretny, i bez u s t a l e -n ia sposobów ic h r e a l Ł z a c ji.

Na p odstaw ie powyższych s n o strz e ż e ń -iożna sform ułow ać p o g lą d ,

że do 1990 r . n ie n a s tą p i wyraźne o b n iie n ie j e d n o s t k o w e j m a teri" ło c h ło n n o ś c i budownictwa m ieszkaniowego, t a k w b udow nictw ie w iei^ rodzinnym Jak i jednorodzinnym ; p o t w i e r d z a j ą t ó >rz.ei idw, :ne

u d z ia ły poszczególnych metod w r e a l i z a c j i budynków ‘ "•‘•'eh p rzed sta w io n e w ta b . 1.

W budow nictwie w ielorodzinnym zwraca uwagę ty lk o założeni® m o d e rn iz a c ji systemów w ielkopłytow ych o ra z stopniow y w zrost u d z i a ł u metody m o n o lity c zn ej 1 tr a d y c y jn e j u d o sk o n alo n ej. Powinno to p rz y n ie ść newne zm n iejszen ie z u ży c ia cementu 1 kruszyw, a , w zro st zapotrzebow ania na wyroby ceram iczn e, gipsowe 1 z

beto-nów komórkowych. Przewidywane zmiany metod w znoszenia budynków jed n o ro d z in n y ch n ie wnoszą w z a sa d z ie niczego nowego i n ie pozwa-l a j ą spodziewać s ię poważnego o b n iż e n ia ic h m a te ria ło c h ło n n o ś c i.

3 , Zapotrzebow anie na podstawowe m a te ria ły budowlane

/

Ocena aktu aln eg o s ta n u 1 przewidywanych zmian w metodach w znoszenia budynków m ieszkalnych pozw ala Jedyn ie n a stw ie rd z e -n i e , że m a te ria ło c h ło n n o ść budownictwa jednorodzinnego J e s t wyż-sz a n iż w ielo ro d z in n eg o , o raz że w obu przypadkach można lic z y ć na tylleo n ie w ie lk ie J e j o b n iż e n ie . U le J e s t o b ecn ie możliwe po-d a n ie w iarygopo-dnej prognozy rzeczy w isteg o zapotrzebo w ania na ma-t e r i a ł y budowlane w nadchodzących l a t a c h . Nie J e s t to możliwe naw et w o d n ie s ie n iu do budownictwa mieszkaniowego w ie lo ro d z in n e

-go, ze wzglądu na nieznajom ość w ie lk o ś c i efektów o b n iż a n ia ma-te r ia ło c h ło n n o ś c i pop rzez zakładane zmiany u d z ia łu poszczególnych metod 1 m odyfikację metody w ielk o p ły to w ej. W o d n ie s ie n iu do bu-downictwa jednorodzinnego n ie i s t n i e j ą p ra k ty c z n ie żadne r a c jo n a l-ne podstaw y do prognozow ania popytu na m a te ria ły budow lal-ne, do-ty c z y to zarówno metod w znoszenia do-ty c h obiektów . Jak i rozmiarów teg o budownictwa, na k tó r e wpływać b ę d z ie zb yt w ie le czynników, aby uznać za wiarygodne podane we wspomnianym program ie w ie lk o śc i 200 t y s . budynków Jednorodzinnych oddawanych ro c z n ie do użytku w końcu b ie ż ą c e j dekady.

T rzeba Jeszcze zauważyć, że n ie można o d d zielać popytu na ma-t e r i a ł y budowlane zgładzanego p rzez budownicma-two mieszkaniowe od pooytu zgłaszanego p rz e z inne ro d z a je budownictwa, bowiem sto p ie ń p o k ry c ia zaootrzebow ania można o k r e ś li ć d op iero po skonfrontow a-n iu podaży m ateriałó w z całkowitym zapotrzebow aa-niem . C ałe budow-nictw o mieszkaniowe (u sp o łecz n io n e i n ie u sp o łecz n io n e ) zużywało w końcu l a t s ie d e m d z ie sią ty c h ok. 1/3 w szy stk ich m ateria łó w

bu-T a b e l a 2 Zdolność pro duk cyjn a 1 Drzewidywane zsnotr-iebow anie " na podstawowe m a te r ia ły budowlane w la ta c h 1985 i 1990

M a te ria ł ---Je d n o stk a miary Zdolność produk-c y jn a P rodukcja w 1992 r . Z apotrzebo-wanie 1965 1990

Cement min ton 22, 8 16,1 17,0 22,5

Wapno budowlane i

przemysłowe t y s . ton 4 900,0 _%4 200,0 5 000,0 5 500,0

Gips - spoiwo t y s . ton 300,0 290,0 550,0 700,0

Kruszywo u s z la c h e

t-n io t-n e ^ min ton 4 5 ,0 41,0 4 1 ,0 45,0

M a te ria ły śc ie n n e ceram iczne i

wa-p ienno-wa-piaskow e min J . c. 4 500,0 3 600 ,0 5 000,0 5 5 0 0 ,0

Beton komórkowy nln m^ 4 ,6 _{3 .6} 5 ,6 6.5

Elem enty ściern ie z

g ip su min m2 2 ,7 2 ,0 5 ,5 3,0

Wełna m ineralna t y s . ton 100,0 100,0 270,0 470,0

Papa min m'2 195,0 155,0 180,0 220-, 0

P ły ty azbestow

o-ce-mentowe min m2 55,0 4 5 ,0 5 0,0 70,0

S to la r k a otworowa min m2 13,0 9 ,7 13,0 16,0

Ź r ó d ł o ; ja k w ta b . 1; opracow anie w łasne.

