AnAlizA wyników użytkowości i efektywnej wielkości populAcji krAjowych gęsi czterech odmiAn
południowych* *
J ó z e f a K r a w c z y k1, J o a n n a O b r z u t1, R a f a ł Z w i e r z y ń s k i2
1Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Dział Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt,
32-083 Balice k. Krakowa
2Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Doświadczalny Kołuda Wielka
Stacja Zasobów Genetycznych Drobiu Wodnego w Dworzyskach, 62-035 Kórnik
Celem badań była analiza kształtowania się wyników użytkowości i efektywnej wielkości populacji krajowych gęsi czterech odmian południowych stanowiąca ocenę efektywno-ści stosowanego programu ochrony za okres 9 lat. Materiał badawczy stanowiły cztery populacje gęsi krajowych południowych: garbonose (Ga), kieleckie (Ki), lubelskie (Lu) oraz podkarpackie (Pd). Analizie poddano podstawowe wyniki produkcyjne i wylęgowości uzyskane w latach 2004–2012. Na podstawie przeprowadzonej analizy podstawowych wy-ników użytkowości można stwierdzić, że opracowany program ochrony gęsi umożliwia sku-teczną realizację wytyczonych w nim celów, a liczebność ptaków i sposób kojarzeń chroni je przed wzrostem inbredu. Wraz z poprawą warunków utrzymania na fermie obserwuje się poprawę wyników reprodukcji. Niestety, w omawianych populacjach zauważyć można okresowe zwiększenie poziomu padnięć w niektórych latach. Szczególnie ma to miejsce pod koniec okresu nieśności tj. czerwiec-lipiec, kiedy pogarsza się kondycja zdrowotna ptaków wyczerpanych nieśnością, a równocześnie w tym czasie występują źle znoszone przez gęsi upały. Ze względu na zmieniające się warunki środowiskowe na fermie w badanych popu-lacjach gęsi obserwuje się dużą zmienność w zakresie masy ciała, nieśności oraz masy jaj w poszczególnych latach.
Słowa kluczowe: gęsi, bioróżnorodność, zdrowotność, produkcyjność
Ostra selekcja drobiu w kierunku wysokiej produkcyjności spowodowała elimi-nację z rynku hodowlanego mniej wydajnych lokalnych ras i odmian gęsi, posia-dających szereg cennych cech takich jak odporność na choroby, łatwość adaptacji
do trudnych warunków środowiska, długowieczność i wiele specyficznych cech jakości mięsa (Smalec, 1991; Okruszek i in., 2008). Obejmując te populacje pro-gramem ochrony, stworzono cenny rezerwuar genów, do którego zawsze można sięgać w genetycznym doskonaleniu populacji aktywnych. Aktualnie programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt w Polsce objętych jest 14 ras/odmian gęsi, z których 12 znajduje się w Stacji Zasobów Genetycznych Drobiu Wod-nego w Dworzyskach (woj. wielkopolskie), należącej do Instytutu Zootechniki PIB. Ze względu na masę ciała oraz pochodzenie (Książkiewicz, 2007) populacje w Dworzyskach podzielono na trzy grupy: południowe – o lżejszej masie ciała, pół-nocne – znacznie cięższe oraz pochodzenia zagranicznego. Gęsi te zostały wpisane przez FAO na listę światowych zasobów genetycznych zagrożonych wyginięciem (FAO, 2000).
Regionalne populacje gęsi były od wielu lat przedmiotem badań i analiz, co przy-czyniło się do opracowania ich obszernej charakterystyki i umożliwiło dostosowanie programów ochrony, tak aby w sposób najbardziej efektywny zabezpieczyć je przed wyginięciem. Historię tworzenia stad zachowawczych gęsi i najbardziej zasłużonych na tym polu pracowników naukowych opublikował Książkiewicz (2007). Celem programu ochrony gęsi dostępnego na stronie internetowej IZ PIB (www.biorozno-rodnosc.izoo.krakow.pl/drob) jest utrzymanie w każdej rasie/odmianie równowagi genetycznej na stałym poziomie, przy zachowaniu charakterystycznych cech feno-typowych ptaków, opisanych i zilustrowanych na fotografiach przez Książkiewicza i in. (2007).
