A rch eo lo g ia P olski Ś ro dkow ow schodniej, t. III, 1998
XIV
A R C H E O L O G IC Z N A R E G IO N A L N A K O N F E R E N C J A S P R A W O Z D A W C Z A . C H E Ł M23-25 IV 1997
R .An d r z e j Br o n ic k i
Chełm był po raz drugi gospodarzem corocznych konferencji om aw iających m iniony sezon badawczy. P o przednio fakt ten m iał m iejsce w roku 1992 i był połą czony z otwarciem stałej w ystaw y archeologicznej w M u zeum O kręgow ym .
U czestnikam i tegorocznego spotkania byli archeolo dzy pochodzący z różnych instytucji L ubelszczyzny oraz delegacja z W ołynia pod kierunkiem prof. M yhajło ^ u - czinki, a także goście zaproszeni z innych ośroo : z K rakow a - prof. Jan M achnik, z Poznania - prof. A lek sander K ośko, z R zeszow a - d r hab. Sylw ester Czopek, z W arszaw y - przedstaw iciel G eneralnego K onserw ato ra Zabytków - Paul Barford.
Pierw szy dzień obrad, pośw ięcony epoce kam ienia zainaugurow ał prof. Jan M achnik. Jego referat był spra w o zd an iem z p o lsk o -u k raiń sk ic h bad ań n ad górnym D niestrem i dotyczył schyłku neolitu na tym terenie. Tylko jed n o w ystąpienie obejm ow ało zagadnienia zw ią zane ze śladam i osadnictw a datow anego na schyłkow y paleolit i m ezolit (kom unikat W ojciecha M azurka na te m at znalezisk z W ólki W ytyckiej, stan. 50). Pozostałe spraw ozdania om aw iały badania prow adzone na stano w iskach neolitycznych. Przedstaw iono w ięc wyniki prac prow adzonych na m ałym cm entarzysku kultury w ołyń- sko-lubelskiej ceram iki m alow anej w Strzyżow ie (A nna Zakościelna) oraz na osadach w ielokulturow ych w Tep tiukow ie, stan. 6 i Podlodow ie, stan. 2, gdzie odkryto pozostałości m.in. osadnictw a tej kultury (H alina Taras). K ulturę pucharów lejkow atych zaprezentow ano w aspek cie m egalitycznego b udow nictw a grobow ego (M arek Florek - stan. w M alicach K ościelnych i Jolanta N ogaj- C hachaj - w K arm a n o w icach ) oraz osady w yżynnej w Skibicach, stan. 1, przykrytej naw arstw ieniam i w cze sn o śred n io w iecz n eg o g ro d z isk a (R afał N iedźw iadek i A ndrzej R ozw ałka). Interesujący przyczynek do p o znania kultury am fo r kulistych przedstaw iono w refe racie dotyczącym Podlodow a, stan. 2, gdzie zlo k alizo w ano relikty o sadniczych obiektów nieruchom ych tej kultury (H alina Taras). B lok pośw ięco n y epoce k am ie nia zakończono om ów ieniem w yników badań k u rh a nów k ultury ceram iki sznurow ej w Ł ubczu, stan. 37 i W erszczycy stan. 1 na G rzędzie Sokalskiej (Jolanta B agińska).
N astępnego dnia skoncentrow ano się na problem a tyce epoki brązu i epoki żelaza (do okresu w pływ ów rzym skich w łącznie), chociaż podobnie ja k poprzednio nie trzym ano się ściśle chronologii, szczególnie w przy
padku poruszania kw estii zw iązanych ze stanow iskam i w ielokulturow ym i. Pierw sze dw a w ystąpienia pośw ię cono badaniom kurhanów kultury trzcinieckiej : szkiele tow ego w Žienkach i ciałopalnego w H aliczanach w w o j. chełm skim (Andrzej B ronicki). B adania w ykopalisko we w Žienkach (ale rów nież w H aliczanach) ujawniły zajęcie k o p ca p rz e z n o w o ży tn y cm en tarz g rzebalny z 2. połow y X VII w. W kolejnym referacie przedstaw io no ekspertyzę antropologiczną szczątków kostnych z p o nad 160 grobów tam odkrytych (A licja Sm iszkiew icz- Skwarska). Tylko jed n o w ystąpienie dotyczyło kultury łużyckiej. Sylw ester C zopek om ów ił w nim znaleziska i układ przestrzenny cm entarzyska ciałopalnego w Pysz nicy, woj. tarnobrzeskie. Spraw ozdanie z prac prow a dzonych na cm entarzysku z grobam i podkloszow ym i kultury pom orskiej w K om acicach, woj. tarnobrzeskie przekazał M arek Florek.
K olejny b lo k tem ató w trak to w ał o okresie prze- drzym skim i w pływ ów rzym skich. Przedstaw iono w yni ki badań przeprow adzonych w D obryniu M ałym , stan. VII (M ieczysław B ienia), W ytycznie, stan. 5 (Wojciech M azurek) i D orohusku, stan. 54 (Teresa M azurek). Na m arginesie prezentacji ir-* riałów o cechach ,ja sto r- fskich” pochodzących z tycn stanow isk rozw inęła się nierozstrzygnięta dyskusja na tem at sensowności wydzie lenia grupy czem iczyńskiej. N astępnie Z bigniew W i chrow ski zaprezentow ał efekty prac poszukiw aw czych i w ykopaliskow ych w Pikulach, stan. 2 i K raśniku - P ia skach, stan. 2. O ba stanow iska są cm entarzyskam i cia łopalnym i. W Pikulach istnieje stałe ogrom ne zagroże nie ze strony poszukiw aczy - am atorów posługujących się w ykryw aczam i m etali. K onieczne je st więc podjęcie zakrojonych na szeroką skalę badań ratow niczych. Sta now iskiem osadow ym k ultury przew orskiej badanym w ykopaliskow o je st N ieszaw a K olonia (stan. 5). W yniki om ów iła M arta Polańska. Tem at kolejnego sezonu ba dań w M asłom ęczu na stan. 15 oraz D rążgow ie Kolonii, stan .l i 2 podjęły M arta Stasiak i M onika Gładysz.
