(1)WYDATKI GOSPODARSTW DOMOWYCH NA OCHRON ZDROWIA W POLSCE ZOFIA SKRZYPCZAK. Streszczenie Celem opracowania jest przedstawienie skali oraz dynamiki zmian wydatków na ochron zdrowia polskich gospodarstw domowych oraz ich udziału w wydatkach konsumpcyjnych ogółem. To podejcie mikroekonomiczne uzupełnione jest analiz makroekonomiczn, prezentujc rol wydatków prywatnych, a w nich – wydatków gospodarstw domowych w finansowaniu polskiego systemu ochrony zdrowia. Słowa kluczowe: wydatki gospodarstw domowych na zdrowie, wydatki prywatne na zdrowie 1. Wprowadzenie Mimo i w zdecydowanej wikszoci krajów rozwinitych w wydatkach na ochron zdrowia dominuj wydatki publiczne, to jednak roli wydatków prywatnych powinno si powici naleyt uwag, chociaby ze wzgldu na fakt, i istotn ich cz stanowi wydatki gospodarstw domowych, mówice o bezporednim obcieniu społeczestwa kosztami opieki zdrowotnej1. Celem opracowania jest przedstawienie skali wydatków gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce, ich dynamiki zmian oraz udziału w ogólnych wydatkach konsumpcyjnych (ujcie mikroekonomiczne), a take roli wydatków prywatnych – w tym: wydatków gospodarstw domowych – w finansowaniu ochrony zdrowia w Polsce (podejcie makroekonomiczne).
(2) ródłem informacji s systematycznie prowadzone przez Główny Urzd Statystyczny (GUS) badania budetów gospodarstw domowych. Dane te – zgodnie z wytycznymi OECD – wykorzystywane s w postaci zagregowanej przy konstrukcji Narodowego Rachunku Zdrowia, a ten – w ostatnich latach – stanowi podstawowe ródło informacji o poziomie i strukturze wydatków na ochron zdrowia w Polsce. Autorka zwraca uwag na niedoskonałoci budetów gospodarstw domowych jako ródła informacji o wydatkach prywatnych na ochron zdrowia oraz moliwo wykorzystania rachunków narodowych i kategorii zwizanej z ostatecznym podziałem dochodu narodowego. Jest ni „spoycie indywidualne” i element wynikajcy z podziału tej kategorii na tzw. pozycje rodzajowe – pozycja „zdrowie” odzwierciedla wydatki konsumentów na zakup dóbr i usług zwizanych z ochron zdrowia.. 1. Zob.: Z. Skrzypczak - Skala obcie polskiego społeczestwa wydatkami na ochron zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 2/2010..
(3) 167. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. 2. Miesiczne wydatki gospodarstw domowych na zdrowie – ujcie mikroekonomiczne Badania budetów gospodarstw domowych, prowadzone od ponad 50 lat na reprezentatywnej próbie respondentów, pozwalaj ustali m.in. poziom i struktur wydatków na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych, a wród nich wydatki na zdrowie. W tabeli 1 i na wykresie 1 przedstawiono miesiczne wydatki na zdrowie, przypadajce na 1 osob w gospodarstwach domowych ogółem oraz nalecych do rónych grup społecznoekonomicznych. 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1993. 1995. 1997. Ogółem Rolnicy Emeryci i renciĞci:. 1999. 2001. 2003. 2005. 2007. 2009. 2011. Pracownicy Pracujący na własny rachunek. Wykres 1. Miesiczne wydatki na ochron zdrowia na 1 osob w rónych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995–2010 (w zł)
(4) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 1. W latach 1995–2010 przecitne miesiczne wydatki na zdrowie wzrosły prawie 5-krotnie: z poziomu niespełna 10 zł do około 48 zł. Najbardziej obcione kosztami ochrony zdrowia były gospodarstwa domowe emerytów i rencistów – ich wydatki wzrosły w analizowanym okresie z ok. 17 zł do ponad 80 zł. Jest to naturalne zjawisko – emeryci i rencici to osoby starsze, czsto chore na choroby przewlekłe, wymagajce regularnych wizyt u lekarzy, wykonywania bada diagnostycznych, zakupu leków, itp. Od roku 1997 GUS podaje równie oddzielnie informacje o wydatkach gospodarstw domowych emerytów oraz rencistów. Wida , i poziom wydatków w tych podgrupach jest wyra nie zrónicowany: emeryci zwikszyli w latach 1997 – 2010 wydatki na zdrowie z poziomu ok. 32,50 zł do ok. 85 zł (ponad 2,5-krotny wzrost), a rencici zwikszyli wydatki z 21,50 zł do ok. 65 zł (wzrost ponad 3-krotny)..
(5) 168 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. Tabela 1. Miesiczne wydatki na ochron zdrowia na 1 osob w rónych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995–2010 (w zł) Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 9,64 7,75 6,52. 12,56 10,34 7,76. 16,22 12,81 10,60. 21,35 17,28 13,63. 23,69 18,89 14,71. 26,63 20,71 16,06. 27,58 21,37 16,70. 28,32 20,81 16,88. 10,14. 12,11. 16,31. 20,45. 23,03. 24,12. 23,43. 25,27. 16,81 -. 21,97 -. 28,27 32,45 21,67. 36,55 41,35 28,69. 41,18 47,07 31,59. 47,73 55,30 36,01. 48,73 57,07 36,10. 50,77 59,42 36,95. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 30,24 22,97 18,64. 35,07 26,11 20,78. 34,72 24,83 19,52. 36,57 26,67 20,45. 40,02 29,70 21,73. 43,68 33,21 25,30. 47,90 37,29 28,83. 47,59 37,20 28,02. 26,44. 29,49. 29,71. 33,39. 38,57. 44,59. 48,50. 47,07. 53,54 61,91 39,60. 62,51 70,71 47,27. 62,49 69,86 46,75. 64,88 70,95 48,82. 70,74 76,46 53,67. 76,36 80,60 61,37. 81,67 85,52 66,99. 81,23 84,66 64,95.