W populacjach chronionych istnieje potrzeba przeprowadzania analizy cech użyt-kowości w kilku następujących po sobie pokoleniach. Ma to istotne znaczenie, bo-wiem uzyskane wyniki stanowią ocenę efektywności zastosowanego programu pod kątem stopnia realizacji wyznaczonych celów w pracy hodowlanej w tych popula-cjach. Ocenie podlegają np. stabilność cech fenotypu, bezpieczeństwo reprodukcji na dobrym poziomie itp.
Celem badań była analiza kształtowania się w ciągu 9 lat wyników użytkowości i efektywnej wielkości populacji gęsi odmian południowych stanowiąca ocenę efek-tywności stosowanego programu ochrony.
materiał i metody
Materiał badawczy stanowiły cztery populacje gęsi krajowych południowych: garbonose (Ga), kieleckie (Ki), lubelskie (Lu) oraz podkarpackie (Pd). Korzystając z cyklicznie publikowanych wyników oceny użytkowości obejmujących lata od 2004 do 2012 roku (Wyniki oceny…, 2005–2013), zestawiono dane dotyczące liczebności ptaków, padnięć, nieśności, masy ciała, masy jaj i reprodukcji. Na podstawie wzorów Wrighta (1931) obliczono efektywną wielkość populacji (Ne), zależną od liczby samic i samców w stadzie, obrazującej tempo eliminacji genów w wyniku działania losowe-go dryftu genetycznelosowe-go. Obliczono także wzrost homozylosowe-gotyczności stada (Fx), który jest odwrotnie proporcjonalny do efektywnej wielkości populacji. Dokonano tego za pomocą następujących wzorów:
gdzie:
Nm – liczba samców,
Nf – liczba samic.
Dla masy ciała ptaków, masy jaj oraz zapłodnienia i wylęgowości sporządzono wykresy oraz wyprowadzono równania regresji liniowej dla zobrazowania kształto-wania się trendów czasowych tych cech. Ze względu na przyjęty system utrzymania ptaków na fermie masę jaj oraz wyniki nieśności i reprodukcji podano jako średnie dla gęsi jedno-, dwu-, trzy- i czteroletnich każdej rasy/odmiany.
wyniki
W latach 2004–2007 liczebność omawianych stad gęsi utrzymywała się na mi-nimalnej, niezbędnej do zachowania populacji wielkości, wynoszącej od 99 do 309 ptaków, utrzymywanych w proporcji płci 1♂: 3–4♀ (tab. 1). Od 2008 roku liczebność tych populacji ulegała stopniowemu zwiększeniu, co spowodowało zwiększanie się współczynnika efektywnej wielkości populacji (Ne). Zmiana ta wpłynęła korzystnie na zmniejszenie w tych stadach współczynnika inbredu z Fx = 0,52–0,53 do wartości Fx = 0,26–0,27 w 2012 roku.
Zdrowotność gęsi w okresie odchowu we wszystkich latach utrzymywała się na dobrym poziomie, z wyjątkiem gęsi garbonosych (Ga), u których w 2011 roku upad-ki samców dotknęły 1/5 stada. Gorsze wyniupad-ki w tym zakresie notowano w okresie produkcyjności, gdzie w kilku latach padnięcia samic przekraczały 10%. Najwięcej padłych ptaków notowano u gęsi lubelskich (Lu) i podkarpackich (Pd). W przypadku gęsi lubelskich (Lu) poziom upadków w okresie produkcji dwukrotnie przekroczył poziom 20%.
W omawianym okresie nieśność gęsi południowych nie była stabilna. W latach 2004–2005 oraz 2010–2012 we wszystkich czterech populacjach odnotowano więk-szą liczbę jaj uzyskanych od 1 gęsi niż w latach 2006–2009 (tab. 1). Najwiękwięk-szą średnią nieśnością w omawianych latach wyróżniały się gęsi garbonose (2,07 jaja/ gęś/tydzień), a najmniejszą kieleckie (1,43 jaja/gęś/tydzień).
