Możliwości zaspokojenia zapotrzebowania na pracę pielęgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce

Pełen tekst

(1)MOLIWOCI ZASPOKOJENIA ZAPOTRZEBOWANIA NA PRAC. PIEL GNIARSK W SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ W POLSCE MARCIN KAUTSCH. Streszczenie Zmiany w systemie opieki zdrowotnej w Polsce w latach 90-tych XX wieku polegały w duĪej mierze na zwolnieniach personelu. Dane pokazują, Īe był to okres zmniejszania siĊ liczby czynnych zawodowo pielĊgniarek. W ostatnich latach liczba pielĊgniarek ulega nieznacznym zmianom. Rosnące potrzeby zdrowotne oraz wymogi publicznego płatnika (dotyczące liczby i kwalifikacji personelu medycznego) sprawiają, Īe zakłady opieki zdrowotnej zaczynają borykaü siĊ z problemem obsady oddziałów i poradni. JednoczeĞnie w ostatnich latach coraz wiĊcej osób podejmuje studia pielĊgniarskie. W niniejszym artykule przedstawiono czynniki prowadzące do zmiany liczby pracujących pielĊgniarek oraz dane dotyczące wielkoĞci zatrudnienia pielĊgniarek w Polsce. Wskazano takĪe na moĪliwoĞci zaspokojenia wzmiankowanego zwiĊkszonego zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską. Słowa kluczowe: pielgniarka, kształcenie, praca, zatrudnienie 1. Wprowadzenie Zapotrzebowanie na prac pielgniarsk jest wynikiem kilku czynników. Wród nich naleałoby wymieni : 1. Procesy demograficzne obejmujce wydłuanie si redniej długoci ycia oraz starzenie si społeczestwa. 2. Czynniki społeczne: uwarunkowania kulturowe zwizane ze sposobami sprawowania opieki nad osobami starszymi oraz oczekiwania społeczestwa dotyczce jakoci usług. 3. Procesy zachodzce w systemie opieki zdrowotnej – restrukturyzacja zasobów oraz zmiana wymogów publicznego płatnika odnoszca si do liczby i kwalifikacji osób udzielajcych wiadcze medycznych zatrudnianych w zakładach opieki zdrowotnej. Wydłuajca si rednia długo ycia stanowi istotny czynnik wpływajcy na zwikszenie zapotrzebowania na opiek zdrowotn. Wysokie zapotrzebowanie na usługi jest wynikiem tego, e zaledwie niecałe 10% osób starszych nie zgłasza adnych dolegliwoci i problemów zdrowotnych1, natomiast 72,3% osób starszych jest uzalenionych od innych osób w zaspokajaniu potrzeb zwizanych ze zdrowiem (leki, leczenie, rehabilitacja)2. Kolejnym zjawiskiem, wpływajcym na zapotrzebowania na prac pielgniarek jest starzenie si społeczestwa, w którym coraz mniej 1. SzczerbiĔska K., Hubalewska A., Stan zdrowia osób długowiecznych w Krakowie, Przegląd Lekarski 61(12) 2004, s. 1360–1368. 2 BieĔ B., Doroszkiewicz H., Opieka długoterminowa w geriatrii: dom czy zakład opieki?, Przewodnik Lekarza 10/2006, s. 50..

(2) 90 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. osób (czynnych zawodowo) tworzy dochód, z którego mog by opłacane usługi zdrowotne, a take coraz mniej osób jest w stanie opiekowa si osobami starszymi. W Polsce w ostatnich latach mamy do czynienia z oboma tymi zjawiskami. Przecitne dalsze trwanie ycia w chwili narodzin w latach 1990–2008 wzrosło z 75,2 do 80,0 w przypadku kobiet i z 66,2 do 71,3 w przypadku mczyzn3. Struktura wiekowa ludnoci take uległa zmianie, co przedstawiono w tabeli 1, a w tabeli 2 pokazano, e ww. zmiany bd si nasila . Dane podano według ekonomicznych grup wieku, by wskaza , jak bdzie zwikszała si grupa osób, w przedziale 45-59/64, tj. takich, które take w kolejnych latach bd wchodzi w wiek poprodukcyjny. Tabela 1. Zmiany w strukturze ludnoĞci według ekonomicznych grup wieku w latach 1985–2008 w [%] Kategoria Wiek przedprodukcyjny (0-17 lat) Wiek produkcyjny mobilny (18-44 lata) Wiek produkcyjny niemobilny (45-59/64 lata) Wiek poprodukcyjnym (60/65 lat i wicej). 1985 29,7 40 18,3 12. 1990 29 40,1 18,1 12,8. 1995 26,6 40 19,6 13,8. 2000 24,4 39,8 21 14,8. 2005 20,6 40 24 15,4. 2008 19,3 40,1 24,4 16,2. Zmiana -35,0% 0,3% 33,3% 35,0%. ródło: Opracowanie własne na podstawie: Główny Urzd Statystyczny, Ludno . stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2008 r. Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2009. Tabela 2. Zmiany w strukturze ludnoĞci według ekonomicznych grup wieku w latach 2008–2035, rok 2007=100, [%] Kategoria Ludno ogółem Wiek przedprodukcyjny (0-17 lat) Wiek produkcyjny mobilny (18-44 lata) Wiek produkcyjny niemobilny (45-59/64 lata) Wiek poprodukcyjnym (60/65 lat i wicej). 2008 100,0 98,0 100,1 100,3 101,7. 2020 99,3 92,9 92,2 90,9 137,6. 2035 94,4 75,2 71,0 106,8 158,2. Zmiana procentowa -5,6% -23,2% -29,1% 6,5% 55,5%. ródło: Opracowanie własne na podstawie: Główny Urzd Statystyczny, Prognoza ludnoci na lata 2008-2035. Warszawa, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_5744_PLK_HTML.htm, pobrano: 2009-07-15. W zwizku z ww. zjawiskami Polska dołczyła do grona krajów borykajcych si z podobnymi problemami dostpu do wiadcze opieki zdrowotnej. Pojawiaj si wic propozycje dodatkowego ubezpieczenia, które obejmowałoby opiek pielgniarsk4, a z którego mona by pokry rosnce koszty dostarczania starszej czci populacji coraz wikszej liczby usług. I cho. wprowadzenie takiego ubezpieczenia jak dotd nie doszło do skutku, to ta inicjatywa ustawodawcza zapewne bdzie jeszcze podejmowana. Tym bardziej, e tego typu ubezpieczenie funkcjonuje ju w innych krajach. Na przykład w Niemczech ma ono od roku 1995 ma umocowanie ustawowe. 3. Główny Urząd Statystyczny, Prognoza ludnoĞci na lata 2008–2035. Warszawa, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_ 5744_PLK_HTML.htm, pobrano: 2009-07-15. 4 Z ubezpieczenia pielĊgnacyjnego nie bĊdzie moĪna zapłaciü za leczenie, Gazeta Prawna, 2007-08-29, s. 14..

