a
89
MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
Marcin Zbrzeżny
•
Piotr Mroczkowski
•
Dariusz Kulikowski
KIEROWANIE RUCHEM DROGOWYM
CENTRUM SZKOLENIA POLICJI
Legionowo 2013
Korekta, skład i druk: Wydział Wydawnictw i Poligrafii Centrum Szkolenia Policji w Legionowie
a
SpiS treści
Wstęp ... 5
Podstawy prawne do kierowania ruchem drogowym przez policjantów ... 7
1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji ...
7
2. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym ... 7
3. Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych ...
10
4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 lipca
2010 r. w sprawie kierowania ruchem drogowym ...
11
5. Zarządzenie nr 609 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 czerwca 2007 r.
w sprawie sposobu pełnienia służby na drogach przez policjantów ...
11
6. Zarządzenie nr 25 Komendanta Głównego Policji z dnia 5 czerwca 1993 r. w sprawie
sposobu używania gwizdka sygnałowego przez policjantów ...
12
Sposób dawania poleceń i sygnałów do kierowania ruchem na skrzyżowaniu ... 14
Rozpoczęcie ręcznego kierowania ruchem ... 23
Kierowanie ruchem na skrzyżowaniu w parach ... 25
Kierowanie ruchem na skrzyżowaniu, po którym odbywa się ruch pojazdów
szynowych ...
27
a
WStĘp
Kierowanie ruchem drogowym należy do podstawowych zadań policjantów ruchu
dro-gowego. Wszystkim użytkownikom dróg zależy na tym, aby ruch na drogach odbywał się
w sposób płynny i bezpieczny. To od policjantów, jako fachowców w tej dziedzinie, uczestnicy
ruchu drogowego będą oczekiwać pomocy w sprawnym poradzeniu sobie z utrudnieniami
wy-nikającymi ze zdarzeń losowych czy „korków” w ruchu ulicznym.
a
podStaWy praWne
do kieroWania ruchem drogoWym
przez policjantóW
1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji
1Artykuł 1 ust. 2 ustawy mówi o podstawowych zadaniach Policji.
Art. 1. 1. Tworzy się Policję jako umundurowaną i uzbrojoną formację służącą społeczeństwu i prze-znaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.
1a. Nazwa „Policja” przysługuje wyłącznie formacji, o której mowa w ust. 1. 2. Do podstawowych zadań Policji należą:
1) ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra;
2) ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu
dro-gowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania.
2. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu
drogowym
2Artykuł 5 opisuje obowiązki uczestników ruchu drogowego lub innych osób
znajdują-cych się na drodze; art. 6 wskazuje, kto jest uprawniony do wydawania poleceń lub sygnałów
uczestnikowi ruchu lub innej osobie znajdującej się na drodze; art. 53 ust. 3 opisuje obowiązki
kierującego pojazdem uprzywilejowanym; art. 129 ust. 1 wskazuje uprawnienia Policji.
art. 5. 1. uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani stosować się do poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego
kontro-li, sygnałów świetlnych oraz znaków drogowych, nawet wówczas, gdy z przepisów ustawy wy-nika inny sposób zachowania niż nakazany przez te osoby, sygnały świetlne lub znaki drogowe. 2. Polecenia i sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli mają
pierwszeństwo przed sygnałami świetlnymi i znakami drogowymi.
3. Sygnały świetlne mają pierwszeństwo przed znakami drogowymi regulującymi pierwszeństwo przejazdu.
1 Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687, z późn zm.
art. 6. 1. Polecenia lub sygnały może dawać uczestnikowi ruchu lub innej osobie znajdującej się na
drodze: 1) policjant;
2) żołnierz Żandarmerii Wojskowej lub wojskowego organu porządkowego, zabezpieczający przemarsz lub przejazd kolumny wojskowej albo w razie akcji związanej z ratowaniem życia lub mienia;
3) funkcjonariusz Straży Granicznej;
3a) inspektor Inspekcji Transportu Drogowego;
3b) umundurowany inspektor kontroli skarbowej lub funkcjonariusz celny; 3c) strażnik gminny (miejski);
4) pracownik kolejowy na przejeździe kolejowym;
5) osoba działająca w imieniu zarządcy drogi lub osoba wykonująca roboty na drodze na zlece-nie lub za zgodą zarządcy drogi;
6) osoba nadzorująca bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię, w wyznaczonym miejscu; 7) kierujący autobusem szkolnym w miejscach postoju związanych z wsiadaniem lub
wysiada-niem dzieci;
7a) ratownik górski podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem akcji ratow-niczej;
8) strażnik leśny lub funkcjonariusz Straży Parku – na terenie odpowiednio lasu lub parku naro-dowego.
9) strażak Państwowej Straży Pożarnej podczas wykonywania czynności związanych z prowa-dzeniem akcji ratowniczej;
10) członek ochotniczej straży pożarnej podczas wykonywania czynności związanych z prowa-dzeniem akcji ratowniczej. (...)
2. Osoby, o których mowa w ust. 1 i ust. 4 pkt 2, powinny być łatwo rozpoznawalne i widoczne z dostatecznej odległości, zarówno w dzień, jak i w nocy.