dowlanych8 . Zatem, aby o k r e ś li ć łą czn y popyt na m a te r ia ły budo-w lane, trz e b a -Jeszcze oszacować w ie lk o ś c i zapotrzebow ania w po-z o s ta ły c h ro d po-z a ja c h budownictwa, co J e s t zadaniem J e s z c z e tr u d -niejszy m n iż w przypadku budownictwa mieszkaniowego* Mimo tych tr u d n o ś c i w M in is te rs tw ie Budownictwa i Przemysłu M ateriał5 w Bu-dowlanych onracowano prognozy zapotrzebo w ania na m a te r ia ły i wy-roby d la budownictwa i w o p arciu o n ią o p r a c o w a n o program rozwoju

8 W o d n ie s ie n iu do poszczegó lny ch m ateriałó w u i \ l tr-s; l yi

9

przem ysłu m ateriałó w budowlanych • W t a b e l i 2 przed staw ion o p rz e -widywane zapotrzebow anie na n ie k tó r e m a te ria ły .

P rzedstaw io ne tu lic z b y i l u s t r u j ą oprócz przewidywanych roz-miarów budownictwa ta k ie zam ierzen ia w d z ie d z in ie o b n iż a n ia Jego m a te ria ło c h ło n n o ś c i. Wie przew iduje s i ę zatem w zro stu zu ży c ia ce-mentu i kruszyw do betonów ponad poziom o s ią g n ię ty w końcu l a t s ie d e m d z ie s ią ty c h , w w ielu elem entach budynków m ie jsc e betonu za-ją ć maza-ją elem enty gipsow e, ceram iczne i z betonu komórkowego, na k tó r e zapotrzebow anie powinno poważnie w zrosnąć. P rzew id u je s ię rów nież znaczny w zro st zaootrzebow ania n a wełnę m in e ra ln ą , s k ła -d a ją s ię na to -d w o j a k i e j ro -d zaju przyczyny* po p ie rw sze - w yeli-minować n a le ż y sto so w an ie le k k ieg o b etonu kruszywowego (n p . ke- ram zytobetonu) do p ro d u k c ji elementów ś c ia n zew nętrznych, a w to m ie js c e wprowadzić elem enty trójw arstw ow e z warstwą i z o l a c y j n ą z wełny m in e r a ln e j; po d ru g ie zw iększone zo stan ą wymagania iz o -la c y jn e d -la ś c ia n zew nętrznych, spowoduje to d a ls z y w zro st zu-ż y c ia wełny m in e ra ln e j, a le z d r u g ie j s tro n y pozw oli o siągn ąć ko-r z y ś c i z ty t u łu zm niejszonego z u ży c ia e n e r g ii do ogrzew ania po-m ieszczeń .

Trudno s ię oorzeć u ra ż e n iu , że p rzed staw io n e w ie lk o ś c i zapotrz e b o w a n ia u w zg lęd n iają Jed y n ie przew idyw ania w z a k r e s ie i l o ś -ciowego 1 jakościow ego rozwoju budownictwa w gospodarce u s p o łe c z -n i o -n e j , n a to m ia st n ie u w zg lęd n iają lub u w z g lę d n ia ją w sto p n iu n iew y starczający m o o trz e b y w ynikające z przewidywanego ogromnego w zro stu budownictwa Jednorod zin nego , k tó r e j e s t p r z e c ie ż b a r d z ie j m ateria ło ch ło n n e , od budownictwa w ielo ro d z in n eg o . N ietru d n o o b l i -c z y ć , że w 1990 r . sarao budownictwo jed n o ro d z in n e - J e ś l i o s ią -g n ie zakładany poziom 200 ty s . mieszkań ro c z n ie - zużywać b ęd zie w p r z y b liż e n iu t y l e m a te ria łó w śc ie n n y c h ceram icznych i waplenno- -p iask ow y ch , i l e p rzew id zian o w o d n ie s ie n iu do , c a ł e j gospodarki n aro d o w ej, a p r z e c ie ż na rynek (a w ięc d la budownictwa indyw i-dualneg o zarówno aieszk an io w e^ o , ja k i in w e n ta rsk ie g o ) t r a f i a za-le d w ie połowa p ro d u k c ji ty c h m a teria łó w 10. Podobne w ątp liw o ści

na-Program rozwoju p ro d u k c ji podstawowych m ateriałó w budowla-nych w la t a c h 1932-1990 z uw zględnieniem szerszeg o w y k o rzy stan ia surowców lo k a ln y c h , KBiPKB, Warszawa 19-2.

1 ’ B i l a n s m ateriałó w śc ie n n y c h , [w,*] Rocznik s ta ty s ty c z n y p rz e -mysłu 19'-1, TCJfS, Warszawa 1932, s . 323.

suw ają s ię również w o d n ie s ie n iu do n ie k tó ry c h innych m a te ria -łów, Jak np. wapno 1 kmazywa budowlane.