(6) ródło: Zestawienie własne na podstawie: Budety gospodarstw domowych w 1995–2010, GUS Warszawa 1996–2011. Tabela 2. Dynamika zmian miesicznych wydatków nominalnych na ochron zdrowia na 1 osob w latach 1996–2010 (%) Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici. 1995. 2003. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 130,3 133,4 119. 129,1 123,9 136,6. 131,6 134,9 128,6. 111 109,3 107,9. 112,4 109,6 109,2. 103,5 103,2 104. 102,7 97,4 101,1. 119,4 130,7. 134,7 128,7. 125,4 129,2 127,4 132,4. 112,6 112,7 113,8 110,1. 104,7 115,9 117,6 114,0. 97,1 102,1 103,2 100,2. 107,9 104,2 104,1 102,4. 2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 106,8 110,4 110,4. 116 113,7 111,5. 99 95,1 93,9. 105,3 107,4 104,8. 109,4 111,4 106,3. 109,1 111,8 116,4. 109,7 112,3 114. 99,4 99,8 97,2. 104,6 105,5 104,2 107,2. 111,5 116,8 114,2 119,4. 100,7 100 98,8 98,9. 112,4 103,8 101,6 104,4. 115,5 109 107,8 109,9. 115,6 107,9 105,4 114,3. 108,8 107 106,1 109,2. 97,1 99,5 99,0 97,0.
(7) ródło: Zestawienie własne na podstawie tabeli 1..
(8) 169. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. Tabela 3. Udział miesicznych wydatków na ochron zdrowia w wydatkach ogółem na 1 osob w rónych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995–2010 (%) Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 3,5 2,8 2,8. 3,6 2,9 2,6. 3,8 3,0 3,1. 4.2 3,3 3,7. 4,3 3,3 3,7. 4,5 3,3 3,6. 4,5 3,4 3,6. 4,5 3,2 3,5. 2,8. 2,7. 3,0. 3,2. 3,3. 3,2. 3,1. 3,2. 5,4. 5,7. 6,0. 6,6 6,8 6,1. 6,8 7,1 6,2. 7,5 7,8 6,9. 7,4 7,7 6,7. 7,4 7,8 6,7. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 4,7 3,4 4,0. 5,0 3,6 4,1. 5,0 3,6 3,7. 4,9 3,6 3,6. 4,9 3,8 3,5. 4,8 3,7 3,6. 5,0 4,0 4,0. 4,8 3,8 3,7. 3,2. 3,5. 3,4. 3,5. 3,5. 3,7. 4,0. 3,9. 7,7 8,0 7,0. 8,2 8,5 7,6. 8,4 8,6 7,7. 8,1 8,3 7,4. 8,3 8,5 7,6. 8,2 8,2 8,0. 8,1 8,2 8,0. 7,8 7,8 7,5.
(9) ródło: Zestawienie własne na podstawie zestawienie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny i Mały Rocznik Statystyczny, GUS Warszawa 1995–2011. W gospodarstwach domowych pracowników wydatki na ochron zdrowia wzrosły z poziomu 7,50 zł w 1995 roku do 37 zł w 2010 roku, był to wzrost 5-krotny. W gospodarstw domowych pracujcych na własny rachunek oraz rolników odnotowano ok. 4,5-krotny wzrost wydatków na ochron zdrowia; poziom wydatków w tych typach gospodarstw był znacznie zrónicowany: wydatki rolników na zdrowie zwikszyły si w latach 1995–2010 z ok. 6,50 zł do 28 zł, a wydatki pracujcych na własny rachunek wzrosły z ponad 10 zł do 47 zł. W tabeli 2 przedstawiono dynamik zmian wydatków nominalnych gospodarstw domowych na ochron zdrowia w latach 1996–2010. Analiza danych z tabeli 2 pozwala na stwierdzenie, e: • w latach 1998–2001 wyra n była tendencja spadkowa tempa wzrostu miesicznych wydatków na zdrowie ponoszonych w rónego typu gospodarstwach domowych (z poziomu 130-135% do poziomu nieco ponad 100%, a w przypadku pracujcych na własny rachunek – nawet obnika wydatków nominalnych), • w latach 2002–2004 tempo wzrostu miesicznych wydatków na zdrowie nasiliło si, ale tylko w 2004 osignło poziom ok. 115%, • w roku 2005 nastpił – w wikszoci typów gospodarstw domowych – minimalny spadek lub stabilizacja wydatków na zdrowie, • w latach 2006–2008 ponownie odnotowano tendencj wzrostow miesicznych wydatków na zdrowie (w tempie kilku- i kilkunastoprocentowym), • w latach 2009–2010 w kadego typu gospodarstwie domowym odnotowano niewielki spa-.
(10) 170 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. dek tempa wzrostu miesicznych wydatków nominalnych na zdrowie; w niektórych typach gospodarstw domowych wydatki na ochron zdrowia poniesione w 2010 roku były nisze ni w 2009 roku. W tabeli 3 i na wykresie 2 przedstawiono udział wydatków na ochron zdrowia w wydatkach konsumpcyjnych przecitnego gospodarstwa i gospodarstw domowych nalecych do rónych grup społeczno-ekonomicznych w latach 1995–2010. 9 8 7 6 5 4 3 2 1994. 1996. 1998. 2000. 2002. 2004. 2006. 2008. 2010. Ogółem. Pracow nicy. Rolnicy. Pracujący na w łasny rachunek. 2012. Em eryci i renciĞci:. Wykres 2. Udział miesicznych wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych wybranych typów gospodarstw domowych w latach 1995–2008 (%)
(11) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 2. Udział wydatków na zdrowie w wydatkach konsumpcyjnych przecitnego członka gospodarstwa domowego wzrósł w latach 1995–2004 z ok. 3,5% do ok. 5% i w kolejnych latach, tj. latach 2005–2010 ustabilizował si na tym poziomie (z minimaln tendencj spadkow). Analiza udziału miesicznych wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych w rónych typach gospodarstw domowych pozwala na sformułowanie nastpujcych wniosków: 1) – najwyszym udziałem wydatków na zdrowie w wydatkach ogółem charakteryzowały si gospodarstwa domowe emerytów i rencistów – udział ten wzrósł z poziomu 5,4% w 1995 roku do 8,4% w 2005 roku, w latach 2006–2009 przekraczał nieco poziom 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,8%; – w gospodarstwach emerytów nastpił wzrost udziału wydatków na ochron zdrowia z 6,8% w 1998 roku do 8,6% w 2005 roku, w kolejnych latach ustabilizował si na poziomie powyej 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,8%; – w gospodarstwach rencistów udział wydatków na zdrowie wzrósł zw latach 1998– 2009 z poziomu 6% do 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,5%;.