Ostatni dzień obrad pośw ięcono w czesnem u średnio w ieczu i okresow i now ożytnem u. B adaniam i objęto kil ka grodzisk (np. Jurów w woj. zam ojskim , U hrow sk na W ołyniu, Z w oła w w oj. siedleckim ), relikty starom iej skiej zabudow y (C hełm , K raśnik, K rasnystaw , Lublin), n ie z n a n e w c z e ś n ie j o d c in k i p o d z ie m i k re d o w y c h (Chełm ), w czesnonow ożytne fortalicje (Zalesie), osady i cm entarzyska, relikty zam ku (Łęczna), studnię na G ór ce K atedralnej w Chełm ie.
Kr o n ik a 323
W Lublinie zadokum entow ano drew niane utw ardza nie ulic (podobnie w Chełm ie) oraz kolejne odcinki sta rom iejskiego w od o ciąg u (w y stąp ien ia E dm unda M i- trusa i G rzegorza M ączki). W C hełm ie - B ieław inie, opodal wieży, w m iejscu pow stającej oczyszczalni ście ków odnaleziono pozostałości cegielni z X V I w. (referat Stanisława Goluba). W sam ym mieście przy ulicy Szkol nej/Krzywej odkryto relikty w arsztatu obróbki kości i ro gu z czasów gdy Chełm był stolicą księstw a halicko-w ło- dzim ierskiego (X III w.) - referat Tom asza D zieńkow - skiego. W ykonyw ano także prace badaw cze przy ulicy Czarnieckiego 8, gdzie stw ierdzono istnienie zabudow y podgrodzia w czesnośredniow iecznego C hełm a (w ystą pienie Stanisław a G ołuba). W K rasnym staw ie w trak cie nadzoru archeologicznego prow adzonego przez w y m ienionego autora, w obrębie kom pleksu budynków po- klasztom ych, zadokum entow ano resztki daw nego m iej skiego m uru o b ro n n eg o starsze g o niż sam klasztor. N ow ych danych do rekonstrukcji charakteru urządzeń obronnych w Stołpiu na terenie gródka otaczającego w ieżę dostarczyły badania przedinw estycyjne realizo w ane przez Stanisław a G ołuba. P ozw oliły one stw ier dzić, że istniała tu obm urow ana kam ieniam i fosa (rela cja Tom asza D zieńkow skiego). W yniki z nad zo ro w a nia prac ziem nych na Starym M ieście w K raśniku za p re z e n to w a ł Z b ig n ie w W ic h ro w sk i. B. B a ra ń c z a k i A. M artyniuk z Siedlec przekazały w nioski w ysnute z badań, które prow adzono na grodzisku w Zw oli (gm. M iastków ), osadzie w ielofazow ej w M ogielnicy (gm. K arczew) i cm entarzysku w Tokarach, stan. 1 (gm. K ar czew). K arol N atkański om ów ił problem atykę badaw czą zw iązaną z eksploracją w ypełniska studni uchodzą cej za w czesnośredniow ieczną, a znajdującej się na che łmskiej Górce K atedralnej stw ierdzając, że w roku na
stępnym studnia zostanie poddana pracom zm ierzającym do usunięcia zasypiska.
Jedyny referat o b cojęzyczny w ygłosił J. M azurik z Łucka. O dnosił się on do w stępnych prac prow adzo nych w N ow ouhruźke (rej. Lubom i). Teren w ykopalisk je st utożsam iany z w czesnośredniow iecznym U hruskiem - siedzibą praw osław nego biskupstw a.
Tradycyjnie obradom konferencji tow arzyszyła w y staw a najciekaw szych znalezisk z ubiegłorocznych w y k o p a lisk i nadzorów . Z a p re z en to w a n o n iew ątp liw ie dużo eksponatów . Ilościow o dom inow ały zabytki śre dniow ieczne i now ożytne. Taki stan rzeczy odzw iercie dla tendencje ogólne obecnie panujące w archeologii Lubelszczyzny. W iększość funduszy je s t przeznaczana na prace ratow nicze zw iązane z inw estycjam i m iejski mi. E ksponaty w zbogacono o plansze złożone ze zdjęć i kopii rysunków dokum entacyjnych objaśniających kon tekst znalezisk. W ydano starannie napisany i zilustro w any przew odnik po w ystaw ie (W. M azurek: N ajw aż niejsze odkrycia archeologiczne w Polsce środkow ow schodniej w 1996 roku. W ystawa, Chełm 1997). Do jej zw iedzenia zachęcał barw ny plakat ze zdjęciem p ocho dzących z w ykopalisk now ożytnych naczyń z Chełm a w ykonany przez G rzegorza Z abłockiego.
U czestnicy konferencji odbyli ponadto w ycieczkę do W łodaw y, gdzie zapoznali się z historią i architekturą synagogi - dziś siedziby M uzeum Pojezierza Łęczyńsko- W łodaw skiego oraz układem urbanistycznym m iasta, jeg o zabytkam i i krajobrazem nadbużańskim .
C hełm ska konferencja została przygotow ana przez m iejscow y oddział T ow arzystw a O pieki nad Z abytka m i, P aństw ow ą Służbę O chrony Z abytków - O ddział W ojewódzki i M uzeum O kręgow e w Chełm ie. Obrady toczyły się w kaw iarni hotelu „K am ena” .