4 . M ożliwości p ro dukcyjne p r z emysł u m ateriałó w budowlanych

* ,

W obecnych warunkach r e a l i z a c j a programu budownictwa, a w s z c z e g ó ln o ś c i budownictwa mieszkaniowego i indyw idualnego budow-n ic tw a ibudow-n w e budow-n ta rsk ie g o , determinowana J e s t p rzed e w szystkim w ie l-k o ś c ią dostaw m ateriałó w budowlanych. W ątpliw ości, J a k ie budzą p r z y ję te z a ło ż e n ia p ro g n o sty czn e , o k r e ś la ją c e w ielkość z a p o trz e -bowania na n ie k tó r e m a te r ia ły budowlane, nak azu ją uw ażn iej sp o j-rzeć na zaproponowany program rozwoju przem ysłu m a teria łó w bu-dow lanych. 0036 p ro d u k c ji podstawowych m ateriałó w , do k tó ry c h za-l i c z a s i ę m a te r ia ły w ią ż ą c e , kruszywo budowlane, m a te r ia ły ś c ie n -ne 1 stropo w e, m a te r ia ły i z o l a c j i te rm ic z n e j i przeciw w ilgociov;eJ,

ru ry do u z b r o je n ia te re n u o ra z s to la r k ę budowlaną, skoncentrow ane J e s t w r e s o r c ie budownictwa i przem ysłu m ateriałów budowlanych. M a te ria ły produkowane w p o zo stały ch r e s o r ta c h gospodarczych to wyroby ze s t a l i o ra z m a te ria ły do ro b o t wykończeniowych i i n s t a -la c y jn y c h . Program rozwoju przem ysłu m ateriałó w budow-lanych za-k ła d a o s ią g a n ie w zrostu p ro d u za-k c ji głów nie p rz e z in w e s ty c je moder- nizacyjno-jodtw orzenlow e, in w e sty c je nowe o gran iczo ne będą ty lk o do ty c h p rz e d s ię w z ię ć , k tó r e będą k onieczne d la r e a l i z a c j i z a ło -żonych zmian s tr u k tu r a ln y c h w p ro d u k c ji m ateriałó w budowlanych.

M a t e r i a ł y w i ą ż ą c e . S tr u k tu r a ic h p ro d u k c ji c h a ra k te ry z u je s i ę zdecydowaną przewagą cementu w sto sun ku do i n -nych, m niej energochłonnych s p o i w ,t j . wapna 1 g ip s u . Porównanie p ro d u k c ji spoiw na Jednego m ieszkańca w P o lsc e z innymi k ra ja m i w ykazuje, że Jesteśm y w czołówce J e ś l i chod zi o cem ent, a d a l e k o w t y l e pod względem p ro d u k c ji g ip s u . Za rozwojem p r o d u k c j i g i p s u

przem aw iają, otok n i s k i e j e n e rg o c h ło n n o śc i, w ysokie w a lory u ż y t k o

-we i b o g ata baza surowcowa. P o d ję te o s ta t n io d ecy z je o m o d e r n iz a

-c j i zak ład u "D o lin a Nidy" w Gackach k o ł o Pińczowa - je d y n e g o d o t ą d

produkującego g i p s budowlany, o r a z o budowie nowego z a k ła d u , p r z y

-c z y n ią s i ę do ponad dwukrotnego w zróstu zd o ln o ści p r o d u k c y j n e j . W w ie lk o śc ia c h bezw zględnych p r z y r o s t ten n ie b ę d z i e je d n a k na t y l e duży, aby mógł . .icząco wpłynąć na zmianę s t r u k t u r y zu

J e s t wapno* P o te n c ja ł produkcyjny J e s t tu stosunkowo duży, Jednak n ie g w aran tu je u trzy m an ia dotychczasowego poziomu p ro d u k c ji w o r z y a z ło ś c l. Wynika to z dużego zu ży c ia raaszyn 1 u rząd zeń pro -dukcyjnych; w w ięk szo ści zakładów J e d n o s tk i plecowe i u rz ą d z e n ia te c h n o lo g ic z n e są p r z e s t a r z a ł e , mało wydajne i praco ch ło n n e w obsłu d::e. P snadto w w ielu zakładach I s t n i e j e konieczność odtwo- r2e n ln bazy iiurowcowej, co b id z ie wymacało znacznych nakładów i n -w estycyjn ych. Program rozwoju branży n ie zakłada w zrostu p o ten -c j a ł u produk-cyjnego do 1935 r . , a w p t ;n le js z y -c h la t a -c h Jed yn ie rozbudowę' dwóch zakładów. Trzeba tu zauważyć, że wapno j e s t pod-stawowym spoiwem stosowanym p rzy wznoszeniu ś c ia n z elementów drobnowymiarowych a t a metoda J e s t dom inująca w budow nictw ie indy-widualnym, zarówno mieszkaniowym, ja k i in w en tarsk im . Zakładany rozwój budownictwa jedno ro dzinn ego o ra z ro z s z e rz e n ie zak re su s to -sow ania metod tra d y c y jn y c h p rzy w znoszeniu budynków w gospodarce u s p o łe c z n io n e j n a k a z u ją s ą d z ić , że je s z c z e p rzez w ie le l a t pro-d u k cja wanna n ie b ę pro-d z ie n a pro-d ą ż a ła za zapotrzebow aniem .

O cen ia jąc m ożliw ości produkcyjne cementu można s tw ie r d z ić , że będą one w y s ta rc z a ją c e . Wynika to z z a ło ż e n ia , że łą c z n a w ielkość p ro d u k c ji budowlanej w sz y stk ich rodzajów budownictwa n ie u le g n ie do 1990 r . wyrainemu zw iększeniu ponad poziom o s ią g n ię ty w końcu l a t s ie d e m d z ie s ią ty c h , o ra z z zakładanego o b n iż e n ia m a te ria ło -c h ło n n o ś-c i budowni-ctwa. Występuje n a to m ia s t p o trz e b a m o d e rn izacji cementowni w kierunku z m n ie jsz e n ią en erg o ch ło n n o ści p ro d u k c ji o ra z z a s tą p ie n i a p aliw a płynnego (mazutu) węglem; dotyczy to 4 z 23 I s tn ie ją c y c h cementowni.

