walłkoimt
rwwe
M . M o ś c i c k i
|
rwoymmt,
J. W i t e k
i&foobze
O G R Ó D E K
S Z K O L N Y
W NAUCE
I WYCHOWANIU
II
29
O G R Ó D E K S Z K O L N Y
N A U C E I W Y C H O W A N I U
II
D o ln o ś lą s k a B ib lio te k a P o d a g o g ic jn a
ftlB LJO TEK A NAUCZYCIELA SZKOŁY POW SZECH N EJ
„ J a k r e a l i z o w a ć n o w e p r o g r a m y s z k o l n e ” .
P o d red a k cją 3 c n e d y k ta K ubskiego. 1. D r. J . Balicki. O blicze now ych progr& sów .
2. J M ir W o M ło . Z agadnienia w ychow aw cze w now ych
pro-J
ra m a c h .I. Drzewiecki. W ychow anie o b y w atelsk o -p ań atw o w e w no.
w ych program ach.
4. S l. M aekow tkt. W ychow anie g o sp o d a rc ze w now ych pro g ra
m ach.
5. B. K ubiki Nowe program y a tw ó rcz o ść nauczyciela.
6
. M . Kotarbiński. O rganizacja pracy w kl. I n a p o d ataw ie no-w ego program u.
7. S t. Dobranltekl. O rganizacja p racy w kl. U na p o d sta w ia no-
w ego program u.
8*9. J . p u n c e wieżowa. J a k realizow ać now y program języka pol skiego.
10-11. D r. W. H o u o w tk a . Jnk realizow ać now y program hiatorji, 12-13. li. D udkóuna l J . Strzelecka. J u k realizow ać now y program
m atem atyki.
14. J . C zt/tlow tkl. J a k realizow ać now y program p rzy ro d y m artw ej.
15-16. T M aazntr. la k realizow ać n o w y program śpiew u. 17. l*rof. Dr. / . Kuchta. P sychologja w iejskiego dziecka.
18. S t. Wiąeek i J. CicpieletMki, C z y ta n ie w szkole p ow szechnej
(Przykłady lakcyi).
19. S l. Dobra niecki. M. Kolarbintki i A l. Litw in. C zytanie i piaanie
w klaaie I-ej,
20. S l. W’iqeek. Ć w iczenia piśm ienne w szkole.
21. A . M a tu r. Ć w iczenia z z a k re su g eo m etrji w now ym program ie.
22. S t. Dobranieeki. Inscenizacjo w szkole.
23. E. Boukotow tka i M . Kolarbintki. Ć w iczenia t zak resu geografji
i przyrody cz. I.
24. F. Boukotow tka I St. Kolarbintki. Ć w iczenia z z a k re su geografji
i przyrody cz. II.
25. C t Karp. R ealizacja p rogram u nauki rysunku.
26. M . 1'iwowarezgk. Z ajęcia p rak ty c z n e z z a k re su rękodzieła.
27. K. Greb. P om ocą naukow e, ich isto ta i stosow anie.
28. M . Mościcki i J . Witek. O g ró d ek szkolny w w ychow aniu i n a
uczaniu. cz. I.
29. M . M oieicki i J . Witek. O g ró d ek szkolny w w ychow aniu I n a
uczaniu. cz. II.
30. A L Litwin. O rganizacja w ycieczek n a p o d sta w ie now ych p ro
gram ów . cz. I.
31. A l. Litw in. O rg an izacja w ycieczek n a p o d sta w ie now ych p ro
gram ów . cz. II.
32. A l. U tw ln. S am odzielność dzieck a w realizacji now ego p ro
gram u.
33. T . Szczerba. Nauczanie p o d sta w gram utyki języ k a polskiego
J A K R E A L I Z O W A Ć
c*qN O W E P R O G R A M Y S Z K O L N E
M. M O Ś C I C K I i J. W I T E K
O G R Ó D E K S Z K O L N Y
W N A U C E I W Y C H O W A N IU
im /Y
/ yN A K Ł A D
G E B E T H N E R A I W O L F F A
W A R S Z A W A
A 39^
L
Sir. Ogólne u w a g i ... O glebie i jej u p r a w i e ... O r o ś l i n i e ...8 O grządkach ... 9 P ł o d o z m i a n ...10 K apusta i o g ó r k i ... 12 Korzeniowe, cebula, p o m i d o r y ... 14 S t r ą c z k o w e ... . . . 17O części dekoracyjnej ogródka i roślinach ozdobnych . . 18
O dziale o w o c o w o - ja tf o d o w y m ...20
Inspekt i r o z s a d n i k ... 21
Kompost ... 25
D o n i c z k o w e ... 26
O roślinach lekarskich, pr/om yslow ych, truskaw niku i dziale botanicznym ... 30
Nawozy sztuczne . ...33
Rozkład najważniejszych prac w ogródku w czasie z ewcntual-nem uwzględnieniem klas . ... 36
Biblioteczka ogrodnicza w « z k o l c ... 39
O rganizacja p ra c y w ciągu ro k u szkolnego . . . . 41
Fragm enty z pracy w klasie p i e r w s z e j ... 49 Fragm enty t pracy w klasie d r u g i e j ... 5 9
1 9 3 4 _____ ___________ D rukarnia ..A r^ o u a ". St. Szulc i S-ka. Kacza 7. T el. 5-01-91,