(3) 91. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. (stanowic tzw. pity filar ubezpiecze socjalnych). Wskazuje si te na to, e ww. ubezpieczenie w istotny sposób przyczyniło si do poprawy jakoci opieki nad osobami starszymi5. Odpowiedzi na zwikszone zapotrzebowanie na usługi pielgniarskie / pielgnacyjnoopiekucze dla osób starszych jest wzrost liczby orodków wiadczcych takie włanie usługi. Dotyczy to zarówno opieki stacjonarnej jak i dziennej, co ilustruje tabela 3. Tabela 3. Liczba stacjonarnych i dziennych miejsc opieki długoterminowej w Polsce w latach 2004–2007 Opieka stacjonarna Opieka dzienna. 2004 15 736 148. 2005 16 866 334. 2006 17 756 104. 2007 21 559 170. Zmiana procentowa 37,0% 14,9%. ródło: Opracowanie własne na podstawie: Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny Statystyczne 2005–2008, Warszawa 2005–2008. Drugim wspomnianym czynnikiem s uwarunkowania kulturowe. W wielu krajach rozwinitych w efekcie zanikania rodzin wielopokoleniowych osoby starsze yj samotnie6. W Polsce rodzina podejmuje si opieki nad osob starsz7. Dlatego te w Polsce w porównaniu do ww. krajów, zapotrzebowanie na prac pielgniarska / opiek nad osobami starszymi jest maskowane. Jednak model funkcjonowania rodziny zaczyna si w Polsce zmienia . Nastpuje odchodzenie od sprawowania opieki przez członków rodziny, które ma ródło w zmianach kulturowych8. Zmiana stylu ycia, coraz silniejsza integracja z Uni Europejsk, ułatwienia w wyjazdach i zwikszona mobilno młodszych pokole zapewne przyczyni si do ujawniania wzmiankowanego maskowanego zapotrzebowania. Mona bowiem przyj , e te młodsze pokolenia bd w wikszym stopniu szuka moliwoci realizacji planów yciowych ograniczajc codzienny bezporedni kontakt z rodzin, co zmniejszy liczb osób, które obecnie opiekuj si starszymi członkami swoich rodzin. Na zapotrzebowanie na prac pielgniarsk wpływa take, m.in., zakres instytucjonalnej opieki nad osobami starszymi, który wynika z przyjtego w danym kraju prawodawstwa, a to z kolei jest pochodn wzmiankowanych uwarunkowa kulturowych. W Unii Europejskiej zakres ten jest silnie zrónicowany9. Rónie te kształtuj si wydatki na opiek nad osobami starszymi (cho. 5. DziubiĔska-Michalewicz M., Organizacja opieki nad osobami starszymi w wybranych krajach UE, Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz, Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych, Informacja Nr 1062, SierpieĔ 2004, http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_04/i-1062.pdf, pobrano: 2010-08-18, s. 4–5. 6 Ibidem. 7 BieĔ B., Doroszkiewicz H., Opieka długoterminowa w geriatrii: dom czy zakład opieki?, Przewodnik Lekarza 10/2006, s. 52. 8 Balcerzak-Paradowska B., Starzenie siĊ ludnoĞci – wyzwaniem dla polityki społecznej i rodzinnej (wybrane problemy), [w:] Kleer J. (red.), Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia siĊ społeczeĔstwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 200 Plus”, Warszawa 2008, s. 118–137. 9 Szweda-Lewandowska Z., Formy pomocy osobom starszym w wybranych krajach Unii Europejskiej, [w:] Kleer J. (red.), Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia siĊ społeczeĔstwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa 2008, s. 171–186..

(4) 92 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. opieka pielgniarska nie jest w tym przypadku jedynym kosztem). Np. w Szwecji wynosz one 2,8% PKB, a w Austrii – dla kontrastu – 0,3%10 (czyli niemal dziewi razy mniej). Istotn rol w tworzeniu zapotrzebowania na usługi pielgniarskie, czy te – szerzej – ochrony zdrowia, pełni take zwikszone oczekiwania dotyczce jakoci opieki11 oraz szybkoci dostpu do usług12. Ten drugi czynnik ma duy wpływ przy podejmowaniu decyzji o korzystaniu z usług opłacanych ze rodków własnych pacjentów, do czego skłania brak moliwoci realizacji potrzeby zdrowotnej ze rodków publicznych (lub wydłuony czas oczekiwania na ni). W ostatnich latach ochrona zdrowia podlega procesom cigłej restrukturyzacji, zmieniała si liczba wiadczeniodawców, ich struktura oraz forma własnoci (publiczni / niepubliczni dostarczyciele usług). Przez wiksz cz poprzedniej dekady działania podejmowane przez zakłady opieki zdrowotnej szły w kierunku redukcji liczby personelu13. Przyjmowano załoenie, e problemem ochrony zdrowia jest nadmierne zatrudnienie. Natomiast obecnie odczuwany jest niedobór pracowników mogcych wiadczy usługi medyczne. W roku 2007 w Polsce liczba praktykujcych pielgniarek na 1000 osób wyniosła 5,18 przy redniej z krajów europejskich OECD14 – 11,45, a w Norwegii – najwysza warto wród ww. krajów – 31,92 (sic!). Europejskie kraje członkowskie OECD, które wczeniej naleały do byłego bloku wschodniego take maj wysze wskaniki ni Polska, np. Czechy – 8,01. O skali zmian w liczbie personelu moe take wiadczy to, e w roku 1990 omawiany wskanik w Polsce wyniósł 5,46, co, przy relatywnie niewielkiej zmianie wielkoci populacji Polski, oznacza istotny spadek liczby pielgniarek. W zwizku z brakami danych dotyczcym wczeniejszych okresów, nie sposób precyzyjnie poda , jak kształtował si omawiany wskanik w roku 1990 w ww. krajach OECD, jednak analiza istniejcych szcztkowych danych pokazuje zwikszenie si liczby personelu pielgniarskiego na populacj15. (Niniejszy artykuł dotyczy pielgniarek, warto jednak wspomnie , e ww. wskaniki dla lekarzy kształtuj si podobnie.) Cho – jak wspomniano – zapotrzebowanie na prac pielgniarsk jest maskowane w Polsce, to pokazane rónice s znaczce i pozwalajw przyblieniu oceni , skal tego zapotrzebowania, jakiej mona oczekiwa w przyszłoci. Przy analizie zapotrzebowania na prac pielgniarsk trudnym do przecenienia czynnikiem s wymogi, jakie stawia publiczny płatnik dotyczce obsady etatowej instytucji, która chce wiadczy usługi medyczne16. Wymogi te odnosz si zarówno do personelu lekarskiego jak i pielgniarskiego i zwizane s z podnoszeniem jakoci opieki (zapewnienie przez dostarczyciela bezpiecznych warunków dostarczania usług), jakiej oczekuje publiczny płatnik. Nie sposób. 10. Ibidem. Kautsch M., Zmiany w zarządzaniu zakładami opieki zdrowotnej w Polsce w latach 1998–2001, praca doktorska, Wydział Ekonomii i Stosunków MiĊdzynarodowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2004, s. 105–106 12 CzapiĔski J., Panek T. (red.), Diagnoza społeczna 2007 warunki i jakoĞü Īycia Polaków raport, Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego 10.09.2007, s. 90–92. 13 Kautsch M., Zmiany w zarządzaniu zakładami opieki zdrowotnej w Polsce w latach 1998–2001, praca doktorska, Wydział Ekonomii i Stosunków MiĊdzynarodowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2004, s. 105–106. 14 Z wyjątkiem Turcji. 15 OECD HEALTH DATA 2009, June 09. 16 Np. Zarządzenie Nr 84/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie okreĞlenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju Ğwiadczenia pielĊgnacyjne i opiekuĔcze w ramach opieki długoterminowej. 11.