Podstawowym problemem rozwojta p ro d u k c ji w sz y stk ich snoiw j e s t pozyskiw anie surowca. W. k r a ju n ie pro du kuje s ię s p e c ja lis ty c z n y c h maszyn i urządzeń o param etrach te c h n ic z n o -e k s p lo a ta c y jn y c h odpo-w iad ający ch noodpo-woczesnej te c h n ic e g ó rn ictodpo-w a sk aln eg o . Dotyczy to głów nie wydajnych w ie r tn ic do ro b ó t s trz a ło w y c h , koparek i ład o-warek o dużych pojem nościach naczyń roboczych, spycharkozryw arek

¡.¿ej mocy o raz samochodów samowyładowczych o n o śn o śc i 30-40 .'OH •

K r u s z y w a b u d o w l a n e . Łączna w ielk o ść produk-c j i kruszyw zawjze odpow iadała zapotrzebow aniu. S y tu a c ja t a n ie u le ^ r .ie p o ęo rszen iu pod warunkiem r e a l i z a c j i I n w e s ty c ji odtw orze- n io 'r /c h . N iek o rzy stn a s y tu a c ja w t e j d z ie d z in ie wynika z n le - od p o w ied n .ej s tr u k tu r y asortym entow ej dostaw 1 te r y t o r ia l n e g o

ro z m ie sz c z e n ia p r o d u k c ji. Oba t e zja w isk a związane s ą z cha-ra k te r y s ty k ą bazy surowcowej. P rzede wszystkim J e s t ona n iek o -r z y s tn i e -rozm ieszczona, c e n tr a ln a część k r a ju p r a k ty c z n ie n ie po-s ia d a zapo-sobów po-surowcowych nadający ch po-s i ę do p ro d u k c ji kruszyw u s z la c h e tn io n y c h , p o c ią g a to za sobą konieczność dowozu z o d le -g ły c h re-gionów 11. S zybkie wyczerpywanie s ię n a jk o r z y s tn ie j p ołożonych z łó ż powoduje s t a ł y ifrzrost zapotrzebow ania na p racę p rz e -wozową tr a n s p o r tu . Łódź zn ajd u je s ię tu w p o ło ż e n iu s z c z e g ó ln ie niek o rzy stn y m , n iem al całk o w ity brak miejscowych z łó ż wymaga po-n o s z e po-n ia po-nakładów po-na dowóz kruszyw, a w konsekw encji powoduje s t a ł y w zro st kosztów budownictwa12. T rzeba s ię ta k ż e lic z y ć z m ożliw ością w y stą p ie n ia b a r i e r zaopatrzeniow ych w ynikających i og ran iczo n y ch z d o ln o śc i przewozowych tr a n s p o r tu , w tym głów nie kolejow ego.

D r o b n o w y m i a r o w e m a t e r i a ł y ś c i e ń - n e . Obejmują one głow nie wyroby ceram ik i budow lanej, wapienno- -p iask ow e i z betonu komórkowego. S tanow ią one podstawę rozwoju Indyw idualnego budownictwa mieszkaniowego i in w e n ta rsk ie g o , stą d te ż wymagają szczegó lnych p r e f e r e n c ji rozwojowych. Tym b a r d z ie j, że o ro d u k c ja ic h ’ b a z u je na rodzimych surowcach w ystępujących ob-f i c i e i w miarę rów nom iernie rozm ieszczonych na t e r e n i e k r a ju . w przypadku betonu komórkowego i s t o t n e zn aczenie ma rów nież f a k t u t y l i z a c j i u c ią ż liw y c h d la śro do w iska popiołów lo tn y c h , stanow ią-cych d la teg o wyrobu podstawową bazę surowcową. V/ o s ta tn im d z ie -s i ę c i o l e c i u w wyniku o refero w an ia wielkowymiarowych m ateriałów śc ie n n y c h z betonu n a s t ą p i ł wyraźny r e g r e s w p ro d u k c ji drobnowy-miarowych m ateriałów ścien n y c h i stropow ych. Dotyczy to szcze-g ó ln ie wyrobów ceram icznych, k tó ry ch obecna p ro d u k cja n ie o sią g a Poziomu roku 1960. Ha p o te n c ja ł produkcyjny przem ysłu ceram iki budow lanej sk ład a s ię ok. 450 zakładów , przy * czym 60# p ro d u k cji Pochodzi z zakładów wybudowanych n rzed rokiem 1939. Dla o s ią g n ię -c ia zakładanego w zrostu p o te n c ja łu produkcyjnego p rzew id u je 3 l ę m o dern izację ok. 50 zakładów, co powinno n rzyn ieóć e fe k ty ju ż

11 L. N y k i e l , T e r y to r ia lh e zróżnicow anie p ro d u k c ji 1

2ao otrzebow anla na k*uszywa budowlane, "M a te ria ły Budowlane" 1932, nr 9.

