Determinanty rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce

Pełen tekst

(1)IJil :fi. 7. 2003. ~---------- .----------===~. AkademII Ekonomlcmol w Krakowie. Kazimierz. Zieli/iski Kat.dra "'Utyki Ib ....I.....1 I p,..,...... "la Rozw.lu. DeteI"lllinanty rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce 1. Wprowadzenie Przedmiotem przedstawi onyc h poni żej nJzwaó,i jest ident y fik acja czynni ków ksztaltuj"lcydl rozwój rolnictwa ekologicznego. kh',rc ohculie sianowi spccyfit:z n)'. wyraź ni e wyodręhnion y segment wy ł wórczo~ri . Wc ws półc ze snym rolnictwie stosowane S<} róż norodn e tec hniki i Icc hno log il' wy twarzania . w tym równie;;, o cechach proc kologicznycłl. Rolnict wo ckologiclJ1L' określane jest jako sposób gospodarowania. który zapewnia trwał., ;',yz n o~l' gleby i zdrowotno ść: z wierz" t oraz wysob, jakość hiologi cz n" produkt ów poprlez prly rodnic ze mechani zmy produkcji oraz stosowanie nicprze tworzonych tL'chnnlo~ gicznic ś rodków naturalnych. Jest ono zatem zrównowa ż.o nym ekologicznie i ekonomicznie systemem gospodarowania charaktery z ujący m si.; dużą nieza~ leżnością od zewnętrznych nakładów, który um oż liwia rozwój rolnictwa i obszarów wicjski ch jako ponadczasowyc h wartośc i I . Cha raklC rys t y kę metod wytwarzania stosowan yc h w rol nictwie ekol og icznym za m ieszcza", \V swych prilcach U. So ł! ysia k i E. Zysnarska '. Niezależno ść od otoc ze nia nic oz naczil prostego powrotu do tec hnologi i stosowan yc h w trad ycyj nym rolnicIwie . W tym sektorze realizowana jest nowa jako ść polcgaj~Jc;:1 tła systcmow ym podej śc iu do procesu gospodarowania . Kieruje się ono bowiem g lo bilin,) efekt ywnośc i'l procesów wytwórczych, w któryc h uw zg l ęd nia s i ę m .in . aspekty ś rodowiskowe, s połec zne , kul!urowc i etyczne. Tak więc rolnictwo eko lo giczne pozwala na bardzicj racjonalne gospodarowanie ni eod n ~l w ialn y llli zas nbami przyrody. rozszerzenie biologicznej różnorodn osci. ograni czenie nadproU. S{) lt ysja~, RO/lliulI'(I d:%gic::1I1' - hislorrc::lly /JI' ::.f'gl"d JJlt'Tod I w: I Rolnictll'o dolo· gic:: /l!' od T('Od, dfl/ll'lIkTyk.i, plld red, li. SołtY:-'lak,l:koland, W ;t r", zi1wa 1')9.1, .Ii. :!,1-<"!S. ~ INdclI/, s, 2J - 2l'i: E, Zy.linarska, EkoIlOlllic::/I/'II\\'/lI'llIlJ;O\l'/lI/;1I m::.w(~iu l/fl/duktji ::YIt'!/(}.';CI II ',\'11\'(11':: /1 /1('.1 /l1t'/mlt/mi cko!og ic:'I1Y"U, Wyda w rllet wo U M K , Toru!'l l 997 , !!i. 2·~ -,]S, I.