W związku z tym, że nie w każdym roku prowadzony był odchów gęsi, brak jest w niektórych latach wyników masy ciała mierzonej w 8. i 12. tygodniu życia. Z ze-branych danych wynika, że w omawianym okresie masa ciała 8-tygodniowych samic gęsi była wyrównana, a różnice między maksymalnymi a minimalnymi wynikami nie były duże i oscylowały w granicach 229–310 g (tab. 2). Podobnie kształtowała się masa ciała gęsiorów lubelskich (Lu), kieleckich (Ki) i podkarpackich (Pd), natomiast u gęsiorów garbonosych (Ga) w 2011 roku odnotowano wyższy pomiar w tym zakre-sie aż około 700 g i różnica ta powtórzyła się w 12. tygodniu życia.
4 Nm × Nf Nm + Nf Ne = 1 2 Ne Fx =
Tabela 1. Liczebność, efektywna wielkość populacji (N
e
), współczynnika in
bredu (F
x
), padnięcia i nieśności krajowych gęsi czterech odmian południowych w latach
2004–2012
Table 1. Number
, ef
fective population size (N
e
), inbreeding coefficient (F
x
), mortality and laying performance of domestic geese of four southern vari
eties in the years
2004–2012
Symbol gęsi Goose variety Rok Year Liczebność stada (szt.) Flock size (bird)
Ne
Fx
Padnięcia i brakowania (%) Mortality and culling (%)
Średnia liczba jaj zniesionych
(szt./gęś/tyg.)
Mean no. of eggs laid (egg/bird/wk)
okres odchowu rearing period okres produkcji production period
♂ ♀ ♂ ♀ ♂ ♀ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Ga 2004 69 160 192,84 0,26 brak none brak none 2,90 7,5 49/24 2005 41 122 122,75 0,41 brak none brak none 0,00 6,6 53/28 2006 42 107 120,64 0,41 3,10 2,00 2,40 2,8 42/28 2007 55 154 162,1 1 0,31 brak none 6,00 0,00 8,4 50/28 2008 54 151 159,10 0,31 brak none 7,00 1,90 6,60 42/28 2009 53 197 167,06 0,30 0,00 1,50 0,00 7,60 61/28 2010 83 231 244,24 0,20 0,00 2,90 0,00 16,00 53/20 201 1 59 214 185,00 0,27 20,00 0,00 1,70 8,90 50/20 2012 62 213 192,09 0,26 0,00 8,00 0,00 6,60 51/20 Ki 2004 35 74 95,05 0,53 0,00 3,30 0,00 4,10 31/20 2005 41 127 123,98 0,40 brak none brak none 0,00 14,20 31/21 2006 40 109 117,05 0,43 5,00 2,00 0,00 4,60 34/28 2007 53 148 156,10 0,32 brak none 4,00 1,90 4,10 31/28 2008 47 170 147,28 0,34 10,00 3,00 6,40 8,80 35/28 2009 50 200 160,00 0,31 0,00 1,40 0,00 8,50 32/28 2010 56 225 179,36 0,28 8,30 1,90 3,60 6,70 36/20 201 1 57 219 180,91 0,28 0,00 0,00 3,50 5,90 32/20 2012 66 184 194,30 0,26 3,50 1,20 6,10 13,60 34/20
Lu 2004 36 73 96,44 0,52 0,00 8,20 5,60 12,30 33/17 2005 35 116 107,55 0,46 4,40 4,60 0,00 20,70 42/21 2006 61 169 179,29 0,28 brak none 9,40 0,00 14,80 42/28 2007 52 142 152,25 0,33 3,30 2,90 1,90 4,20 35/28 2008 52 226 169,09 0,30 brak none brak none 0,00 21,70 40/28 2009 50 152 150,50 0,33 5,00 0,70 2,00 7,90 41/28 2010 56 229 179,99 0,28 0,00 1,40 1,80 7,90 36/20 201 1 58 209 181,60 0,28 2,90 4,80 3,40 3,80 34/20 2012 61 218 190,65 