Szczecin - Stare Miasto, Podzamcze, AZP 30-05/77

Marian Rulewicz,Anna

Kowalska,Andrzej

Pankowski,Łukasz Koniarek

Szczecin - Stare Miasto, Podzamcze,

AZP 30-05/77

Informator Archeologiczny : badania 24, 85-86

!rjorn\a!or Archeithxjir.znu 1990 85

wo wczesnośredniow ieczne funkcjonowało w co najm niej dwóch fazach chronologicznych. Obiekty 34, 35. 38 zaliczono do fazy I, obiekty: 36, 37 do fazy II,

Faza I zam yka się w przedziale od VII do pol. VIII w. Faza II w okresie od IX do XI w.

M ateriały i dokum entacja zn ajdują się w Instytucie Archeologii U.W. Prace będą kontynuow ane.

I

U niw ersy tet W arszaw ski In s ty tu t Archeologii_______________________

B adania prowadziła d r Elżbieta Kowalczyk, Finansow ał U.W. Pierwszy sezon badań. Wal podłużny.

Pozostałości bardzo zniszczonego um ocnienia zostały odnalezione n a odcinku około 2 km, między szosą Janow o — Zawady, a śródleśnym i łąkam i o nazwie Kozieniec, na pólnocny- w schód od szosy.

Wykop sondażowy o w ym iarach 4 x 7,5 m założono u wylotu d u k tu leśnego dzielącego działki n r 204 i 203, przy drodze oddzielającej te działki od d z id k i n r 219. Objął on nasyp i rów południowy; rowem północnym poprowadzona Jest owa droga. W nasypie, o szerokości około 4 m i zachow anej wysokości około 0.5 m stwierdzono zaleganie rozwleczonej konstrukcji skrzy­ niowej, k tó ra miejscam i zachow ała się do wysokości trzech belek. Rów o szerokości około 2 m i głębokości około 0.4 m wypełniony był drobnym i węglami drzewnymi przem ieszanym i z p ias­ kiem. Nie odnaleziono żadnych zabytków ruchowych.

U sytuow anie obiektu i układ przestrzenny w skazuje n a czoło skierow ane w stro n ę szlaku wiodącego z P rus, z kierunku jezior om ulewskich, gdzie w Zimnej Wodzie, gm. Nidzica (patrz) zlokalizowane je s t podobne um ocnienie. Badany wał bronił dostępu do brodu na Orzyce, znanego z początku XTV wieku, ale jego wiek je s t niewątpliwie starszy, albowiem w yznaczona w 1343 roku granica mazowiecko-tezy żacka, przecięła wal w 1 / 3 długości.

Ze w zględu na wyjątkowe znaczenie obiektu dla obronności Mazowsza i u stalen ia w czesn ośredn iow iecznych jego granic, wal powinien być dalej badany.

Sowinki, gm, Mosina woj. poznańskie St. 23A p atrz okres rzymski Sowinki. gm, Mosina woj. poznańskie St. 23B p atrz okres lateński Sowinki, gm. Mosina woj. poznańskie St. 23C p atrz okres halsztacki Stare, gm. Wysoka woj. pilskie St. 7 patrz neolit

Stawki, gm. Dobra woj. konińskie St. 1 patrz neolit

Strum ień no, gm. Krosno O drzańskie St. 4a patrz okres rzymski Sząbruk, gm. Gietrzwałd woj. olsztyńskie St. I patrz okres lateński S z c z e c in — S ta r e M ia sta

P odzam cze AZP 3 0 - 0 5 /7 7

B adania prowadził m gr Marian Rulewicz przy w spółpracy Anny Kowal­ skiej, m gr Andrzeja Pankowskiego i Łukasza Konlarka. Finansow ał WKZ w Szczecinie. Czwarty sezon wykopaliskowy. W czesnośrednio­ w ieczne podgrodzie w rejonie najstarszego portu.

Prace prowadzono n a kw artale 6 Podzamcza, w dwóch w ykopach archeologicznych : w głównym o w ym iarach 7,5 x 10,0 m, na ćw iartkach А, В. С D oraz w piwniczynm 5,0 x 5,0 m.