(2) K{[:.ill/ier;. Zidiliski. dukcji anykulów rolniczych. a przede ws zys tkim na otrzymanie o wysokich parametrach odiywczych i zdrowotnych.. . . zyw noscl .. 2. C:qnnlkl kształtulące popyt na produkty rolnIctwa ekologIcznego Przy obecnym pote ncjale wytwórczym pol skiego rolnictwa g lówn ym czynnikiem detcrminuj:.jcym stosowanie technologij prockologicznych jest popY' ilU żywność (l wysokich walorach zdrowotnych i odżywczych. Jeszcze przed kilkunastoma laty w krajach wysoko rozwini~ty ch. przy takim samym poziomic ceny. podstawowym kryterium wyborów dokonywanych przez konsumentów żyw no ści było opakowanie i wygh}d zewnętrzny. Obecnie coraz większe znaczcnie p<1siadaj" kryteria określaJ'lce jakość produktu. takie jak: bczpieczcl\stwo zd rowotne . brak konserwantów i pozosta lośc i pestycydów . PoJstaw" wyboru staje si~ IV i~c za ufanie do produktu. które moż na u zyskać dzi~ki wyczcrpuj"cej informacji o zawartych w nim sk ladnikach oraz kontroli sanitarnej . Zain teresowani e produktami rolnictwa ekologicznego jest zróż. nicowane IV zależ. ności od grupy spoleczno-ekonomkznej. wieku. wykształcenia. Największe jest wśród ludzi mlodych i IV średnim wieku oraz lepiej wykształco nyc h . Wśród motywów zakupu przewa iaj,,, zdrowie czlonków rodziny. ochrona srodowisk<1. smak oraz poszukiwan i l.! nowości-' . Stopniowo l.mienia się zatem profil konsumentów. wśród których coraz liczniejsza grupa charakterywje sil' wyższym poziomem świa domo ści ekologicznej. większą dbalości~ o zdrowie oraz zwiększonymi wymaganiami \V stosunku do nabywanych artykulów. W latach dziewięćdziesiątych do wzrostu zainteresowania tą grup,! żywności w znacznej mierze przyczynil y się duże sieci supermarketów. które do swojej oferty wh,ezyly artykuly ekologiczne. Można z dużym prawdopodobielistwelll wnioskować, że krajowy popyt na żyw ność ckologicZJl" będzie wzrastal IV s tosunkowo wolnym !Cmpie. Decydują o tym zarówno czynniki ekonomiczne, jak i pozaekonomiczne . Spośród pierwszej grupy determimlllt o wielkości Z~lp()łrzebowania na żywność ekolog ieZl1', w największym stopniu decyduj,! rozporządzalne dochody ludności. O ilcjeszcze w 199/ r.nie byly one iSlOlJ"l harier;, zakupu.tojui w 1993 r. stall' się przyczyn;) rezygnacji l. nabywania anykulów ekologicznych. Tak więc niskie realne dochody i konieczność zaspokajania podstawowych potrzeb konsumpcyjnych spowodowaly spadek popytu i spożycia żywności ekolog icznej. Sytuacj~ tę potęgowall' przypadki sprzedaiy produktów konwencjonalnych pod szy ldem ekologicznych. brak zaufania do atestu oraz niedoskonałość infrastruktury marketin gowej .. A ,E Trragl'r. Ali 1111'('.\'1if.:(lIioll ol' f ht' DCl/liiI/d f"" Orgal1im fly Gron'lI "'rot/llr '('. U Il i v('rSJt y ol' EJinburgh. Sconish Agri<: lllll1ral Collcgo, Mpllill 19lJ3. s. 49 . ,l.

