Alicja Spaleniak
"Biblioteki publiczne w krajach Unii
Europejskiej : informator", oprac.
Grażyna Lewandowicz, Warszawa
2000 : [recenzja]
Biblioteka 4 (13), 136-138
2000
Recenzje..,
miał orientację praktyczną. Składał się z 6 seminarium regionalnych w 6-ciu różnych miastach Rosji i Ukrainy.
C zw a r ta c z ę ś ć pracy om aw ia na przykładzie U S A w ykorzystyw anie kontraktów w organizacji pracy bibliotecznej. Niektóre za d a n ia c z y funkcje bibliotek m o g ą być wypełniane p rze z różne instytucje. W ten sposób m o żn a obn iżyć k o s zty i poprawić poziom usług bibliotecznych. Tego typu usługi m o g ą być w ykonyw ane p rze z inne biblioteki posiadające w y ż s z y stopień organizacji i dobre kadry, firmy zajm ujące się dystrybucją k sią żek i czasopism i różne firmy zajm ujące się działalnością inform acyjną. Z a s a d a kontraktu m o że być w yko rzystyw a n a p rzy grom adzeniu i katalogowaniu, projektowaniu i w drażanie system ów bibliotecznych, obsługi bibliograficznej i informacyjnej. Początkiem tego typu działalności była s p rze d a ż na początku X X wieku kartotek katalogowych Biblioteki Kongresu w W a szyn gton ie na za s a dach kom ercyjnych.
A utor przedstaw ia funkcjonowanie kontraktów w różnego typu bibliotekach i u w aża to z a m etodę rozw iązyw an ia trudnych problem ów bibliotek.
Ostatnia c zę ś ć pracy om aw ia role I F L A w e w spółczesnym za rzą d za n iu zasobam i bibliotecznym i. Przedstaw ia plany i program y działalności organizacji w odniesieniu d o problem ów w spółczesnego bibliotekarstwa, form y pom ocy organizacjom narodowym a także program ochrony i konserwacji zb io rów.
Publikację ko ń c zy b ard zo przydatny w yk a z w ykorzystanej literatury w ra z z krótkimi notami om aw ia jącym i, zw iększającym i jej p rzydatność dla om aw ianego tematu.
K s ią żk a ta m o że być u ży te c zn a głównie dla kadry kierowniczej bibliotek o ra z bibliotekoznawców zajm ujących się kształceniem i dokształcaniem bibliotekarzy.
’ Ze b ra n e artykuły p o ru s za ją w szystkie istotne problem y w spółczesnego bibliotekarstwa i nie ro s zc zą sobie pretensji do ich pogłębionej analizy.
Zbigniew Sławiński
Biblioteki publiczne w krajach Unii Europejskiej. Informator.
Oprać. Grażyna Lewandowicz.
Warszawa: Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej, 2000._________
Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokum entacyjnej w ydało jako c zw a rtą z kolei p o z y q ę w serii .E d u k a c ja perm anentna” przew odnik G r a ż y n y Le w an d o w ic z po bibliotekach publicznych 12 krajów Unii Europejskiej. Publikacja powstała w oparciu o publikację Les bibliothèques Europe (red. M . Poulain. Paris 19 9 2) om aw iając ą bibliotekarstwo Belgii, Da n ii, Francji, Grecji, H iszp an ii, Holandii, Irlandii, Lu kse m bu rga , N iem iec, Portugalii, Wielkiej Brytanii i W łoch. C z ę ś ć informatora G .Le w a n d o w ic z pośw ięcona bibliotekarstwu Grecji, Portugalii, W łoch, Irlandii o ra z Luksem bu rga oparta jest wyłącznie na tym opracowaniu i literaturze przedm iotu. Frag m en ty poświęcone Francji, Hiszpanii i Danii m ają charakter autorski i były opracow ane w trakcie pobytów stypendialnych w tych krajach.
Au torka ro zp o c zy n a k sią żkę od przedstaw ienia polityki Unii Europejskiej i W spólnoty Europejskiej ;a k o najw ażn iejszych organizacji zajm ujących się w zjednoc zon ej Europie kulturą i polityką kulturalna. O g ó ln a polityka kulturalna określona w traktacie o U E ukierunkow ana jest na p rzyspiesze n ie , pom aga nie i ewentualnie uzupełnianie działań m ających na celu pogłębienie znajom ości i upow szech-m ania kultury o ra z historii narodów europejskich, utrzym anie i ochronę d ziedzictw a kulturowego o zn a c ze n iu ogólnoeuropejskim , w ym ian ę kulturalną o charakterze niekom ercyjnym , tw órczość a rtystyc zn ą i literac k ą, współpracę z państw am i trzecim i i organizacjam i m iędzynarodow ym i. P o s zc ze g ó ln e tem aty podej m ow ane s ą p r z e z R a d ę E u ro p y w formie wieloletnich projektów.