3. Przepis ust. 2 w zakresie łatwej rozpoznawalności:
1) dotyczy osoby wymienionej w ust. 1 pkt 1 tylko poza obszarem zabudowanym;
2) nie dotyczy kierującego autobusem szkolnym, jeżeli sygnał do zatrzymania innych pojaz-dów dawany jest przez tę osobę bez wychodzenia z odpowiednio oznaczonego pojazdu. 3a. Osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 4–8 i ust. 4 pkt 2, mogą dawać polecenia lub sygnały
uczest-nikowi ruchu lub innej osobie znajdującej się na drodze pod warunkiem ukończenia szkolenia organizowanego przez wojewódzki ośrodek ruchu drogowego.
3b. Szkolenie, o którym mowa w ust. 3a, może być przeprowadzone odpłatnie. Opłatę ponosi pod-miot kierujący na szkolenie, a w pozostałych przypadkach – osoba odbywająca szkolenie. Wy-sokość maksymalnej opłaty za szkolenie jednej osoby nie może przekraczać 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
4. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw transportu, uwzględniając potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w trakcie kiero-wania ruchem drogowym oraz sprawnego wykonykiero-wania czynności w tym zakresie, w drodze rozporządzenia:
1) określi organizację i sposób wykonywania czynności, o których mowa w ust. 1, program i tryb prowadzenia szkolenia w tym zakresie, wzór zaświadczenia o ukończeniu szkolenia, wysokość stawek za szkolenie oraz tryb ich pobierania i zwrotu, biorąc pod uwagę w szcze-gólności średnie realne koszty organizacji i przeprowadzania szkolenia;
2) może upoważnić inne osoby do wykonywania czynności, o których mowa w ust. 1, oraz określić okoliczności, szczegółowe warunki, sposób wykonywania czynności w tym zakresie, jak również warunki, które te osoby muszą spełniać;
a
art. 53. 1. Pojazdem uprzywilejowanym w ruchu drogowym może być pojazd samochodowy:
1) jednostek ochrony przeciwpożarowej; 2) zespołu ratownictwa medycznego; 3) Policji;
4) jednostki ratownictwa chemicznego; 5) Straży Granicznej;
6) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; 7) Agencji Wywiadu;
7a) Centralnego Biura Antykorupcyjnego; 7b) Służby Kontrwywiadu Wojskowego; 7c) Służby Wywiadu Wojskowego;
8) Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 9) Służby Więziennej;
10) Biura Ochrony Rządu; 10a) kontroli skarbowej; 10b) Służby Celnej;
10c) straży gminnych (miejskich);
10d) podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa górskiego; 10e) Służby Parku Narodowego;
10f) podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa wodnego; 11) Inspekcji Transportu Drogowego;
12) jednostki niewymienionej w pkt 1–11, jeżeli jest używany w związku z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego – na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw we-wnętrznych.
1a. Minister właściwy do spraw wewnętrznych stwierdza wygaśnięcie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 12, gdy ustaną okoliczności uzasadniające wykorzystanie pojazdu jako uprzywilejo-wanego.
2. Kierujący pojazdem uprzywilejowanym może, pod warunkiem zachowania szczególnej ostroż-ności, nie stosować się do przepisów o ruchu pojazdów, zatrzymaniu i postoju oraz do znaków i sygnałów drogowych tylko w razie, gdy:
1) uczestniczy:
a) w akcji związanej z ratowaniem życia, zdrowia ludzkiego lub mienia albo koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku publicznego albo
b) w przejeździe kolumny pojazdów uprzywilejowanych,
c) w wykonywaniu zadań związanych bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, którym na mocy odrębnych przepisów przysługuje ochrona;
2) pojazd wysyła jednocześnie sygnały świetlny i dźwiękowy; po zatrzymaniu pojazdu nie wy-maga się używania sygnału dźwiękowego;
3) w pojeździe włączone są światła drogowe lub mijania.
3. Kierujący pojazdem uprzywilejowanym jest obowiązany stosować się do poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem lub upoważnione do jego kontroli.
4. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, uwzględniając w szczególności konieczność zapew-nienia porządku, sprawności i bezpieczeństwa ruchu drogowego, określi, w drodze rozporzą-dzenia, okoliczności, w jakich używane są pojazdy uprzywilejowane w kolumnach.
art. 129. 1. Czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem
i jego kontrolowanie należą do zadań Policji.
3. Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw
Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r.
w sprawie znaków i sygnałów drogowych
3W § 108, 109, 111 ust. 1 i § 112 rozporządzenie opisuje postawy i sygnały dawane przez
uprawnione osoby.
§ 108. 1. Kierujący ruchem daje sygnały za pomocą postawy i ruchu rąk.
2. Postawa, w której kierujący ruchem jest zwrócony bokiem do nadjeżdżających pojazdów, ozna-cza zezwolenie na wjazd na skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem, a dla pieszych - zezwolenie na wejście na jezdnię.
3. Postawa, w której kierujący ruchem jest zwrócony przodem lub tyłem do nadjeżdżających po-jazdów, oznacza zakaz wjazdu na skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem, a dla pieszych – zakaz wejścia na jezdnię.
4. Podniesienie ręki do góry przez osobę kierującą ruchem oznacza mającą nastąpić zmianę do-tychczas dawanego sygnału. Dla uczestników ruchu, dla których ruch był zamknięty, oznacza, że za chwilę będzie dawany sygnał oznaczający zezwolenie na wjazd lub wejście, a dla uczestników ruchu, dla których ruch był otwarty, oznacza, że za chwilę będzie dawany sygnał zakazujący wjazdu lub wejścia.