(5) 93. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. omówi ich szczegółowo w niniejszej publikacji, mona tylko ograniczy si do stwierdzenia, e i te zmiany powoduj wzrost zapotrzebowania na prac pielgniarek. Analiza powyszych zjawisk pokazuje, e zapotrzebowanie na prac pielgniarsk wzrasta. Cho problem ten nie jest szczegółowo opisany w literaturze, w znanych autorowi przypadkach szpitale zaczynaj mie trudnoci z utrzymaniem pracy oddziału (lub jego powikszeniem) w zwizku z niedoborem kadry medycznej17. Sprawa ta dotyczy w pierwszym rzdzie lekarzy, co zwizane jest ze sposobem kontraktowania usług medycznych przez publicznego płatnika (usługi medyczne s bowiem oparte na pracy lekarza). Jednak wida take, e braki przy obsadzie pielgniarek – wyrywkowe dane na ten temat zaprezentowano w tabelach 12 i 13. Sikora podaje, e problem niedoboru pielgniarek dotyczy głównie dobrze osób wykształconych z dowiadczeniem zawodowym18. Ta konstatacja wskazuje wic na konieczno uzupełniania tej kategorii personelu, co moe by o tyle kłopotliwe, e dowiadczenia nie sposób zdoby w krótkim czasie. 2. Kształcenie Badajc zagadnienie kształcenia personelu pielgniarskiego (w tym połonych) i po przeprowadzeniu poszukiwa stwierdzono, e nie istnieje publicznie dostpny rejestr instytucji, które zajmowałyby si tego typu działalnoci. Jest to zwizane z powstawaniem wielu niepublicznych szkół, które oferuj studia pielgniarskie. Analiza informacji dostpnych w Internecie pozwoliła znale 63 rónego typu szkoły kształcce pielgniarki na poziomie licencjatu i wyszym. Lista ww. instytucji w podziale na rodzaje szkół znajduje si w tabeli 4. Najwicej procentowo jest instytucji niepublicznych, cho mona załoy , e s to (duo) mniejsze jednostki. Warto procentowo pokazano, by wskaza na to, jak silnie w ostatnich latach rozwinł si niepubliczny sektor kształccy pielgniarki. Tabela 4. Instytucje zajmujące siĊ kształceniem pielĊgniarek Typ instytucji Uczelnie publiczne Pastwowe wysze szkoły zawodowe Uczelnie prywatne RAZEM. Nominalnie 16 18 29 63. Procentowo 25,4% 28,6% 46,0% 100,00%. ródło: Opracowanie własne. Zapewne i inne uczelnie prywatne kształc pielgniarki. Cz z tych studiów / kursów to studia uzupełniajce, doskonalce oraz podyplomowe. Wród uczelni niepublicznych, których liczb przedstawiono w tabeli 4 mona spotka np. Akademi Techniczno-Humanistyczn w BielskuBiałej,

(6) lsk Wysz Szkoł Zarzdzania im. Gen. Jerzego Zitka w Katowicach czy Wysz Szkoł Agrobiznesu w Łomy. Wida wic, e s to bardzo egzotyczne nazwy jak na instytucje zajmujce si kształceniem pielgniarek. 17. Tombarkiewicz, M, Strategia Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie na lata 2009–2015, praca dyplomowa, Instytut Zdrowia Publicznego Uniwersytetu JagielloĔskiego Collegium Medicum, Staszów, marzec 2010 roku, s. 50. Sikora D. Szpitalom brakuje młodych lekarzy i specjalistów, Gazeta Prawna 2007-01-18. 18 Sikora D. Szpitalom brakuje młodych lekarzy i specjalistów, Gazeta Prawna 2007-01-18..

(7) 94 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. Cz uczelni oferuje kształcenie na omawianym kierunku od stosunkowo niedawna. Wród jednostek pastwowych s to, np., Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytet Rzeszowski, czy Uniwersytet Warmisko-Mazurski w Olsztynie. Omawiane zmiany zwikszaj liczb miejsc na studiach pielgniarskich. W tabeli poniej przedstawiono jak kształtował si nabór na studia pielgniarskie w latach 2003–2009. Tabela 5. Nabór na studia pielĊgniarskie Rocznik Łcznie, w tym: Pielgniarstwo Połonictwo. 2003/2004 2004/2005* 3 625 6 021 2 996 5 210 629 811. 2005/2006 4 936 3 811 1 125. 2006/2007 16 664 13 914 2 750. 2007/2008 16 121 13 598 523. 2008/2009 18 080 14 759 3321. *Od roku 2004/2005 w limitach znajduj si tzw. studia pomostowe.. ródło: Ministerstwo Zdrowia, Departament Pielgniarek i Połonych. Dane te pokazuj bardzo wyrane zwikszenie chtnych do studiowania kierunków pielgniarskich. W analizowanym okresie nastpiło kilkukrotne zwikszenie si liczby osób, które rozpoczły ww. studia. W roku akademickim 2006/2007 (w porównaniu z poprzednim) liczba studiujcych wzrosła prawie trzyipółkrotnie, a na kierunku pielgniarstwo wzrost ten był jeszcze wikszy. Powysze zwikszenie zainteresowania przekłada si na liczb absolwentów kierunków pielgniarskich, co pokazano w tabeli 6. Tabela 6. Liczba absolwentów studiów pielĊgniarskich Rocznik Łcznie, w tym: Pielgniarki Połone. 2004/2005 4 038 3 336 702. 2005/2006 5 876 4 986 890. 2006/2007 9 415 8 240 1175. 2007/2008 10 536 9 341 1195. 2008/2009 11 980 9 930 2050. ródło: Ministerstwo Zdrowia, Departament Pielgniarek i Połonych. Ponownie rok akademicki 2006/2007 był tym, w którym szkoły opuciło znacznie wicej osób ni w latach poprzednich, cho trudno jest wytłumaczy to zjawisko majc na wzgldzie liczb osób podejmujcych studia w latach wczeniejszych i czas trwania studiów. Podsumowujc powyszy wywód mona wskaza na rosnce zainteresowanie zawodem pielgniarki (połonej). Zwiksza si liczba uczelni, które oferuj tego typu kursy. Wzrasta take liczba osób, które rozpoczynaj i kocz studia pielgniarskie. Jednoczenie znaczna cz. wzmiankowanego zainteresowania to wynik uzupełniania wykształcenia przez studia pomostowe, jakie podejmuj osoby pracujce ju jako pielgniarki. 3. Liczba pielgniarek Okrelenie liczby pielgniarek i połonych, a szczególnie zmian ww. wielkoci nastrcza pewne trudnoci w zwizku ze sposobem gromadzenia i przechowywania danych. Naczelna Izba Pielgniarek i Połonych (Izba), w której osoby posiadajce uprawnienia do wykonywania zawodu musz si rejestrowa , prowadzi ww. rejestry w sposób, który uniemoliwia dokonywania porówna dla rónych okresów. Czasami podawane przez ni wartoci róni si od tych, jakie mona.

