energetyczny i górniczy oraz Izbê Handlow¹. Pojawi³y siê
te¿ zarzuty, ¿e Agencja Ochrony Œrodowiska przekroczy³a
swoje kompetencje, a straty przewy¿sz¹ spodziewane
ko-rzyœci. Z kolei organizacje naftowe i gazownicze wyra¿aj¹
obawy czy wysokie wymagania w zakresie ograniczenia
emisji dwutlenku wêgla, które s¹ przewidywane w Power
Clean Act, nie przeszkodz¹ w przestawieniu elektrowni
wêglowych na zasilanie gazem ziemnym.
Geofizyka. W ostatnich latach dokonano znacznego
postêpu w analizie atrybutów sygna³u sejsmicznego i
wy-korzystaniu specyficznych cech zapisu do wykrywania
akumulacji wêglowodorów. Wiêcej sukcesów w
okreœla-niu bezpoœrednich wskaŸników wêglowodorów (DHI –
Direct Hydrocarbon Indicator) uzyskano w badaniach
sej-smicznych na morzu, m. in. w Zatoce Meksykañskiej. S¹ to
g³ównie utwory paleogeñsko-neogeñskie, s³abiej
skonsoli-dowane, w których wp³yw nasycenia gazem na w³asnoœci
sprê¿yste oœrodka jest wiêkszy. Rozpowszechniony jest
pogl¹d, ¿e na l¹dzie w kompleksach paleozoicznych, silniej
skonsolidowanych, pomimo obecnoœci gazu lub ropy,
zmia-ny impedancji s¹ mniejsze i nie sprzyjaj¹ wykryciu
bez-poœrednich wskaŸników. Geofizycy z Uniwersytetu Wright
w Ohio przeprowadzili badania w rejonie podziemnego
magazynu gazu Gabor, który zosta³ zbudowany w
wyeks-ploatowanym z³o¿u gazu wystêpuj¹cego w sylurskiej
for-macji Clinton. Poniewa¿ obserwacje wykonywano nad
magazynem gazu w fazie nape³nienia, otrzymany zapis
sej-smiczny jest niew¹tpliwie wywo³any obecnoœci¹ gazu w
ska³ach. Formacja Clinton to rzeczne osady deltowe,
pia-skowce z prze³awiceniami ³upków. Ten kompleks z³o¿owy
jest przykryty pakietem wapieni wenloku Packer Shell,
stanowi¹cym bardzo dobre uszczelnienie i bêd¹cym
jedno-czeœnie przewodnim horyzontem refleksyjnym.
Wykonano dwa krzy¿uj¹ce siê profile sejsmiczne o
d³u-goœci 4,6 km i 4,2 km ze wzbudzaniem wibratorowym i
reje-stracj¹ przy u¿yciu geofonów 10Hz. Kompleks Clinton nie
stanowi wyraŸnej granicy refleksyjnej, co przypuszczalnie
jest wywo³ane t³umieniem przez wy¿sz¹ granicê Packer
Shell. Lepiej rejestrowany jest strop starszej formacji
Cin-cinnati, ale jest widoczne zmniejszenie amplitudy poni¿ej
stropu Clinton w miejscu, gdzie profil przechodzi nad
pod-ziemnym magazynem gazu Gabor. T³umienie zwi¹zane
z obecnoœci¹ gazu jest widoczne w zapisie refleksów
po-wy¿ej i poni¿ej stropu Cincinnati. Nie tylko amplitudy,
równie¿ zmiany czêstotliwoœci s¹ wskaŸnikiem
wêglowo-dorów, bo zawartoœæ gazu t³umi energiê
wysokoczêstotli-woœciow¹ i obni¿a czêstotliwoœæ dominuj¹c¹.
Obserwo-wano tak¿e wyraŸne odwrócenie biegunowoœci refleksów.