12

E. M a t u s z e w s k i , L. N y k i e l , E k s p l o a t a c j a

M iejscowych kruszyw n a tu ra ln y c h Jako warunek e fe k t y w n o ś c i

w 19S5 r . , o ra z budową w la ta c h 1985-1990 12 nowych zakładów o łą c z n e j zd o ln o ści p ro d u k cy jn ej 770 min J . c e r . Z akłada s ię Jedno-c z e ś n ie znaJedno-czny rozwój p ro d u k c ji w małych c e g ie ln ia c h wytwarza-ją c y c h na po trzeb y lo k a ln e j łączn y p r z y r o s t p o te n c ja łu produk-cyjnego w la ta c h 1982-1990 pow inien tu wynieść 700 min J . c e r . , t j . do poziomu 3 - k r o tn le wyższego n iż o b e c n ie , program n ie poda* J e Jednak sposobu r e a l i z a c j i tego zam ie rz e n ia . W z a k r e s ie s tr u k -tu r y asortym entow ej p ro d u k c ji z ak ład a s ię zw ięk szen ie u d z ia łu w lelocegłow ych k s z t a ł t e k ceram icznych o podwyższonej iz o la c y j-n o ś c i te rm ic z j-n e j o ra z ro z w ij-n ię c ie (sprawdzoj-nej w ij-nj-n ych k ra ja c h ) p r * f a b r y k a c ji ceraraiczno-betonow ej ś c ie n n e j i stro p o w e j. Wielkość p ro d u k c ji betonów komórkowych b y ła w 1982 r . z b liż o n a do w ielkoś-c i p ro d u k ielkoś-c ji wyrobów ielkoś-ceram iielkoś-cznyielkoś-ch i w apienno-piaskow yielkoś-ch, zdolność p ro d u k cy jn a b y ła w ykorzystana Jednak ty lk o w 70# ze względu na brak p roszku alum iniowego. Po 1985 r . przew iduje s i ę p o d ję c ie bu-dowy dwóch nowych wytwórni o ra z r e a l i z a c j ę w k ilk u zakładach in w e s ty c ji m odem izacyjnoodtw orzenlow ych, koniecznych d la u tr z y -mania I s tn ie ją c e g o p o te n c ja łu produkcyjnego. D z ia ła n ia te n ie do-prowadzą jednak do p ełnego p o k ry c ia zapotrzebow ania na te n ma-t e r i a ł . Będzie to możliwe d o p ie ro po uruchom ieniu 5 d a lsz y c h wy-tw o rn i, ja k i e będą budowane pod k o n ie c l a t o s ie m d z ie s ią ty c h . O prócz w zrostu p ro d u k c ji ważnym zadaniem J e s t zmiana s tr u k tu r y w k ierun ku w zrostu u d z ia łu odmian le k k ic h o podwyższonych walo-ra c h iz o la c y jn y c h . Głównym warunkiem w zrostu p ro d u k c ji betonów komórkowych j e s t zapew nienie dostaw p ro szku alum iniow ego, co bę-d z ie wymagało bubę-dowy nowej l i n i i te c h n o lo g ic z n e j w h u cie a lu -minium.

e l e m e n t y ś c i e n n e z g i p s u . W t e j d z ie d z in ie p rzew id uje s ię bardzo wysoką dynamikę w zro stu produk-c j i . Do 1990 r . p o te n c ja ł produkcyjny łna wzrosnąć 3 - k r o tn i e , co pozw oli osiągn ąć 4 - k r o tn l e w iększą p ro d u k cję n iż o b e c n ie .

M a t e r i a ł y I z o l a c j i t e r m i c z n e j . W c e lu z m n ie jsz e n ia en erg o ch ło n n o ści e k s p lo a ta c y jn e j budownictwa za-k ła d a s ię wydatne zw ięza-k szen ie I z o la c y jn o ś c i p rzeg ró d . O sią g n ię c ie wsp łc z y n n lk a p r z e n ik a n ia c i e p ła na poziom ie 0 ,6 5 K cal/m2/h°C wy- ma-a znacznego zw ięk sze n ia dostaw m ateria łó w Iz o la c y jn y c h 1^. N

aj--jZTcuje s i ę , że s z e rs z e zasto so w an ie m ateriałó w I z o la c y j-nych pozw oliłoby z ao szc zęd zić ok. p a liw a zużywanego obecnie na

efektyw niej?zym m ateria łem Izolacyjnym są p ły ty z w łókien mine-ra ln y c h lu b szk lan y ch ; rozwój ic h p ro d u k c ji b y ł dotąd n ie d o s ta -te c z n y , s tą d obecnie dostawy pokryw ają je d y n ie ok. 40% z a p o trz e -bow ania. P ro du kcja ty c h m ateriałó w n a Jednego m ieszkańca j e s t w in n y ch k ra ja c h s o c ja lis ty c z n y c h ś r e d n io 3- k r o t n i e , a w k ra ja c h skandynaw skich nawet 1 0 -k ro tn le wyższa n iż w P o ls c e . Przewidywane zapotrzebow anie b ę d z ie w 1995 r . 3- k r o t n i e a w 1990 r . 5 - k r o tn ie wyższe n iż obecna zdolno ść produkcyjna i to p rzy u w zględ nien iu częściow ego sto so w ania m niej efektyw nych m ateriałów s u b s ty tu c y j-nych o ra z stosow an ia w ok, 30% p rzeg ró d z m ateriałów tra d y c y jn y c h n ie wymagających o c ie p la n ia . W p la n ach rozwojowych p rzew id u je s ię zw ięk szen ie p ro d u k c ji o 90% do 1935 r . poprzez in te n s y f ik a c ję p ro d u k c ji w zakładach is tn i e ją c y c h i uruchom ienie dwóch nowych wznoszonych o b ecn ie. Po 1935 r . p rzew id u je s ię ro z p o c z ę c ie bu-dowy s z e ś c iu n astępn ych zakładów, n ie o siąg n ą one Jednak p e łn e j z d o ln o śc i p ro d u k cy jn ej do 1990 r . , n a d a l zatem utrzymywać s ię b ę d z ie d e f ic y t rzędu 20-25# w stosunku do w ie lk o śc i zap o trzeb o -w ania. W t e j s y t u a c j i konieczne J e s t ro z w ija n ie lo k a ln e j produk-c j i supremy 1 p ł y t z m ateriałó w drewnopochodnych.