W roku 19 8 5 R a d a Ministrów Kultury krajów W spólnoty Europejskiej podjęła uchwałę, w której ape low ano o współpracę „m ię d zy bibliotekami w dzie d zin ie informacji" o ra z pow ołano K om isję, m ającą za jąć się problem atyką bibliotek, z e s zc ze g ó ln ym uw zględnieniem d ziedzictw a kulturowego zg ro m a d zo n e g o w bibliotekach europejskich.
Kom isja ta przyjęła w roku 1 9 8 7 następujące za da n ia d o realizacji:
1 . Prom ocja m ożliw ości i dostępu d o w spó łcze sn ych, n ow oczesn ych usług bibliotecznych;
Recenzje...
2 . R o zw ó j now ych technologii z zastosow aniam i za s a d ekonom ii; 3 . Norm alizacja;
4 . W spółpraca w dzie d zin ie narodowych polityk bibliotecznych.
Pow sta ją próby stw orzenia E u ro p y Bibliotek, jednak najw ażniejszym problemem jest rozpoznanie dysproporcji w rozw oju sieci bibliotecznych krajów europejskich i próby jej niwelowania. Z w ła s zc za m iędzy b og atą północą E u ro p y a biednym południem , gdzie sieci biblioteczne s ą b ard zo słabe lub prawie wcale ich nie m a (G re c ja , Portugalia). N a c ze ln ą s p raw ą jest dostęp do za s o b ó w bibliotek, który z lokalnego c z y narodow ego m a stać się europejskim.
Po czą tko w o zajm ow a n o się przede w szystkim tworzeniem i w ykorzystyw aniem b a z dan ych , obie giem informacji naukowej i technicznej tworzeniem i rozw ojem usług informacyjnych. O d lat 80-tych uwagę Komisji p rzyciągają rów nież problemy usprawnienia w yp o życza n ia m iędzybibliotecznego, kształ cenia kadr bibliotecznych, opracowania spójnych system ów klasyfikacji piśmiennictwa, problem atyka prawa autorskiego, współpraca i podział środków. W ramach W E realizuje się również projekt Biblioteki W irtualnej, w którym u cze s tn ic zą biblioteki, wydawnictwa i inne zainteresowane instytucje. W a żn y m problemem nurtującym Kom isje W E jest dążenie d o opracowania jak najlepszych ro zw iązań system o w ych, które w inny zo sta ć zapisan e w dokum entach R E . D o tyc zy to zw ła s zc za podziału ról m ię d zy m ecenasam i kultury i spraw nego w spółdziałania m ię d zy nimi tzn . m ię d zy sam orządam i i administracją rzą d o w ą w celu zapew nienia bibliotekom publicznym jak najlepszych w arunków rozw oju.
Informacje o bibliotekarstwie poszc zeg óln ych krajów autorka przedstaw ia w następujących za kre sach - krótka historia, organizacja i administracja bibliotek publicznych, jednostki centralne, finansow a nie, usługi i zbiory, czytelnicy, personel bibliotek, jego kształcenie i organizacje za w o d o w e . Materiał ułożon y jest alfabetycznie w g n a zw krajów. O b o k informacji o zn a n ym nam bibliotekarzom bibliotekar stwie niem ieckim, francuskim c z y angielskim autorka przedstaw ia b ard zo interesujące, lecz te ż często bulwersujące informacje o bibliotekarstwie w mniej zn a n ych nam krajach jak G re c ja , Portugalia c zy W łochy. Za p o zn a n ie się z informacjami dotyczącym i bibliotekarstwa w tych krajach wydaje się dla polskiego bibliotekarza, za p a trzo n e g o w problem y E u ro p y Środkowej wielce p ouczające. Niewiarygodne w ydaje się, ż e w Eu ro p ie w końcu X X w ieku, kiedy świat staje się globalną w io s k ą istnieją - i to nie tylko w afrykańskim b u s zu , ale w centrum cyw ilizow anego świata - kraje, w których istnienie pow szechnego obow iązku n au czan ia lub za pew nienia dostępu do k s ią że k , nie jest sp raw ą o c zy w is tą a spory procent analfabetyzm u jest faktem .