(3) Dctermimlllrr. f( ' /U h· /I W I. eko/ (I g;c:.Iu' g(} .... Wzrostowi zainte resowania om awian;! g rllp~J żywności nic sprzyjaj :1 również trudnośc i w budowie efektywnie cl z ialaj'łc yc h kanałów dystryhucji . Spowodowane Sij one mai., licze bn ośc i,! gospodarstw rolnych. ich duż.ym rozproszeniem terytorialnym oraz znacznymi odległo śc iami od rynków zbytu, którymi z reguły są duże aglomeracje mkj skic . Funkcjo nowa nie placilwek handluj'łcyc h art y kułami ekologicznymi Jest znatZll ic utrudni o ne na s kut ek sezonowo śc i podaży. krótkiej przydatności do s po życ ia wytwarlanych art ykuł ów. a tak że niewielkiej ich i Jose i dostarczanej prZ(~z poszczeg(\JIlL' gospodarstwa . W takich warunkach dominuje be zpoś rednia s przedaż z. gospodarstwa rolnego. kt"", - jak wy nika z badań empirycznych przc prowadl.Onych prlez W. Łuczk ~- Bakułę - prowadzi óJ% nrlllików'. Taka fo rma sprlcdaży po/.wala na nawić.ł z ywanie bli skich kontaktów mi<;Llzy konsutllcntami a producentami, co ogranicza ryzy ko zakupu żywnośc i konwencjon alnej oferowanej jako ek olog iczna , zapewnia św ie żość produktów. um ożl i wi~, uzyskan ie wyl'zL' rpLlj ~)l'ej informacji na te 111 <.I t metod prod ukcji nra z, eliminujill' pośrednie ogniwa dy strybucji. pozwala na uzyskanie k')I'lystnicjszych cen . Z drugic,l jcdnak stro ny. konsumenci napot y kaj ~) na wiele trudJlt )Śl:i, a rni ~l llowic ie : uci;) ;i. \i wliŚl' zak upu , wzrost koszl{)\V transportu. ni ski stopicll przctworze nia produkl('l\v oraz \V~ ,ski i. IS()rtyll1cnt oferowan yc h artykuł ów . SpośróJ czynników pozaekonomicznych na k szta lt (l \v"lIlil~ si\= popytu na t~ gr upę artykułów wpływaj'r przell ikanie si<; wzorcuw kulturowyc h i cyw ili /acyjnyc h. poziom che mi zacj i procesów produkcyjn yd 1 oraz stall św iadom ośc i ekologicznej kOllsumentów. Przesłanki te S'ł ze so hą ściśl e skoreluwane i wywicraji! istotny wpływ na s pożycie żyw llo sl'i ekolog ic znej w krajach wysoko rozwiniętych. W Polsce poziom chemi zacji rolnictwa jest ni is!..)' w porów naniu do krajów uprz~ m )'s lo w i () n yc h . W pierwszych I"tach trallsfor macji na skutek gwallownego pogorszenia si\= relacji cenowych mi\=dzy <lny'·' kulami wytwarzanymi w rolni ct wie a środk ami prod ukcji rolniczej ,,,, st'lp il bow iem dra styczny spatlek zu/.yc ia z;Jrov·lI1o nawozów mincralnydl , jak równie ż srodków chemicznej ochrony ro ś l ill ~. St'Jd t eż kOJ1SllI1lCIK i lllaj~J stosunkowo dob"ł opinię o walorach zdrowotnych polskiej i.ywności. kt,',ra w wlćil: wypadk~H:h wytwarzall ajest trad ycyj nymi metodam i, Jeż.eli w mian; up ł yw u czasu zwi\!ksz(li" siC będzie stopie!l rhcmi 7,<lcji rolnictwa , na s tępo w;u: h~·d l. i l.~ wzrost swi,tdOll1 ości ekologiczncj, co mo ż e hyc czy nnikiem zwi ęksl.aj:p":Y ll l popyt na i,ywnosl' w y twarzan~ metodami ekologicz nymi, Z drugiL'j .i l~d llak stron y . proces produkcji żywll()~ci w rolnictwie kOIl\\'cncjollaln )' m prawdo po·. --------------------W. Llh:i'l\a-Bakula,lIl1riIT\'. 1I':· "O.l"f /l/J/'{!(luk tj'i. !. i. /'II/lIi C/wp II ' /Jkrl'sie,Jr:')'lI1illl/ sy.l"fel/lllll 'ych ,. i AOIISII/II/Jt ji :~n('II().\n' c/.:.lllo.\.:U ;III'/ l w:) \\,,/,\. pud rcd . \\' . Lm'/ki -H'l l\uly.. \V } d :iWIlII.." l Wtl \\'! :~' .. I'oznall 1997. C\ . 71)- X5 . .5 J. K ri',y1l1Ul\ ki, OCI ' /W "r(ld /I k n :i " 0 ,\:1"/ i i fi( I' I/H'n ', //I.\d "rorll! h j i I ) ( I !011"(:; II' II ' \"" ra 1/."("11 kfa . j(/d l Ew·o{,y, .. Zag adn il~nia Ekonomiki Roln ef· ]ljlJ? IH .t._) , ~ , -I:;: W, ~li c ll!la , Pr(J N"/I/I' {IID· d/l{ogic.-I/(,p,o j"o:: \\'ojll IL'.\';, mll/ierll·1I i gtJ.\podll rki ::\·LI ·I/{I,I,.'i(J\\ ·.,j. ,.Zagadn ien ia El\o!lo1Jliki RoJ . Ih.'j"' 1999.. nr. 2- J, ,\ . .n.