0,26 9,10 8,60 1,60 16,10 33/20 Pd 2004 32 74 89,36 0,56 0,00 1,70 0,00 16,20 31/20 2005 40 120 120,00 0,42 1,50 0,90 0,00 10,80 43/21 2006 58 151 167,62 0,30 brak none 3,10 0,00 14,60 41/28 2007 52 145 153,10 0,33 1,70 3,30 3,80 2,80 40/28 2008 55 254 180,84 0,28 10,00 brak none 3,60 13,00 43/28 2009 54 193 168,78 0,30 0,00 0,50 0,00 4,70 40/28 2010 67 232 207,95 0,24 brak none 0,00 0,00 6,90 38/20 201 1 61 220 191,03 0,26 1,40 12,90 2,90 9,50 39/20 2012 63 203 192,32 0,26 1,10 4,70 0,00 26,50 40/20
Tabela 2. Masa ciała w 8. i 12. tyg. życia samców i samic krajowych gęsi czterech odmian południowych w latach 2004–2012
Table 2. Body weight at 8 and 12 weeks of age of male and female domestic geese of four southern varieties in the years 2004–2012
Symbol gęsi
Goose variety YearRok
Masa ciała (g) Body weight (g) 8. tydzień 8 wk 12. tydzień12 wk ♂ ♀ ♂ ♀ 1 2 3 4 5 6 Ga 2004 brak
none brak none nonebrak nonebrak
2005 brak
none brak none nonebrak nonebrak
2006 3643 3080 4625 4007
2007 brak
none 3096 nonebrak 4147
2008 brak
none 3275 nonebrak 4012
2009 3900 3309 4937 4105 2010 3595 3085 4659 3943 2011 4265 3302 5380 4174 2012 3557 3184 4713 4082 średnia mean 3792 3190 4863 4067 max. 4265 3309 5380 4174 min. 3557 3080 4625 3943 różnica difference 708 229 755 231 Ki 2004 3763 2981 4367 3582 2005 brak
none nonebrak nonebrak nonebrak
2006 3506 3078 4135 3530
2007 brak
none 2990 nonebrak 3829
2008 3871 3172 4724 3814 2009 3670 3195 4374 3735 2010 3632 3227 4254 3788 2011 3723 3167 4471 3670 2012 3592 3117 4091 3400 średnia mean 3680 3116 4345 3669 max. 3871 3227 4724 3829 min. 3506 2981 4091 3400 różnica difference 365 246 633 429
cd. tabeli 2 – table 2 contd.
1 2 3 4 5 6
Lu 2004 3738 3229 4565 3907
2005 3830 3339 4624 3979
2006 brak
none 3260 nonebrak 3912
2007 3616 3148 4662 4074
2008 brak
none nonebrak nonebrak nonebrak
2009 3979 3423 4686 3982 2010 3829 3327 4632 4021 2011 3626 3141 4450 3792 2012 3812 3337 4163 3724 średnia mean 3776 3276 4540 3924 max. 3979 3423 4686 4074 min. 3616 3141 4163 3724 różnica difference 363 282 523 350 Pd 2004 3641 3205 4292 3598 2005 3896 3426 4544 3944 2006 brak
none 3295 nonebrak 3819
2007 3686 3178 4559 3930
2008 3948 brak
none 4759 nonebrak
2009 3804 3488 4426 3948
2010 brak
none 3439 nonebrak 3914
2011 3690 3255 4314 3764 2012 3602 3219 3762 3577 średnia mean 3752 3313 4379 3812 max. 3948 3488 4759 3948 min. 3602 3178 3762 3577 różnica difference 346 310 997 371
W ciągu omawianych 9 lat duże wahania zanotowano w kształtowaniu się masy jaj mierzonej w okresie 2 tygodni szczytu nieśności (wykres 1). Większą stabilność tej cechy zaobserwowano u gęsi garbonosych i kieleckich niż u lubelskich i podkar-packich, ale niska wartość współczynnika R2 nie potwierdza statystycznie żadnych
tendencji.