5. Ręka osoby kierującej ruchem wyciągnięta poziomo, poprzecznie do kierunku jazdy zbliżają-cych się pojazdów, oznacza zakaz wjazdu na skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem.
§ 109. 1. Sygnał oznaczający nakaz zatrzymania pojazdu jest dawany:
1) w warunkach dostatecznej widoczności – tarczą do zatrzymywania pojazdów,
2) w warunkach niedostatecznej widoczności – tarczą do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem czerwonym albo latarką ze światłem czerwonym.
2. Tarcza do zatrzymywania pojazdów, o której mowa w ust. 1, ma kształt czerwonego koła z bia-łym obrzeżem.
3. Umundurowany policjant, inspektor Inspekcji Transportu Drogowego, żołnierz Żandarmerii Wojskowej i żołnierz wojskowych organów porządkowych mogą w warunkach dostatecznej wi-doczności dawać sygnał do zatrzymania pojazdu samą ręką.
4. Osoby nadzorujące bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię dają sygnał do zatrzy-mania pojazdu przez uniesienie w górę kwadratowej tarczy barwy żółtej ze znakiem B-20 z żółtym napisem i obrzeżem.
§ 111. 1. Sygnał dźwiękowy dawany przez osobę kierującą ruchem lub uprawnioną do jego kontroli
jest sygnałem ostrzegającym uczestników ruchu lub zwracającym uwagę na inne sygnały albo polecenia.
§ 112. Przepisy § 108-111 stosuje się odpowiednio do kolumn pieszych, jeźdźców i poganiaczy.
a
4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 6 lipca 2010 r. w sprawie kierowania
ruchem drogowym
4Rozporządzenie określa:
a) organizację i sposób kierowania ruchem drogowym;
b) osoby upoważnione do wykonywania czynności związanych z dawaniem poleceń i
sygna-łów uczestnikom ruchu lub innym osobom znajdującym się na drodze oraz szczegółowe
warunki i sposoby wykonywania tych czynności.
5. Zarządzenie nr 609 Komendanta Głównego Policji
z dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu pełnienia
służby na drogach przez policjantów
5§ 4 zarządzenia określa zadania wymagające wiedzy specjalistycznej w zakresie
kiero-wania ruchem drogowym.
§ 4. Zadania wymagające wiedzy specjalistycznej w zakresie:
1) kierowania ruchem drogowym, z wyłączeniem czynności podejmowanych na miejscu zdarzeń drogowych oraz przy zabezpieczeniu imprez na drogach;
2) kontroli stanu technicznego pojazdów silnikowych;
3) wykonywania czynności na miejscu wypadków drogowych; 4) kontroli przewozu towarów niebezpiecznych;
5) kontroli zapisów urządzeń samoczynnie rejestrujących prędkość jazdy, czas jazdy i postoju (tachografów);
wykonuje wyłącznie policjant ruchu drogowego, mający odpowiednie przeszkolenie zawodowe, z zastrzeżeniem § 25 ust. 2.
4 Dz. U. Nr 123, poz. 840, z późn. zm.
5 Dz. Urz. KGP Nr 13, poz. 100, z późn. zm.
6. Zarządzenie nr 25 Komendanta Głównego Policji
z dnia 5 czerwca 1993 r. w sprawie sposobu używania
gwizdka sygnałowego przez policjantów
ZARZąDZeNIe NR 25/93 KOMeNDANTA GłóWNeGO POlICjI
z dnia 5 czerwca 1993 r.
w sprawie sposobu używania gwizdka sygnałowego przez policjantów
Na podstawie art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 149, zm. z 1991 r. Nr 94, poz. 422 i Nr 107, poz. 461, z 1992 r. Nr 54, poz. 254) oraz w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 października 1991 r. w sprawie umundurowa-nia policjantów (Dz. U. Nr 102, poz. 445, zm. z 1992 r. Nr 46, poz. 208), § 30 rozporządzeumundurowa-nia Ministrów Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych z dnia 11 stycznia 1993 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. Nr 32, poz. 145) i § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 grudnia 1983 r. w sprawie organizacji i zasad wykonywania kontroli ruchu drogowego (Dz. U. Nr 75, poz. 341) zarządza się, co następuje:
§ 1
Wprowadza się do stosowania w jednostkach Policji „Instrukcję o sposobie używania gwizdka sygna-łowego przez policjantów”, stanowiącą załącznik do zarządzenia.
§ 2
Wycofuje się z użytku służbowego zarządzenie Nr 63/56 Komendanta Głównego Milicji Obywatel-skiej z dnia 10 grudnia 1956 r. w sprawie używania gwizdka sygnałowego przez funkcjonariuszy MO (częściowo uchylone zarządzeniami Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie przepisów ubiorczych funkcjonariuszy MO: Nr 75/69 z dnia 30 października 1969 r. i Nr 55/74 z dnia 30 lipca 1974 r.), które utraciło moc obowiązującą.