(4) Ka-, .imiN ,.- Zidilhki - .. dobnie w coraz szerszym zakresie objęty hędzic uregulowaniami prawllo-administn.lc)'jnymi. lllujl.!cymi na celu osi,!ganic wy/.szych parametrów zdrowotnych i środowisko wyc h. WpI YVv'<ll' \O będzie ograniczajl.)co na rO l. w(·)j rynku ż ywno :k i ekologiczllej . Wydaje sit;:. że możl i wo ś ci zbytu 1. ywnoŚl..:i ekologic znej na rynkach zagranicznych rnog.) hyć więks z e aniżeli na rynku krajowym . Z punktu widzenia kosztów produkcji tego rod zaju I.ywności rolnictwo polskie posiada \v/.ględm! przewag~ nad krajami Unii EuropcJskiej . Produkcja i.ywnośc i ckologiclJlt'j jcst howicm bardziej pracochłonna . co przy ni ższej cenie s il y rohoczej i więk s zym odsetku ILldno~ ci wiejskiej powoduje, że polskie rolnictwo może sprosta~ konkurencJi cenowej . Czynnikiem sprzyjającym możc być _.. paradoksalnie ·· struktura agrarna. która powoduje. i.e ZllaCDICH część i,YWllosci produkowana jest \V oparciu li tr:.ldycyjnc technologie. Mo żna zatem stosunkowo łatwo prz~stawić c zc.; ść aparatu wytwón.: zego na produkcjt; art ykulów metodami ekologiczn ymi . PrzeslanK', z większaj',c" ek sport może być stosunKowo szybki wzrost spoI,yc ia ż)' \vll oś ci ekologi cznej w krajac h wy soko rozwiniętych. W Europie Z~lchodniej pupy t na żywno ść ekologiczn_ł r()śnie szybci ej aniieli podaż. Inimo systematyczllego I.\\'iększania areału upraw ekologicznych. Udział tych upraw \V pov,' icrzchni ui.ytków roln ych \\' Niemczec h wynos i 2,1 9(" w Danii J .7 f } ( . • w Austrii X.6Qf . a w Szwct:ji ju ż 8.9%" . Wzrostowi spo7.yc ia ży wno śc i ekolog ie zllej sprzyja zamol. ność obywateli, a tak że wy soki poziom chemi zacji rolni ctwa. Ten nstatni czynnik powoduje . L.e 7.e !.drowOIllcgo punktu widzenia jakośL' i.yWllllśc i jest kwesti onowana. tym hardziej i.c zanieczyszczenia kumuluj" s ię IV organizmie lud zkim. z a ś ic h SKutki nie " ! do kOliea rozpoznane i w yja śnioT1 t.: przez naukc:; . Ryzyko zdrowotnc Z Wi'I Z~IIl C I.e s poż y wani c m ży w n o ś c i wyl war u lllej .. przcmysłow y mi " m~todami nie da si\, zatem prccyzyjnie s kwantyfikować . W dłuższej perspektywi e .- można przy pu SZC7.l.Ic ", nasilac si~ h ęcl;j proct' sy ekologil.u ... ji wspólczt:s llcg o konw e ncjonalnego rlllnict\va. co \Vpl ywal' bc:;d zie stabili l.uj.)cO na popyl na j.y \\' noś\' e k()log ic l.ll~1 w kraj'lch wysoko w zw ini.;t yc h. RC:ISUJlwj./c . nalei.y poJkrc ś li c . Ż e. w e w n ę lrzn y po pyt na L.y wIH.•Sl' c ko lnl:! i c /.n~) jest '~g rallicl.ony. g łównie z uwa gi na niskie dochod y szerokich \varstw ludn()śl~i. co implikuje konieczllość l.<I spo koj ania potrzeb kOflsulllpcyjn)'Ch "i. y v.mu śc i ;J o ll ii.szej j ako ś ... i , a le zdecydowanil' t~lI'l SZ;) . Nic bl'Z I. n~H.