(12) 171. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. 2) w gospodarstwach domowych pracowników udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,6% w latach 2004–2006, a w latach 2007–2010 zbliył si do poziomu 4% (w roku 2009 nawet poziom ten osignł); 3) w gospodarstwach rolników – odnotowano wzrost z 2,8% do 4,1% w 2004 roku, potem spadek do 3,7% w 2005 roku i 3,6% w latach 2006–2008, w 2009 roku nastpił ponowny wzrost udziału wydatków na zdrowie do poziomu 4% i w 2010 roku – spadek do 3,7%; 4) w gospodarstwach domowych pracujcych na własny rachunek udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,5% w latach 2004–2007 i do poziomu 3,7% w 2008 roku, a w latach 2009 – 2010 udział ten ustabilizował si na poziomie 4%. Widocznym jest–we wszystkich typach gospodarstw domowych – wyra ny wzrost udziału wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych w latach 1995–2004 i stabilizacja lub niewielki spadek w latach 2005–2008, potem wzrost w 2009 roku i ponownie spadek w 2010 roku. Warto zwróci uwag na fakt, e w wydatkach na zdrowie ponoszonych przez gospodarstwa domowe dominuj wydatki na artykuły farmaceutyczne (leki) – stanowiły one w ostatnich latach ponad 60% wydatków na zdrowie. W najbardziej obcionych wydatkami na zdrowie gospodarstwach domowych emerytów i rencistów, wydatki na leki osignły nawet poziom ok. 75% wydatków na zdrowie. 3. Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia – ujcie makroekonomiczne Od kilku lat GUS konstruuje – zgodnie z wytycznymi OECD – Narodowy Rachunek Zdrowia, umoliwiajcy okrelenie, w sposób ułatwiajcy porównania midzynarodowe, poziomu i struktury wydatków na ochron zdrowia w Polsce. W tabeli 4 przedstawiono Narodowy Rachunek Zdrowia dla lat 2005–2009, zwracajc szczególn uwag na wydatki prywatne, a wród nich na wydatki gospodarstw domowych, ustalone w oparciu o badania budetów gospodarstw domowych i przeliczone na skal gospodarki narodowej (wariant A). W latach 2005–2009 wydatki prywatne rosły w zrónicowanym tempie – zazwyczaj kilku procent. Ale poniewa w szybszym tempie rósł poziom wydatków publicznych, udział finansowania prywatnego w wydatkach na ochron zdrowia wykazywał w ostatnich piciu latach tendencj spadkow: z ponad 31% w 2005 roku do prawie 28% w latach 2008–2009. W wydatkach prywatnych dominujcymi s wydatki gospodarstw domowych, które – zgodnie z wytycznymi OECD – ustalane s w oparciu o wyniki bada budetów gospodarstw domowych. Relacja wydatków gospodarstw domowych do ogółu wydatków biecych na zdrowie zmniejszyła si w latach 2005–2009 z poziomu 27,8% do 23,8%, czyli o 4 punkty procentowe. Przejcie od ujcia mikro- do makroekonomicznego, polegajce na pomnoeniu rednich miesicznych wydatków na ochron zdrowia przypadajcych na 1 osob przez 12 miesicy i liczb mieszkaców kraju, skutkuje zwielokrotnieniem niedoszacowa wydatków w skali gospodarstwa domowego na skal gospodarki narodowej. Zwracaj uwag na ten fakt eksperci z zakresu ochrony zdrowia - autorzy raportu „Finansowanie ochrony zdrowia – Zielona Ksiga I” piszc, i wydatki na ochron zdrowia deklarowane przez ankietowanych uczestników bada budetów gospodarstw domowych naley traktowa jako „minimalne”..
(13) 172 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. Autorzy raportu policzyli poziom wydatków gospodarstw domowych na zdrowie (ujcie makroekonomiczne), opierajc si na dwóch ródłach informacji: miesicznych wydatkach na zdrowie przypadajcych m na 1 osob, ustalonych w oparciu o badania budetów gospodarstw domowych (przeprowadzane corocznie) oraz miesicznych wydatkach na 1 osob, ustalonych w trakcie tzw. bada modułowych „Ochrona Zdrowia w Gospodarstwach Domowych” (przeprowadzanych przez GUS co kilka lat). Tabela 4. Poziom i struktura wydatków na ochron zdrowia w Polsce w latach 2005–2009 (w mln zł) Lata Wyszczególnienie Wydatki budetu pastwa Wydatki budetów JST Fundusze ubezpiecze społecznych Publiczne wydatki na ochron zdrowia (biece) WARIANT A (wg NRZ): Wydatki bezporednie gospodarstw domowych (BBGD) Inne wydatki prywatne Biece wydatki prywatne na ochron zdrowia Ogółem wydatki biece Udział wydatków prywatnych w wydatkach biecych (w %) Udział wydatków gosp. dom. w wydatkach biecych (%) WARIANT B (w rachunków narodowych): Spoycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (rachunki narodowe) Inne wydatki prywatne Biece wydatki prywatne na ochron zdrowia Ogółem wydatki biece Udział wydatków prywatnych w wydatkach biecych (w %) Udział wydatków gosp. dom. w wydatkach biecych (%). 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 3 150,0 975,0 35 376,0. 3 387,0 1063,0 38 519,0. 4 722,0 970,0 44 268,0. 5 391,0 1 014,0 53 809,0. 5 935,0 1 088,0 59 741,0. 39 501,0. 42 968,0. 49 930,0. 60 214,0. 66 764,0. 15 989,0. 16 821,0. 18 337,0. 20 025,0. 22 018,0. 2 056,0. 2 268,0. 2 535,0. 3 199,0. 3 605,0. 18 015,0. 19 089,0. 20 872,0. 23 224,0. 25 623,0. 57 519,0. 62 057,0. 70 832,0. 83 438,0. 92 387,0. 31,3. 30,8. 29,5. 27,8. 27,7. 27,8. 27,1. 25,9. 24,0. 23,8. 24 648. 26 137. 27 793. 30 557. 33 521. 2 056. 2 268. 2 535. 3 199. 3 605. 26 704. 28 405. 30 328. 33 756. 37 126. 66 205. 71 373. 80 258. 93 970. 103 890. 40,3. 39,8. 37,8. 35,9. 35,7. 37,2. 36,6. 34,6. 32,5. 32,3.