Załącznik
do Zarządzenia Nr 25/93 Komendanta Głównego Policji z dnia 5 czerwca 1993 r. Instrukcja
o sposobie używania gwizdka sygnałowego przez policjantów Gwizdka sygnałowego używa się w celu:
a) uzyskania pomocy innego policjanta,
b) zwrócenia uwagi na podawane przez policjanta sygnały lub polecenia oraz w celu ostrzeżenia uczestników ruchu drogowego o grożącym niebezpieczeństwie lub sygnalizacji między policjan-tami,
c) sprawnego przeprowadzenia akcji operacyjnych lub prewencyjnych, gdy niemożliwe jest posłu-giwanie się innymi znakami umownymi.
a Ustala się następujące rodzaje sygnałów:
a) sygnał długi trwający powyżej 3 sekund – „ratunkowy”, „żądanie pomocy”,
b) sygnał krótki trwający 1 sekundę i powtarzany – „uwaga”, „ostrzeżenie”, „sygnał porządkowy”. Komendanci jednostek Policji mogą – na okres akcji operacyjnych lub prewencyjnych – ustalać inne rodzaje i znaczenie sygnałów.
Na sygnał „żądanie pomocy”, o którym mowa w ust. 2 lit. a, wszyscy policjanci zobowiązani są do na-tychmiastowego udania się na miejsce, z którego sygnał pochodzi i udzielenia pomocy policjantowi, który jej wzywał.
Komendanci jednostek Policji przeszkolą podległych policjantów w zakresie sposobu użytkowania gwizdka sygnałowego.
Policjanci noszą gwizdek sygnałowy w kieszeni kurtki, spodni lub płaszcza, niezależnie od użytkowa-nego zestawu ubiorczego.
Opracowano
w Biurze Prewencji KGP
SpoSób daWania poleceń i SygnałóW
do kieroWania ruchem
na SkrzyżoWaniu
Polecenia i sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem powinny być
jednoznacz-ne i zrozumiałe dla osób, dla których są przeznaczojednoznacz-ne. Powinny być tak podawajednoznacz-ne, aby
uczestnicy ruchu drogowego mogli je w porę zauważyć i do nich się zastosować.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 lipca 2010 r.
w sprawie kierowania ruchem drogowym (Dz. U. Nr 123, poz. 840, z późn. zm.).
Załącznik nr 1
Sposób dawania poleceń i sygnałów do kierowania ruchem na skrzyżowaniu § 1.
1. Przed podjęciem czynności kierowania ruchem drogowym policjant jest obowiązany powiado-mić dyżurnego stanowiska kierowania właściwej terytorialnie jednostki Policji o przystąpieniu do wykonania tych czynności. Natomiast przed podjęciem czynności kierowania ruchem drogowym przez żołnierza Żandarmerii Wojskowej lub żołnierza wojskowego organu porządkowego obo-wiązany jest on osobiście lub przez przełożonego albo innego uprawnionego żołnierza powiado-mić najbliższą właściwą terytorialnie jednostkę Policji.
2. Podejmując kierowanie ruchem, policjant lub żołnierz, o którym mowa w ust. 1, zwany dalej „kie-rującym ruchem”, powinien zająć miejsce na skrzyżowaniu zapewniające jego dobrą widoczność i bezpieczeństwo oraz sprawne i skuteczne wykonywanie czynności związanych z kierowaniem ruchem.
3. jeżeli przez skrzyżowanie przebiegają tory tramwajowe, miejsce kierowania powinno być w mia-rę możliwości usytuowane poza nimi, z uwzględnieniem warunków określonych w ust. 2.
§ 2.
1. jeżeli kierowanie ruchem podejmuje jednocześnie kilku policjantów lub żołnierzy, to jeden z nich, zwany dalej „wiodącym”, powinien zająć takie miejsce, z którego będzie miał warunki do obserwacji ruchu w całym rejonie kierowania, a jednocześnie sam będzie widoczny dla pozosta-łych uczestników ruchu.
2. Osoby, o których mowa w ust. 1, powinny dostosować zmiany kierunku ruchu do sygnałów dawa-nych przez wiodącego.
§ 3.
1. Kierujący ruchem powinien wejść na skrzyżowanie w taki sposób, aby być widocznym dla wszyst-kich uczestników ruchu, nie zakłócając ruchu pojazdów i pieszych.
2. Po wejściu na skrzyżowanie kierujący ruchem przyjmuje pozycję zgodną z odbywającym się ru-chem, czyniąc to w następujący sposób:
1) pozycja podstawowa: linia barków wskazuje otwarty kierunek ruchu, ręce opuszczone wzdłuż tułowia, głowa wykonuje zwroty w lewo i w prawo, nogi w lekkim rozkroku (rys. 1a i 1b);
a
Rys. 1a Rys. 1b
2) gesty upewniające uczestników ruchu o utrzymaniu kierunku i przyspieszające przejazd po-jazdów wykonuje:
a) prawą ręką od wyprostowanego ramienia w kierunku nadjeżdżających pojazdów do lewe-go barku na wysokości twarzy, zginając rękę w łokciu i utrzymując dłoń pionowo, stroną zewnętrzną do nadjeżdżających pojazdów (rys. 2a, 2b i 2c),
Rys. 2a Rys. 2b Rys. 2c
b) lewą ręką od wyprostowanego ramienia w kierunku nadjeżdżających pojazdów, zginając ją za siebie tak, aby dłoń znalazła się na wysokości lewego ucha (rys. 3a, 3b i 3c).