· Zl' nia jes t tt:'i. hrak l i.tul";lllia do atestu i V.lys tępuj :jl" c przy padki ~ pI7.l'dawallia art y kuł<"l\v konwl'lh.:jon.dnyc h jako ekologicznyc h . Ze Wl.gh;dll n,1 l"Uzproszenie Zarówno prod lice 11 t ów , j;t k i kon sli Illl' 11 t ('n\' ! n'.Il" I. ,le j I ba ri t.' r"ł je st ró\\-' Jl jei. bra k ro I. \V i 11 i ę I cj . in t'ras! rllK I II rv . Inarket i Il1!.O\V(' ,. .i .. /I Rl1n(l \\· ~ kl . S:' (IIISI I(I :'\\" /I )III" {" \' OIf!O t/i1I"\/I\ ' t'kO/rl glj'; lIl"dl II' u.'"/ iI' kl ij' IlI lr g rdtj i :~ / ,' /1111 I:"IIr OI1(")I"O 1\\'. 1. \~,. oll/:II ("'\ \I' hl/judl I-.IIIO!! \ · S r l/dkl/ wl'/lI' 11.\peJ.:t ·i( · i ll{I't;I1i1J1 .' UlI ii! 1:<'/1/"0} )(·j.\ką . t. I. WVd :mllll"IWo Al: Wl' \V!"or law ll! . \\'1"\\1"1:1\\" IINX, s. 2l) ..j -· 2\)} . I,.

(5) D('lerm;IIWH \". . . . r o /n;/ '/II 'O l' k% g it · .. 3. Determinanty. podały. produktów rolnictwa. ekologicznego U pra wy ~kol og. i czll c c h ~lrakter yz llj ;) sit; wysokim ry/,y ki e m produk l..j i,. co wy nika 7. konieczrl ośc i wy kluczc ni ;.! 'I.. u życ i;.! plIwszet.:hni t..' s t ()~()wa n yc h w rolnictw ie srlldkó v,' chemil'l.n)'c h. Re spek towanie wyl1l og")Wek ologicznych implikuje powa ż. ne konsek wencje ('koll omiezne, z u\vag i na \vyi.~·,:/.;~ pracoc hło nno ś ć oraz n iż.szc plon y. Czy nnik i te zllajduj;) ()J zw i c rc iedlell j(~ w pon oszon yc h kosztach i osi~! g an y t"h dochodach z produk cji rolniczej . W o parcill o badania anki etowe . prze pro wad zone w 53 go spo darst wac h kOll wcncjonal nyc h i 61 ekologiczny c h d z iałaj'lL'yc h w podob nych war unka c h, M , W asi lew ski wykazał. i.c istniej'l znaCZ'lce różni ec IV kosztach produkcji, W 11)97 r. w przeliczeniu na 1 ha ui.ytk()\v rolnych kosz ty te w go~podars twac h ko nwe ncjonaln ych uksz ta" "wal )' s i ę na pozio mic I ()( n,!) zl. I.a' w ekologicznyc h 1 2~15 zł' , Koszty produkc ji IV gos po darst wach c ko log iu nyc h by ly zatem o 17.9lj( wyższe . Na tomi as t przl' ci ~' (n c d(H.:hod)/ pr l.y p a d aj ~) cc na I ha ziemi. ui.ytkov'/ancj rolniczo w gospndarstw<lch ck(l logicl.nyc h hyly zllaczn i l~ nii.sze i s tatl o \viły jl:dynic 57 "?: poz iom u uzy skiwanego w gospodarstwac h kon wencjonalnych . Jak podaje. H. Runowski . w gospodarstwach ekologicznyc h wsk aź nik ten w)' no s iI 119,7 zl. podaas gd y w ko n we ncjonaln yc h uk szta" ow ał s ię na poziom ic '597.H z ł . \Vs po mnianc powyżej róż ni c l~ spowodow an e I.ostal y gll)Wllic k() szt~\Il1i majl.jtkow)' mi oraz kosztami najnul s ił y roboczej . Powyis/ e da ne suger uj'l. ż e aby rolnicy mogli o si ;! g n ~l ć porówn ywalne doc hody. prod ukt y e ko log i l'ł- II C powi nn y h yć d roższc s re d ni o {) ok o ł o 5tVI(·. A nalog iczny w ni osck wy nib z had '''l e lllpiryl'l. nyc h , kt ó re przeprowad z i la E, Zysnarska', Koszty produk l'ji o ra z wa lory zd rowotn e i die tct ya ne implik uj,!. zatem koniec z n ość ustalenia ce n produkt ów ek()logi cz nyc h na wyra ż nic.: wyi. ~ sl,ym poziomic. Wprawul.ic w Pnl