Prace i Studia Geograficzne 2010, T. 44, ss. 13–16
Małgorzata Roge-Wiśniewska
DzIAłAlność PRof. EwElIny kAnTowICz nA MIęDzywyDzIAłowyCh STUDIACh oChRony
śRoDowISkA UnIwERSyTETU wARSzAwSkIEGo Professor Ewelina kantowicz and the Inter-faculty Study Programme
in Environmental Protection at the University of warsaw
profesor ewelina Kantowicz jest pierwszym i jak dotąd jedynym kierowni-kiem Międzywydziałowych studiów ochrony Środowiska (MsoŚ) na Uniwer-sytecie Warszawskim. przyjęcie funkcji kierownika MsoŚ było dla niej dużym wyzwaniem, ponieważ była to nowa forma kształcenia i nowy kierunek inter-dyscyplinarnych studiów nie tylko na UW, ale i w polsce. od studiów trady-cyjnych różnią się tym, że prowadzone są interdyscyplinarnie przez kilka wy-działów. Jest to nietypowa i trudna forma realizowania studiów. Uniwersytet Warszawski wprowadził ją w 1992 roku jako pierwszy w polsce (Międzywy-działowe indywidualne studia Matematyczno-przyrodnicze – MisMap). na-stępnie, z inicjatywy Wydziału Geografii i studiów regionalnych i jego ówcze-snego dziekana prof. dra hab. andrzeja richlinga w 1993 roku powstały Międzywydziałowe studia ochrony Środowiska. Wielką pomocą w powstaniu i rozwoju studiów międzywydziałowych była sprzyjająca atmosfera i wsparcie kolejnych zespołów rektorskich Uniwersytetu Warszawskiego.
Międzywydziałowe studia ochrony Środowiska powołane zostały w 1992 r. decyzją senatu Uniwersytetu Warszawskiego jako jednostka samodzielna, pod-legająca bezpośrednio rektorowi UW. Jej zadaniem jest prowadzenie nowego, interdyscyplinarnego kierunku studiów ochrona środowiska. MsoŚ współ-tworzy 7 Wydziałów: Biologii, chemii, fizyki, Geografii i studiów regional-nych, Geologii, prawa i administracji oraz nauk ekonomicznych. Jednostkami współpracującymi są interdyscyplinarne centrum Modelowania Matematycz-nego i Komputerowego oraz Uniwersyteckie centrum Badań nad Środowiskiem przyrodniczym, którego rada naukowa spełnia wobec MsoŚ funkcję rady wydziału. W prowadzeniu zajęć uczestniczą ponadto wydziały: Matematyki, informatyki i Mechaniki, filozofii i socjologii, pedagogiczny oraz psychologii.
14 Małgorzata Roge-Wiśniewska pierwsza inauguracja roku akademickiego odbyła się w 1993 r. początkowo były to jednolite stacjonarne studia magisterskie, kończące się uzyskaniem dy-plomu magistra na kierunku ochrona środowiska. od roku akademickiego 2007/2008 funkcjonują jako studia dwustopniowe. od początku prof. Kanto-wicz współtworzyła ich strukturę organizacyjną, brała udział w przygotowy-waniu modelu i programu MsoŚ, działała też w zespole rektora ds. koncep-cji kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim („Gruda”).
działalność w okresie tworzenia studiów koncentrowała się na stworzeniu koncepcji kształcenia interdyscyplinarnego w dziedzinie ochrony środowiska obejmującej określenie celu, kierunku, sylwetki absolwenta i ramowego pro-gramu studiów.
W 1994 r. profesor Kartowicz opracowała projekt pt. „przygotowanie i eks-perymentalne wdrożenie na UW modelu kształcenia międzywydziałowego na poziomie magisterskim”, który został wysoko oceniony w konkursie Minister-stwa edukacji narodowej w ramach programu tessa. projekt ten został wdro-żony w formie międzywydziałowych seminariów magisterskiego oraz prac magisterskich przygotowywanych pod opieką nauczycieli akademickich z dwóch Wydziałów: Geografii i studiów regionalnych oraz chemii; Biologii oraz chemii; Geologii oraz prawa i administracji.