Amplituda, czêstotliwoœæ uœredniona i chwilowa badane
oddzielnie nie wystarczaj¹ jako bezpoœrednie wskaŸniki
wêglowodorów, powinny byæ rozpatrywane ³¹cznie z
in-formacjami o tektonice i stratygrafii, innych parametrach
sejsmicznych oraz warunkach pracy poziemnego
magazy-nu gazu. Trzeba pamiêtaæ, ¿e badania sejsmiczne by³y
wykonywane w fazie pe³nego nape³nienia zbiornika i
ciœ-nienie gazu by³o wiêksze od ciœnienia w z³o¿u gazu w
warunkach naturalnych. Autorzy opracowania stawiaj¹ tezê,
¿e anomalie sejsmiczne nazwane przez nich „cieniem
ga-zowym” s¹ wywo³ane obecnoœci¹ horyzontu gazonoœnego
w formacji Clinton. Wykorzystanie rejestracji „cieni
gazo-wych”, czyli bezpoœrednich wskaŸników wêglowodorów
mo¿e zwiêkszyæ zainteresowanie przemys³u
paleozoicz-nym basenem w Ohio. Jeœli skorzystamy równie¿ z badañ
sejs-micznych 3D, materia³ów archiwalnych z wystarczaj¹c¹
krotnoœci¹ pokrycia, to wyniki mog¹ byæ przydatne w
odniesieniu do innych formacji geologicznych np. Trenton
oraz akumulacji niekonwencjonalnych jak Utica lub
Marcellus.
ród³a: euractiv.com, Gazprom, Hart’s E&P, LOTOS
Petrobaltic, Offshore, Oil & Gas Financial Journal, Oil &
Gas Journal, Reuters, Rigzone, rp.pl, World Oil
logicznych. Sam Morozewicz cieszy³ siê jednak, ¿e bêdzie
móg³ pracowaæ wœród Polaków i uczyæ polsk¹ m³odzie¿.
Drug¹ czêœæ ksi¹¿ki stanowi reprint jego odczytu
„Przyroda Polski wobec zadañ gospodarczych Pañstwa
Polskiego”, który 18 maja 1918 r. wyg³osi³ na publicznym
posiedzeniu Akademii Umiejêtnoœci w Krakowie.
Przed-stawi³ tam swój pogl¹d na rolê surowców mineralnych w
gospodarce Polski, która po I wojnie œwiatowej i
d³ugolet-nim okresie zaborów musia³a siê podnieœæ z
gospodar-czego zacofania. Podczas spotkania omówi³ równie¿ rolê
wêgla kamiennego oraz hutnictwa ¿elaza i przemys³u
stalo-wego, doceni³ rudy cynku i o³owiu na Górnym Œl¹sku,
a tak¿e œwiêtokrzyskie z³o¿a miedzi, sole kamienne i ropê
naftow¹. Morozewicz wielkie nadzieje pok³ada³ w wêglu,
twierdzi³ „¿e polski wêgiel potrafi œci¹gn¹æ i o¿ywiæ takie
od³amy wytwórczoœci, które polegaj¹ na przeróbce
surow-ców roœlinnych i zwierzêcych, jak przemys³ w³óknisty, tak
potê¿nie w Królestwie rozwiniêty i tak gruntownie przez
wojnê zniszczony, jak przemys³ grabarski i w.i.”
Doce-niaj¹c rolê rolnictwa w gospodarce, uwa¿a³, ¿e maszyn
rol-nictwu dostarczy odrodzony przemys³ ¿elazny
i
¿elazno-drzewny, niekorzystnie oceniaj¹c mo¿liwoœci
pozyskiwania nawozów sztucznych w kraju. Józef
Moro-zewicz widzia³ ogromn¹ przysz³oœæ transportu rzecznego,
a to stawia³o przed pañstwem konieczn¹ regulacjê wód
Wis³y, podkreœla³ znaczenie wykorzystania rzek do
pozy-skiwania energii, co mog³o siê przyczyniæ do elektryfikacji
kraju. By³ zwolennikiem zasady „Przez wzbogacenie kraju
do jego niezale¿noœci”.
Dwie nastêpne czêœci ksi¹¿ki s¹ ju¿ bardziej znane
czy-telnikowi. Dotycz¹ powo³ania w 1919 r. Pañstwowego
Instytutu Geologicznego i jego organizacji, zawieraj¹
rów-nie¿ przemówienie programowe z okazji otwarcia PIG z
dnia 7 maja 1919 r.