(8) 95. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. uzyska np. w Głównym Urzdzie Statystycznym, czy Ministerstwie Zdrowia. Rónice wystpuj take przy okrelaniu liczby osób pracujcych w zawodzie. Dane pokazane w tabeli 14 pozyskane z Naczelnej Izby Pielgniarek i Połonych wskazuj, e na koniec 2009 roku było 271 224 pielgniarki. W zwizku ze sposobem archiwizowania danych nie sposób odtworzy tego, ile pielgniarek było zarejestrowanych w Izbie wczeniej. Do analizy zmian liczby pielgniarek posłuono si zatem danymi gromadzonymi przez Ministerstwo Zdrowia. W tabeli poniej przedstawiono jak wygldała liczba pielgniarek w latach 2003–2007 (ostatnie dostpne dane). Tabela 7. Liczba pielĊgniarek, stan na 31.12 danego roku 2003 265 200. 2004 268 818. 2005 273 810. 2006 275 188. 2007 272 757. Zmiana procentowa 2,8%. ródło: Opracowanie własne na podstawie: Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny Statystyczne 2004–2008, Warszawa 2004–2008. 1. Dane zawarte w tabeli 7 pokazuj niewielk tendencj wzrostow, przy pewnych wahaniach liczby pielgniarek. Powysze warto skonfrontowa z liczb praktykujcych pielgniarek przypadajc na populacj. Zagadnienie to zilustrowano w tabeli 8. Tabela 8. Liczba pielĊgniarek na 1000 osób Liczba. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. Praktykujcych piel4,75 4,93 5,09 5,09 5,18 gniarek (OECD) LudnoĞci (MZ) 38 190 608 38 173 835 38 157 055 38 125 479 38 115 641 Pielgniarek (MZ) 6,94 7,04 7,18 7,22 7,16. Zmiana procentowa 9,1% -0,2% 3,1%. ródło: Opracowanie własne na podstawie: OECD 2009, Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny Statystyczne 2004–2008, Warszawa 2004–2008. Przedstawione w tabeli 8 zestawienie pokazuje rónic midzy liczb pielgniarek, a liczb praktykujcych pielgniarek. Mona j tłumaczy niepodejmowaniem pracy pielgniarki przez cz osób, posiadajcych stosowne uprawnienia. Porównanie liczb podawanych przez oba ródła wskazuje, e odsetek ten jest znaczcy. Interesujco przedstawia si zestawienie dotyczce wieku pielgniarek, wskazuje ono bowiem na zjawiska zachodzce w odniesieniu do zainteresowania zawodem pielgniarki (połonej), a take pozwala okreli na ile moliwa bdzie realizacja zapotrzebowanie na prac pielgniarsk w przyszłoci w zwizku z odchodzeniem na emerytur czci personelu. Dane z 45 na 47 izb okrgowych udostpnione przez Izb wskazuj, e liczba pielgniarek w ww. strukturach wynosiła na koniec 2009 roku 269 738, a ich rozkład wiekowy przedstawiono w tabeli 9 (na nastpnej stronie). Na podstawie ww. zestwienia wyliczono struktur wiekow pielgniarek i połonych w grupach 5-letnich, któr pokazano w tabeli 10 na nastpnej stronie. Zawarte w niej dane wskazuj na to, e liczba osób relatywnie młodych wykonujcych zawody pielgniarki i połonej jest mała, czy wrcz bardzo mała. Porównujc dane dotyczce starszych roczników wida kilkukrotne zmniejszenie si liczby osób posiadajcych prawo wykonywania zawodu..

(9) 96 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. Tabela 9. Liczba pielĊgniarek i połoĪnych, stan na 31.12.2009 Rok urodzenia 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963. Pielgniarki Rok Liczba urodzenia 362 1964 451 1965 600 1966 645 1967 863 1968 990 1969 1 999 1970 2 295 1971 3 238 1972 3 516 1973 3 921 1974 4 892 1975 7 073 1976 6 105 1977 6 432 1978 7 206 1979 7 668 1980 8 316 1981 9 540 1982 9 916 1983 9 745 1984 9 251 1985 9 183 1986 8 962 1987 1988 RAZEM. Połone Liczba 9 767 9 514 9 047 9 126 9 926 10 448 10 281 10 328 9 223 8 632 8 885 10 972 8 071 4 201 2 592 2 038 1 626 1 667 1 933 2 094 1 672 1 670 1 823 1 026 7 269 738. Rok urodzenia 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963. Liczba 65 86 92 116 104 124 291 341 374 404 468 588 610 689 670 684 793 964 1 082 1 155 1 096 1 205 1 106 1 107 RAZEM. Rok urodzenia 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988. Liczba 1 240 1 308 1 365 1 294 1 238 1 134 1 072 1 180 952 792 762 803 821 734 632 552 291 318 387 383 357 264 258 176 7 32 534. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w Naczelnej Izbie Pielgniarek i Połonych..