W latach 1994–2000 prof. Kantowicz uczestniczyła w projektach międzyna-rodowego programu teMpUs-phare, które dotyczyły kształcenia interdyscy-plinarnego. ich podsumowaniem jest publikacja Environmental Education at Universities. State of Art. for Poland and some EU Countries. Output of DEPES, w której Jubilatka dokonała porównania kształcenia w dziedzinie ochrony śro-dowiska w polsce i nauki o środowisku (environmental science) w Unii europej-skiej. innym efektem współpracy międzynarodowej było przystąpienie MsoŚ do europejskiego stowarzyszenia Wydziałów Środowiskowych aUdes (Asso-ciation of University Departments of Environmental Sciences in Europe) i udział w konferencjach międzynarodowych organizowanych przez tą organizację.
W celu zapewnienia wysokiego poziomu studiów prof. Kantowicz opraco-wała i wdrożyła na MsoŚ europejski system punktów Kredytowych (ects), system wewnętrznej oceny jakości kształcenia oraz informatory o studiach w języku polskim i angielskim.
działania te dobrze przygotowały MsoŚ do akredytacji, które przeprowa-dzone zostały przez Uniwersytecką Komisję akredytacyjną w 2001 r. oraz pań-stwową Komisję akredytacyjną w latach 2003 i 2009. Uznanie dla działalności prof. Kantowicz na polu dydaktyczno-organizacyjnym w dziedzinie ochrony środowiska wyraziło się w zaproszeniu Jej do zespołów ekspertów Uniwersy-teckiej i państwowej Komisji akredytacyjnej.
prof. Kantowicz kilkakrotnie prezentowała zadania, program i tryb funk-cjonowania Msos na posiedzeniach senatu Uniwersytetu Warszawskiego.
15 działalność prof. eweliny Kantowicz na Międzywydziałowych studiach...
Koncepcje i problemy związane z tworzeniem i prowadzeniem MsoŚ przed-stawiała na kilku konferencjach „ochrona środowiska na uniwersyteckich stu-diach przyrodniczych”. Konferencje te zainicjowali kierownicy studiów ochrona środowiska realizowanych przez największe polskie uniwersytety w celu zapew-nienia nowemu kierunkowi wysokiego poziomu merytorycznego. obecnie przerodziły się one w coroczne spotkania metodyczne pod tym samym tytułem. profesor Kantowicz jest ich stałym uczestnikiem, a w 1996 i 2006 r., współor-ganizowała je i była redaktorem naukowym materiałów konferencyjnych.
dużym sukcesem organizacyjnym prof. eweliny Kantowicz było uzyskanie dotacji z narodowego funduszu ochrony Środowiska i Gospodarki. ponadto fundusz ten objął MsoŚ patronatem. dzięki temu sfinansowany został zakup specjalistycznego sprzętu dla dwóch pracowni (biologicznej i geologicznej). dzięki działaniom profesor Kartowicz w 2004 r. utworzona została pracownia analiz numerycznych Środowiska. W ramach kilku projektów dydaktyczno-badawczych, finansowanych przez fundusz innowacji dydaktycznych UW, zakupione zostało wyposażenie do specjalistycznych pracowni związanych z kształceniem na MsoŚ.
W celu umożliwienia krajowej i międzynarodowej wymiany studentów prof. Kantowicz wprowadziła elastyczność studiów na MsoŚ. Wymiana krajowa odbywa się na podstawie porozumień dwustronnych między uczelniami oraz w ramach programu Most, a międzynarodowa w ramach programu llp era-smus (dawniej socrates-erasMUs) z uniwersytetami w 8 krajach europej-skich. rocznie z programu llp erasmus korzysta nawet 20% studentów. trzech studentów uzyskało dyplomy na uczelniach zagranicznych. dodatkowo 20 stu-dentów MsoŚ odbywało studia za granicą w ramach innych stypendiów. na MsoŚ studiowało także 10 studentów z zagranicy. znaczna liczba studentów (przeciętnie 20%) podejmuje studia równoległe na innych wydziałach UW: Bio-logii, chemii, fizyki, Geografii i studiów regionalnych, GeoBio-logii, nauk eko-nomicznych, prawa i administracji, pedagogicznym oraz w innych uczelniach (politechnika Warszawska, szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego).