W wykopie głównym odsłonięto n astęp n e sześć poziomów konstrukcyjnych i trzy warstwy osadnicze o bardzo dużym nasyceniu kulturowym. S ą to poziomy konstrukcji drew nianych 7-12 oraz w arstwy osadnicze VII, VIII i IX.

W naw arstw ieniach tych pojawiły się nowe elem enty zabudowy m ieszkalnej, m .in. n a spągu w arstw y VII (zweryfikowanej) odsłonięto dolne partie ściany w schodniej dużego b u d y n ­ ku ramowego. Po stronie zewnętrznej tego obiektu, równolegle do ściany w schodniej biegnie ulica, w ym oszczona gęsto szerokimi dranicam i.

Na stropie w arstw y VIII odsłonięto drewniane wymoszczenie g ru n tu , składające się z prze­ połowionych n a cztery części nieokorowanych pni starych drzew liściastych (olchy?), ułożo­

Polska Akadem ia N auk In sty tu t Hi­ storii K ultury M aterialnej Zakład Ar­ cheologii Nadodrza

S lem n o (Pęczki), gm . Janow o w o j. o l s z t y ń s k i e S t . I AZP 3 2 - 6 3 /—_______________

36 W czesne Średniowiecze

nych n a osi 0-W . Całość przylega do ściany północnej wykopu. W ymoszczenie to, zaliczone do 11 p. k. d. występowało n a głębokościach 2,98-2,77 m n.p.m . Prawie bezpośrednio pod nim . odsłonięto następne, uform ow ane również z nleokorow anych pnl. łu panych n a cztery części. Należą one do 12 p. fc. d. 1 zalegały n a głębokościach 2,92-2,58 m n.p.m .

Na ćw iartkach A i D w ykopu głównego, pojawiają się nowe elementy drew nianej zabudowy m ieszkalnej. Pochodzą one z VII i VIII w arstwy osadniczej (10-11 p, k. d.). S ą to m .in. szerokie dranice, ułożone n a bardzo sta ra n n ie obrobionych legarach. Być może m am y tu do czynienia z podłogą przedsionka budynku ramowego, posadowionego bliżej dzisiejszej ulicy B ursztyno­ wej (południowa część wykopu).

Na ćw iartce D częściowo odsłoniliśm y staran n ie obrobione belki, p rostokątne w przekroju i posadowione n a sz to rc ". Kwadratowy n a planie obiekt w narożnikach łączony je s t techniką zrębową, W jego wypelnJsku zn ajdują się nieregularnie ułożone (wrzucone] okrąglaki i w arstw a ekskrem entów . J e s t to najwyraźniej przydomowe szam bo. Obiekt w ym aga dalszej eksploracji.

Do ciekawszych zabytków ruchom ych z wykopu głównego, odkrytych w w arstw ach o sa d n i­ czych Vt-IX zaliczyliśmy m .in.: gliniane ciężarki i pływaki z kory, pochodzące od sieci rybac­ kich. szldany fragm ent naczynia, drew niane miski toczone i klepkowe, rylec z ozdobną rączką, łopatę, przęśliki i w rzeciona tkackie, łyżki drew niane 1 m osiężną (?) łyżeczkę n a łańcuszku, drew niany trzonek noża z m etalową inkrustacją, metalowe pierścionki, noże, raki do chodze­ nia po lodzie, haczyki do łowienia ryb, szczypce, zgrzebło, sre b rn ą ozdobę, puzderko z brązu, klucz, krzesiwo żelazne n a rzem yku, d łu ta, grot oszczepu, nożyce, kościane i rogowe grzebienie oraz k ostka do gry. btylki b ursztynu, skórzane obuwie dam skie, m ęskie i dziecięce, niekiedy bardzo zdobione — podobnie ja k pochewki do sztyletów i kaleta. Bardzo interesujący Jest koronkowej roboty czepek z haftow anym i literami.

W ym ienione obiekty możemy datow ać roboczo n a 1 połowę XIII w ieku.