(10) 97. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. Tabela 10. Struktura wiekowa pielĊgniarek i połoĪnych, stan na 31.12.2009 Rok urodzenia 1940–1944 1945–1949 1950–1954 1955–1959 1960–1964 1965–1969 1970–1974 1975–1979 1980–1984 1985–1988 Razem. Pielgniarki Połone Nominalnie Procentowo Nominalnie Procentowo 2 559 0,9% 398 1,2% 11 048 4,1% 1 410 4,3% 24 502 9,1% 2 557 7,9% 35 440 13,1% 3 994 12,3% 37 163 13,8% 4 658 14,3% 38 547 14,3% 5 031 15,5% 37 068 13,7% 3 686 11,3% 16 902 6,3% 2 739 8,4% 7 366 2,7% 1 445 4,4% 4 526 1,7% 705 2,2% 269 738 100,0% 32 534 100,0%. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w Naczelnej Izbie Pielgniarek i Połonych. 4. Migracja personelu pielgniarskiego Po akcesji Polski do Unii Europejskiej nastpił wyrany wzrost liczby osób zainteresowanych prac zamoniejszych krajach członkowskich, co wynikało z ułatwie proceduralnych (uznawalno dyplomów) oraz istotnej rónicy w zarobkach midzy Polsk a (zamoniejszymi) krajami UE. Jednak migracja dotyczyła w wikszym stopniu personelu lekarskiego ni pielgniarskiego19. Cz migracji ma charakter czasowy, a dane dotyczce emigracji nie s prowadzone w kraju, z którego nastpuje emigracja, trudno wic jednoznacznie okreli skal tego zjawiska. Porednio o zainteresowaniu emigracj moe wiadczy liczba wydawanych przez korporacje zawodowe (izby lekarskie i pielgniarskie) zawiadcze o kwalifikacjach zawodowych. Tabela 11 zawiera zestawienie dotyczce liczby ww. zawiadcze dla personelu pielgniarskiego: najwicej zawiadcze wydano tu po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej, potem ich liczba istotnie malała, by w roku 2009 nie przekroczy tysica, a wic była ona o dwa i pół razy mniejsza ni w pocztkowym okresie. (Dane z okresu 05.2004–12.2007 uredniono, w zwizku z tym, e Naczelna Izba nie jest w stanie wygenerowa precyzyjnych raportów na temat ww. zjawiska). Spadek liczby wydawanych zawiadcze wynikał przede wszystkim ze zmniejszonego zainteresowaniu zawiadczeniami absolwentów liceów medycznych oraz medycznych szkół zawodowych, te bowiem grupy stanowiły najwyszy odsetek osób ubiegajcych si wczeniej o ww. zawiadczenia. Emigrujcy absolwenci pielgniarstwa w kraju, do którego si udali, mog podejmowa prac, która nie wymaga ww. zawiadcze. Moe to by , np., pomoc pielgniarska lub opiekun/opiekunka osoby starszej. Osoby takie podejmuj si wic prac poniej swoich kwalifikacji20 lub te podejmuj prac w zupełnie innym zawodzie, w którym ww. zawiadczenie nie jest wymagane. 19. Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS (Health professional mobility in the European Union Study) Seventh Framework Programme (FP7), project number: 223383, złoĪone do druku. 20 Ibidem..

(11) 98 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. Tabela 11. Liczba zaĞwiadczeĔ wydanych na cele procedury uznawania kwalifikacji zawodowych od wejĞcia Polski do UE. Osoby starajce si o wydanie zawiadczenia. Okres wydania zawiadcze. Magister Licencjat. Pielgniarstwa Połonictwa Pielgniarstwa Połonictwa Pielgniarki. Absolwent medycznej szkoły zawodo- Połone wej Absolwent liceum medycznego RAZEM. 1.05.2004 – 1.05.2004 – 31.12.2007 1.01.2008 – 1.01.2009 – RAZEM 31.12.2007 (rednio- 31.12.2008 31.12.2009 rocznie) 555 155 123 148 833 24 7 8 12 39 665 186 434 253 1 285 57 16 58 33 131 3 040 848 290 311 4 178 670. 187. 95. 74. 952. 4 305 9 316. 1 201 2 600. 441 1 449. 148 979. 4 894 11 744. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w Naczelnej Izbie Pielgniarek i Połonych. Naley take wskaza na wzrost zarobków personelu medycznego, w tym pielgniarek. O wzrocie mona było mówi ju w roku 200721. Ostatnie lata przyniosły pielgniarkom podwyki łcznie o ok. 400 zł, tj. o ponad 20%22, co sprawiło, e np. zjawisko emigracji obecnie nie jest tak intensywne jak kilka lat temu. Moliwoci uzyskania wysokich zarobków przez personel medyczny (szczególnie lekarzy) obecnie s znaczco wysze. Jeli uwzgldni zmian kursów walut (zwłaszcza obnienie wartoci funta w stosunku do złotówki) to okazuje si, e emigracja przestała by tak opłacalna jak par lat temu, a w przypadku lekarzy stała si wrcz nieopłacalna. 5. Bezrobocie wród pielgniarek i wakaty na stanowiskach pielgniarskich W ostatnich latach istotnie zmienilo si zjawiko bezrobocia wród personelu pielgniarskiego. Tabela 12 przedstawia dane dotyczce zarejestroaneego bezrobocia w roku 2006 i liczb wakatów przypadajcych na osob bezrobotn. Analiza poniszych danych wskazuje na istnienie kilkutysicznej grupy bezrobotnych pielgniarek i połonych. Jednoczenie zgłaszane było zapotrzebowanie na niewiele mniej osób o takich kwalifikacjach. Póniejsze dane (tabela 13) potwierdzaj, e pod koniec 2009 roku – tylko w publicznych szpitalach – brakowało prawie półtora tysica pielgniarek. Dane te nie obejmuj zakładów lecznictwa ambulatoryjnego oraz sektora niepublicznego.. 21 22. Kalinowski P. WyszarpniĊte pensje, Medical Tribune NR 3/2008, s. 4. ZwoliĔski A., Płace pielĊgniarek: tysiąc złotych poniĪej Ğredniej, 2010-02-24, http://praca.money.pl/wiadomosci/ artykul/place;pielegniarek;tysiac;zlotych;ponizej;sredniej,31,0,592159.html, pobrano 2010-09-06..

(12) 99. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. Tabela 12. Liczba wakatów oraz zarejestrowanych bezrobotnych wĞród personelu pielĊgniarskiego, stan na 30.05.2006 Grupa zawodowa Pielgniarki Połone TOTAL. Wakaty 3 229 312 7 740. Zarejestrowane bezrobotne 4 236 690 5 148. Liczba wakatów na 1 bezrobotn 0,76 0,45 1,43. ródło: Opracowanie własne na podstawie (pozyskano 2010-08-12): http://www.mz.gov.pl/wwwmz/ index?mr= &ms=&ml=pl&mi=565&mx=0&ma=7876.. Tabela 13. Liczba wakatów etatów pielĊgniarskich w publicznych szpitalach w podziale na województwa pod koniec 2009 roku Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17. Województwo Dolnolskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie

(13) lskie

(14) witokrzyskie Warmisko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie RAZEM. Liczba wakatów 186 488 389 9 211 51 168 126 132 119 263 319 194 133 216 224 1 468. ródło: Obliczenia własne na podstawie: Sikora D., Aby obej przepisy o czasie pracy szpitale zatrudniaj lekarzy na zlecenie, Dziennik Gazeta Prawna 2009-10-02.