Rys. 3a Rys. 3b Rys. 3c
3. W celu wykonania zmiany kierunku ruchu kierujący ruchem wybiera najdogodniejszy moment, a następnie:
1) podnosi prawą rękę przodem do góry, tak aby dłoń znalazła się powyżej głowy, a ręka była lekko zgięta w łokciu (rys. 4a, 4b i 4c); podczas podnoszenia ręki i po zakończeniu tej czynności kierujący ruchem upewnia się, czy wszyscy uczestnicy ruchu zastosowali się do sygnału zabra-niającego wjazdu i wejścia na skrzyżowanie;
Rys. 4a Rys. 4b Rys. 4c
2) wykonuje zwrot o 90° w lewo lub w prawo z podniesioną prawą ręką do góry, po upewnieniu się, że wszyscy opuścili skrzyżowanie;
a
3) wyciąga poziomo obie ręce w bok na wysokość barków (rys. 5);
Rys. 5
4) prawą ręką zgiętą w łokciu wykonuje ruch łukiem przed sobą (dłoń na wysokości twarzy) do lewego barku; jednocześnie lewą rękę zgina w łokciu i kieruje w górę za siebie na wysokość lewego ucha, po czym obie ręce opuszcza w dół wzdłuż tułowia (rys. 6).
Rys. 6
Czynności opisane w pkt 3 i 4 wykonuje się tylko raz.
4. Otwarcia wjazdów lub wejść na skrzyżowanie można dokonać również w cyklu niesymetrycznym, jeżeli wynika to z sytuacji ruchowej, a w szczególności gdy piesi nie zdążyli opuścić jezdni. 5. W celu przyspieszenia przejazdu pojazdów należy wykonać gesty określone w ust. 2 pkt 2.
6. Kierujący ruchem w celu zwrócenia uwagi kierujących i pieszych na dawane sygnały może używać gwizdka.
§ 4.
1. Częstotliwość zmian kierunku ruchu powinna być dostosowana do natężenia ruchu na drodze oraz rodzaju i liczby nadjeżdżających pojazdów, tak aby nie dopuścić do blokowania skrzyżowania. 2. Kierujący ruchem w miarę możliwości powinien umożliwić w pierwszej kolejności przejazd pojaz-dom komunikacji zbiorowej (tramwaje, autobusy, trolejbusy) oraz pojazpojaz-dom długim, ciężkim lub powolnym.
§ 5.
1. W celu zatrzymania pojazdu nadjeżdżającego z lewej strony kierujący ruchem wyciąga w bok lewą rękę zgiętą w łokciu, przedramię i dłoń skierowane w górę, dłoń zwrócona wewnętrzną stro-ną w kierunku zatrzymywanych pojazdów (rys. 7).
Rys. 7
2. Zatrzymanie pojazdu nadjeżdżającego z prawej strony następuje przez podniesienie prawej ręki, tak aby ramię i przedramię tworzyły kąt zbliżony do prostego, a wewnętrzna strona dłoni była zwrócona w kierunku zatrzymywanych pojazdów; dłoń powinna znajdować się na wysokości gło-wy lub nieco gło-wyżej (rys. 8).
a
§ 6.
1. W przypadku sprowadzania pojazdu do kierującego ruchem na linię osi skrzyżowania (na kierun-ku otwartym) kierujący ruchem powinien wykonać ręką ruch po łukierun-ku w płaszczyźnie pionowej, zginając rękę harmonijnie w łokciu, nadgarstku i samej dłoni (rys. 9a i 9b).
Rys. 9a Rys. 9b
2. Innym sygnałem wyrażonym tą samą ręką (całą dłonią) może on wskazać miejsce na skrzyżowa-niu do chwilowego zatrzymania pojazdu.
§ 7.
Otwierając ruch w kierunku w prawo przy ruchu zamkniętym, kierujący ruchem czyni to ru-chem ręki po łuku (od prawej do lewej strony) w płaszczyźnie poziomej.
§ 8.
1. W celu przepuszczenia pojazdów jadących z lewej strony i skręcających w lewo, bez objeżdżania kierującego ruchem, kierujący ruchem wykonuje następujące czynności:
1) ustala odpowiedni moment do zatrzymania pojazdów; przyspiesza ruch tych, którzy znajdują się blisko skrzyżowania (wykonując gesty określone w § 3 ust. 2 pkt 2);
2) daje polecenie zatrzymania się w sposób, o którym mowa w § 6 ust. 2;
3) po upewnieniu się, że kierujący pojazdami zauważyli sygnał i stosują się do niego, wyciąga prawą rękę lekko zgiętą w łokciu przed siebie (dłoń w płaszczyźnie pionowej, palce złączone) i wysuwa lewą nogę do przodu (rys. 10a i 10b);
Rys. 10a Rys. 10b
4) po uzyskaniu pewności, że pojazdy zatrzymały się, odwraca głowę w kierunku pojazdów skręcających w lewo, wyciąga lewą rękę w bok, wskazując pojazd skręcający, i łukiem w płasz-czyźnie poziomej, poruszając ją w kierunku nadgarstka prawej ręki, daje polecenie opuszcze-nia skrzyżowaopuszcze-nia w lewo (rys. 11a i 11b).
Rys. 11a Rys. 11b
2. Wykonując czynności, o których mowa w ust. 1, kierujący ruchem powtarza ruchy ręki tak, aby każ-dy skręcający w lewo widział je i przyspieszał jazdę, w miarę jak stają się one szybkie i energiczne. 3. Po skręceniu pojazdów w lewo powinno się zmienić kierunek ruchu na poprzeczny.
§ 9.