1. O g ó ln e u w a g i. P o m im o is t n ie n i u o l b r z y m i e j l i t e r a t u r y o g r o d n ic z e j — p o s ta n o w iliś m y w p r o c y n i n i e j s z e j p o d a ć w k r ó t k i m r o z d z i a l e n a j w a ż n i e j s z e w ia d o m o ś c i p r a k t y c z n e , g d y ż s a m e t y l k o r o z w a ż a n i a o p o ż y t k u d l a w y c h o w a n i a z p r a c y w o g r ó d k u n i c s t a n o w i ł y b y c a ł o ś c i ; z r e s z t ą w ie m y , ż e w i d u n a u c z y c ie li p r a c u j e w t a k i c h w a r u n k a c h , w k t ó r y c h o t r z y m a n i e j a k i e j ś k s ią ż k i z t e j d z i e d z i n y n i c z a w s z e j e s t m o ż liw e . N a w s tę p ie z w r a c a m y u w a g ę , iż w p r a c y w o g r ó d k u m a m y d o c z y n i e n i a p r ó c z n a r z ę d z i p o m o c n ic z y c h — / t w o r a m i ż y w e m i, k t ó r e w y m a g a j ą o d n a s c i ą g ł e j o p ie k i i t o o p i e k i ś w ia d o m e j , c e lo w e j . D la t e g o n i e m o ż n a w o g r o d z i e w y k o n y w a ć p r a c s z a b lo n o w o , n a ś l a d u j ą c ś l e p o c z y n n o ś c i. a l e t r z e b a r o z u m i e ć d o k ł a d n i e i c h i s t o t ę i c e l, a w t e d y |>o k i l k u l e t n i e j p r a k t y c e i p o z n a n i u m i e js c o w y c h w a r u n k ó w t e r e n o w y c h o s ią g n ie m y t a k i e z d o b y c z e f a c h o w e , k t ó r e p o z w o lą n a m p e w n i e k i e r o w a ć o g r ó d k i e m i o t r z y m y w a ć w y n i k i s w e j p r a c y w p o s t a c i d o b r y c h p lo n ó w , c z y t o w g r u p ie r o ś lin w a r z y w n y c h , k w i a t o w y c h , c z y te ż d r z e w o w o c o w y c h : b e z p lo n ó w b o w ie m c a ł a p r a c .i m i a ł a b y z n a c z e n i e w s w e j is to c ie f o r m a l n e j w r ę c z p r z e c i w n e , n iż c h c e m y — b y ł a b y w p r o s t s z k o d liw a d l a s a m e g o w y c h o w a n i a , g d y ż b r a k ł o b y te g o w a ż n e g o p i e r w i a s t k a , j a k i m j e s t c e l w e w s z y s t k i c h p o c z y n a n i a c h lu d z k i c h , a w ię c i w p r a c y d z ie c i. 5
2 . O g le b ie i j e j u p r a w ie . J e ż e l i c h o d z i o g le b ę , t o n i e w y s t a r c z y p o z n a n i e je j c z ę ś c i s k ł a d o w y c h , j a k i e m i b ę d ą p r ó c h n i c a , p ia s e k , g lin a , w a p n o , w o d a , p o w ie tr z e , d r o b n o u s t r o j e i I. p . — a le t r z e b a z o r j e n t o w a ć s ię w p r z y b li ż o n e j ilo ś c i p o s z c z e g ó ln y c h s k ł a d n i k ó w ; n a l e ż y la k ź e m ie ć ś w ia d o m o ś ć te g o , ż e g le b a n ie j e s t t y l k o s i u n ą p e w n y c h c i a ł c h e m i c z n y c h , a l e ż e j e s t lo ś r o d o w is k o ż y c ia , w k l ó r e m p r o c e s y f iz y k o - c h e m ic z n e p o d w p ły w e m d r o b n o u s t r o j ó w , j a k r ó w n i e ż is t o t w y ż e j z o r g a n i z o w a n y c h , z a r ó w n o z e ś w i a t a r o ś lin n e g o , j a k i z w ie r z ę c e g o — z a c h o d z ą s t a l e , i ż e ś w i a t o r g a n i c z n y j e s t ty m c z y n n i k i e m . k t ó r y d e c y d u j e o j a k o ś c i g le b y ; r o z w ó j o r g a n iz m ó w r ó w n i e ż z w i ą z a n y j e s t ś c iś le i z a le ż n y <m1 c z y n n i k ó w f iz y c z n y c h — j a k w ilg o tn o ś ć , t e m p e r a t u r a , c z ę ś c i m in e r a ln e , d o - s t ę p p o w ie t r z a ( p r z e w i e t r z a n i e ) , s p o s ó b u k ł a d u c z y s te k ( s t r u k t u r a f iz y c z n a ) i t . p. P r z e to g l e b a j e s t w y p a d k o w ą t y c h w s z y s t k i c h c z y n n i k ó w w c z a s i e — z a r ó w n o b io ty c z n y c h . k lim a t y c z n y c h , j a k i f i z y k o - c h e m ic z n y c h . T e o s ta t n ie c z ło w ie k p r z e z p e w n e c z y n n o ś c i m o ż e w d u ż e j m ie r z e z m ie n i a ć , a p r z e t o p o ś r e d n i o w p ł y w a ć n a p r o c e s y g lc b o - I w ó r c z e , z a c h o d z ą c e p o d w p ły w e m ś w i a t a o r g a n ic z n e g o : m o ż e w ię c w y d a t n i e z m ie n i a ć j a k o ś ć g le b y — b i o r ą c p r a k t y c z n i e — z m i e n i a ć j ą p o d w z g lę d e m u r o d z a j n o ś c i . Ś r o d k a m i n a s z e m i w t y c h z a b ie g a c h s ą : t . N a w o ż e n ie p o d r ó ż n e m i p o s ta c i a m i — n a w o z y n a t u r a l n e ( o b o r n i k ) , n a w o z y p o m o c n ic z e , c z ę s t o s z t u c z n e m i z w a n e — s o le m i n e r a l n e ; n a w o z y z i e lo n e — łu b i n , s e r a d e l a i i n n e m o ty lk o w e . 2 . M e c h a n ic z n a u p r a w a — j a k t o o r k a c z y k o p a n i e , b r o n o w a n i e . g r a b i e n i e — s ł o w e m w s z y s t k i e z a b ie g i, z m ie n i a j ą c e f i z y c z n ą s t r u k t u r ę w i e r z c h n i e j w a r s t w y g le b y — p r o w a d z ą g łó w n ie d o z m a g a z y n o w a n i " w n i e j w o d y i u ł a t w ie n ia d o s t ę p u p o w ie t r z a .