(15) rednio w szpitalu zatrudnionych jest kilkaset pielgniarek, oczywicie ich liczba zaley od wielkoci jednostki. Przedstawione powyej dane pozwalaj stwierdzi , e w znacznej czci województw „brakuje jednego szpitala” jeeli chodzi o obsad pielgniarsk, a w województwie kujawsko-pomorskim jest to duy szpital. Powysze nie oznacza, e w poszczególnych zakładach opieki zdrowotnej nie wystpuj przerosty zatrudnienia23 – jednak – jak pokazuje zestawienie przedstawione w tabeli 13, w skali wojewódzkiej wystpuj spore braki kadrowe. Biorc pod uwag wspomniane przerosty zatrudnienia (wystpujce w niektórych jednostkach) mona wic mówi o niedostosowaniu zasobów (liczba pielgniarek) do potrzeb (bezrobocie / wakaty). 23. Kautsch M., Restrukturyzacja zakładów opieki zdrowotnej, w: Kautsch M. (red.), Zarządzanie w opiece zdrowotne. Nowe wyzwania, Wolters Kluwer Polska – OFICYNA, Warszawa 2010, s. 435..

(16) 100 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. 6. Osoby pracujce pielgniarki a osoby mogce podj prac pielgniarki Sposobem pozwalajcym na przyblienie liczby osób, które mogłyby by zainteresowane podjciem pracy pielgniarki (połonej), a wic wypełnienie pojawiajcej si luki, jest okrelenie liczby osób niepracujcych w zawodzie (w tym bezrobotnych). Wyliczenia takie zostało pokazane w tabeli 14. Tabela 14. Wyliczenie liczby osób, bezrobotnych / niewykonujących zawodu pielĊgniarki i połoĪnej, stan na 31.12.2009. Liczba: Osób zarejestrowanych posiadajcych prawo wykonywania zawodu Osób osiadajcych ograniczone prawo wykonywania zawodu Osób zatrudnionych w publicznych zakładach opieki zdrowotnej Osób zatrudnionych w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej Rónica (liczba osób bezrobotnych / niezatrudnionych / niewykonujcych zawodu). Pielgniarek 271 224 180 181 570 37 909 51 565. Połonych 33 026 49 21 161 4 097 7 719. ródło: Obliczenia własne. Interpretujc powysze dane naley wzi pod uwag, e: − Cz osób (nie sposób poda ich dokładnej liczby) moe by zatrudniona zarówno w zakładach publicznych jak i niepublicznych. − Cz personelu jest zatrudniona na umowach cywilno-prawnych. − Dane nie wskazuj na osoby, które pobrały zawiadczenia o kwalifikacjach zawodowych. Wieloetatowo jest zjawiskiem powszechnym w ochronie zdrowia. Jej przyczyn przez wiele lat były niskie zarobki personelu medycznego. Dane dotyczce zatrudnienia osób w obu sektorach (a take to, e zatrudnione one mog by w wicej ni jednym zakładzie w tym samym sektorze) zawieraj wic trudn do okrelenia liczb osób, które zostały policzone wicej ni jeden raz. Powysze wskazywałoby wic, e wyliczona w ostatnim wierszu rónica (liczba osób, które obecnie nie pracuj w zawodzie) jest jeszcze wiksza. Moliwe jest take, i ww. zestawienie nie obejmuje osób, które pracuj (zarówno w publicznych jak i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej) w oparciu o umowy cywilno-prawne (kontrakty). Wówczas nie s klasyfikowane jako pracownicy danego zakładu, lecz wiadcz prac, która jest okrelana jako „usługa obca”. Skala tego zjawiska jest trudna do okrelenia, jednak omawiana grupa zmniejszyłaby liczb osób, które obecnie nie pracuj i byłyby skłonne podj. prac w zawodzie. Wydanie zawiadczenia o uznaniu kwalifikacji zawodowych nie jest jednoznaczne z wyjazdem za granic, trudno jest wic okreli , ile sporód tych osób, które w ostatnich latach odebrały takie zawiadczenie podjło decyzj o emigracji, w dalszym cigu figurujc w zestawieniach Naczelnej Izby Pielgniarek i Połonych. Przy braku danych na ten temat wydaje si za moliwe do przyjcia, e były to co najwyej osoby, które pobrały takie zawiadczenia w ostatnich dwóch latach. Łcznie mogłoby to wic by ok. 2,5 tysica osób. Biorc pod uwag powysze analizy mona przyj , e około 50–60 tysicy osób majcych stosowne uprawnienia nie pracuje w zawodzie (pielgniarki i połonej)..