Nastêpna czêœæ zatytu³owana „Wywczasy oceaniczne”
jest bardziej osobista, poniewa¿ zawiera wspomnienia
z podró¿y statkiem do Po³udniowej Afryki w 1929 r. na
XV Miêdzynarodowy Kongres Geologiczny w Pretorii.
Nie ma tam mowy o geologii, lecz monotonii podró¿y
oce-anicznej, rozrywkach, które pomaga³y „zabiæ” czas. Ale
te¿ o uldze, gdy stawia³o siê pierwsze kroki na l¹dzie
euro-pejskim i wsiada³o siê do poci¹gu poœpiesznego jad¹cego
wprost do Warszawy.
Temu, kto uwa¿a, ¿e najlepsze s¹ autobiografie mo¿na
poleciæ nastêpn¹ czêœæ ksi¹¿ki. Jest to przedruk wydanej
w³asnym sumptem w 1938 r. ksi¹¿eczki Morozewicza „¯ycie
Polaka w Zaborach i odzyskanej OjczyŸnie”, w której
opi-suje swoje ¿ycie z blaskami i cieniami, wspomnienia z
eks-pedycji geologicznych, wreszcie dzia³alnoœæ w okresie
miê-dzywojennym. Ksi¹¿kê zamyka wspomnienie córki Józefa
Morozewicza, Zofii Ró¿yckiej, spisane w 1947 r.
S¹dzê, ¿e to wa¿na pozycja, szczególnie dla
pracowni-ków Pañstwowego Instytutu Geologicznego –
Pañstwo-wego Instytutu Badawczego. Przypomnienie sylwetki
Józefa Morozewicza jest istotne nie tylko z powodu
zbli-¿aj¹cego siê 100-lecia PIG. Na ostatniej stronie ok³adki
jej autorzy pisz¹: „W dzisiejszym, nieco chaotycznym
i pozbawionym autorytetów œwiecie, postaæ profesora mo¿e
staæ siê wspania³ym wzorem do naœladowania, zw³aszcza
dla ludzi m³odych i kolejnych pokoleñ geologów…”
Obiema rêkami podpisujê siê pod tym zdaniem.
W³odzimierz Mizerski
W sprawie odkrycia z³o¿a rud miedzi w monoklinie przedsudeckiej
W 2015 r. w listopadowym (48) numerze tygodnika
W Sieci ukaza³ siê tekst pt. „Jan Miedziane Serce”. Artyku³
jest wielk¹ pochwa³¹ doc. in¿. Jana Wy¿ykowskiego, który
walczy³ z wielkimi przeciwnoœciami, zanim doprowadzi³
do odkrycia w 1957 r. z³o¿a rud miedzi w
Lubiniu–Siero-szowicach. Niestety tekst ten jest bardzo jednostronny.
Mia³em to szczêœcie, ¿e latem 1953 r. wraz z kolegami,
studentami geologii, spotka³em siê z in¿. Janem
Wy¿ykow-skim w czasie praktyk, które w Nowej Rudzie prowadzi³
z nami Jerzy Don, obecny profesor Uniwersytetu
Wroc-³awskiego. W czasie pieszych peregrynacji nasze drogi
skrzy¿owa³y siê z trasami in¿. Wy¿ykowskiego. Imponowa³
nam, poniewa¿ jeŸdzi³ z szoferem po niecce
œródsudec-kiej amerykañskim samochodem terenowym. Penetrowa³
On wtedy wyst¹pienia permskich ³upków antrakozjowych
zawieraj¹cych nieznaczne iloœci minera³ów miedzi, ale
bez znaczenia ekonomicznego.
I tu nie zgadzam siê z relacj¹ autora atyku³u „Jan
Mie-dziane Serce”, który napisa³, ¿e doc. in¿. Jan Wy¿ykowski
rozpocz¹³ prace poszukiwawcze na monoklinie
przedsu-deckiej. Nieprawda – prace rozpocz¹³ od rozeznania
³up-ków antrakozjowych niecki œródsudeckiej.
W 1940 r. dwie mapy geologiczne w wielkiej skali
opu-blikowa³ niemiecki geolog Bernhard Brockamp, ale nie
by³o na nich wzmianki o formacji cechsztyñskiej na
mono-klinie przedsudeckiej.