T c d w a s k ł a d n i k i g le b y w n a j w y ż s z y m s t o p u . u d e c y d u j ą o w s z y s t k i c h z j a w i s k a c h w g le b ie — b e/, n i c h n ie m o g ł a b y ż y ć ż a d n a r o ś l i n a , n i e m o g ło b y b y ć m o w y o g le b ie j a k o t a k i e j , a z a t e m g r o s n a s z y c h p r a c w g le b ie s p r o w a d z a s ię w g r u n c i e r z e c z y d o z a b ie g ó w , z a b e z p ie c z a ją c y c h t e d w a s k ła d n ik i. W z a le ż n o ś c i w ię c o d te g o , n a j a k i e j g le b ie i w j a k i m c z a s ie , j a k i r ó w n i e ż , c z ę ś c io w o , p o d j a k i e r o ś l i n y — w s z y s t k ie n a s z e p r a c e m e c h a n i c z n e b ę d ą s i ę r ó ż n i ł y o d s ie b ie : j e ż e li n p . b ę d z ie m y p r z e p r o w a d z a l i o r k ę ( c z y k o p a n i e ) n a z i m ę . t o w i n n i ś m y p a m ię t a ć , ż e m a o n a b y ć g ł ę b o k a i ro la w i n n a p o z o s t a ć p r z e z z i m ę w g r u b y c h , o s t r y c h s k ib a c h , a b y w ła ś c iw e j u p r a w y d o k o n a ! m róz. ( f iz y c z n e d z i a ła n ie n i s k i c h t e m p e r a t u r n a w o d ę ) . T a s a m u o r k a n a w io s n ę w i n n a b y ć m o ż liw ie p ł y t k a - w p r z e c i w n y m b o w ie m r a z ie p r z e s u s z y m y g le b ę . Z a r ó w n o |»o o r c e z im o w e j, s k o r o t y l k o u stą p ią , m r o z y i g l e b a z l e k k a o b e s c h n ie , j a k i z a r a z p o w i o s e n n e j w in n iś m y b r o n ą c z y g r a b i a m i z d r u p a ć n a j- z e w n ę l r z n i c j s z ą w a r s t w ę g le b y — b y z a k r y ć o t w o r y , a te m s a m e m z a t r z y m a ć w y p a r o w y w a n i e w o d y . N a o g ó ł m u s i m y p r z y j ą ć z a s a d ę , iż g le b a w c z a s i e w e g e t a c j i r o ś lin m a b y ć : „ z w i e r z c h u p u l c h n a - s p o d e m / b i t a ” . U t r z y m u j ą c t a k ą s t r u k t u r ę , z a b e z p ie c z y m y w o d ę i u m o ż l iw im y s t a ł y d o p ły w p o w i e t r z a d o w a r s t w y , w k t ó r e j m ie ś c i s ię w ię k s z o ś ć k o r z e n i r o ś lin . N ic m o ż e m y t u w d a w a ć s ię w s z c z e g ó ło w e w s k a z ó w k i, j ji k r ó w n i e ż w ic h u z a s a d n ie n ie , g d y ż r a m y k r ó t k i e g o r o z d z i a ł u n a t o n i e p o z w o lą — w k o ń c u p r a c y p o d a m y c z y t e l n i k o w i w y k a z l i t e r a t u r y f a c h o w e j. C h c ie lib y ś m y t y l k o z w r ó c i ć u w a g ę , iż d o t y c h p o z o r n i e p r o - s t y c h i m e c h a n i c z n y c h p r a c t r z e b a p o d c h o d z ić z c a ł ą ś w i a d o m o ś c i ą i / r o z u m i e n i e m i c h z n a c z e n i a w k a ż d y m w y p a d k u , a z a t e m m u s z ą o n e b y ć w y k o n a n e c e lo w o , g d y ż w p r z e c i w n y m r a z i e z n is z c z y ć m o ż e m y s o b ie w v n i k i c a ł o r o c z n e j n a s z e j p r a c y w o g ro d z ie .
7
3 . O r o ś lin ie . Z n a j o m o ś ć b u d o w y i f iz jo lo g ji r o ś l i n j e s t r ó w n i e ż n i e m n i e j w a ż n a o d r o z u m i e n ia p o d ło ż a , n a k t ó r e m m a j ą r o ś l i n y r o s n ą ć . N a t e w ia d o m o ś c i o g ó l n e n i e b ę d z ie m y ł u p o ś w ię c a li m i e j s c a , g d y ż is t n i e j ą n a t o p o d r ę c z n i k i b o t a n i k i o g ó ln e j, k t ó r e z r e s z t ą w s z y s c y n a u c z y c i e l e z n a j ą , c h o ć b y w z a k r e s ie s e m in . n a u c z . P r z y p o m i n a m y t u n a t o m i a s t b a r d z o o g ó ln ie t y l k o n n j w a ż n ie js z e , j a k p o b i e r a n i e j> o k a rm ó w z g le b y i p o w ie tr z a , c o u ł a t w i n a m o m ó w i e n i e w s k r ó c e n i u s p r a w y n a w o ż e n ia , j a k r ó w n i e ż — z a g a d n i e n i a g ę s to ś c i s ie w u — c z y s a d z e n i a ; s p r a w y t e d e c y d u j ą w d u ż e j m i e r z e o ż y w i e n i u s ię r o ś lin , a w ię c i o p lo n a c h . R o ś lin a p o b ie r a p o k a r m y z d w ó c h ś r o d o w i s k — z g l e b y i a t m o s f e r y . Z g le b y p o b ie r a w o d ę i c i a ł a m i n e r a l n e p r ó c z w ę g la , k t ó r y p o b ie r a z p o w i e t r z a w p o s t a c i d w u t l e n k u w ę g la ( C 0 - ) i t y l k o w o b e c ś w i a t ł a s ło n e c z n e g o . Z g le b y s k ł a d n i k i m i n e r a l n e m o ż e p o b i e r a ć t y l k o w p o s ta c i o d p o w i e d n i o s k o n c e n t r o w a n e g o r o z t w o r u w o d n e g o , a w ię c m o g ą p r z e j ś ć d o r o ś l i n y t y l k o c i a ł a r o z p u s z c z a ln e w w o d z ie . W s k u t e k te g o w y ł a n i a s i ę t e r a z z a g a d n i e n i e n a w o ż e n ia . N a w o z y n a t u r a l n e w c h w i l i ic h d a w a n i a d o g le b y są m a s ą o r g a n i c z n ą , ś w ie ż ą , a z a t e m n i e r o z p u s z c z a l n ą w w o d z ie , a l b o t y l k o w m i n i m a l n y m s t o p n i u . D o p ie r o p o p e w n y m c z a s i e w g le b ie p r z e z d r o b n o u s t r o j e z o s ta n ą p r z e r o b i o n e ( z m i n e r a li z o w a n e i i w t e j p o s ta c i b ę d ą p o b r a n e p r z e z r o ś l i n y ; a z a t e m m u s i m y j e d a w a ć p o d r o ś l i n y n a j a k i ś c z a s p r z e d s ie w e m — m i a n o w i c i e w je s ie n i p o d s ie w w i o s e n n y ; p r z y t e m p a m i ę t a ć n a l e ż y , ż e n i e m o g ą o n e b y ć g ł ę b o k o p r z e o r a n e , g d y ż w ty m w y p a d k u p r o c e s m i n e r a l i z a c j i z o s ta łb y w s t r z y m a n y .