(14) ródło: Zestawienie własne na podstawie: A. Baran, M. yra – Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochron zdrowia 1999, 2002, 2003, Biblioteka Wiadomoci Statystycznych, t. 54, Warszawa 2006, s. 39, Narodowy Rachunek Zdrowia za lata 2006–2009 oraz Rocznik Statystyczny RP i Mały Rocznik Statystyczny RP dla lat 2006–2011 (www.stat.gov.pl).. Znaczce rónice miedzy wynikami oblicze tłumaczony jest brakiem w BBGD informacji o tzw. opłatach nieformalnych i dowodach wdzicznoci, wydatkach na leczenie osób spoza gospodar-.
(15) 173. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. stwa domowego itp., a take „przeszacowaniem” w badaniach modułowych wydatków z powodu tzw. błdów pamici (badania modułowe s badaniami retrospektywnymi, pyta si respondentów o wydatki poniesione w przeszłoci, w czasie minionych 3 miesicy). Naley zauway , e istnieje jeszcze jedno ródło informacji o poziomie wydatków gospodarstw domowych na ochron zdrowia – s nim tzw. rachunki narodowe, a precyzyjnie - ich element składowy „spoycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (z dochodów osobistych)” w pozycji rodzajowej „zdrowie”. Za tez o adekwatnoci tej pozycji do faktycznie poniesionych przez gospodarstwa domowe wydatków przemawia m.in. fakt, i w rachunkach narodowych oszacowuje si warto „szarej gospodarki”. Mona zatem przyj , i ta kategoria odzwierciedla precyzyjnie wysoko wydatków poniesionych przez gospodarstwa domowe na zakup leków, sprztu medycznego, usług medycznych itp. Wzmiank o moliwoci wykorzystania tej kategorii znajdujemy w raporcie „Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce - „Zielona Ksiga I”, ale tylko w kontekcie krótkookresowej prognozy wydatków na ochron zdrowia. Autorzy raportu stwierdzili: „Zakłada si, i wydatki na ochron zdrowia mog by kwantyfikowane jako suma: • realnych całkowitych wydatków publicznych, • realnych wydatków ludnoci z dochodów osobistych na grup towarów i usług „zdrowie” (rachunki narodowe)” . W tabeli 4 – fragment B przedstawiono wydatki gospodarstw domowych, utosamiane z wartoci spoycia indywidualnego (z dochodów osobistych) w sektorze gospodarstw domowych w pozycji rodzajowej „zdrowie” dla lat 2005–2009. W tym wariancie wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia – i tym samym wydatki prywatne - s znacznie wysze i udział finansowania prywatnego w wydatkach na ochron zdrowia dla lat 2005–2006 zawiera si w przedziale 40–36%, wykazujc tendencj spadkow. Relacja wydatków gospodarstw domowych do wydatków biecych na zdrowie zmniejszyła si w analizowanym okresie: z 37,8% (w 2005 roku) do 32,3% (w 2009 roku); nastpił zatem spadek o 5 p.p., ale nadal wydatki gospodarstw domowych stanowi ponad 1/3 wydatków na ochron zdrowia. Na wykresie 3 zestawiono informacje o udziale wydatków prywatnych w finansowaniu ochrony zdrowia dla wariantu A i B liczenia wydatków gospodarstw domowych; rónica we wska niku opisujcym udział wydatków prywatnych siga 8-9 punktów procentowych, a oba wska niki wykazuj tendencj spadkow..
(16) 174 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. 43 41 39 37 35 33 31 29 27 25 2005. 2006. przy wykorzystaniu BBGD. 2007. 2008. 2009. przy wykorzystaniu rachunków narodowych. Wykres 3. Udział wydatków prywatnych w finansowaniu ochrony zdrowia w latach 2005–2010 (wariant A i B w %)
(17) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4. 4. Podsumowanie Znaczny udział wydatków gospodarstw domowych w wydatkach biecych na ochron zdrowia wiadczy o powanym obcieniu polskiego społeczestwa kosztami opieki zdrowotnej. Przy wykorzystaniu bada budetów do ustalenia poziomu wydatków gospodarstw domowych – wska nik opisujcy ich udział w wydatkach biecych na zdrowie oscylował w latach 2005–2009 w granicach: ok. 28–24%; natomiast przy wykorzystaniu kategorii spoycia z dochodów osobistych poziom wska nika zawierał si w przedziale: 37–32%. Zgodnie z wytycznymi WHO relacja wydatków gospodarstw domowych na zdrowie do wydatków ogółem przekraczajca 30% wiadczy ju o trudnociach, na jakie moe by naraony przecitny mieszkaniec danego kraju przy deniu do zapewnienia sobie wiadcze na odpowiednim poziomie.. Bibliografia [1] Baran A., yra M., Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochron zdrowia 1999, 2002, 2003, Biblioteka Wiadomoci Statystycznych, tom 54, Warszawa 2006. [2] Budety gospodarstw domowych w latach 1995–2010, GUS Warszawa 1996–2011. [3] Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona Ksiga II, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2008. [4] Mały Rocznik Statystyczny RP 2008–2011, GUS Warszawa (www.stat.gov.pl). [5] Narodowy Rachunek Zdrowia za lata 2006–2009 (www.stat.gov.pl). [6] Rocznik Statystyczny RP 1995–2010, GUS Warszawa (www.stat.gov.pl). [7] Skrzypczak Z., Finansowanie prywatne ochrony zdrowia w Polsce, w: „Finansowanie ochro-.
(18) 175. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. ny zdrowia. Wybrane zagadnienia”, pod red. J. Sucheckiej, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011. [8] Skrzypczak Z., Skala obcie polskiego społeczestwa wydatkami na ochron zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 2/2010. [9] Skrzypczak Z., Wydatki polskich gospodarstw domowych na zakup leków – ujcie makro i mikroekonomiczne”, „Handel Wewntrzny” 2/2010. HOUSEHOLD’S EXPENDITURES ON HEALTHCARE IN POLAND Summary The aim of this article is to present the scale and dynamics of changes in Polish households' expenditures on healthcare and their share in total expenditures on consumption. This microeconomic approach is completed with macroeconomic analysis which presents the role of private expenditures, including expenditures of households, in financing of Polish healthcare system. Keywords: households' expenditures on health, private expenditures on health. Zofia Skrzypczak Katedra Gospodarki Narodowej Wydział Zarzdzania Uniwersytet Warszawski ul. Szturmowa 1/3, 02-678 Warszawa e-mail: skrzypczak@mail.wz.uw.edu.pl.