W 1951 r. prof. dr hab. in¿. Józef Zwierzycki
opubliko-wa³ i wyda³ drukiem (Pañstwowy Instytut Geologiczny)
pierwsz¹ polsk¹ mapê geologiczn¹ w skali 1 : 500 000
regionu wroc³awskiego z zarysem wystêpowania formacji
cechsztyñskiej na monoklinie przedsudeckiej, wraz z
prze-krojem geologicznym Z³otoryja–Legnica–Leszno.
Profesor Zwierzycki w 1954 r. w CUG-u (Centralnym
Urzêdzie Geologicznym) proponowa³, ¿eby bli¿ej
rozpo-znaæ monoklinê przedsudeck¹, poniewa¿ w tym rejonie
mo¿na siê spodziewaæ wielkich odkryæ.
Docent in¿. Jan Wy¿ykowski przeniós³ siê ze swymi
badaniami na monoklinê w 1954 r., a wiêc ju¿ po
opubliko-waniu mapy Zwierzyckiego, i musia³ siê kierowaæ
suge-stiami, które wynika³y z tej mapy.
Nikt nie pragnie podwa¿aæ zas³ug in¿.
Wy¿ykowskie-go. On by³ tym, który usilnie stara³ siê o przeprowadzenie
wierceñ poszukiwawczych na monoklinie, i który
pierw-szy zauwa¿y³ okruszcowanie w próbach z wierceñ i w tym
Jego chwa³a. Ale nie wolno pomijaæ innych, a zw³aszcza
prof. Zwierzyckiego, który stworzy³ naukowe podwaliny pod
to wielkie odkrycie. W tekœcie opublikowanym w
listopa-dowym numerze tygodnika W Sieci o prof. Zwierzyckim
nie ma ¿adnej wzmianki. Zas³ugi Zwierzyckiego by³y
oczy-wiste dla decydentów, którzy przyznali mu Nagrodê
Pañstwow¹ I Stopnia za odkrycie z³ó¿ miedzi. Jest On
wymieniony miêdzy tymi, którzy przys³u¿yli siê
powsta-niu naszego nowego okrêgu górniczego, gdzie dobr¹ pracê
znajduje kilkadziesi¹t tysiêcy ludzi.
Micha³ P. Mierzejewski
213
g³êbokoœci eksploatacji i wysokie temperatury górotworu.
To kolejny element realnego ryzyka przy zachowaniu
dotychczasowego status quo. Drugi wariant wi¹¿e siê
z dywersyfikacj¹ wielosektorow¹. Najbardziej obiecuj¹cym
kierunkiem s¹ metale szlachetne i diamenty. To, ¿e one w
Polsce nie wystêpuj¹, nie oznacza wcale, ¿e nie mo¿emy
osi¹gn¹æ w tej materii ¿adnego postêpu. Takie
zaanga-¿owanie siê bêdzie równie¿ kosztowaæ. Jednak nak³ady na
ten cel, to zapewne jeden procent tego, co wydano na Sierra
Gorda. Krajowe uczelnie i instytuty badawcze na pewno
przyjd¹ z pomoc¹. I to jest przysz³oœæ KGHM – osi¹gniêcia
skali zró¿nicowania górnictwa na wzór Rio Tinto, BHP
Billiton, Anglo American czy te¿ Xstrata lub
Freeport--McMoRan. Wielosektorowoœæ górnicza daje wiêksz¹
mo¿liwoœæ manewru finansowego i wydobywczego, gdy¿
nawet w obecnym kryzysie surowcowym nie wszystkie
kopaliny równomiernie traci³y na wartoœci. Chodzi te¿ o to,
¿eby KGHM Polska MiedŸ S.A. trwa³a przynajmniej przez
kolejne pó³ wieku z takimi samymi efektami jak mia³o to
miejsce dotychczas.
LITERATURA
CHINADAILY 2015 – Fangchenggang’s imported copper concentrates rise to new high. guangxi.chinadaily.com.cn/fangchenggang/2015-10/ 16/content_22204626.htm.