s(.' c ni e mal poł o w a konsulll('.IH Ó\V jc.:st s kło nna z apl ac i ć. za ży wn osl' ekologiczll" wyż,sze cen y , to j ednak dla wi~kszo ,c i z nich rói,lli ca nic pow inna byc w i, ksza ni ż 10%, T y lko .'"k res po nde ntów ak t..:c ptujc ce nę wyższ ą do ) () "It- . zas ula 4 % cena ni c jc.!st istotn ym Illot ywenl za kupu 'l . Aprobo wany prze/. kOllsuIllCnl(')\v w zrost ce n j es t wyra ż ni e ni i.szy w pon')wnaniu do Europy Z'j(·hodniej. g d z ie ._- pr zcc i ~ tnic rzecz hi orqc __ w aha s i ę on w g ranicarh 20 ·4()fjL W porów naniu do Iw i\! kszonyc h kosztó w produk r ji . powszc<.: hni c ak<.:c pl ow;.m'l w Po lsce rÓ".lIi ca ce ll jest nie w idka . zwlaszcza wsród mniej z am oż n yc h grup ludno ści. Moż. na zate m s;)dl.i(·. i.c jest lO jeden z najbardzil'j isto tn ych czynników og rani cl.aj.)cyc h poda ż. proc!u ktl')w e ko log iczn yc h . o. 7. t\.1. \Va :"> i lcw .\~ i . K {IS,~t\· prod//k, ,i. Iw: 1Ag /"OJ,/ ://f'.I" \j' krojudl. \1 '. gos/ ,odn('\II1 'lIch. FI/ru/ly 5;l"tJd~Ii l\"t 'J. ... s. 3~ tl. ~ E. Zy,\n al"ska. 0 /) . dl., S . Ul 7.. '!. II.. R ur](lw~\.. i.. /l/J . ("11 .• s. 30.1.. ('koljlgit"::.Jll'd/ i kUI/I\'/' /I/jollltllln '".

(6) Ko;.imier: Zie/iliski Źródlem wysnkicgo ryzyka {)dcz uwall~ g n przez gos podarstwa eko logiczne. je si m.in . brak wysta rczaj'leo dokladncj informacj i o pOlenc jalnym rynku żyw ności eko logicznej \V Pol sce. Trudno jest bowiem precyzyj nie ok reślii' potencjalne prz.cstrzcnnc roz mieszcze nie konsumentów ży wności e kologic z nej. ich cechy demograficzne i ekonomi czne . oczckiwanq strukturę asortymenlowi.ł oferowan yc h produkl ów ild . Proh lem y z idclll y fika cj~ konsumcnlów żyw n ośc i ekologi c/.nej powod uj'-}. że trudno je st ocl pow iedzic": na pytan ie , czy ten segmenl rynku je si wy slarczaj'lec) duży. ahy zapewn ić efeklywność produkcji oraz opłac :.dllą~(· budowy specyficznej infrastruktury rynkowej. Prowadzenie gospodarstwa dwlogiczncgo jest jl.!dn~! z fo rm dostosowywania się poumiotów gos podaruj~łcyc h w rolnictwie do wymog('lw zdywc rsy fik owanego rynku. Zwięk szenie podaży napotyka jednak na wiele trudności wynikaj~łc ych przede \vszystk inl Z ograniczo nego po pytu kraj owego. Zdan iem producentów . pr zycz)' l1i.ł lej sytuacji w w i\' ks/.ym sto pniu je st ni s ka św iado mość ekologiczna konsument ów uniieli wyso kie c(~ ny żywności wytwarzanej niekonwcl1cj onaln ym i metodami, 1!1l1'ł barier~! ro zwoju rolni ctwa ekol og icznego jest nicznajolllOSt' b~łd7. te ż Ilicumi l.'j.:;t n ośt· sto .. owania d/.iałalllllarkctin gow)'ch. ił lakż~ brak slabilnych slruklur zby tu . Wynika lo m .in . z nie w ielk iej liczby producent ów ży wllo s<.:i e kologi cz nej, ich ro zproszeni a o raz oddalenia gos p(xlarstw od du życ h agloml..