(19)
(2) ródłem informacji s systematycznie prowadzone przez Główny Urzd Statystyczny (GUS) badania budetów gospodarstw domowych. Dane te – zgodnie z wytycznymi OECD – wykorzystywane s w postaci zagregowanej przy konstrukcji Narodowego Rachunku Zdrowia, a ten – w ostatnich latach – stanowi podstawowe ródło informacji o poziomie i strukturze wydatków na ochron zdrowia w Polsce. Autorka zwraca uwag na niedoskonałoci budetów gospodarstw domowych jako ródła informacji o wydatkach prywatnych na ochron zdrowia oraz moliwo wykorzystania rachunków narodowych i kategorii zwizanej z ostatecznym podziałem dochodu narodowego. Jest ni „spoycie indywidualne” i element wynikajcy z podziału tej kategorii na tzw. pozycje rodzajowe – pozycja „zdrowie” odzwierciedla wydatki konsumentów na zakup dóbr i usług zwizanych z ochron zdrowia.. 1. Zob.: Z. Skrzypczak - Skala obcie polskiego społeczestwa wydatkami na ochron zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 2/2010..
(3) 167. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. 2. Miesiczne wydatki gospodarstw domowych na zdrowie – ujcie mikroekonomiczne Badania budetów gospodarstw domowych, prowadzone od ponad 50 lat na reprezentatywnej próbie respondentów, pozwalaj ustali m.in. poziom i struktur wydatków na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych, a wród nich wydatki na zdrowie. W tabeli 1 i na wykresie 1 przedstawiono miesiczne wydatki na zdrowie, przypadajce na 1 osob w gospodarstwach domowych ogółem oraz nalecych do rónych grup społecznoekonomicznych. 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1993. 1995. 1997. Ogółem Rolnicy Emeryci i renciĞci:. 1999. 2001. 2003. 2005. 2007. 2009. 2011. Pracownicy Pracujący na własny rachunek. Wykres 1. Miesiczne wydatki na ochron zdrowia na 1 osob w rónych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995–2010 (w zł)
(4) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 1. W latach 1995–2010 przecitne miesiczne wydatki na zdrowie wzrosły prawie 5-krotnie: z poziomu niespełna 10 zł do około 48 zł. Najbardziej obcione kosztami ochrony zdrowia były gospodarstwa domowe emerytów i rencistów – ich wydatki wzrosły w analizowanym okresie z ok. 17 zł do ponad 80 zł. Jest to naturalne zjawisko – emeryci i rencici to osoby starsze, czsto chore na choroby przewlekłe, wymagajce regularnych wizyt u lekarzy, wykonywania bada diagnostycznych, zakupu leków, itp. Od roku 1997 GUS podaje równie oddzielnie informacje o wydatkach gospodarstw domowych emerytów oraz rencistów. Wida , i poziom wydatków w tych podgrupach jest wyra nie zrónicowany: emeryci zwikszyli w latach 1997 – 2010 wydatki na zdrowie z poziomu ok. 32,50 zł do ok. 85 zł (ponad 2,5-krotny wzrost), a rencici zwikszyli wydatki z 21,50 zł do ok. 65 zł (wzrost ponad 3-krotny)..
(5) 168 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. Tabela 1. Miesiczne wydatki na ochron zdrowia na 1 osob w rónych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995–2010 (w zł) Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 9,64 7,75 6,52. 12,56 10,34 7,76. 16,22 12,81 10,60. 21,35 17,28 13,63. 23,69 18,89 14,71. 26,63 20,71 16,06. 27,58 21,37 16,70. 28,32 20,81 16,88. 10,14. 12,11. 16,31. 20,45. 23,03. 24,12. 23,43. 25,27. 16,81 -. 21,97 -. 28,27 32,45 21,67. 36,55 41,35 28,69. 41,18 47,07 31,59. 47,73 55,30 36,01. 48,73 57,07 36,10. 50,77 59,42 36,95. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 30,24 22,97 18,64. 35,07 26,11 20,78. 34,72 24,83 19,52. 36,57 26,67 20,45. 40,02 29,70 21,73. 43,68 33,21 25,30. 47,90 37,29 28,83. 47,59 37,20 28,02. 26,44. 29,49. 29,71. 33,39. 38,57. 44,59. 48,50. 47,07. 53,54 61,91 39,60. 62,51 70,71 47,27. 62,49 69,86 46,75. 64,88 70,95 48,82. 70,74 76,46 53,67. 76,36 80,60 61,37. 81,67 85,52 66,99. 81,23 84,66 64,95.
(6) ródło: Zestawienie własne na podstawie: Budety gospodarstw domowych w 1995–2010, GUS Warszawa 1996–2011. Tabela 2. Dynamika zmian miesicznych wydatków nominalnych na ochron zdrowia na 1 osob w latach 1996–2010 (%) Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici. 1995. 2003. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 130,3 133,4 119. 129,1 123,9 136,6. 131,6 134,9 128,6. 111 109,3 107,9. 112,4 109,6 109,2. 103,5 103,2 104. 102,7 97,4 101,1. 119,4 130,7. 134,7 128,7. 125,4 129,2 127,4 132,4. 112,6 112,7 113,8 110,1. 104,7 115,9 117,6 114,0. 97,1 102,1 103,2 100,2. 107,9 104,2 104,1 102,4. 2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 106,8 110,4 110,4. 116 113,7 111,5. 99 95,1 93,9. 105,3 107,4 104,8. 109,4 111,4 106,3. 109,1 111,8 116,4. 109,7 112,3 114. 99,4 99,8 97,2. 104,6 105,5 104,2 107,2. 111,5 116,8 114,2 119,4. 100,7 100 98,8 98,9. 112,4 103,8 101,6 104,4. 115,5 109 107,8 109,9. 115,6 107,9 105,4 114,3. 108,8 107 106,1 109,2. 97,1 99,5 99,0 97,0.