DOWNOROWICZ S. 2007 – Wystêpowanie gazu ziemnego i ropy naf-towej. Monografia KGHM Polska MiedŸ S.A. Lubin. 2.14: 142–144. FR¥CZYK J. 2015 – Wyniki KGHM na granicy zyskownoœci. Spó³ka tnie koszty, ale ceny miedzi spadaj¹ szybciej. www.money.pl. KUCHA H. & MAYER W. 2007 – Geochemia metali szlachetnych. Monografia KGHM Polska MiedŸ S,A. Lubin.2.20: 204–205. LEWRANCE W. 2015 – Copper’s top 10 – Countries and Companies. Mineweb Your Investment Resource.
MILLS R. 2015 – China Copper Con. The Market Oracl.
ced safety factor and induce a landslide. Since stability
calculations using the strength reduction method show
SF = 1.1, constant monitoring of displacements and
chan-ges occurringin the slope is required.
The presented case study shows the usefulness of
numerical methods in investigating potential hazards when
constructing extensions to the 2
ndline of the Warsaw
Metro. The issue of assessing settlement induced by metro
tunneling is in fact a soil-structure interaction analysis, in
which soil parameters and geology strata should be taken
into account.
Authors would like to thank Prof. P. Dobak, Prof. M. Ca³a
and Prof. D. £yd¿ba for their valuable comments that contributed
to the improvement of this work.
REFERENCES
BARAÑSKI M., SZCZEPAÑSKI T., POPIELSKI P. & D¥BSKA A. 2008 – Numerical model verification on the basis of the measurements and investigation carried out during the structure realization. Proc. Inter. Geotech. Confere. Develop. Urban Areas and Geotech. Eng., Saint Petersburg 16–19 June 2008: 173–179.
BITETTI B., MANDOLINI A., FRITS VAN TOL A., BROERE W. & BRINKGREVE R.B.J. 2012 – On the effects of Line 6 tunnel excavation in Naples. [W:] Viggiani G. (red.), Geotechnical aspects of underground construction in soft ground. Taylor & Francis Group, London: 1019–1026.
CUDNY M. & BINDER K. 2005 – Kryteria wytrzyma³oœci na œcinanie gruntów w zagadnieniach geotechnicznych. In¿. Mor., 6: 456–465. D£U¯EWSKI J.M. 1997 – Hydro-Geo: Program elementów skoñczo-nych dla geotechniki, hydrotechniki i in¿ynierii œrodowiska. Of. Wyd. PW, Warszawa: 1–117.
ILF Consulting Engineers Polska Sp. z o.o. 2010 – Projekt monitoringu opis systemu monitoringu obiektowego i œrodowiskowego dla central-nego odcinka ii linii metra w Warszawie, realizowacentral-nego technikami geodezyjnymi, geotechnicznymi i obserwacjami bezpoœrednimi. Astal-di S.p.A., Gulermak, PBDiM Sp. z o.o., Warszawa: 1–50.
KACZMARCZYK R., OLEK B., STANISZ J., WONIAK H. & PILECKI Z. 2014 – Influence of dump soil on the initiating and
deve-lopment of landslide. Prz. Geol., 62 (10/2): 594–600 [in Polish with English summary].
KACZMAREK £. & DOBAK P. 2015 – Stability conditions of the Vistula Valley attained by a multivariate approach – a case study from the Warsaw Southern Ring Road. Geologos, 21 (4): 249–260. KACZMAREK £. & POPIELSKI P. 2015 – The use of Duncan and Wright method to assess the Warsaw Slope stability. Acta Sci. Pol., Architectura, 14(2): 19–30 [in Polish with English summary]. KACZMAREK £., WONIAK M., MIESZKOWSKI R. & DYBCIAK T. 2016 – Electrical Resistivity Imaging and land surveying of underground construction impact on the Warsaw Slope (manuscript in preparation). KACZYÑSKI R., B¥KOWSKA A. & KIE£BASIÑSKI K. 2008 – Slo-pe stability analysis of St. Katarzyna church area in Warsaw, including dynamics loading. Acta Sci. Pol., Administratio Locorum, 7 (1): 27–37 [in Polish with English summary].