J e ż e li c h o d z i o n a w o z y m i n e r a l n e , t o r ó w n i e ż n a le ż y p r z e s tr z e g a ć t e r m i n ó w ic h d a w a n i a c h o ć n i e z a c h o d z i t u p r o c e s m i n e r a l i z a c j i , a l e r e a k c j e c h e m i c z n e w w ie l u r o d z a j a c h ł y c h n a w o z ó w m u s z ą s i ę o d b y ć u p r z e d n i o g d y ż w p i e r w o t n e j p o s t a c i c i a ł a t e a l b o n i e s ą p r z y s w a j a l n e p r/.e z r o ś lin ę , a l b o te ż w s p o m n i a n e r e a k c j e m o g ą b y ć z g u b n e d la ż y w y c h k o r z e n i r o ś lin . S z c z e g ó ło w e w s k a z ó w k i z n a j d z i e m y w p o d r ę c z n i k a c h f a c h o w y c h — l u b le ż w u l o t k a c h , k t ó r e m o ż n a o tr z y m a ć b e z p ł a t n i e p r z y z a k u p i e t y c h n a w o z ó w w- k a ż d e j s p ó łd z ie ln i r o ln ic z o - h a n d lo w e j. N a z a k o ń c z e n i e t y c h u w a g d o d a j e m y , iż n a w o z y z ie l o n e d o s t a r c z a j ą g le b ie z a s a d n ic z o z w ią z k ó w a z o to w y c h , 11. b . b a r d z o w a ż n y c h d l a r o ś lin i b a r d z o t r u d n o u t r z y m u j ą c y c h s ię w g le b ie , i że w o g ó le p r z y n a w o ż e n iu c z ę s t o je d e n t y p n a w o z u n i e w y s t a r c z y , a w ię c k o n ie c z n e b ę d z ie u z u p e ł n i a n i e j e d n y c h d r u g ie m i. O la w y c z e r p a n i a z a g a d n i e n i a p o b i e r a n i a p o k a r m ó w p r z e z r o ś l i n ę m u s i m y je s z c z e p o d a ć , iż g ę s to ś ć s ie w u c z y s a d z e n ia s to i z a r ó w n o w z w ią z k u z p o b i e r a n i e m p o k a r m ó w z g le b y , j a k i w ę g l a z p o w i e t r z a ; o d le g ło ś c i z a t e m m i n i m a l n e b ę d ą z a l e ż a ł y z a r ó w n o o d z a s ię g u k o r z e n i d a n e j r o ś lin y , j a k i w y m a g a ń je j c o d o n a s i l e n i a ś w i a t ł a , g d y ż t o j e s t n i e z b ę d n e d o p r z y s w a j a n i a w ę g la : p o d t y m o s t a t n i m w z g l ę d e m r ó ż n e g a t u n k i r o ś lin m a j ą r ó ż n e w y m a g a n i a ; t. n p . c e b u l a p r z y n a jm n i e js z e m z a c i e n ie n iu n i e w y d a d o s t a t e c z n y c h p lo n ó w . W d a l s z y m c i ą g u p o d a m y je s z c z e s p is r o ś lin , m a j ą c y c h z n a le ź ć s i ę w o g r ó d k u , i s z c z e g ó ło w e w s k a z ó w k i d o ic h u p r a w y . 4 . O g r z q d k (ic h . S z e r o k o ś ć g r z ą d k i w w a r z y w n i k a c h p r z y j ę t o w o g r o d n i c t w i e n a 1 m . 2 0 c m .; w s z ę d z ie , g d z i e s ię m ó w i o g r z ą d c e , 0
c z y t o p r z y p o d a w a n i u ilo ś c i r z ą d ó w r o ś lin , c z y te ż ilo ś c i n a s i o n a l b o n a w o z u , z a w s z e m a s i ę n a u w a d z e t ę s z e r o k o ś ć . P o z a t e m c a ł a p o w i e r z c h n i a g r z ą d k i w i n n a t w o r z y ć j e d n ą p ła s z c z y z n ę , b e z w k lę ś n ie ń c z y b e z p o c h y ł o ś c i k u b o k o m ; w y s o k o ś ć , m i c r / i |c o d p o w i e r z c h n i d o d n a b r ó z d y lu b ś c ie ż k i, n i e p o w i n n a p r z e k r a c z a ć ó c m . T e w a r u n k i n a l e ż y z a c h o w a ć z e w z g lę d u n a w o d ę , k t ó r e j z n a c z e n i e j u ż p o d k r e ś la liś m y . Z a s a d n ic z o b r ó z d a , k t ó r e j s z e r o k o ś ć w i n n a w y n o s ić 3 0 , — a w o g r o d z i e s z k o l n y m i 4 0 c m ., n i e p o w i n n a b y ć t r a k t o w a n a j a k o o d p ły w d l a w o d y d e s z c z o w e j, a l e j a k o d r o g a . z k t ó r e j b ę d z ie m y m ie li s w o b o d n y d o s tę p d o r o ś lin n a g r z ą d c e ; je ż e li m a m y t e r e n , k t ó r y m o ż e b y ć z a l a n y w c z a s ie o b f i t s z y c h o p a d ó w — t o n a l e ż y r a c z e j p r z e p r o w a d z i ć z a w c z a s u k i l k a o d p o w i e d n i e j g łę b o k o ś c i r o w k ó w , a b r ó z d y r o b i ć n o r m a l n e j g łę b o k o ś c i. N a w y ż s z y c h i s u c h s z y c h t e r e n a c h w y s ta r c z y b r ó z d y t y l k o p r z e d e p ta ć . D o w y k o n a n i a t y c h p r a c m u s i m y m ie ć d w a s z n u r y , k t ó r y c h d ł u g o ś ć z a le ż n a b ę d z ie o d d łu g o ś c i e w e n t u a l n y c h g r z ą d e k , u w i ą z a n e k o ń c a m i d o z a o s t r z o n y c h p a l i k ó w ; g r a b ie ż e la z n e i ł o p a t ę c z w o r o k ą t n ą , p r ó c z te g o d w a p r ę t y lu b lis te w k i d łu g o ś c i 1 m . 