1. W celu przepuszczenia pojazdów jadących z prawej strony i skręcających w lewo, bez objeżdżania kierującego ruchem, kierujący ruchem wykonuje następujące czynności:
a
1) zatrzymuje pojazdy nadjeżdżające z lewej strony przez podniesienie pionowo w bok lewej ręki, zgiętej w łokciu pod kątem zbliżonym do prostego, tak aby wewnętrzna strona dłoni (palce złączone) była zwrócona do nadjeżdżających pojazdów (rys. 12);
Rys. 12
2) prawą ręką wskazuje pierwszy pojazd skręcający w lewo z prawej strony i przenosząc ją górą za siebie na wysokości prawej części karku – zezwala na skręcenie w lewo za sobą (rys. 13a i 13b).
Rys. 13a Rys. 13b
2. Ruchy wykonywane prawą ręką powinny być powtarzane, aby każdy skręcający w lewo widział je i przyspieszał jazdę, w miarę jak stają się one szybkie i energiczne.
§ 10.
Przepisy § 8 i 9 stosuje się odpowiednio przy dawaniu sygnałów innym kierującym w rozumie-niu przepisów ustawy.
§ 11.
1. jeżeli do skrzyżowania zbliżają się pojazdy z dwóch przeciwnych kierunków i zamierzają skrę-cić w lewo, kierujący ruchem powinien ocenić, z którego kierunku nadjeżdżające pojazdy będą potrzebowały więcej czasu na opuszczenie skrzyżowania, i tym pojazdom umożliwić przejazd w pierwszej kolejności. Pojazdy nadjeżdżające z drugiego kierunku mogą w tym czasie samo-dzielnie opuścić skrzyżowanie bądź opuścić je w momencie, gdy kierujący ruchem stoi z podnie-sioną ręką do góry (co oznacza mającą nastąpić zmianę dotychczas dawanych sygnałów).
2. jeżeli warunki bezpieczeństwa i szerokość jezdni (skrzyżowania) na to pozwalają, to kierujący ruchem może przepuścić pojazdy skręcające w lewo w dwóch lub więcej rzędach.
§ 12.
1. Ruch pojazdów skręcających w lewo należy ubezpieczać przed ewentualną kolizją z pojazdami jadącymi prosto. Ubezpieczenie takie kierujący ruchem może wykonać na przemian, raz dla skrę-cających w lewo z jego lewej strony, drugi raz dla skręskrę-cających w lewo z jego prawej strony. Ubez-pieczenie takie kierujący ruchem wykonuje tylko dla pojazdów skręcających w lewo z jednego kierunku.
2. Po rozpoczęciu ruchu pojazdów skręcających w lewo kierujący ruchem może w tym czasie dawać także inne znaki dodatkowe, w szczególności przyspieszenie ruchu pojazdów czy zezwolenie na skręcenie w prawo przy ruchu zamkniętym.
3. Po wykonaniu czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, kierujący ruchem powinien zmienić kieru-nek ruchu.
§ 13.
1. jeżeli do skrzyżowania zbliża się pojazd uprzywilejowany, kierujący ruchem powinien zapewnić mu bezpieczny przejazd przez zatrzymanie całego ruchu pojazdów i pieszych. W tym celu daje kilka sygnałów gwizdkiem, z jednoczesnym podniesieniem prawej ręki do góry, dając sygnał „uwaga” (rys. 4c).
Rys. 4c
2. Kierujący ruchem w okolicznościach, o których mowa w ust. 1, może zatrzymywać pomocniczo lewą ręką pieszych lub pojazdy zbliżające się z określonego kierunku.
§ 14.
Podczas kierowania ruchem kierujący ruchem może poruszać się po skrzyżowaniu, nie zmienia-jąc jednak pozycji ciała w stosunku do obowiązuzmienia-jącego w danym czasie kierunku ruchu.
a
rozpoczĘcie rĘcznego kieroWania
ruchem
Ręczne kierowanie ruchem drogowym to zajęcie wcale nie takie łatwe, jakby się
wyda-wało na pierwszy rzut oka. Osoba podejmująca się tego zadania musi mieć świadomość tego,
co robi, być pewna swoich umiejętności i tego co chce osiągnąć, wchodząc na skrzyżowanie.
Celem jest przede wszystkim usprawnienie ruchu na skrzyżowaniu, jego ewentualne
odbloko-wanie i dbanie o to, żeby cały czas było przejezdne. Ręczne kieroodbloko-wanie ruchem drogowym
po-winno odbywać się przy wyłączonej sygnalizacji świetlnej (jeżeli takowa jest na skrzyżowaniu).
Pomimo naszej wiary w to, że uczestnicy ruchu znają art. 5 Prawa o ruchu drogowym,
powin-niśmy unikać sytuacji, gdy będziemy kierować ruchem przy włączonej sygnalizacji świetlnej.
Kierujący bardzo często nie są w wystarczającym stopniu skupieni na kierowaniu pojazdem
i na tym co znajduje się w ich najbliższym otoczeniu, więc gdy zobaczą policjanta, który
na-kazuje im wjazd na skrzyżowanie podczas nadawanego czerwonego sygnału świetlnego mogą
być nieco zdezorientowani tą sytuacją, co spowoduje dodatkowe utrudnienia w ruchu.