B rak sieci bibliotek lub istnienie jej tylko na piśm ie, ułom ne biblioteki - nawet w d u życ h m iastach - obsługiwane p rze z o soby b e z kwalifikacji, brak aktualnych bibliografii narodowych c z y system u w y p o ży c zeń m iędzybibliotecznych , brak pragmatyki zaw odow ej bibliotekarzy to sytuacje dla polskiego bibliote karza niew yobrażalne. N a przykład 3-milionowe A te n y posiadają tylko je dn ą m iejską bibliotekę pu blic zn ą dla dorosłych. L ic zy o n a o k. 50 tys. vo l. ( z c ze g o tylko 10 tys . sklasyfikowanych) i posiada 20 (!) tytułów czasop ism bie żąc yc h. R o c zn e w pływ y lic zą 2 tys. vo l. O p ró c z tego istnieje tu jedn a (!) biblioteka dziecięca z 10 -tysię c zn ym księgozbiorem . Z r e s z tą w całej Grecji istnieje tylko 2 1 publicznych bibliotek dziecięcych, zo rg a n izow a n yc h w latach 80-tych z inicjatywy i pod m ecenatem francuskim.
W Portugalii, w roku 19 8 6 spośród 2 7 5 miast tylko 'h miała m iejską bibliotekę p u b liczn ą a 9 0 % z nich oferowało mniej n iż je d n ą książkę na m ie szkań ca. W H iszp an ii, gdzie sytuacja bibliotek (p o za An d a lu zją ) nie jest trag ic zn a, istnieje niedosyt publicznych bibliotek dziecięcych, a tylko 3 % szk ó ł d ys ponuje biblioteką. W ielkim problem em jest fakt, ż e kraje m ające słabe bibliotekarstwo publiczne charak teryzu ją się p rze w a żn ie słabym i, przestarzałym i system am i szkolnictw a i b ard zo miernymi bibliotekami szkolnym i. C harakterystyc zn e jest, ż e kraje rozwinięte p rzykład ają d u ż ą w ag ę do edukaq'i społe cze ń stw , a więc i ich kontaktów z k s ią żk ą od najm łodszych lat (np. w Belgii zapisuje się dzieci do biblio tek ju ż p rzed u kończeniem 3 roku ży c ia ). W krajach tych, jeśli nie obie form y bibliotek dla dzieci (szk ol ne i publiczne dzie cię ce ), to przynajm niej jedna z nich jest d ob rze rozw inięta. W krajach biednych zw ykle szw an ku je jedno i drugie, a dzieci m ają utrudniony dostęp do książki. D a n e liczbow e dotyczące bibliotekarstwa w tych krajach s ą s zo k u jąc e, g d y ż w w iększości z nich nie prow adzi się i nie publikuje danych statystyczn ych . O p r ó c z tych zaskakujących informacji d otyczących za pó żn ien ia organizacyjne go bibliotekarstwa E u ro p y południowej na pew no wielu z nas zainteresują niektóre problem y bibliotek krajów w ysoko rozw iniętych, n p .:
Recenzje...
- problem atyka g rom adzenia, opracowania i udostępniania nietrwałych materiałów audiow izualnych, zw ła s zc za kaset m agnetofonow ych i video o ra z program ów kom puterowych;
- odpłatność z a korzystanie z usług bibliotek publicznych, a nawet z a w yp o życ za n ie książek; - w ykorzystyw anie bibliobusów w obsłu d ze wsi i czytelników na peryferiach wielkich miast; - uczestnictw o bibliotek w walce z wtórnym analfabetyzm em społeczeństw .
W ydaje się, ż e z k s ią żk ą winni za p o zn a ć się w s zy sc y bibliotekarze n iezależnie c zy pracują w bibliotekarstwie n a u kow ym , c z y publicznym , g d y ż zaw iera o n a wiele rzetelnych informacji, które w iększości z nas trudno byłoby o dn ale źć i ze brać . Za o p a trzo n a jest w b og atą bibliografię przedm iotu w ję zy k u polskim i ję zy k a c h obc yc h. P e w n y m m ankam entem w yd a ją się być nieco p rzestarzałe, po ch odzące z początku lat 90-tych, dane liczbow e.