~racji miejskich. W ś ród zagrożcłl wymi enianych przez producenlów ży wnośc i znajduje s i~ spadek dochodów. wysl<;pujqcy nic tylko w okresie przestawiania gospodarstwa na prod ukcję ekologiczni:) , Według deklaracji ponad 30 % gospodarslw po zm ianie profi lu produkcji zan olo walo spadek dochodów. wzrOSI zas - jedynie 6 % "'. Oceniajclc Ic wyniki. nal eży jednak pamięta ć. że respondenc i na og(l l lllaj ~1 tendencję do ni skiej samooceny i obniżania dochodu. Zmiana slruklUry produkcji rolni czej w kierunku upraw ekologicznych moi.e przyni eść kor7.yści w poslaci zwi~kszonych dochodów jedynie Slosunkowo niewielkiej liczbie gospodarslw . W 1995 r. w Pnlsce byln zarejcstrowanych 296 gospodarslw ekol ogicz nyc h. kl ó rych przeci ęlna w ielko ść wy nosi la 14,3 ha" . W 1997 r. alesl Eknlandu posiadalo 207 gospodarslw. Polskie T o warzyslwo Rolniclwa Ekologicznego przy maI o aleSl 47 gospodarslwom. ho lenderska organizacja SKA L za ś - Iak żc 47" .. W . Lw:zka · Baku la. (/1' . , 'il ,.:-' . 79-X 5 . J I A. Radcd i. Stlili mlnidw(/ {'k% x ;1 ·;:.Ilt' go i ;lItl'ł:l"OlI'fllll'gO I w; J Ek%g;c;:.nl' il lft').: /"Oll'lllU' ro/nictwo w !"o!sa, A. Radcl.:ki. A. Zawad z~i, B. L,lx' lowic z (r('d.l. Wyt.lawn klwo Fundat:ja- Rozwój SGGW . Warszawa 1995. 11 H. RUllowski, 0/' . d t. ,:>. 297 . ](l.

(7) Vt '/(' rl1l ;1101/1 . \' r(l ::.U'O' iu. 4. KIerunkI. ro l"ic Iwo ('kolo. t: ;(.::, lit' l:0 . . .. nIezbędnych dzIałań. Wykorzystywane we współczesnym rolnictwie wchnolog ic produk e ji charaktery zuj" s ię du ży m zrM.nicowanicm . W ś ród nich znajduj" s ię rów nió. spo-. soby wytwarlania. które pozwalaj:, na uzyskiwanie surowców o \vysokiej z ekologicznego punktu widzenia - jako śc i. Stosowanie \V procesie produkcji rolniczej procko logicznych tcd1l1ologii wytwarzania jest wprawdzie niczb<;dnym. ale niew ys tarczającym warunkiem uzyskiwania ;i. yw no śc i o wysokich I',,,ametrach zdrowotn yc h i oJi.ywczych . Deprecjacja c ec h j"ko śc iowyc h pro-. duktów rolniczych mol.c przecież na st:, pil.~ w procesie ic h przcl \v arzania . lransportowania hi)O ź' leż przcchowY \'t'ania. Zagadnienie to ma szczególnL' znacze nie w warunkach polskich. h()\viell1 -- z ll\vagi na stosowane technologie znaczna czę ść artykułów wytwarzanych w naszym rolnictwie odpowiada wymogom stawian ym produktom rolni ctw a ekologicznego_ Do podnies ienia walorów zdrowotn yc h i odi.ywczych kon s umowanej. Polsce 7.ywności mogł oby przyczynk się wprowadzenie zao.'itrzonych wymogów prawllo-administracyjnych warunkuj"Icych dopuszczenie do obrotu \V. handlowego konwencjonaln yc h art yk ul ów spożyw cz yc h . Z dru g iej jednak strony podejmowane w tym kierunku d?ialania powod uj,} wzrost kosztów wytwarwnia i J ys tryburji żywności. Stqd tei. decyzje w tym zakres ie powinny być wspierane rozwiqzaniami w sferze cenowo-dm:h odowcj, aby nie d o puścić. do ograniczenia ekonomicznej. dostępności żywności.. Trwały. wzrost produkcj i i.ywności ekol ogicznej ham owany jest za równo