(7) ródło: Zestawienie własne na podstawie tabeli 1..
(8) 169. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. Tabela 3. Udział miesicznych wydatków na ochron zdrowia w wydatkach ogółem na 1 osob w rónych typach gospodarstw domowych w Polsce w latach 1995–2010 (%) Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici Rok Typy Ogółem Pracowników Rolników Pracujcych na własny rachunek Emeryci i rencici: - emeryci - rencici. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. 3,5 2,8 2,8. 3,6 2,9 2,6. 3,8 3,0 3,1. 4.2 3,3 3,7. 4,3 3,3 3,7. 4,5 3,3 3,6. 4,5 3,4 3,6. 4,5 3,2 3,5. 2,8. 2,7. 3,0. 3,2. 3,3. 3,2. 3,1. 3,2. 5,4. 5,7. 6,0. 6,6 6,8 6,1. 6,8 7,1 6,2. 7,5 7,8 6,9. 7,4 7,7 6,7. 7,4 7,8 6,7. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 4,7 3,4 4,0. 5,0 3,6 4,1. 5,0 3,6 3,7. 4,9 3,6 3,6. 4,9 3,8 3,5. 4,8 3,7 3,6. 5,0 4,0 4,0. 4,8 3,8 3,7. 3,2. 3,5. 3,4. 3,5. 3,5. 3,7. 4,0. 3,9. 7,7 8,0 7,0. 8,2 8,5 7,6. 8,4 8,6 7,7. 8,1 8,3 7,4. 8,3 8,5 7,6. 8,2 8,2 8,0. 8,1 8,2 8,0. 7,8 7,8 7,5.
(9) ródło: Zestawienie własne na podstawie zestawienie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny i Mały Rocznik Statystyczny, GUS Warszawa 1995–2011. W gospodarstwach domowych pracowników wydatki na ochron zdrowia wzrosły z poziomu 7,50 zł w 1995 roku do 37 zł w 2010 roku, był to wzrost 5-krotny. W gospodarstw domowych pracujcych na własny rachunek oraz rolników odnotowano ok. 4,5-krotny wzrost wydatków na ochron zdrowia; poziom wydatków w tych typach gospodarstw był znacznie zrónicowany: wydatki rolników na zdrowie zwikszyły si w latach 1995–2010 z ok. 6,50 zł do 28 zł, a wydatki pracujcych na własny rachunek wzrosły z ponad 10 zł do 47 zł. W tabeli 2 przedstawiono dynamik zmian wydatków nominalnych gospodarstw domowych na ochron zdrowia w latach 1996–2010. Analiza danych z tabeli 2 pozwala na stwierdzenie, e: • w latach 1998–2001 wyra n była tendencja spadkowa tempa wzrostu miesicznych wydatków na zdrowie ponoszonych w rónego typu gospodarstwach domowych (z poziomu 130-135% do poziomu nieco ponad 100%, a w przypadku pracujcych na własny rachunek – nawet obnika wydatków nominalnych), • w latach 2002–2004 tempo wzrostu miesicznych wydatków na zdrowie nasiliło si, ale tylko w 2004 osignło poziom ok. 115%, • w roku 2005 nastpił – w wikszoci typów gospodarstw domowych – minimalny spadek lub stabilizacja wydatków na zdrowie, • w latach 2006–2008 ponownie odnotowano tendencj wzrostow miesicznych wydatków na zdrowie (w tempie kilku- i kilkunastoprocentowym), • w latach 2009–2010 w kadego typu gospodarstwie domowym odnotowano niewielki spa-.
(10) 170 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. dek tempa wzrostu miesicznych wydatków nominalnych na zdrowie; w niektórych typach gospodarstw domowych wydatki na ochron zdrowia poniesione w 2010 roku były nisze ni w 2009 roku. W tabeli 3 i na wykresie 2 przedstawiono udział wydatków na ochron zdrowia w wydatkach konsumpcyjnych przecitnego gospodarstwa i gospodarstw domowych nalecych do rónych grup społeczno-ekonomicznych w latach 1995–2010. 9 8 7 6 5 4 3 2 1994. 1996. 1998. 2000. 2002. 2004. 2006. 2008. 2010. Ogółem. Pracow nicy. Rolnicy. Pracujący na w łasny rachunek. 2012. Em eryci i renciĞci:. Wykres 2. Udział miesicznych wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych wybranych typów gospodarstw domowych w latach 1995–2008 (%)
(11) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 2. Udział wydatków na zdrowie w wydatkach konsumpcyjnych przecitnego członka gospodarstwa domowego wzrósł w latach 1995–2004 z ok. 3,5% do ok. 5% i w kolejnych latach, tj. latach 2005–2010 ustabilizował si na tym poziomie (z minimaln tendencj spadkow). Analiza udziału miesicznych wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych w rónych typach gospodarstw domowych pozwala na sformułowanie nastpujcych wniosków: 1) – najwyszym udziałem wydatków na zdrowie w wydatkach ogółem charakteryzowały si gospodarstwa domowe emerytów i rencistów – udział ten wzrósł z poziomu 5,4% w 1995 roku do 8,4% w 2005 roku, w latach 2006–2009 przekraczał nieco poziom 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,8%; – w gospodarstwach emerytów nastpił wzrost udziału wydatków na ochron zdrowia z 6,8% w 1998 roku do 8,6% w 2005 roku, w kolejnych latach ustabilizował si na poziomie powyej 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,8%; – w gospodarstwach rencistów udział wydatków na zdrowie wzrósł zw latach 1998– 2009 z poziomu 6% do 8%, a w roku 2010 zmniejszył si do 7,5%;.