(17) 101. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. 7. Dyskusja i wnioski Zjawiska o charakterze demograficznym, społecznym, zmiany polityczne (akcesja do Unii Europejskiej), a take te, które zachodz w sektorze ochrony zdrowia, zmieniaj zapotrzebowanie na prac pielgniarsk oraz potencjał systemu: liczb osób uprawiajcych zawód pielgniarki oraz tych, które maj stosowne uprawnienia, lecz go nie podejmuj. Zebrane dane wskazuj na to, e liczba osób relatywnie młodych wykonujcych zawody pielgniarki i połonej jest mała, czy wrcz bardzo mała. Porównujc dane dotyczce starszych roczników wida kilkukrotne zmniejszenie si liczby osób posiadajcych prawo wykonywania zawodu i pracujcych w zawodzie. Jak wskazały badania prowadzone przez autora, przystpienie Polski do Unii Europejskiej i coraz mniejsze bariery zwizane z wyjazdem i poszukiwaniem pracy za granic nie wpływaj obecnie na skal migracji, w kadym razie nie sposób udokumentowa zjawiska migracji pielgniarek, jeeli osoby te nie podejmuj pracy w wyuczonym zawodzie (wymagajcej posiadania stosownych zawiadcze) w kraju, do którego wyemigrowały. Liczba osób, które odebrała wzmiankowane zawiadczenia jest wród pielgniarek jednak niska, znacznie nisza ni liczba lekarzy, mimo, e ta ostatnia grupa zawodowa jest zdecydowanie mniej liczna ni pielgniarki 24 i połone . Zabrane dane zdaj si wskazywa , e w ostatnich latach zjawisko migracji nie ma wic masowego charakteru – liczba zawiadcze potwierdzajcych posiadanie stosownych kwalifikacji zmniejsza si istotnie. W roku 2009 licencjatom i magistrom kierunków pielgniarskich wydano prawie dwadziecia siedem razy mniej zawiadcze (sic!) ni było absolwentów studiów pielgniarskich (licencjackich i magisterskich). Brak jest danych dotyczcych nastawienia studentów pielgniarstwa do emigrowania, cho mona przyj , e skłonno taka moe by u ww. osób wysza, gdy s one młodsze, nieobcione jeszcze rodzin, posiadaniem mieszkania, itp. Zestawienie dotyczce struktury wiekowej pielgniarek przedstawione w tabelach 9 i 10 oraz dane na temat liczby absolwentów kierunków pielgniarskich (tabela 6) wskazuj na kilka interesujcych kwestii: 1. Mona załoy , e liczba absolwentek (absolwentów) szkół pielgniarskich, które obecnie opuszczaj lub w najbliszej przyszłoci opuszcz uczelnie, pozwala na zwikszenie liczby pielgniarek, gdy absolwentek tych powinno by kilkakrotnie wicej ni osób, które w najbliszych latach przechodzi bd na emerytur. Jednak powysze stwierdzenie mona zuna za prawdziwe przy załoeniu, e (a) osoby podejmujce studia s nowe w zawodzie, a nie s to osoby uzupełniajce wykształcenie, (b) wszyscy absolwenci podejm prac w zawodzie i (b) nie dojdzie do migracji personelu pielgniarskiego za granic. Ministerstwo Zdrowia w przesłanym autorowi zestawieniu nie dokonało rozrónienia midzy studentami „zwykłymi”, a tymi, którzy studiuj w ramach studiów pomostowych, trudno jest wic okreli ile osób pokazanych w ww. tabelach to faktycznie te, które ju nie pracuj w zawodzie. 2. Najwiksz grup pielgniarek stanowi osoby midzy urodzone w latach 1965–1969, nieco mniej jest osób urodzonych w latach 1960–1964 i 1970–1974. Charakterystyczne jest, e kolejne (młodsze) roczniki, które s zarejestrowane w Naczelnej Izbie Pielgniarek i Połonych s zdecydowanie (około dwukrotnie) mniej liczne. Tempo tego spadku 24. Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS (Health professional mobility in the European Union Study) Seventh Framework Programme (FP7), project number: 223383, złoĪone do drukuSikora D., Monitoring migracji lekarzy i pielĊgniarek, SłuĪba Zdrowia 21–25/2007, s. 2..

(18) 102 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. utrzymuje si w kolejnych grupach wiekowych. O ile taka tendencja miałaby trwa , stanowiłoby to trudne do przecienienia zagroenie dla moliwoci wiadczenia usług, na które zapotrzebowanie istotnie wzrasta, podobnie jak wymogi publicznego płatnika dotyczce warunków ich wiadczenia. 3. Załoy mona, e wikszo osób po ukoczeniu szkoły redniej idzie bezporednio na studia lub decyzja o studiach jest odkładana o rok – dwa lata, a po ukoczeniu studiów podejmuje prac. Biorc wic pod uwag, e absolwentów studiów pielgniarskich w latach 2007–2009 było ponad 20 tysicy, powstawaj pytanie, dlaczego w Izbie zarejestrowano tak nisk ich liczb osób (pielgniarek i połonych) urodzonych w latach 1985–1988? Zestawienie tych dwóch liczb wskazywałoby, e studenci / studentki pielgniarstwa nie podejmuj pracy w zawodzie lub te podejmuj j poza granicami Polski. Liczba absolwentów w ww. latach jest bowiem czterokrotnie wysza od liczby pielgniarek z ww. roczników zarejestrowanych przez Naczeln Izb Pielgniarek i Połonych. Powysze mogłoby skłaniała do przyjcia tezy, e migracja jednak nastpuje, jednak osoby emigrujce nie zakładaj podejmowania pracy w wyuczonym zawodzie. Na zainteresowanie ww. osób emigracj nie wskazuje bowiem liczba wiadectw potwierdzajcych kwalifikacje zawodowe (cho osoby te mog podejmowa prac w zawodach pokrewnych, jednak poniej swoich kwalifikacji). 4. Biorc pod uwag, e studia pielgniarskie nie nale do łatwych, trudno wytłumaczy tak due zwikszenie si liczby studentów kierunków pielgniarskich, które raczej nie mog by traktowane jako sposób na odwleczenie przez młode osoby startu w dorosło . Taka motywacja mogłaby by przyjta w przypadku wyboru kierunków mniej obciajcych. W zwizku ze zmianami demograficznymi (zmniejszenie si liczby osób młodych) uczelnie zabiegaj o studentów, wic osoby o niesprecyzowanych zainteresowaniach maj du moliwo wyboru studiowania duo łatwiejszego kierunku ni pielgniarstwo (połonictwo). Powysza konstatacja skłaniałoby do stwierdzenia, e istotna czc absolwentów nie podejmuje pracy zgodn ze swoimi kwalifikacjami ani w Polsce, ani za granic. Jednak tak due zainteresowanie trudnymi i obciajcymi studiami oraz relatywnie mała liczba osób z młodych roczników rejestrowanych przez Izb wskazuje na to, e studia podejmuj osoby, które pracuj ju w zawodzie, a jedynie uzupełniaj wykształcenie. Opisujc wic to, jak wyglda obecnie moliwo realizowania zapotrzebowania na prac pielgniarsk naley stwierdzi , e w Polsce coraz jest / jest kształconych w na kierunkach pielgniarzskich jednak nie s nowe to osoby, które byłyby w stanie to zapotrzebowanie realizowa i zastpowa roczniki odchodzce na emerytur, gdy same w niedługim czasie bd w wieku emerytalnym. Wspomniane przerosty zatrudnienia w niektórych zakładach zonaczaj, e cz zapotrzebowania na prac mogłaby zostac zrealizowana poprzez migracj wewntrzn, która jednak wymagałaby znacznie wikszej mobilnoci pielgniarek. Moe to jednak stanowi problem w zwizku z tym, e rónice w zarobkach midzy poszczególnymi regionami Polski nie s tak due, jak rónice midzy zarobkami pielgniarek w Polsce i w zamoniejszych krajach Unii Europejskiej. Obecnie nie wida ju zainteresowania migracj, mimo, e od kilku lat mona zaobserwowa coraz intensywniejsz penetracj polskiego rynku przez firmy rekrutujce personel.