W zależności od sytuacji zastanej na skrzyżowaniu oraz powodu podjęcia ręcznego
kie-rowania ruchem (nie zawsze musi to być utrudnienie w ruchu) możemy w różny sposób przejść
do jego centralnego punktu. Poniżej przedstawione są dwa „sposoby” przemieszczania się
oso-by kierującej ruchem na środek skrzyżowania. Ryc. 1 przedstawia sposób wejścia na
skrzyżo-wanie w sytuacji, gdy jest ono zablokowane przez pojazdy i interwencja odpowiedniej osoby
jest natychmiast niezbędna w celu jego udrożnienia. Osoba przemieszcza się najkrótszą drogą
do centralnego punktu, skąd będzie najlepiej widoczna dla wszystkich uczestników ruchu.
Ryc. 2 i 2a przedstawia sposób wejścia na skrzyżowanie przy włączonej sygnalizacji
świetlnej (sygnalizacja jest wyłączana przez inną osobę, gdy kierujący ruchem zajmie pozycję
centralną na skrzyżowaniu).
Ryc. 2
a
kieroWanie ruchem na SkrzyżoWaniu
W parach
Kierowanie ruchem na skrzyżowaniu przez dwóch policjantów jednocześnie, na
pierwszy rzut oka wydaje się czynnością bardzo skomplikowaną. Powstaje pytanie, po
co dwóch policjantów, jeżeli jeden doskonale może sobie poradzić. Otóż to nie do
koń-ca prawda. Na skrzyżowaniach dróg jednojezdniowych jeden policjant bez problemu
po-kieruje ruchem, ale są też przecież skrzyżowania bardzo rozległe powierzchniowo, gdzie
przecinają się drogi dwujezdniowe o dwóch i więcej pasach ruchu w jednym kierunku.
W takiej sytuacji, żeby należycie zadbać o bezpieczeństwo swoje, jak i innych uczestników
ruchu, niezbędna jest obecność drugiej osoby.
Załącznik nr 1 § 1 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 6 lipca 2010 r. w sprawie kierowania ruchem drogowym mówi:
Podejmując kierowanie ruchem, policjant lub żołnierz, o którym mowa w ust. 1, zwany dalej „kierującym ruchem”, powinien zająć miejsce na skrzyżowaniu zapewniające jego dobrą widoczność i bezpieczeństwo oraz sprawne i skuteczne wykonywanie czynności związanych z kierowaniem ruchem.
Aby skutecznie zastosować się do tych poleceń na rozległym skrzyżowaniu musi pojawić
się więcej niż jeden policjant. Zajmują oni pozycje, w których będą widoczni dla wszystkich
uczestników ruchu pokonujących to skrzyżowanie, zarówno zmotoryzowanych, jak i pieszych,
a jednocześnie ich własne bezpieczeństwo będzie na najwyższym możliwym poziomie.
Na ryc. 3 i 4 przedstawiono sposoby poruszania się osób kierujących ruchem na
skrzyżo-waniu, ich pozycje względem siebie oraz innych uczestników ruchu.
a
kieroWanie ruchem na SkrzyżoWaniu,
po którym odbyWa SiĘ ruch pojazdóW
SzynoWych
Ręczne kierowanie ruchem na takim skrzyżowaniu nie wymaga od kierującego nim
żad-nych dodatkowych umiejętności. Musi on jedynie zadbać o to, żeby pojazd szynowy w sposób
bezpieczny przejechał przez skrzyżowanie. Może się to wydawać trudne, gdy torowisko
znaj-duje się w jezdni, na pasie ruchu. Pojazd szynowy porusza się wtedy w rzędzie innych pojazdów
i nierzadko jego kierunek poruszania koliduje z kierunkiem poruszania się innych uczestników
ruchu. Poniżej przedstawiono takie przykładowe skrzyżowanie oraz pozycję osoby kierującej
ruchem. Jeżeli do skrzyżowania nie zbliża się pojazd szynowy, kierujący ruchem zajmuje
po-zycję centralną. Opuszcza to miejsce, gdy przez skrzyżowanie będzie przejeżdżał taki pojazd.
Jednakże trzeba pamiętać, aby cały czas starać się być widocznym dla innych uczestników
ruchu. W tej konkretnej sytuacji najlepszym wyjściem z sytuacji będzie przepuszczenie
pojaz-du szynowego w momencie, gdy będziemy przystępować do zmiany kierunku ruchu i swoją
postawą (rys. 4c) będziemy o tym informować kierujących i pieszych.
Rys. 4c
Trzymając prawą rękę cały czas w górze (zakaz wjazdu na skrzyżowanie), dajemy sygnał
kierującemu pojazdem szynowym (po wcześniejszym upewnieniu się) o możliwości
kontynu-owania jazdy. Rozporządzenie w sprawie kierkontynu-owania ruchem drogowym nie precyzuje gestu
jaki powinniśmy pokazać w tej sytuacji. Musi być on jednak czytelny i jednoznaczny dla
kie-rującego pojazdem szynowym.
a
ruch WahadłoWy
Utrudnienia w ruchu pojazdów mogą powstać na drodze z różnych przyczyn,
począw-szy od nieprawidłowego postoju pojazdu do wypadku drogowego włącznie. Jeśli jednak takie
utrudnienie powstaje, to obecny na miejscu policjant powinien w miarę możliwości
przywró-cić płynność ruchu. Gdy na drodze jednojezdniowej dwukierunkowej zablokowany jest jeden
z dwóch dostępnych pasów ruchu, to przy znacznym natężeniu ruchu należy wprowadzić tam
tzw. ruch wahadłowy.