2 0 c m . d o j e d n o c z e s n e g o o d m ie r z a n i a s z e r o k o ś c i w d w ó c h k o ń c a c h g r z ą d k i . G r z ą d k i w o g r o d z ie s z k o l n y m m o g ą m ie ć w p e w n y c h w y p a d k a c h s z e r o k o ś ć 1 m ., a n a w e t 8 0 c m ., a m ia n o w ic i e w te d y , g d y b ę d ą p r z e z n a c z o n e w y ł ą c z n i e d l a d z ie c i m n ie js z y c h . 5. P f o d o : m ia n . P r z e d p r z y s t ą p i e n i e m d o p r a k t y c z n y c h w s k a z ó w e k u p r a w y p o s z c z e g ó ln y c h r o ś lin — z a jm i e m y s i ę p o k r ó t c e z a g a d n i e n i e m p ł o d o z m ia n u . t . j . k o n ie c z n o ś c ią r o z b ic ia o g r ó d k a n a c z ę ś c i, n a k t ó r y c h b ę d z ie m y s a d z il i lu b w y s ie w a li z r o k u n a r o k p o s z c z e g ó ln e g r u p y w a r z y w , w z a le ż n o ś c i od ic h w y m a g a ń p o k a r m o w y c h .
N a j r a c j o n a l n i e j s z y b y ł b y p o d z i a ł c z te r o p o lo w y . Z e w z g lę d u n a ło . iż n a z b y ł m a ł y c h t e r e n a c h , ja k ie c z ę s t o b ę d z i e m i a ł d o d y s p o z y c ji n a u c z y c i e l , t r u d n o s p r o s t a ć ty m w y m a g a n i o m o g r a n i c z y m y s ię , b e z w ie l k ie j s z k o d y d l a w y n i k ó w , d o p o d z i a ł u t r ó jp o lo w e g o . W n a j m n i e j s z y m n a w e t o g r ó d k u m o ż e m y z r o b i ć c h o ć b y t y l k o t r z y g r z ą d k i, k t ó r e b ę d z ie m y t r a k t o w a l i w c z a s ie j a k o o d d z i e l n e |x > lc tk a. N a o z e m t o p o le g a ’ D la p r z y k ł a d u w e ź m ie m y j a k i ś t e r e n , k t ó r y n i c b y ł u p r a w i a n y . R o z b ija m y g o n a t r z y r ó w n e c z ę ś c i. N a p ie r w s z ą , n a j l e p i e j w je s ie n i, k ł a d z i e m y o b f ic i e n a w ó z ( k o ń s k i ) ; n i e m a j ą c g o , d a j e m y i n n y z w a r u n k i e m , że n a w io s n ę u z u p e ł n i m y g o p o m o c n ic z c m i n a w o z a m i a z o to - w e in i ( ilo ś ć w l i t e r a t u r z e f a c h o w e j) . N a te m p o le tk u n a w io s n ę d a m y r o ś l i n y k a p u s t n e i o g ó r k i. W n a s t ę p n y m r o k u d a j e m y id e n ty c z n e n a w o ż e n ie n a d r u g i e jH ile tk o i r o ś l i n y z p o le tk a p ie r w s z e g o ; n a p ie r w s z e m z a ś w d r u g i m r o k u , b e z n a w o z ó w , d a m y r o ś l i n y k o r z e n i o w e . j a k : m a r c h e w , b u r a k i , p i e t r u s z k ę o r a z c e b u lę i p o m i- d o r y . W t r z e c im r o k u u p r a w ę z p ie r w s z e g o p o le tk a z a s t o s u j e m y n a tr z e c ie m p o l e t k u ; k o r z e n io w e w r a z r c e b u la , i |>om i- d o r a m i p r z e s u w a m y n a d r u g i e , a n a p ie r w s z e s tr ą c z k o w e. W l a t a c h n a s t ę p n y c h z a c z y n a m y o d p o c z ą l k u , a w ię c o k r e ś l o n a u p r a w a i g r u p a r o ś lin b ę d ą z m ie n i a ły s i ę c o tr z y l a t a , c o z i l u s t r u j e n a m w y k r e ś l o n y s c h e m a t:
I pole II pole III pole k orzen io w e, cebula
k ap u a tn e i ogórki 1 strączkow e pom idory
C z tc r o p o ló w k a z a ś s c h e m a t y c z n i e p r z e d s t a w i a s ię n a s tę p u ją c o :
1 pole II pole III pole IV pole k ap u stn e c tb u la #
i 1 k o rio n io w e •tr^czkow e ogórki pom idory
W p r a k t y c e j e d n a k p r a w d o p o d o b n i e b ę d z i e m y m ie li d o c z y n i e n i a z t e r e n e m j u ż u p r a w i a n y m . M u s im y w ię c d o w ie d z ie ć się . c o r o s ło c h o ć b y t y l k o w r o k u |> o p r/c < ln im i j a k i e b y ł o n a w o ż e n ie , b y m ó c z a s to s o w a ć z a s a d ę p lo d o z m ia - n u — m o ż liw ie n a j r a c j o n a l n i e j . O s t r z e ż e m y t y l k o p r z e d u p r a w i a n i e m w p ie r w s z y m r o k u p o m id o r ó w , o ile o n e p o p r z e d n i o t a m b y ł y . lu b . c o się n a j c z ę ś c ie j z d a r z a , o ile b y ł y u p r a w i a n e z i e m n i a k i, g d y ż c z e r n i e n i a o w o c ó w u n i k n ą ć s i ę n i c d a . T a k s a m o n a le ż y p o w s t r z y m a ć s i ę w c i ą g u p r z y n a j m n i e j je d n e g o tr z e e h le c i a ł u p r a w ą k a p u s t n y c h , o il e te r e n o t r z y m u j e m y p o k a p u ś c ie , b o b a r d z o p r a w d o p o d o b n e b ę d z i e z j a w i e n i e s i ę g r o ź n e j d la k a p u s t y c h o r o b y , z w a n e j k i ł ą k a p u ś c i a n ą . Z t y c h w z g lę d ó w , j a k r ó w n i e ż i p r z e / w z g lą d n a w i e l c e p r a w d o p o d o b n e z a c h w a s z c z e n ie t e r e n u , n a j l e p i e j w p i e r w s z y m r o k u b y ł o b y w y s i a ć j a k i e ś / b o ż e ł u b r o ś l i n ę p a s t e w n ą t a k g ę s to , b y o b o k u n o r m o w a n i a s t a n u n a w o z o w e g o g le b y — o d c h w a ś c i ć ją . 