(12) 171. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. 2) w gospodarstwach domowych pracowników udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,6% w latach 2004–2006, a w latach 2007–2010 zbliył si do poziomu 4% (w roku 2009 nawet poziom ten osignł); 3) w gospodarstwach rolników – odnotowano wzrost z 2,8% do 4,1% w 2004 roku, potem spadek do 3,7% w 2005 roku i 3,6% w latach 2006–2008, w 2009 roku nastpił ponowny wzrost udziału wydatków na zdrowie do poziomu 4% i w 2010 roku – spadek do 3,7%; 4) w gospodarstwach domowych pracujcych na własny rachunek udział wydatków na zdrowie wzrósł z poziomu 2,8% w roku 1995 do 3,5% w latach 2004–2007 i do poziomu 3,7% w 2008 roku, a w latach 2009 – 2010 udział ten ustabilizował si na poziomie 4%. Widocznym jest–we wszystkich typach gospodarstw domowych – wyra ny wzrost udziału wydatków na zdrowie w wydatkach na zakupy dóbr i usług konsumpcyjnych w latach 1995–2004 i stabilizacja lub niewielki spadek w latach 2005–2008, potem wzrost w 2009 roku i ponownie spadek w 2010 roku. Warto zwróci uwag na fakt, e w wydatkach na zdrowie ponoszonych przez gospodarstwa domowe dominuj wydatki na artykuły farmaceutyczne (leki) – stanowiły one w ostatnich latach ponad 60% wydatków na zdrowie. W najbardziej obcionych wydatkami na zdrowie gospodarstwach domowych emerytów i rencistów, wydatki na leki osignły nawet poziom ok. 75% wydatków na zdrowie. 3. Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia – ujcie makroekonomiczne Od kilku lat GUS konstruuje – zgodnie z wytycznymi OECD – Narodowy Rachunek Zdrowia, umoliwiajcy okrelenie, w sposób ułatwiajcy porównania midzynarodowe, poziomu i struktury wydatków na ochron zdrowia w Polsce. W tabeli 4 przedstawiono Narodowy Rachunek Zdrowia dla lat 2005–2009, zwracajc szczególn uwag na wydatki prywatne, a wród nich na wydatki gospodarstw domowych, ustalone w oparciu o badania budetów gospodarstw domowych i przeliczone na skal gospodarki narodowej (wariant A). W latach 2005–2009 wydatki prywatne rosły w zrónicowanym tempie – zazwyczaj kilku procent. Ale poniewa w szybszym tempie rósł poziom wydatków publicznych, udział finansowania prywatnego w wydatkach na ochron zdrowia wykazywał w ostatnich piciu latach tendencj spadkow: z ponad 31% w 2005 roku do prawie 28% w latach 2008–2009. W wydatkach prywatnych dominujcymi s wydatki gospodarstw domowych, które – zgodnie z wytycznymi OECD – ustalane s w oparciu o wyniki bada budetów gospodarstw domowych. Relacja wydatków gospodarstw domowych do ogółu wydatków biecych na zdrowie zmniejszyła si w latach 2005–2009 z poziomu 27,8% do 23,8%, czyli o 4 punkty procentowe. Przejcie od ujcia mikro- do makroekonomicznego, polegajce na pomnoeniu rednich miesicznych wydatków na ochron zdrowia przypadajcych na 1 osob przez 12 miesicy i liczb mieszkaców kraju, skutkuje zwielokrotnieniem niedoszacowa wydatków w skali gospodarstwa domowego na skal gospodarki narodowej. Zwracaj uwag na ten fakt eksperci z zakresu ochrony zdrowia - autorzy raportu „Finansowanie ochrony zdrowia – Zielona Ksiga I” piszc, i wydatki na ochron zdrowia deklarowane przez ankietowanych uczestników bada budetów gospodarstw domowych naley traktowa jako „minimalne”..
(13) 172 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. Autorzy raportu policzyli poziom wydatków gospodarstw domowych na zdrowie (ujcie makroekonomiczne), opierajc si na dwóch ródłach informacji: miesicznych wydatkach na zdrowie przypadajcych m na 1 osob, ustalonych w oparciu o badania budetów gospodarstw domowych (przeprowadzane corocznie) oraz miesicznych wydatkach na 1 osob, ustalonych w trakcie tzw. bada modułowych „Ochrona Zdrowia w Gospodarstwach Domowych” (przeprowadzanych przez GUS co kilka lat). Tabela 4. Poziom i struktura wydatków na ochron zdrowia w Polsce w latach 2005–2009 (w mln zł) Lata Wyszczególnienie Wydatki budetu pastwa Wydatki budetów JST Fundusze ubezpiecze społecznych Publiczne wydatki na ochron zdrowia (biece) WARIANT A (wg NRZ): Wydatki bezporednie gospodarstw domowych (BBGD) Inne wydatki prywatne Biece wydatki prywatne na ochron zdrowia Ogółem wydatki biece Udział wydatków prywatnych w wydatkach biecych (w %) Udział wydatków gosp. dom. w wydatkach biecych (%) WARIANT B (w rachunków narodowych): Spoycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (rachunki narodowe) Inne wydatki prywatne Biece wydatki prywatne na ochron zdrowia Ogółem wydatki biece Udział wydatków prywatnych w wydatkach biecych (w %) Udział wydatków gosp. dom. w wydatkach biecych (%). 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 3 150,0 975,0 35 376,0. 3 387,0 1063,0 38 519,0. 4 722,0 970,0 44 268,0. 5 391,0 1 014,0 53 809,0. 5 935,0 1 088,0 59 741,0. 39 501,0. 42 968,0. 49 930,0. 60 214,0. 66 764,0. 15 989,0. 16 821,0. 18 337,0. 20 025,0. 22 018,0. 2 056,0. 2 268,0. 2 535,0. 3 199,0. 3 605,0. 18 015,0. 19 089,0. 20 872,0. 23 224,0. 25 623,0. 57 519,0. 62 057,0. 70 832,0. 83 438,0. 92 387,0. 31,3. 30,8. 29,5. 27,8. 27,7. 27,8. 27,1. 25,9. 24,0. 23,8. 24 648. 26 137. 27 793. 30 557. 33 521. 2 056. 2 268. 2 535. 3 199. 3 605. 26 704. 28 405. 30 328. 33 756. 37 126. 66 205. 71 373. 80 258. 93 970. 103 890. 40,3. 39,8. 37,8. 35,9. 35,7. 37,2. 36,6. 34,6. 32,5. 32,3.
(14) ródło: Zestawienie własne na podstawie: A. Baran, M. yra – Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochron zdrowia 1999, 2002, 2003, Biblioteka Wiadomoci Statystycznych, t. 54, Warszawa 2006, s. 39, Narodowy Rachunek Zdrowia za lata 2006–2009 oraz Rocznik Statystyczny RP i Mały Rocznik Statystyczny RP dla lat 2006–2011 (www.stat.gov.pl).. Znaczce rónice miedzy wynikami oblicze tłumaczony jest brakiem w BBGD informacji o tzw. opłatach nieformalnych i dowodach wdzicznoci, wydatkach na leczenie osób spoza gospodar-.