Wykres 1. Średnia masa jaj oceniana przez 2 tyg. w szczycie nieśności – gęsi krajowe południowe w latach 2004–2012
Figure 1. Mean weight of eggs evaluated for 2 weeks at peak of lay in domestic southern geese, 2004–2012
Wykres 2. Zapłodnienie jaj – gęsi krajowe południowe w latach 2004–2012 Figure 2. Egg fertility in domestic southern geese, 2004-2012
W tym samym czasie zaobserwowano stały dodatni trend wzrostowy zapłod-nienia jaj, szczególnie u gęsi garbonosych, bowiem u pozostałych w latach 2005 i 2008 odnotowano spadek tego wskaźnika (wykres 2). Od 2009 roku zapłodnienie
w czterech badanych populacjach gęsi utrzymuje się powyżej 90%. W podobny sposób przebiegają linie trendów wyznaczonych w zakresie wylęgu piskląt z jaj nałożonych (wykres 3), natomiast dużą zmienność między latami zanotowano w zakresie wylę-gu piskląt z jaj zapłodnionych (wykres 4). Największe obniżenie wartości tej cechy, zwłaszcza w latach 2009–2011 stwierdzono u gęsi garbonosych i lubelskich, ale już w 2012 roku wyniki uległy poprawie.
Wykres 3. Wyląg piskląt z jaj nałożonych – gęsi krajowe południowe w latach 2004–2012 Figure 3. Hatchability of set eggs in domestic southern geese, 2004–2012
Wykres 4. Wyląg piskląt z jaj zapłodnionych – gęsi krajowe południowe w latach 2004–2012 Figure 4. Hatchability of set eggs in domestic southern geese, 2004–2012
omówienie wyników
W stadach gęsi objętych programem ochrony nie prowadzi się selekcji na popra-wę cech użytkowych, a publikowane coroczne wyniki z tego zakresu mają charakter informacyjny. Na ich podstawie można ocenić efektywność stosowanych metod ho-dowlanych, które winny zapewnić stabilność rasy (m.in. pod względem cech fenoty-powych) i dobre wskaźniki reprodukcji. Minimalna liczebność gęsi w populacjach chronionych określona jest w programie ochrony, a faktyczna ilość ptaków utrzymy-wanych w danym roku uzależniona jest od warunków organizacyjno-ekonomicznych fermy. Liczebność gęsi ocenianych w tych badaniach od 2009 roku uległa zwiększe-niu, co połączone z właściwym doborem ptaków do kojarzeń zabezpieczyło populacje przed zinbredowaniem, a także wpłynęło na obniżenie wskaźnika Fx. I tak w 2012 r. wynosił on 0,26 we wszystkich analizowanych populacjach gęsi. Jest on jednak nadal większy w porównaniu z europejskimi rasami zachowawczymi kur, gdzie przybiera wartość od 0,02 do 0,10 (Spalona i in., 2007).
Na kształtowanie się wyników cech użytkowości takich jak masa ciała, masa jaja, nieśność oraz zapłodnienie istotny wpływ wywierają warunki środowiskowe (szcze-gólnie żywienie) oraz zdrowotność ptaków. W złych warunkach środowiskowych na-wet cechy o wysokim poziomie odziedziczalności mogą się nie uwidocznić. Z tego powodu, jak zauważa Mazanowski (2012), mechanizm dziedziczenia tych cech jest mniej znany i trudny do określenia. Najlepsze wyniki nieśności oraz zapłodnienia odnotowane w omawianym okresie u gęsi garbonosych dają możliwość uzyskania największej ilości piskląt od tej rasy i stanowią ważny czynnik poprawy opłacalności chowu tych ptaków.