6 . K a p u s t n e i o g ó r k i. K a p u s t!/. Z a s a d n ic z o w y r ó ż n i a m y d w ie g r u p y k a p u s t z w y k ł y c h ; m i a n o w i c i e : w c z e s n ą i p ó ź n ą . D o p i e r w s z e j z a li c z a m y n a s t ę p u j ą c e o d m i a n y : „ W a rs z a w s k a * * i ..W o l s k a n r . I " . R o z s a d ę t y c h k a p u s t b ę d z ie m y s a d z il i c o 4 0 c m .
w r z ę d z ie , z a c h o w u j ą c 5 0 c m . r z ą d o d r z ę d u . W d r u g i e j g r u p i e u w z g l ę d n i m y : ..A m a g ie r " i . B ru n sz w ic k ą * * . T e z a r a d z i m y w r z ę d z i e c o 5 0 c m . a r z ą d o d r z ę d u 6 0 c m . D o b r z e j c s l , g d y j u ż k a p u s i a r o z w i n i e n o w e liś c ie , ino* ły c z k a p ł y t k o j ą o k o p a ć , i l o n i e j e d e n r a z . P o d c z a s h o d o w li w s z y s t k i c h k a p u s t n y c h n a l e ż y p a - m ię la ć o s ia łe m n is z c z e n iu j a j e c z e k i g ą s ie n i c „ b i e l i n k a k a - p u s t n i k a " . i n n e k a p u s t y , j a k k a l a f j o r y , k a p u s t ę B ru k se lsk ą * * , k a p u s t ę c z e r w o n ą p o m i j a m y z u w a g i n a n i e p o ż ą d a n e r o z p r a s z a n i e s i ę p o c z ą t k u j ą c e g o h o d o w c y n a w ie le g a t u n k ó w ro - ś l i n . K to z a ś c h c i a ł b y s i ę z a j ą ć h o d o w l ą t y c h g a t u n k ó w k a p u s t — teg«» o d s y ła m y p o w s k a z ó w k i d o p o d r ę c z n i k a : ..H o d o w la w a r z y w " , J ó z e f B r z e z i ń s k i, N a k ł. G e b e th n e r a i W o lff a . P o s p r z ę c ie w c z e s n e j k a p u s t y , c o o d b ę d z ie s ię w k o ń c u c z e r w c a i lia p o c z ą t k u lip c a . n a l e ż y z ie m ię p ł y c i u t k o p r z e k o p a ć i r o z g r a b i ć . a p ó ź n i e j w y s ia ć s z p i n a k w c z t e r y r z ę d y , n a g r z ą d c e o d m i a n y : . .d e G audry** l u b „N obel**. Z a m i a s t s z p i n a k u m o ż e m y d a ć r z o d k i e w k ę ( „ D łu g ą , b i a ł ą lodow ą** a lb o ..R ó ż o w ą z b i a ł y m k o ń cem * * ), s i e j ą c j ą g r z ą d k a m i c o 10 c m . B ę d z i e t o t a k z w a n y p o p lo n . Z ie m ia n i e b ę d z ie le ż a ła o d ło g ie m i u le g a ła z a c h w a s z c z e n i u , a p r ó c z te g o d a m y p r z e k ł a d , ju k n a j e k o n o m i c z n i e j n a l e ż y j ą w y z y s k a ć . O g ó r k i. P r a w d o p o d o b n i e c z ę ś ć p ie r w s z e g o p o le tk a p r z e z n a c z y m y p o d o g ó r k i. N a g r z ą d c e w y z n a c z y m y ś r o d k ie m n ie g łę b o k i r o w e k , z r o b i o n y k o ń c e m t r z o n k a o d g r a b i w z d łu ż g r z ą d k i : g d y w z e jd ą , p r z e r y w a m y je . z o s t a w i a j ą c n a j s i l n i e j s z e w o d le g ło ś c i 2 0 c m . W c z a s i e w z r o s t u p ę d y b ę d z ie m y r o z k ł a d a l i n a b o k i. D o b r ą o d m i a n ą s ą P rz y b y sz e w sk ie * * . B ę d z i e m y s ia li j e m i ę d z y 8 15 m a j a . C e le m o t r z y m a n i a w c z e ś n i e js z y c h o w o c ó w d o b r z e j e s t o g ó r k i s a d z ić z r o z s a d y p o 15 m a j a ( S e r w a c y . B o n ifa c y . P a n k r a c y ) , k t ó r ą m o ż
n a w y h o d o w a ć w m a ł y c h d o n i c z k a c h , a n a w e t w s k o r u p k a c h o d j a j e k . w y p e łn i o n y c h z ie m ią . J e d n a k p r z y p r z e s a d z a n i u n a l e ż y p r z e n o s ić j ą n a g r z ą d k i z c a ł ą b r y ł ą z ie m i. P o w s a d z e n i u o g ó r k ó w d o b r z e j e s t b r z e g i g r z ą d e k o b s a d z i ć r o ś l i n a m i k r ó t k o t r w a ł e m i , j a k t o .s a ła tą ( n a jl e p ie j o d m i a n y : „ D ip p c g o * 4 l u b „ P r z o d o w n i c a " ) i k a l a r e p ą ; m o ż n a te ż d a ć c e b u l ę z d y m k i . Z a r ó w n o s a ł a t ę , j a k i k a l a r e p ę s a d z ić b ę d z ie m y c o 3 0 c m . I lo ś ć i j a k o ś ć n a w o z ó w t a k a s a m a , j a k lut c a ł e p i e r w s z e p o le . 