M a t e r i a ł y p o k r y c i o w e . N ie k o rz y stn a sy tu a -c j a w t e j d z ie d z in ie wynika zarówno z ogólnego d e f i-c y tu ty -c h ma-te r i a łó w , Jak i z n ie r a c jo n a ln e j ic h s tr u k tu r y - p o k ry c ia papowe stan o w ią 70#, a z p ł y t azbestowo-cementowych 26%. P ro d u k cja obu ty c h pokryć wymaga surowców importowanych. J e s t to powodem rezy g n a c ji ze w zrostu ic h p ro d u k c ji w p r z y s z ło ś c i , dokończona z o s ta -n ie Je d y -n ie budowa wytwór-ni papy w Z duńskiej Woli. Prowadzone b<j- dą p ra c e badawcze nad ograniczeniem im p o rto ch ło n n o ści p ro d u k c ji P ły t azbestowo-cementowych ooprzez z a s tą p ie n ie a z b e stu długow łók- n is te g o importowanego z krajów zachodnich azbestem k ró tk o w łó k n i- stym (gorszym Jakościow o) sprowadzanym z Z3RR, N iedobór najpow-s z e c h n ie j stosowanych pokryć b ę d z ie m u siał być skompensowany P ro d u k cją dachówek, w tym g łiw n ie cementowych. W p ro d u k c ji t e j w ykorzystane zo stan ą dośw iadczenia i te c h n o lo g ie stosow ane w HPJD, g d zie dachówki cementowe, w tyra rów nież barw ione, stano w ią

po-c e le ogrzewpo-cze - S . B i e n i a s , Oszczędność w p o s t ę p i e a r y t

-metycznym, "Ż ycie Gospodarcze" 1979, n r W. P ł o ń s k i , C h a ra k te ry s ty k a c ie p ln a budynków a oszczędność p a l i w ,

łowę w s z y s tk i c h pokryć i o kazały s i ę e fe k ty w n ie js z e od c e ra

-m icznych.

P rzed staw io n a tu ocena m ożliw ości i* zam ierzeń produkcyjnych pozw ala s tw ie rd z ić , że kluczowy przem ysł m ateriałów budowlanych n ie J e s t i w n a j b l i ż s z e j p r z y s z ło ś c i n ie b ęd zie w s t a n i e zapewnić p o trze b n y ch w ie lk o śc i dostaw w sz y stk ich podstawowych m ateriałó w i wyrobów d la budownictwa. Konieczne J e s t ' zatem uru cham ianie i r o z s z e r z a n ie lo k a ln e j p ro d u k c ji w takim z a k r e s ie , n a J a k i pozwa-l a j ą miejscowe warunki surowcowe.

5. Ho ż llw o ś c l rozwoju lo k a ln e j p ro d u k c ji m ateriałó w budowlanych w r e g io n ie łódzkim

Region łó d z k i p o s ia d a o g raniczo ne zasoby surowcowe do produk-c j i m a teria łó w budowlanyproduk-ch z w yjątkiem w apieni i g l i n zwało-wych1^ . Bogate z ło ż a s k a ł węglanowych mogą stanow ić bazę rozwoju p r o d u k c ji szeregu m a te ria łó w . Jak n p .: cem entu, wapna, kruszyw łam anych i o ł y t okładzinow ych. Warto przypom nieć, że w p ie rw szej połow ie l a t s ie d e m d z ie sią ty c h planowano wybudowanie y# la ta c h 1930-1990 w re g io n ie łódzkim 3 d alszy c h cementowni obok i s t n i e -ją c y c h Ju ż Warta I i n a r ta I I , Stosunkowo n ajw ięk sze m ożliw ości w y k o rz y sta n ia tego surowca n a le ż y upatryw ać w p ro d u k c ji wapna. P ro d u k c ja wapna palonego może być prowadzona nawet sposobem rz e -m ieśln iczy-m . Warto tu dodać, że wapno gaszone (p o w sta łe ze zmie-s z a n ia wapna palonego z wodą) odpowiednio długo leżakow ane J e s t s d «lwem Jakościowo leoszym o d otrzymywanego z wapna hy dratyzo-wanego, stanow iącego główny asorty m en t p ro d u k c ji przemysłowych zakładów w apienniczych. S kały węglanowe mogą być rów nież wyko-rzy sty w ane do p ro d u k c ji kruszyw łam anych. Kruszywo z ch alced o - n itó w i w apieni można stosować do betonów w k o n s tru k c ja c h n ie

na-rażo ny ch na za w ilg o c e n ie . D ośw iadczenia Innych k rajó w , a ta k ż e re g io n u k ie le c k ie g o , w skazują, że można z niego otrzymywać betony t a k i c h m arek, ja k ie s to s u je s ię p rzy p ro d u k c ji p refab ry k ató w

" Wykaz miejscowych złó ż surowców do p ro d u k c ji m ateriałó w budowlanych n ie b ę d z ie tu podawany ze względu na dużą o b ję to ś ć t e »o m a te r ia łu 1 Jego dostępność w in ny ch ź r id ła c h .

w ielkopłytow ych d la budownictwa mieszkaniowego1*. P ow stanie moty-w acji do o b n iż a n ia kosztómoty-w moty-w łasnych moty-w samym budomoty-w nictmoty-w ie nomoty-winno zw iększyć z a in te re so w a n ie tym m a te ria łe m , którogo konkurencyj-ność w stosunku do kruszyw n a tu ra ln y c h wynika p rzed e wszystkim

1 ró ż n ic y w ko sztach tr a n s p o r tu . N isk i dotąd poziom p ro d u k c ji by ł spowodowany w łaśn ie brakiem z a in te re s o w a n ia ze s tro n y odbiorców .