Wykazana w badaniach duża zmienność między latami w kształtowaniu się masy jaja i niska wartość współczynnika R2 uniemożliwia ocenę statystyczną trendów
cza-sowych kształtowania się tej cechy. Natomiast Rabsztyn (2006) w podobnych bada-niach na gęsiach zatorskich odnotował niewielki trend spadkowy w ciągu ostatnich 30 lat w zakresie tej cechy. Masa jaj uzyskiwana w stadach rezerwy genetycznej gęsi jest wypadkową długości okresu dojrzewania, masy ciała i nieśności (Mazanowski, 2012). Otrzymane wyniki w tym zakresie w badaniach własnych potwierdzają tylko, że ta cecha nie jest związana z danym genotypem gęsi. Masa ciała ptaków i barwa upierzenia to najbardziej widoczne cechy fenotypowe charakteryzujące daną rasę i w populacjach objętych ochroną winny być jednym z kryteriów wyboru osobników na rotację stada w prowadzonej na fermie selekcji rodzinowej. Uzyskane wyniki w ciągu ostatnich 9 lat potwierdzają stabilność masy ciała i prawidłowość doboru ptaków na rotację stad pod względem tej cechy. Mimo występujących większych różnic między niektórymi latami średnia masa ciała gęsi w badanych populacjach oscyluje wokół wartości podawanych we wzorcu rasowym (www.bioroznorodnosc.izoo.krakow.pl/ drob). Jedynie u gęsiorów garbonosych i lubelskich odnotowano jej niewielki wzrost, ale już w ostatnim roku oceny ta cecha uległa obniżeniu do określonego wzorca. Jak zauważa Mazanowski (2012), masa ciała gęsi jest cechą o wysokiej odziedziczal-ności, ale tempo wzrostu początkowego (do 6–8 tygodnia) nie zawsze jest wysoce skorelowane z masą ciała w 12. tygodniu, bowiem w tym czasie zmieniają się warun-ki środowiskowe chowu gęsi. Jak wynika z badań Rabsztyna (2006), wpływają one
w sposób istotny na omawianą cechę. W początkowym okresie odchowu gęsi przeby-wają w zamkniętych budynkach i mają zapewnione optymalne kontrolowane warunki środowiskowe. Później gęsi trzymane są na dworze, a naturalne środowisko i mniej intensywne żywienie są sprawdzianem ich dostosowania do ekstensywnych warun-ków chowu, co także wywiera wpływ na kształtowanie się masy ciała.
Dotychczas nie opanowano jeszcze technik przechowywania drobiu metodą ex
situ, w związku z czym w realizacji programu ochrony kładzie się duży nacisk na
do-bre wyniki reprodukcji. Książkiewicz i in. (2008) zaznacza, że uruchomienie w Dwo-rzyskach nowych aparatów wylęgowych oraz zmiana od 2006 roku ekstensywnego systemu chowu gęsi w okresie reprodukcji na utrzymanie w budynkach z przyległymi wybiegami, umożliwiło regulowanie nieśności programem świetlnym, co wpłynęło na poprawę wyników reprodukcji do poziomu notowanego u gęsi hodowlanych (Ro-siński i in., 1995) i znacznie lepszego niż w stadzie gęsi zatorskich (Rabsztyn, 2006). Książkiewicz (2007) zaobserwował, że u gęsi garbonosych, pochodzących od gęsi gęgawy (Anser anser) notuje się wyższe wartości zapłodnienia, co potwierdzają także nasze obserwacje.
Na podstawie przeprowadzonej analizy podstawowych wyników użytkowości można stwierdzić, że opracowany program ochrony gęsi umożliwia skuteczną reali-zację wytyczonych w nim celów, a liczebność ptaków i sposób kojarzeń chroni je przed wzrostem inbredu. Wraz z poprawą warunków utrzymania na fermie, obserwu-je się poprawę wyników reprodukcji. Niestety, w niektórych latach w omawianych populacjach można zauważyć okresowe zwiększenie poziomu padnięć, głównie sa-mic. Szczególnie ma to miejsce pod koniec okresu nieśności tj. czerwiec-lipiec, kiedy pogarsza się kondycja zdrowotna ptaków, wyczerpanych nieśnością, a równocześnie w tym czasie występują źle znoszone przez gęsi upały. Ze względu na zmieniające się warunki środowiskowe na fermie, w badanych populacjach gęsi odnotowuje się dużą zmienność w zakresie, masy ciała, nieśności i masy jaj w poszczególnych latach.
piśmiennictwo
K s i ą ż k i e w i c z J. (2007). Rys historyczny stad zachowawczych gęsi znajdujących się w posiadaniu Instytutu Zootechniki PIB. Wiad. Zoot., 3: 77–81.