ograniczonym popytem. jak rów nież barierami o charakterze prawnym. organi zacyjnym . infras truktulidn ym. a nawet psychologicznym. Do nie zb9dnych d z iałali nale ży zaliczyć wprowadzenie monitoringu ska i.eli użytków rolnych i surowców pochodzenia rolniczego. Wprowadzenie mo nitoringu pozwołiłoby nic tylko n" oce nę jakości zdrowotnej polskiej żywn ośc i. ale także m og łob y stac si ę ważnym eleme ntem d z iałań promocyjnyc h . Czy nnik ten moi.e miec. szczególne znaczenie dla promocji. żyw no śc i. ekologicznej za granic"l. bowiem. w Europie Polska w dalszym cii\gu postrzegana jest jak o kraj o stosunkowo dużym. zanieczyszczeniu. środowiska.. Koniecznym warunkiem wzrostu podaży jest wprowadze nie odpow iednich regulacji legis lacyjnych w zakresie oznakowania. produkcji i obrotu handlowego żywnośc ią ekologic zną . Regulacje prawne "",z instytucje , mające status organizacji kontrolnych. przyczyniłyby siC z jednej strony do sprecyzowania kryteriów zaliczania produktów żywnościowych do ekologicznych. zaś z drugiej -- do zwiększenia zaufania konsulllentów i ograniczenia nieuczciwej konkure ncji . Działania te spowod owałyby zatem wyraźne wyodrębnienie si, rynku żyw nośc i ekologicznej. Z uwagi na przejściowy spaJck doc hodów w okresie konwersj i prod ukcji konwencjonalnej na ekolllgic' zn'l oraz wysokie ryzyko produkcji. niezbędne. jest wsparcie rolnictwa ekologicznego ze strony instytucji pallstwowych ..

(8) Ka ::.im;cr:. l.id iliJki Dopłaty. do produkcji ekologic znej. stosowane przynajmniej w okresie zmiuny metod produkcji . pozwoliłyby na zwięk szenie konkurcnc yjllo sc i wytwarzan ych artykuł(')w. oraz s tan o wiłyby czynnik \vs picraj.!c y pr zcd s i<;h i Ol\.' zość· Il i.! o bszarach wiejskich w zakresie produKcJi. przetwórstwa i sprz(·dai.y " . C hodzi o do prowadzenie do sytuacj i. ahy poda ż produkt ó w ekologi c zn ych byla kon frontow ;'lI1a z popyt e m nic lylko w miejsc ach ic h wytwarzania . ale także na innych obszarac h. w tym ró wnież za granic . }. Był o by to istotlli.! pr7.cs lank~! wzrostu zainteresowania polskimi artykuł'llni wytwarl.anymi metodami ckolo• • glcznyml .. Determinant. of Development of Organie Farming in Poland Th is an idc iUc' lItifit:s fa clnr:-. affe"." ting Ihl.' sc.l!c o l' mg'lIlil· ag ricullural prodU~.." li()lI . TIK' JClcrmin:tll b of d Olllcsl ic and imr mational tk'm allll for org:mi c foo d ~ produ cl.'d in Pol;lI1d is. analysc'd in ddail. The aUlhor ałs o Inoks at Ihe fal·tors affct"ling Ih l~ supply ot" organie agrieultural prOllucts . Finallv. - Ih e art id e indi e'lll·s whal a<.: ti oll is ne CCSS:lfy- lo ill en.: asc Ihc role () f P() li ~ h org anie agril"ulture in Ihl' Po lish foodswffs ma rkeI.. I. Ktx:i!i/.cwska , TI'lItll'lItje : "'/ 111/ \I. :.o.wh(l d/ "racr Prace Nauko we AE \VL' Wrodaw iu, Wrodaw 1997, nr 760. 1.\. II'. /"(Ilniuwit pr;:f'tI iJ/ll'gm cjq:: UE ..

(9)