KUSZYK R. & SIEMIÑSKA-LEWANDOWSKA A. 2009 – Ocena rozwoju niecki osiadañ nad tunelem dr¹¿onym tarcz¹ zmechanizowan¹ [Evaluation of the subsidence progress above the metro tunnel created by Tunnel Boring Machine]. Gór. Geoin¿yn., 33 (3/1): 229–237 [in Polish].
PLAXIS 2010 – Documentation of Plaxis 2D software, Tutorial Manu-al. Plaxis Co.: 1–142.
PN-B-03020. 1981 Polish Standards – Grunty budowlane. Posadowie-nie bezpoœredPosadowie-nie budowli. Obliczenia statyczne i projektowaPosadowie-nie [in Polish].
POPIELSKI P. 2012 – Oddzia³ywanie g³êbokich posadowieñ na oto-czenie w œrodowisku zurbanizowanym [The influence of deep founda-tions on urban environment]. Pr. Nauk. PW: 1–168 [in Polish with English summary].
POTTS D.M. & ZDRAVKOVIÆ L. 2001 – Finite element analysis in geotechnical engineering. Thomas Telford, London: 1–427. WYSOKIÑSKI L. 1999 – Warszawska skarpa œródmiejska [Vistula Valley Slope in Warsaw down town]. Druk. P. W³odarskiego, Warsza-wa: 1–145 [in Polish].
WYSOKIÑSKI L. (ed.) 2013 – Ekspertyza dotycz¹ca okreœlenia uwa-runkowañ realizacyjnych przy budowie tuneli szlakowych D13 tarcza-mi zmechanizowanytarcza-mi TBM pod Skarp¹ Warszawsk¹ podczas budowy odcinka centralnego II linii metra w Warszawie. Warszawa: 1–34 [in Polish].
ZTM Warszawa 2015 – Website of DDC monitoring data dissemination system: www.ddsmonitoring.com.
ZIMMERMANN T., RODRIGUEZ C. & DENDROU B. 1987 – Z_SOIL.PC: A program for solving soil mechanics problems on a per-sonal computer using plasticity theory. Int. Conf. on Geomechanics, Innsbruck, Balkema.
D¥BROWSKI S., TRZECIAKOWSKA M. & STRABURZYÑSKA R. 2000 – Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, arkusz Poznañ z objaœnieniami. PIG-PIB.
DYJOR S. 1977 – Uwagi o wp³ywie obszarów zaburzonych glacitekto-nicznie na warunki geotechniczne górotworu. Badania Geologiczne Struktur Glacitektonicznych: II Sympozjum Glacitektoniki, Zielona Góra, 25–38.
FRANKOWSKI Z., MAJER E., SOKO£OWSKA M., BARAÑSKI M., PIETRZYKOWSKI P., ROGUSKI A., PACANOWSKI G.,
CZARNIAK P., WOLSKI W., SAMEL B., KOCH D., MAKOWSKI K., MIROWSKA A., SALWOWSKI R. & ROGOWSKA A. 2013 – Doku-mentacja geologiczno-in¿ynierska dla potrzeb opracowania ekspertyzy w zakresie badañ statecznoœci wzgórza Morasko w aspekcie jego pla-nowanego zagospodarowania. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa. KELER G.V. & FRISCHKNECHT F.C. 1966 – Electrical methods in geophysical prospecting. Pergamon Press Inc., Oxford.
KOWALCZYK S., MIESZKOWSKI R. & PACANOWSKI G. 2014 – Ocena statecznoœci wybranych fragmentów skarpy warszawskiej w œwietle badañ geofizycznych metod¹ tomografii elektrooporowej. Prz. Geol., 62: 634–640.
KOWALCZYK S., ZAWRZYKRAJ P. & MIESZKOWSKI R. 2015 – Application of electrical resistivity tomography in assessing complex soil conditions. Geol. Quart., 59: 125–133.
LOKE M.H. 2004 – Tutorial: 2-D and 3-D electrical imaging surveys, www.ualberta.ca.
LOKE M.H. & BARKER R.D. 1996 – Rapid least-squares inversion of apparent resistivity pseudosections by a quasi-Newton method. Geo-phys. Prospect., 44: 131–152.
LOKE M.H., ALFOUZAN F.A. & NAWAWI M.N.M. 2007 – Optimi-sation of electrode arrays used in 2D resistivity imaging surveys. ASEG Extended abstracts, 1: 1–4.