Alicja Spaleniak
Zob ligow an a o bycza je m redakcja „Biblioteki" podjęła dec yzję publikacji dw u tekstów stanowiących kom entarz d o recenzji za m ie s zc zo n e j w tom ie ubiegłorocznym . O to one;
„ K A Ż D Y S Ą D ZI W E D ŁU G S IE B IE ” , C Z Y L I O D P O W IED Ź N A R E C E N Z J Ę
W n u m erze 3 (12 ) z 1999 r. c za sop ism a Biblioteka w yd aw an ego p r z e z Uniw ersytet im . A d a m a M ic kiew icza w P o zn a n iu u ka zała się pod tytułem Współpraca bibliotek naukowych w zakresie automatyza cji. Materiały Międzynarodowej Konferencji Kraków 16-19.11.1998 recenzja publikacji pt. Materiały na Międzynarodową Konferencję n t: Współpraca bibliotek naukowych w zakresie automatyzacji Kraków 16-19.11.1998 w ydanej p r z e z S to w a rzy s ze n ie Bibliotekarzy Polskich w serii Formaty, Kartoteki. P o tym skorygow aniu błędu za w a rteg o w tytule recenzji chcielibyśmy sprostow ać zn a c zn ie pow a żn ie jsze p rze kłamania zaw arte w sam ej treści.
W pierwszej części recenzji A u to rka , po ra z kolejny’ , stawia za rzu t organizatorom konferencji zw ią za n y z okolicznościam i, w jakich za de c yd ow a n o o tym , ż e Je j referat nie zn a la zł się w programie konfe rencji. N a za rzu t ten odpo w ied zia n o ju ż w Bibliotekarzu2, tutaj ogran iczym y się do sprostow ania kolejnej za m ie szc zo n e j w recenzji niedokładnej informacji o tym , ż e o rga n izatorzy „dopuścili przedstawiciela Biblioteki N arodow ej do w ygło szen ia tekstu referatu, poświęcając na to nadprogram owe wystąpienie c za s p rze zn a c zo n y na dyskusję”. Przedstaw icielka Biblioteki Narodow ej nie wygłosiła referatu, nato miast za brała głos w dyskusji.
R e c e n ze n tk a stawia organizatorom konferencji i autorom referatów za rzu t pominięcia dorobku d u żej grupy bibliotek stosujących system H o rizo n ; notabene nie dostrze ga , ż e dorobek ten pominęli nawet sami przedstawiciele lej grupy, skupiający się w swoich w ystąpieniach na innych, choć nie mniej w a ż nych problem ach. Referaty zg od n ie z tym , co napisała M . Burchard w przedm ow ie Od redaktora, „do- Kum entują dośw iad cze n ia, p rzem yślenia o ra z za m ie rzen ia kilku grup w spółpracujących bibliotek". „Kilku", a nie „w szystkich", bo w publikacji zn a la zły się tylko te referaty, które zo sta ły nadesłane i to jest odp o w ied ź na pytanie d la c ze g o w Materiałach na Międzynarodową Konferencję zabrakło rozdziału Biblioteki grupy Horizon. D la c ze g o jedn ak w in ą z a to o b a rc za się organizatorów konferencji i przedstawicieli grupy V T L S , którzy przedstawili najwięcej, bo a ż 9 referatów dokum entujących w łasny dorobek? D la c ze g o to właśnie oni mieli za d b a ć o prezentację dorobku licznej grupy bibliotek stosują cych H orizon ? Biorąc pod uw agę liczebność tej grupy, która zd an ie m Autorki recenzji skupia a ż 54 oiblioteki, referatów m ogło b yć nawet d w a ra zy więcej. Tak się jedn ak nie stało.
Autorce recenzji um knęło ta k że wyjaśnienie redaktora, ż e referaty o zn a c zo n e zostały w yodręb nione z e w zględ u na ich odm ienn y charakter. N ie om aw iają one bow iem dorobku p oszc zeg óln yc h grup bibliotek. W niczym to jednak nie u m n iejsza ich zn a c ze n ia . Re d aktor M . Burchard podkreśla, że „poru
• Maria Śliwińska: Współpraca i rywalizacja bibliotek: esej okolicznościowy, .B ib lio te k a rf, 1999, nr 2, s.3-5.
2 Punktualność je st g ize czn o ścą królów i... bibliotekarzy, czyli - c zy rzeczyw iście organizatorzy odmówili prawa wygłoszenia referatu? .B ib lio te k a rf, 1999. nr 6, s.2.