Etoże możliwości produkcyjne w re g io n ie Łódzkim s tw a rz a ją ta k -że stosunkowo b o gate zasoby surowców m ineralnych n ad ający ch 3lę do p ro d u k c ji ceram ik i budow lanej10. Małe m ożliw ości in w esty cy jn e n ie p o zw alają na budowę w ie lk ic h , nowoczesnych c e g i e l n i , są n a to -m ia s t warunki do rozwoju p ro d u k c ji p rz e z rze-m iosło i s p ó łd z ie l-c z o ś ć , w tym głównie r o ln ic z ą . C egła i wapno stan ow ią podstawę rozwoju budownictwa indyw idualnego, s tą d te ż w zro st ic h produk-c j i b ę d z ie m iał d eproduk-cydująproduk-cy wpływ na s to p ie ń r e a l i z a produk-c j i programu teg o budownictwa. P rzy rzem ieślniczym sp o so b ie p ro d u k c ji n ie zb ęd -ne n ak ład y k a o ita łc w e n ie są zb y t d u że, le c z aby in w esto rzy sp ó ł-d z ie lc z y 1 pryw atni b y l i zain te re so w a n i uruchamianiem t e j produ-k c j i o o trz e b n e są rów nież odpowiednie warunki fonnnino-praw ne. Rozwój p ro d u k c ji c e g ły ceram icznej J e s t konieczny ta k ż e d la te g o , że n ie można lic z y ć na znaczny w z ro st p ro d u k c ji inn ych drobno-wymiarowych m ateriałó w śc ie n n y c h . Ocena t a wynika je d y n ie z obec-n e j s y t u a c j i g o sp o d arczej 1 n ie może oznaczać o s ta te c z n e j rezy -g n a c ji ze w zrostu p ro d u k c ji tych m ateriałó w w p r z y s z ło ś c i .

Bardzo n ie k o rz y s tn a J e s t s y tu a c ja region u łó d z k ieg o pod względem m ożliw ości p ro d u k c ji kruszyw budowlanych. W ystarczające są J e d y n ie zasoby p ia s k u , n a to m ia st p raw ie z u p e łn ie brak J e s t z łó ż żwirowych n ad ający ch s ię do p ro d u k c ji kruszyw u s z la c h e tn io -nych. Eksploatow ane o b ecn ie zło ż a będą stopniowo u le g a ć wyczer-p a n iu , a nowych n ie o d k ry to . W t e j s y t u a c j i n ie u c h ro n n ie n a s tę -pować b ę d z ie o g ra n ic z a n ie m iejscow ej p ro d u k c ji kruszyw u s z la c h e t-n io t-ny ch z 620 ty s . t v/ roku 1932 do 400 t y s . t w la ta c h 1935-1990 i co najw yżej 200 t y s . t po roku Y990. Oznaczać to b ę d z ie k oniecz-ność dowozu co raz w iększych i l o ś c i kruszyw z innych regionów - głów nie z województw południow o-zachodnich, a zatem i d a lsz y

1^ VII K on feren cja Naukowo-Techniczna Przem ysłu Betonów, "Ma-t e r i a ł y Budowlane" 1977, n r 1.

3 . B. C h u d y i l n . , Prognoza rozwoju p r z e m y s łu

mate-r ia łó w budowlanych w mate-r e g io n ie łódzkim do 1990 r o k u , U n i w e r s y te t

w zrost kosztów budownictwa. Informacje t e dodatkowo potw ierdzają konieczność rozw ijan ia produkoji kruszyw ł&manyoh, a także

po-dejmowania działań zm ierzających do ogran iczen ia produkcji i

stosow ania betonu żwirowego.

Poważne m ożliwości pozyskania surowca do produkcji m ateria-łów budowlanych tkwią w odpowiednim wykorzystaniu nadkładu zdej-mowanego w kopalni węgla brunatnego w B ełchatow ie. Problem ten b y ł w ielo k ro tn ie poruszany w pracach badawczych, Jednak n ie pod-j ę t o dotąd wyraźnych d zia ła ń w tym kierunku. Stosowana tu tech -

f n o lo g ia zdejmowania nadkładu n ie sprzyja wprawdzie selektyw nej

e k s p lo a t a c j i, mimo to is t n i e j ą tech n iczn e 1 organizacyjne m ożli-w ości częścioożli-w ego ożli-w /korzystania kopalin toożli-warzyszących. S zczegól-ną uwagę n ale ży tu w zrócić na w ykorzystanie sk a ł twardych, na-d a ją c y c h s ię na-do prona-dukcji wysokojakościowych kruszyw łamanych.