7. K o r z e n io w e , e r b u I n i p o m i d o r y . K o r z e n io w e . W d r u g i m r o k u p o n a w o z i e , a w ię c n a p ie r w s z e m p o le tk u w y p a d n i e n a m w y s ia ć m a r c h e w , p i e t r u s z k ę i b u r a k i . P i e t r u s z k ę i m a r c h e w n a w c z e ś n ie js z y u ż y t e k w y s ic je - m y w je s ie n i, b e z p o ś r e d n io p r z e d m r o z a m i (w lis to p a d z ie ) , l ic z ą c s ię ? te m . b y n i e s k i e ł k o w a ł y p r z e d z i m ą . G r z ą d k i p o d le n s ie w n a l e ż y p r z y g o t o w a ć w c z e ś n ie j, p r z e d s ło t a m i je s ie n n e m i. W y s i e w a m y m i e s z a n i n ę n a s io n m a r c h w i , p i e tr u s z k i i k o p r u o g r o d o w e g o w s t o s u n k u : m a r c h w i - 12 g r . , p i e t r u s z k i 2 0 g r . i k o p r u 8 g r . n a 3 0 m J. I ) o p r z e c h o w a n i a z im o w e g o m a r c h e w i p i e t r u s z k ę z a s ie je m y w m a j u . C e n n ie js z e o d m i a n y : m a r c h e w : — „ N a n - t e j s k a " , p i e t r u s z k a — „ C u k r o w a g r u b a " . B u r a k i z a s i e j e m y w k w ie t n iu . M o ż e m y s a d / i ć j e z r o z s a d y . je ż e li m a m y m o ż n o ś ć w y h o d o w a ć w i n s p e k t a c h . D o c e n n i e j s z y c h o d m i a n n a l e ż ą ..E g i p s k i e p ła s k ie " . N a le ż y b a c z y ć , b y r o ś l i n y n i c b y ł y z a g ę s te . W ty m c e lu |>o w / e j ś c i u z a g ę s z c z o n e p r z e r w i e m y , t o w d u ż e j m i e r z e b o w ie m z a d e c y d u j e o w y n i k a c h p lo n u .
C e b u la . C z ę ś ć le g o p o l e t k a p r z e z n a c z y m y po<! c e b u lę i p o m id o r y . W y l i o d o w a n ą r o z s a d ę c e b u l i w i n s p e k c i e lu b w s k r z y n k a c h w y s a d z a m y w r z ę d y , z a c h o w u j ą c o d le g ło ś ć m i ę d z y r z ę d a m i c o 15 c m ., a w r z ę d a c h o d 10— 12 c m . P r z y s a d z e n i u n a l e ż y p iln o w a ć , b y n ie z a w i j a ć k o r z e n i ; d l a t e g o z b y t d ł u g i e o b c i n a m y , p o z o s ta w ia j ą ć m n i e j w ię . c e j 2 c m . d ł u g o ś c i ; n i e b ę d z i e m y s a d z ić j e j g łę b o k o , s a m a t y l k o c e b u l k a z n a l e ź ć s i ę p o w i n n a w z ie m i. P r z y p o m i n a m y , i* c e b u l a n i e z n o s i n a jm n ie js z e g o c h o ć b y z a c i e n ie n ia , i d l a t e g o w y b i e r a m y d l a n ie j m ie js c e c a łk o w ic ie w y s t a w i o n e n a s ło ń c e W c z a s i e w e g e ta c ji n ie d o p u s z c z a m y d o z a c h w a s z c z e n ia . P r z e s t r z e g a m y p r z e d u p r a w ą c e b u li z t a k z w a n e j d y m k i. n a b y w a n e j w- m i a s t e c z k a c h u r ó ż n y c h p r z e k u p n i ó w lu b d o m o r o s ł y c h o g r o d n i k ó w , g d y ż n ie c z y s to ś ć o d m i a n y i w a d liw e p r z y g o to w a n ie d y m k i b ę d z ie p r a w i c ż c p o w s z e c h n e . R o z s a d ę c e b u li m o ż e m y p r z y g o t o w a ć s a m i, w y s i e w a j ą c w l u t y m d o u m i a r k o w a n i e c i e p łe g o i n s p e k t u n a s io n a w ilo ś c i 6 0 g r . n a o k n o l u b te ż s i e j ą c w p ł y t k i c h s k r z y n k a c h , w y s t a w i o n y c h n a s ł o n e c z n y c h o k n a c h . P r z y i n s p e k t o w e j h o d o w li z w r a c a m y u w a g ę n a p o tr z e b ę p r z c c h ło d z c n ia o k i e n p r z e d s ie w e m w c i ą g u o d t y g o d n ia d o 10 d n i o d z a ło ż e n ia , g d y ż j» o d g r /e w a n e m o c n o o d s p o d u n a s io n a c e b u li n ie k ie łk u ją . N a g r u n t w y s a d z a m y j a k n a j w c z e ś n i e j , g d y t y l k o z ie m ia o d p o w ie d n i o o b e s c h n i e P o u s c h n ię c iu s z c z y p io r u . m n i e j w ię c e j w k o ń c u s i e r p n i a , c e b u l ę w v r w ie m y , p o z o s ta w i a j ą c j ą n a z ie m i c e l e m o s t a t e c z n e g o w y s u s z e n ia ta k d ł u g o , a ż n a b i e r z e k o l o r u ż ó łte g o . C z ę s to o b s e r w o w a ć m o ż e m y w je d n y m r o k u p o w t ó r n y w z r o s t c e b u li, a t o w t y m w y p a d k u , g d y w o k r e s i e u s y c h a n ia s z c z y p io r u n a s t a n ą d n i d e s z c z o w e . O d y z a u w a ż y m y p r z e d ł u ż a n i e «ię d e s z c z ó w — c e b u le w y r y w a m y , b y n ie d o p u ś c ić 1 5
d o p o w t ó r n e g o w z r o s t u liś c i ( s z c z y p io r u ) , w p r z e c iw n y m z a ś r a z ie c e b u l a b ę d z ie t r u d n a d o p r z e c h o w a n i u z im o w e g o .