Żeby skutecznie umożliwić przejazd pojazdom stojącym przed miejscem utrudnienia,
po-licjant musi zatrzymać pojazdy jadące po części jezdni, na której pojazdy przemieszczają się
bez zakłóceń. Ważny jest wybór pojazdu. Praktyka wskazuje, że najlepiej byłoby zatrzymać
niewielki pojazd, który łatwo zwalnia i z taką samą łatwością, na sygnał kierującego ruchem
drogowym, opuszcza wskazane miejsce. Niewskazane jest więc wybieranie pojazdów
komuni-kacji zbiorowej (tramwaje, autobusy, trolejbusy) oraz pojazdów długich, ciężkich i powolnych.
Żeby powstrzymać wybrany pojazd od ruchu, policjant powinien przejść w jego
kie-runku. Może to zrobić, w zależności od warunków ruchu, idąc po poboczu lub wzdłuż osi
jezdni, pamiętając, że jego pojawienie się na drodze nie powinno zaskoczyć uczestników
ru-chu. Następnie wyda polecenie zatrzymania się pojazdu przez podniesienie prawej ręki, tak
aby wewnętrzna strona dłoni była zwrócona w kierunku zatrzymywanych pojazdów; dłoń
powinna znajdować się na wysokości głowy lub nieco wyżej. Pojazd należy umiejscowić
w znacznej odległości od miejsca utrudnienia ruchu. Odległość pozostawiona na ruch
pojaz-dów z kierunku przeciwnego powinna umożliwić przejazd pojazdu o znacznych gabarytach.
Jeśli kierujący ruchem zapomni o tym, a pojazd taki pojawiłby się, to mogłoby dojść do
po-ważnego w skutkach utrudnienia w ruchu. Kiedy policjant będzie pewien, że wybrany pojazd
zatrzymał się, może odwrócić się do niego plecami.
Po chwili należy odwrócić się do niego lewą stroną, jednocześnie podnosząc lewą rękę
tak, żeby była zgięta w łokciu pod kątem zbliżonym do prostego. Wewnętrzna strona dłoni
zwrócona do kierującego, którego w ten sposób powstrzymujemy od ruchu (rys.13a).
Rys. 13a
Dlatego uniesienie ręki jest elementem koniecznym do prawidłowego wykonania
opisy-wanej czynności.
Następnie prawą ręką wskazujemy kierującego, któremu zezwalamy na ruch.
Wykonuje-my niezbędną ilość następujących gestów od wyprostowanego ramienia w kierunku
nadjeżdża-jących pojazdów do lewego barku na wysokości twarzy, zginając rękę w łokciu i utrzymując
dłoń pionowo, stroną zewnętrzną do nadjeżdżających pojazdów. Jeśli, zauważalnie, ci
kieru-jący są pewni o otwarciu ruchu, policjant może ponownie odwrócić się plecami do uprzednio
zatrzymanych.
W celu zmiany kierunku otwarcia ruchu policjant powinien przejść w kierunku jadących
pojazdów i wybrać takie miejsce, z którego najłatwiej będzie podać sygnał do ich zatrzymania.
Jednak zanim to zrobi, powinien przypomnieć kierującemu stojącemu za jego plecami o dalszym
powstrzymywaniu się od ruchu. Polecenie to można wydać gestem polegającym na odwróceniu
się do niego lewą stroną, jednocześnie podnosząc lewą rękę, tak żeby była zgięta w łokciu pod
kątem zbliżonym do prostego. Wewnętrzna strona dłoni zwrócona do kierującego. Jeśli, zdaniem
policjanta, takie przypomnienie, z uwagi na rozległość utrudnienia w ruchu, nie jest wystarczające,
to polecenie takie można podać słownie, np. „proszę ruszyć dopiero na moje polecenie”. Sygnał
do zatrzymania tych pojazdów podajemy w podobny sposób jak poprzednio, z tym że zmienia się
miejsce ustawienia pojazdów powstrzymywanych od ruchu. Ustawiamy je na pasie ruchu,
któ-rym poruszały się przed miejscem utrudnienia. Po tej czynności należy upewnić oczekujących
o otwarciu ruchu dla ich kierunku. W tym celu należy stanąć tuż przy osi jezdni, podnosząc
lewą rękę, tak żeby była zgięta w łokciu pod kątem zbliżonym do prostego. Wewnętrzna
stro-na dłoni zwrócostro-na do kierującego, którego w ten sposób powstrzymujemy od ruchu.
Następ-nie, w sposób omawiany wcześniej, prawą ręką wskazujemy kierującego, któremu zezwalamy
na ruch. Po otwarciu ruchu z tego kierunku wracamy do usystematyzowania ruchu zastanego
przed rozpoczęciem kierowania ruchem i jeśli to konieczne powielamy przedstawione
czynno-ści, aż do upłynnienia ruchu pojazdów.
Wahadłowo kierować ruchem mogą również dwaj policjanci. Przy takiej sytuacji każdy
z policjantów zajmuje się pojazdami nadjeżdżającymi z jednego kierunku. Obserwując
partne-ra, odpowiednio zamyka lub otwiera ruch (ryc. 6 i 7). Jeśli występuje sytuacja, że policjanci ci
nie widzą siebie wzajemnie, to zaleca się korzystanie z łączności radiowej lub innej. Służy ona
do informowania partnera o ostatnim pojeździe jadącym w jego stronę. Poinformowany wie, że
kiedy ten pojazd minie go, to może on otworzyć ruch pojazdów ze strony, którą zabezpiecza.
a
Ryc. 6
Ryc. 7