MUSIATEWICZ M., KATRYÑSKI W., £ADOÑ A., KACPRZAK L., B¥K T., DZIASEK A., BUJNOWSKI K., BUJNOWSKA S., KOCÓJ A., KROPP J., DYSZY A., KECZMERSKI A. & KO£PACZYÑSKI M. 2007 – Atlas geologiczno-in¿ynierski Poznania. Przedsiêbiorstwo Badañ Geofizycznych, Przedsiêbiorstwo Geodezyjne i Geologiczno--Fizjograficzne Geoprojekt, Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa. PACANOWSKI G., CZARNIAK P., B¥KOWSKA A., MIESZKOWSKI R. & WELC F. 2014 – The role of geophysical ERT method to evaluate the leakproofness of diaphragm Wall of deep foundation trenches on the example of the construction of retail and Office complex in Lublin, Poland. Stud. Quartern., 31: 91–99.
RUDZKI M. & KRAWIEC A. 2007 – Ocena zanieczyszczenia wód podziemnych z wykorzystaniem metody tomografii elektrooporowej. Wspó³czesne problemy hydrogeologii, 13 (2): 335–343, Kraków.
DOMONIK A. 2005 – Geomechaniczna analiza powierzchni cioso-wych w piaskowcach cergowickich z Komañczy. Rozpr. doktorska. Arch. UW, Warszawa.
DOMONIK A. (red.) 2012 – W³aœciwoœci wytrzyma³oœciowe i odkszta³ceniowe ska³. Czeœæ VI Centralne Karpaty Zachodnie. Zak³ad Geomechaniki IHiGI Wydzia³ Geologii UW, Warszawa.
K£OPOTOWSKA A. 2013 – Wp³yw wybranych zwi¹zków krzemoor-ganicznych na w³aœciwoœci geomechaniczne piaskowca szyd³owieckie-go. Rozpr. doktorska. Arch. UW, Warszawa.
KULKA A., R¥CZKOWSKI W., ¯YTKO K. & PAUL Z. 1991 – Obja-œnienia do Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski, arkusz Szczawni-ca–Kroœcienko, Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
KWAŒNIEWSKI M. & WANG J. 1998 – Struktura geometryczna powierzchni i zachowanie siê nieci¹g³oœci w ska³ach przy œcinaniu. XXI Zimowa Szko³a Mechaniki Górotworu, Kraków: 1–53. LI C. 1998 – A theory for the Kaiser effect in rock and its potential application, Proc. 6th
Conf. AE/MA in Geologic Structures and Mate-rials. Trans. Tech. Publ. Clausthal-Zellerfeld: 171–185.
PINIÑSKA J. 1994 – W³aœciwoœci wytrzyma³oœciowe i odkszta³cenio-we ska³. Czeœæ I Ska³y osadoodkszta³cenio-we regionu œwiêtokrzyskiego. Zak³ad Geomechaniki IHiGI, Wydz. Geologii UW, Warszawa.
PINIÑSKA J. 1999 – W³aœciwoœci wytrzyma³oœciowe i odkszta³cenio-we ska³. Czêœæ III Jura krakowsko-czêstochowska, Zak³ad Geomecha-niki IHiGI, Wydz. Geologii UW, Warszawa.
PINIÑSKA J. 2000 – Od ska³y do gruntu – mechanizm pêkania ska³, Mat. Sesji nauk. z okazji jubil. 70-lecia prof. Z. Grabowskiego. Wyd. PW, Warszawa: 201–210.
PN-EN ISO 4287:1999 – Specyfikacja geometrii wyrobów. Struktura geometryczna powierzchni: metoda profilowa. Terminy, definicje i parametry struktury geometrycznej powierzchni, PKNiM, Warszawa. PN-EN ISO 3274:2011 – Specyfikacja geometrii wyrobów (GPS) – Struktura geometryczna powierzchni: Metoda profilowa – Charaktery-styki normalne przyrz¹dów stykowych (z ostrzem odwzorowuj¹cym), PKNiM, Warszawa.
WARMUZEK M. 1986 – Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski, arkusz Szyd³owiec. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