W wykopie piwnicznym ciekawie zarysował się plan 2 p. k. d., gdzie w yłoniła się stę p k a łodzi. S tęp k a w przekroju poprzecznym posiada k sz tałt litery T t w bita została w twarde, uform ow ane z mierzwy 1 gliny podłoże. Jako pal. Do najbardziej interesujących w tym sezonie, należą k onstrukcje drew niane z poziomu 4, 5 1 6. S kładają się na nie okorowane 1 okrągłe w przekroju belki, układ an e n a osi O-W i N-S. Belka z 5 poziomu posiada w połowie zachow a­ nej długości głębokie wycięcie. Stanowi ono pozostałość po Istniejącej tu konstrukcji zrębowej fragm entu nabrzeża.

Nieco in n ą funkcję spełniały przedmioty, odkryte w wykopie piwnicznym. Na szczególną uwagę zasłu g u ją przedmioty związane z rybołówstwem. S ą to przeważnie gotowe narzędzia rybackie, bądź ich elementy. Rezultaty u danych połowów widoczne s ą w licznie w ystępujących szczątkach rybich, zwłaszcza płytkach dużych okazów jesiotra.

Najniżej posadowione konstrukcje portowego nabrzeża występowały n a głębokości 0,90- 0.38 m poniżej p.m.

We w szystldch naw arstw ieniach konstrukcyjnych — od 2-6, występowały nieliczne. lecz zw arte zespoły ułam ków naczyń wczesnośredniowiecznych. Całość ceram iki z wykopu piw ­ nicznego m ożna datować najogólniej n a XII wiek.

P ostulujem y kontynuow anie badan wykopaliskowych.

Św iebodzin, woj. zielonogûr- Muzeum Regionalne w Świebodzinie akie S t. l i AZP 3 5 - 1 4 /1 1

---B adania prowadził m gr Marek Nowacki. Finansowało Muzeum Regio­ naln e oraz Urząd M iasta i Gminy w Świebodzinie. Trzeci sezon badań. Grodzisko wczesnośredniowieczne z faz B-C oraz E~F.

K ontynuow ano prace (działki „a" w wykopach I i V) po zewnętrznej stronie w yniesienia uznanego za grodzisko. Na zew nątrz podłożem w arstwy kulturow ej był to rf i piasek pojezierny, n a to m ia st w arstw y nasypu wałowego zalegały n a piasku pochodzenia polodowcowego.

F osa o szerokości od 3,5 do 4 m zagłębiona była w podłoże torfowo-murszowe I wypełniona w dolnych partiach poziomami akum ulacji naturalnej, ze znikom ą ilością su b stan cji zabytko­ wej. Miąższość ciem noszarej w arstwy kutlurowej n a zew nątrz obiektu wynosiła od ok. 2,0 do 2.2 m.

E lem entem konstrukcyjnym , poprawiającym statykę w alu. ju ż n a poziomie fosy, było jego charakterystyczne poszerzenie n a kształt odsadzki piaszczystej szerokości 1,2 do 1.3 m. wzmocnionej poprzeczną linią belek drew nianych I luźnym usypiskiem kam iennym . Wal, posadowiony n a skłonie polodowcowego w yniesienia, zachował się od stro n y w nętrz do w yso­ kości zaledwie 0 .6 do 0,7 m, n ato m ia st od strony zewnętrznej do 1,2-1.3 m (bez odsadzki), 0 tym, że było to niewielkie założenie konstrukcyjne świadczy również zachow ana szerokość nasypu w jego dolnych partiach — od 6 do 6,5 m.

B ezpośrednio do w alu od strony wewnętrznej przylegała ja sn o b ru n a tn a w arstw a osadnicza miąższości 1.0 do 1,1, m, o w zrastającej zaw artości węgla drzewnego, z d u ż ą ilością ceram iki 1 kości zwierzęcych. Zarejestrow ano od tej strony 2-3 m rozsypisko wału kam lenno-ziem nego. U kłady stratygraficzne potw ierdzają dwu fazo wość zasiedlenia obiektu. Z fazą pierw szą (fazy B-C wczesnego średniowiecza) wiązać należy drew niane k onstrukcje zewnętrznej partii