K s i ą ż k i e w i c z J., C a l i k J., K a p k o w s k a E., R a b s z t y n A., P u c h a j d a - S k o w r o ń s k a H. (2007). Gęsi. Rozdział w „Atlas zwierząt gospodarskich objętych programem ochrony w Polsce”, Krupiński J. (red.) Kraków, ss. 74–87.
K s i ą ż k i e w i c z J., Wo ł o s z y n J., O k r u s z e k A. (2008). Cechy reprodukcyjne gęsi ze stad zachow-awczych utrzymywanych w półintensywnym systemie chowu. Pr. Nauk.UE Wrocław, 30: 34–42. M a z a n o w s k i A. (2012). Hodowla i chów gęsi. APRA sp. z o.o., ss. 402.
O k r u s z e k A., K s i ą ż k i e w i c z J., Wo ł o s z y n J., H a r a f G., O r k u s z A., S z u k a l s k i G. (2008). Changes in selected physicochemical parameters of breast muscles of geese from Polish conservation flocks depending on duration of the slaughter period. Archiv für Geflügelk., 72 (6): 269–274 R a b s z t y n A. (2006). Gęsi Zatorskie jako populacja należąca do krajowych zasobów genetycznych
drobiu. Zesz. Nauk. AR Kraków, 314, 92 ss.
R o s i ń s k i A., R o u v i e r R., W ę ż y k S., S e l l i e r N., B i e l i ń s k a H., R o u s s e l o t - P a i l l e y D. (1995). Reproductive performance of geese kept in different management systems. Proc.10th Europ. Symp. on Waterfowl, Halle (Germany), March 26–31, pp. 18–25.
S m a l e c E. (1991). Zróżnicowanie gęsi rezerwy genetycznej pod względem cech użytkowych i poli-morfizmu białek surowicy krwi. (Rozpr. Hab.), COBRD, Poznań, 3., ss. 87.
S p a l o n a A., R a n v i n g H., C y w a - B e n k o K., Z a n o n A., S a b b i o n i A., S z a l a y I., B e n k o - v a J., B a u m g a r t n e r J., S z w a c z k o w s k i T. (2007). Population size in conservation of local chicken breeds in chosen European countries. Arch. für Geflügelk. 71 (2): 49–55.
Wo r l d Wa t c h L i s t f o r d o m e s t i c a n i m a l d i v e r s i t y (2000). 3rd edition. FAO, UNDP. W r i g h t S. (1931). Evaluation in Mendelian populations. Genetics, 14: 97–159.
www.bioroznorodnosc.izoo.krakow.pl/drob
Wyniki oceny wartości użytkowej i hodowlanej populacji drobiu objętych programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt. Roczniki 2005–2013, Wyd. IZ, Kraków.
Zatwierdzono do druku 19 XII 2014
JóZEFA KRAWCZyK, JOANNA OBRZUT, RAFAł ZWIERZyńSKI
Analysis of performance results and effective population size in the population of domestic geese of four southern varieties
SUMMARy
The aim of the study was to analyse performance results and effective population size in the popula-tion of domestic geese of four southern varieties, which was designed to evaluate the efficiency of the conservation programme over 9 years.
The study material consisted of four populations of domestic southern geese: Garbonosa (Ga), Kielecka (Ki), Lubelska (Lu) and Podkarpacka (Pd). Analysis was made of basic production and hatch-ability results from the years 2004–2012.
Based on the analysis of basic performance results, it can be stated that the developed goose conser-vation programme enables the set goals to be achieved while the number of geese and the mating system prevents an increase in inbreeding.
Reproduction results were observed to improve with improving housing conditions on the farm. Un-fortunately, the studied populations were affected with periodic increases in mortality in some years. This was particularly noticeable at the end of the egg laying period (June–July), due to deterioration in the health of the exhausted birds and poor tolerance of hot weather. Because of the changing environmental conditions on the farm, the studied goose populations showed large variation in body weight, egg produc-tion, and egg weight in different years.