(19) 103. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. 25. medyczny do pracy za granic . W zwizku z brakami personelu, jakie wystpuj w zamoniejszych od Polski krajach, takie działania przyjmuj nawet form rzdowych programów, w ramach których bada si moliwo rekrutowania personelu pielgniarskiego, a działania te obejmuj nie tylko Polsk, ale i inne kraje Europy

(20) rodkowo-Wschodniej26. Rosnce zarobki pielgniarek stanowi powinny zacht do podejmowania pracy (w Polsce), tym bardziej, e przez wiele lat były one niskie, czy wrcz bardzo niskie, co – cho powodowało konflikty w sektorze – było akceptowane przez osoby pracujce jako pielegniarki. Zarobki pielgniarskie nie wzrosły tak silnie, jak lekarskie, wida jednak ich wyrane zwikszenie. Biorc pod uwag liczb i wiek osób zarejestrowanych przez Naczeln Izb Pielgniarek i Połonych mona mówi o braku zainteresowania prac w tym zawodzie. Jednoczenie mona zakłada , e zwikszone zapotrzebowane na prac pielgniarsk wymusi kolejne podwyki zarobków personelu pielgniarskiego, co z kolei skłoni osoby posiadajce stosowne kwalifikacje do wykonywania wyuczonego zawodu w kraju, powrotu z emigracji czy te do podejmowania studiów na tym kierunku osób, które uznaj, e jest to zawód z przyszłoci. %LEOLRJUDILD 1.. 2. 3. 4.. 5. 6.. 7.. 25. 26. Balcerzak-Paradowska B., Starzenie si ludnoci – wyzwaniem dla polityki społecznej i rodzinnej (wybrane problemy), [w:] Kleer J. (red.), Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia si społeczestwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 200 Plus”, Warszawa 2008. Bie B., Doroszkiewicz H., Opieka długoterminowa w geriatrii: dom czy zakład opieki?, Przewodnik Lekarza 10/2006. Czapiski J., Panek T. (red.), Diagnoza społeczna 2007 warunki i jakoĞü Īycia Polaków Raport, Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego 10.09.2007. Dziubiska-Michalewicz M., Organizacja opieki nad osobami starszymi w wybranych krajach UE, Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz, Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych, Informacja Nr 1062, Sierpie 2004, http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_ pdf_04/i-1062.pdf, pobrano: 2010-08-18. Główny Urzd Statystyczny, Ludno . Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2008 r. Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2009. Główny Urzd Statystyczny, Departament Bada Demograficznych, Trwanie Īycia w Polsce w 2008 r. Notatka informacyjna, materiał na konferencj prasow w dniu 23 lipca 2009 r. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_lu_trwanie_zycia_w_polsce_w_2008r.pdf pobrano: 2010-08-18. Główny Urzd Statystyczny, Bezrobocie rejestrowane I – IV kwartał 2007 r., GUS, Warszawa, 2008.. Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS (Health professional mobility in the European Union Study) Seventh Framework Programme (FP7), project number: 223383, złoĪone do druku. Np. “Attractive Finland – promotion of professional mobility in health care”, projekt prowadzony przez International Affairs Unit National Institute for Health and Welfare (THL), a finansowany z European Regional Development Fund i European Social Fund..

(21) 104 Marcin Kautsch MoĪliwoĞci zaspokojenia zapotrzebowania na pracĊ pielĊgniarską w systemie opieki zdrowotnej w Polsce. 8. 9. 10.. 11.. 12.. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.. 21.. 22.. 23. 24.. Główny Urzd Statystyczny, Prognoza ludnoĞci na lata 2008–2035. Warszawa, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_5744_PLK_HTML.htm, pobrano: 2009-07-15. Kalinowski P. WyszarpniĊte pensje, Medical Tribune NR 3/2008. Kautsch M., Czabanowska K., Why don’t they leave anymore? Poland – Country Case Profile, Health PROMeTHEUS (Health professional mobility in the European Union Study) Seventh Framework Programme (FP7), project number: 223383, złoone do druku. Kautsch M., Restrukturyzacja zakładów opieki zdrowotnej, w: Kautsch M. (red.), Zarzdzanie w opiece zdrowotne. Nowe wyzwania, Wolters Kluwer Polska – OFICYNA, Warszawa 2010. Kautsch M., Zmiany w zarządzaniu zakładami opieki zdrowotnej w Polsce w latach 1998– 2001, praca doktorska, Wydział Ekonomii i Stosunków Midzynarodowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2004. Kautsch M., Whitfield M., Klich, J. (red.), Zarządzanie w opiece zdrowotnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloskiego, Kraków 2001. Ministerstwo Zdrowia, Biuletyny Statystyczne 2004–2008, Warszawa 2004–2008. OECD HEALTH DATA 2009, June 09. Sikora D., Aby obej przepisy o czasie pracy szpitale zatrudniaj lekarzy na zlecenie, Dziennik Gazeta Prawna 2009-10-02. Sikora D., Monitoring migracji lekarzy i pielgniarek, Słuba Zdrowia 21–25/2007. Sikora D. Szpitalom brakuje młodych lekarzy i specjalistów, Gazeta Prawna 2007-01-18. Szczerbiska K., Hubalewska A., Stan zdrowia osób długowiecznych w Krakowie, Przegld Lekarski 61(12) 2004. Szweda-Lewandowska Z., Formy pomocy osobom starszym w wybranych krajach Unii Europejskiej, [w:] Kleer J. (red.), Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia si społeczestwa, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa 2008. Tombarkiewicz, M, Strategia Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie na lata 2009–2015, praca dyplomowa, Instytut Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Jagielloskiego Collegium Medicum, Staszów, marzec 2010 roku. Zarzdzenie Nr 84/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie okrelenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju wiadczenia pielgnacyjne i opiekucze w ramach opieki długoterminowej. Z ubezpieczenia pielgnacyjnego nie bdzie mona zapłaci za leczenie, Gazeta Prawna, 2007-08-29. Zwoliski A., Płace pielĊgniarek: tysiąc złotych poniĪej Ğredniej, 2010-02-24, http://praca.money.pl/wiadomosci/artykul/place;pielegniarek;tysiac;zlotych;ponizej;sredniej, 31,0,592159.html, pobrano 2010-09-06..

(22) 105. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, 2011. POSSIBILITY TO FULFIL DEMAND FOR NURSES IN A POLISH HEALTH CARE SYSTEM Summary Changes in the health care system in Poland in the 90s of 20th century focused on laying personnel off. Data shows that this was a period of reduction of the number working nurses. In recent years number of nurses is moderately changing. Growing health demand and requirements of a public purchaser of medical services (concerning medical personnel number and qualifications) cause problems for health care units with staffing wards and clinics. In the same time recently the number of people who undertake nursing studies is growing dramatically. The presented paper shows factors leading to change of a number of working nurses and data concerning nurses’ employment in Poland. Possibilities of fulfilling the increased demand for nurses were also described. Keywords: nurse, education, employment, staffing. Marcin Kautsch Instytut Zdrowia Publicznego Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jagielloski Collegium Medicum ul. Grzegórzecka 20, 31-530 Kraków marcin.kautsch@gmail.com.

(23)