6. Podaumowanle

1. Z ało żen ie w zrostu ilo ścio w eg o budownictwa mieszkaniowego w y łącz n ie poprzez rozwój budownictwa Jednorodzinnego j e s t w wa-runkach Łodzi rozw iązaniem niewłaściwym . Ha tę ocenę s k ła d a ją s ię

n a s tę p u ją c e zjaw isk a: \

- wysokie k ą s z ty r e a l i z a c j i , naw et p rzy k o rzy stn y ch warunkach k red y to w an ia, u n ie m o ż liw ia ją p o d ję c ie budowy p rz e z ogromną więk-szo ść młodych lu d z i, wśród k tó ry c h u d z i a ł ro d zin n ie p o s ia d a ją -cych sam odzielnego m ieszk an ia j e s t n ajw ięk szy ;

- budownictwo Jed no rod zin ne J e s t znaczn ie b a r d z ie j m a te ria - ło c h ło n n e od budownictwa w ielo ro d z in n eg o , rów nież w p r z y s z ło ś c i n ie n a le ż y s ię spodziewać ra d y k a ln e j zmiany s y tu a c j i w tyra za-k r e s i e , gdyż n ad al utrzymywać s ię b ę d z ie n ie d o b ó r szereg u mate-r ia łó w budowlanych, a zatem brak b ęd zie swobody w wyborze rozw ią-zań p ateria ło w o -k o n stru lc c y jn y c h ;

- lo k a ln a o ro d u k cja m ateriałów stosow anych w budow nictw ie in - aywldualnym Je r.t n ie w y s ta rc z a ją c a naw et przy n ie w ie lk ic h obec-n ie Jego ro zm iarach , z a ło ż e n ia programowe mówiące o znacznym

w z r o ś c i e t e j p r o d u k c j i n ie o k r e ś la j ą sposobu r e a l i z a c j i tego

za-m i e r z e n i a , a zatem są taało w iarygodne;

- b ra k m ie js c o w ej p ro d u k c ji szereg u podstawowych m ateriałów

-portoch łon n e, a więc i d roższe, n iż w n iektórych innych

woje-wództwach. <

2 . Prognoza zapotrzebowania na n iek tó re m ateriały budowlane na la t a 1985-1990 wydaje s i ę być zaniżona, dotyczy to w sz c z e g ó l-n o ś c i ta k ich m ateriałów Jak wyroby ceramiczl-no, w tym głów l-nie ce-g ła i pustaki ś c ie n n e , betony komórkowe 1 wapno budowlane. Nawet r e a liz a c j a w szystkich zamierzeń rozwojowych p rzew id zian y ch na l a -ta 19B3-1990 n ie przyczyni s ię do złagodzenia d e fic y tu n ie k tó ry c h m ateriałów budowlanych, a tyra samym n ie b ędzie warunków do p e łn e j r e a l iz a c j i programu budownictwa mieszkaniow ego, w szc z e g ó ln o śc i Jednorodzinnego.

3. Wobec n ie d o s ta tk u m ateriałów produkowanych p rz e z przem ysł reso rtow y konieczne J e s t podejmowanie b a r d z ie j zdecydowanych d z ia ła ń w kierunku a k ty w iz a c ji p ro d u k c ji lo k a ln e j ty c h m a te ria -łów , d la k tó ry ch i s t n i e j e d o s ta te c z n a b aza surowcowa. Chodzi tu o zapew nienie p rz y d z ia łu terenów , dostaw nipzbędnych maszyn i u rząd zeń o ra z o p ału , dogodnych warunków k red y to w an ia, u l# p o d at-kowych w o k re s ie ro zruchu i t p .

4 . Region łó d z k i, ta k Jak każdy o b s z a r w k r a ju , o o aiad a swoją s p e c y fik ę p o le g a ją c ą na i s t n i e n i u lub braku n a tu ra ln y c h warunków do rozwoju p ro d u k c ji o kreślo n eg o ro d z a ju m ateriałó w budowlanych. D ążenie do poprawy efekty w n ości budownictwa wymaga, aby stosowane w nim ro zw iązan ia m a te ria ło w o -k o n stru k c y jn e dostosować do i s t n i e -

17

lących warunków . Ten oczyw isty f a k t n ie b y ł b rany pod uwagę w la t a c h s ie d e m d z ie sią ty c h 1 n ie j e s t uw zględniany rów nież w obec-nych program ach rozwojowych. R e g io n a liz a c ja te c h n ik w ytw arzania w budow nictwie oowinna w przypadku Łodzi iś ć m. in . w n a s tę p u ją -cych k ie ru n k a ch : o g ra n ic z e n ie stosow ania betonu żwirowego, ^jzerśze w y k o rzy stan ie kruszyw łamanych ze s k a ł węglanowych, uruchom ienie p ro d u k c ji betonów b ro b n o z ia m is ty c h , r o z s z e rz e n ie zak re su s to s o wania w m iarę rozw oju ic h p ro d u k c ji drobnowymiarowych m a te ria -łów śc ie n n y c h ceram icznych, w apienno-piaskowych i z betonu komór-kowego, niecelow e n a to m ia s t wydaj» s i ę ro z s z e rz a n ie zak re su s to -sowania gotowych elem entjw gipsowych ze w zgl.du na dużą odległo.;ć dowozu teg o m a te ria łu i je g o podatność n a uszk o d zen ia,

^ S ze ro k ie u z a s a d n ie n ie t e j te z y o ra z w nioski d la re g io n u

łó d z k ie g o można z n a le ić w nra c y i J . t f a l e w i c z , Efektyw ność

w y k o rzy stan ia lo k a ln e j bazy a u ro w c o w o -r.a teria ło w ej j a k o w ytyczna

p o l i t y k i m a teriało w ej w budow nictw ie, U n i w e r s y te t Ł ó d zk i, Łjdż 1971 ( p r a c a d o k to rsk a - m a s z y n o p is ) .