studia kierowane przez prof. Kantowicz oprócz mobilności poziomej wy-różnia mobilność pionowa studentów (studia doktoranckie podjęło 8% z grupy 547 absolwentów). studenci odbywają obowiązkowe praktyki zawodowe w in-stytucjach polskich (państwowych, samorządowych, organizacjach społecznych i firmach prywatnych) i zagranicznych (w europie, ameryce północnej i afry-ce). duża aktywność naukowa (głównie w ramach Koła naukowego studentów MsoŚ) oraz znaczna mobilność studentów jest wspomagana przez kierownic-two i pracowników sekretariatu MsoŚ.
działania pani profesor obejmują także promocję studiów w środowisku uniwersyteckim i w społeczeństwie. W celu integrowania środowiska nauko-wego UW z praktykami, w ramach zajęć dydaktycznych na MsoŚ prof.
Kan-16
towicz zorganizowała i prowadziła konwersatorium pt. „człowiek – środowisko przyrodnicze – zasoby”. zapraszani na nie byli wybitni specjaliści, a także prak-tycy ochrony środowiska, przedstawiający studentom problemy środowiskowe z punktu widzenia różnych dyscyplin nauki oraz związanych z ochroną środo-wiska instytucji rządowych i samorządowych oraz organizacji pozarządowych (np. Ministerstwa ochrony Środowiska, dyrekcji parków narodowych, insty-tutu na rzecz ekorozwoju). prof. Kantowicz jest wymagającym wykładowcą. stawiając wysoko poprzeczkę nie zapomina jednak o szacunku, sprawiedliwo-ści i otwartosprawiedliwo-ści na rzeczowe dyskusje, które sobie wysoko ceni.
W 2006 r. prof. Kantowicz zdecydowała o przystąpieniu Msos do kształ-cenia w dziedzinie geoinformacji w modelowaniu i zarządzaniu środowiskiem na prestiżowych europejskich studiach erasmus Mundus pt. „Geo-information science and earth observation for environmental Modelling and Manage-ment” (GeM). Była to bardzo odważna decyzja, ponieważ studia erasmus Mundus dopiero powstawały w polsce i ich wdrożenie wiązało się z wieloma trudnościami zarówno dydaktyczno-naukowymi, jak i organizacyjno-admini-stracyjnymi. studia te realizowane są bowiem przez konsorcjum złożone z czte-rech uczelni: University of twente (koordynator), University of southampton, lund University i Uniwersytet Warszawski. są to interdyscyplinarne dwuletnie studia magisterskie kończące się wielokrotnym dyplomem europejskich uczel-ni wchodzących w skład konsorcjum. pauczel-ni profesor Kartowicz była współtwór-czynią koncepcji polskiej części tych studiów.
o wysokim merytorycznym poziomie studiów kierowanych przez prof. Kantowicz świadczy największa wśród uczelni polskich liczba laureatów ogól-nopolskiego konkursu na najlepsze prace w dziedzinie ochrony środowiska (aż 28 absolwentów w okresie 1998–2009), organizowanego corocznie przez fun-dację im. nowickiego oraz niemiecką funfun-dację ochrony Środowiska (Deutsche Bundesstiftung Umwelt). od roku 2007 r. rolę fundacji im. nowickiego przejęło stowarzyszenie Środowisko dla Środowiska, zrzeszające dotychczasowych sty-pendystów tego prestiżowego stypendium. studenci MsoŚ byli stypendystami fundacji na rzecz nauki polskiej (1), Ministra edukacji narodowej (7), prezy-denta Miasta stołecznego Warszawy (1). ponadto byli laureatami wielu nagród, tj. m.in. Ministra Środowiska w konkursie „nauka na rzecz ochrony środowiska i przyrody” (9), „primus inter pares” (3), nagrody im. andrzeja semkowa (29), nagroda rektora UW (27) oraz wyróżnień (14 dyplomów z wyróżnieniem). prof. ewelina Kantowicz jest wspaniałym, a zarazem wymagającym wykła-dowcą i szefem. swoją pracę wykonuje z ogromnym zaangażowaniem traktując ją niezmiennie jako pro publico bono. Jej prężna działalność organizacyjna i na-ukowo-badawcza została uhonorowana m.in. Krzyżem Kawalerskim orderu odrodzenia polski, złotym Krzyżem zasługi oraz kilkunastoma nagrodami rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