(15) 173. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. stwa domowego itp., a take „przeszacowaniem” w badaniach modułowych wydatków z powodu tzw. błdów pamici (badania modułowe s badaniami retrospektywnymi, pyta si respondentów o wydatki poniesione w przeszłoci, w czasie minionych 3 miesicy). Naley zauway , e istnieje jeszcze jedno ródło informacji o poziomie wydatków gospodarstw domowych na ochron zdrowia – s nim tzw. rachunki narodowe, a precyzyjnie - ich element składowy „spoycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (z dochodów osobistych)” w pozycji rodzajowej „zdrowie”. Za tez o adekwatnoci tej pozycji do faktycznie poniesionych przez gospodarstwa domowe wydatków przemawia m.in. fakt, i w rachunkach narodowych oszacowuje si warto „szarej gospodarki”. Mona zatem przyj , i ta kategoria odzwierciedla precyzyjnie wysoko wydatków poniesionych przez gospodarstwa domowe na zakup leków, sprztu medycznego, usług medycznych itp. Wzmiank o moliwoci wykorzystania tej kategorii znajdujemy w raporcie „Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce - „Zielona Ksiga I”, ale tylko w kontekcie krótkookresowej prognozy wydatków na ochron zdrowia. Autorzy raportu stwierdzili: „Zakłada si, i wydatki na ochron zdrowia mog by kwantyfikowane jako suma: • realnych całkowitych wydatków publicznych, • realnych wydatków ludnoci z dochodów osobistych na grup towarów i usług „zdrowie” (rachunki narodowe)” . W tabeli 4 – fragment B przedstawiono wydatki gospodarstw domowych, utosamiane z wartoci spoycia indywidualnego (z dochodów osobistych) w sektorze gospodarstw domowych w pozycji rodzajowej „zdrowie” dla lat 2005–2009. W tym wariancie wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia – i tym samym wydatki prywatne - s znacznie wysze i udział finansowania prywatnego w wydatkach na ochron zdrowia dla lat 2005–2006 zawiera si w przedziale 40–36%, wykazujc tendencj spadkow. Relacja wydatków gospodarstw domowych do wydatków biecych na zdrowie zmniejszyła si w analizowanym okresie: z 37,8% (w 2005 roku) do 32,3% (w 2009 roku); nastpił zatem spadek o 5 p.p., ale nadal wydatki gospodarstw domowych stanowi ponad 1/3 wydatków na ochron zdrowia. Na wykresie 3 zestawiono informacje o udziale wydatków prywatnych w finansowaniu ochrony zdrowia dla wariantu A i B liczenia wydatków gospodarstw domowych; rónica we wska niku opisujcym udział wydatków prywatnych siga 8-9 punktów procentowych, a oba wska niki wykazuj tendencj spadkow..
(16) 174 Zofia Skrzypczak Wydatki gospodarstw domowych na ochron zdrowia w Polsce. 43 41 39 37 35 33 31 29 27 25 2005. 2006. przy wykorzystaniu BBGD. 2007. 2008. 2009. przy wykorzystaniu rachunków narodowych. Wykres 3. Udział wydatków prywatnych w finansowaniu ochrony zdrowia w latach 2005–2010 (wariant A i B w %)
(17) ródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4. 4. Podsumowanie Znaczny udział wydatków gospodarstw domowych w wydatkach biecych na ochron zdrowia wiadczy o powanym obcieniu polskiego społeczestwa kosztami opieki zdrowotnej. Przy wykorzystaniu bada budetów do ustalenia poziomu wydatków gospodarstw domowych – wska nik opisujcy ich udział w wydatkach biecych na zdrowie oscylował w latach 2005–2009 w granicach: ok. 28–24%; natomiast przy wykorzystaniu kategorii spoycia z dochodów osobistych poziom wska nika zawierał si w przedziale: 37–32%. Zgodnie z wytycznymi WHO relacja wydatków gospodarstw domowych na zdrowie do wydatków ogółem przekraczajca 30% wiadczy ju o trudnociach, na jakie moe by naraony przecitny mieszkaniec danego kraju przy deniu do zapewnienia sobie wiadcze na odpowiednim poziomie.. Bibliografia [1] Baran A., yra M., Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochron zdrowia 1999, 2002, 2003, Biblioteka Wiadomoci Statystycznych, tom 54, Warszawa 2006. [2] Budety gospodarstw domowych w latach 1995–2010, GUS Warszawa 1996–2011. [3] Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona Ksiga II, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2008. [4] Mały Rocznik Statystyczny RP 2008–2011, GUS Warszawa (www.stat.gov.pl). [5] Narodowy Rachunek Zdrowia za lata 2006–2009 (www.stat.gov.pl). [6] Rocznik Statystyczny RP 1995–2010, GUS Warszawa (www.stat.gov.pl). [7] Skrzypczak Z., Finansowanie prywatne ochrony zdrowia w Polsce, w: „Finansowanie ochro-.
(18) 175. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. ny zdrowia. Wybrane zagadnienia”, pod red. J. Sucheckiej, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011. [8] Skrzypczak Z., Skala obcie polskiego społeczestwa wydatkami na ochron zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 2/2010. [9] Skrzypczak Z., Wydatki polskich gospodarstw domowych na zakup leków – ujcie makro i mikroekonomiczne”, „Handel Wewntrzny” 2/2010. HOUSEHOLD’S EXPENDITURES ON HEALTHCARE IN POLAND Summary The aim of this article is to present the scale and dynamics of changes in Polish households' expenditures on healthcare and their share in total expenditures on consumption. This microeconomic approach is completed with macroeconomic analysis which presents the role of private expenditures, including expenditures of households, in financing of Polish healthcare system. Keywords: households' expenditures on health, private expenditures on health. Zofia Skrzypczak Katedra Gospodarki Narodowej Wydział Zarzdzania Uniwersytet Warszawski ul. Szturmowa 1/3, 02-678 Warszawa e-mail: skrzypczak@mail.wz.uw.edu.pl.
(19)