P r z e c h o w u j e m y c e b u l ę w t e n s jło s ó b , ż e p o u p r z e d n ic m d o k ł a d n e m w y s u s z e n iu r o z s y p u j e m y w c h ł o d n y c h , p r z e w i e w n y c h m i e j s c a c h c i e n k ą w a r s t w ą . G d z ie le ż y c e b u la , te m p e r a t u r a w z i m ie n ie p o w i n n a o b n iż y ć s ię |» o u iż e j 0 C . W ty m c e lu p r z y k r y j e m y j ą s ł o i n ą l u b m a t a m i . C e b u lę n i e z u p e łn ie w y s u s z o n ą p r z e c h o w y w a ć m o ż n a w s u c h y c h m ie js c a c h , a l e t y l k o s p le c i o n ą w w i a n k i i r o z w ie s z o n ą . W o g ó l e o d c z a s u d o c z a s u b ę d z ie m y p r z e g l ą d a l i c e b u l ę i p s u ją c e s ię o k a z y u s u w a l i. O d m i a n y : „ Ż y l a w s k a " , „ W o ls k a * 4, „ Ż e la z n a G ło w a " — t r w a l s z a w p r z e c h o w a n iu P o m i d o r y w l u t y m w y s ie je m y w s k r z y n e c z k a c h , tr z y m a j ą c j e w c i e p l e n a s ł o n e c z n y c h o k n a c h ; g d y j u ż z p o m ię - d z y d w ó c h l a n c e t o w a t y c h liś c ie iii r o z w i n ą s ię w ła ś c iw e s t r z ę p i a s t ę liś c ie p r z e s a d z i m y p o d o k n a in s p e k to w e l u b d o s k r z y n e k w o d le g ło ś c i c o n a j m n i e j 5 c m ., z a g ł ę b i a j ą c ro ś l i n k ę p o s a m e liś c ie n ie . P o p e w n y m c z a s ie , g d y j u ż r o ś l i n y w ię c e j s i ę r o z r o s n ą , p r z e s a d z i m y j e p o w t ó r n i e , z a g ł ę b i a j ą c i>o s a m e liś c ie ; n a j le p i e j w o d le g ło ś c i 1 8 X 1 « c m ., a l e ju ż p o d o k n a in s p e k to w e a l b o d o w y ż s z y c h s k r z y ń , t r z y m a n y c h n a w y s t a w i e s ło n e c z n e j i w t e m p e r a t u r z e 20°C . P o 15 m n j a . je ż e li p r z y m r o z k i j u ż m i n ę ł y , p o u p r z e d n ie m k i l k u d n i o w e m o c h ł o d z e n i u r o z s a d y , p r z e s a d z im y j ą n a g r u n t w r z ę d y , o d le g łe c o m e t r , a w r z ę d a c h - c o 8 0 c i n „ p r z y u p r z e d n i o w b i t y c h c o n a j m n i e j m e t r o w e j w y s o k o ś c i p a l a c h , d o k t ó r y c h b ę d z ie m y r a f j ą l u b ł y k i e m w m i a r ę w z r o s t u p r z y w i ą z y w a l i p ę d y . P o m id o r y , p o d o b n ie j a k z i e m n i a k i, d o b r z e o k o p y w a ć ; p r ó c z t e g o z w r a c a m y u w a g ę n a k o n ie c z n o ś ć s t a ł e g o o b r y w a n i a p ę d ó w , w y c h o d z ą c y c h z k ą t ó w liś c i, z w y j ą t k i e m s t r z a ł k w i a t o w y c h i w s t r z y m a n i a p r z y r o s t u p r z e z ol>cięcio w ie r z
c h o ł k a p o n a d c z w a r t y m l u b c o n a j w y ż e j — p i ą t y m k w i a t o s t a n e m ; l iś c i o b c i n a ć n i e n a l e ż y . H o d o w a ć t y l k o j e d e n p ę d . W s z y s t k i e in n e , w y c h o d z ą c e z z ie m i, o b c i n a ć . P o m id o ry - r ó w n i e ż l u b i ą w y s t a w ę s ł o n e c z n ą . O d m i a n y : „ L u k u l l u s 1, „ A lic e R o o s v c lt“ , „ T u c k s v o o d " i „ C u d W i s ł y " . 8 . S t r ą c z k o w e . G r o c h w y s i e w a m y w c z t e r y r z ę d y n a z a g o n ie . N a jl e p i e j o d m i a n y k a r ło w e , b y u n i k n ą ć k ło p o tó w z t y c z k a m i. N a le ż y g o s ia ć m o ż liw ie n a j w c z e ś n i e j ( p r z y m r o z k ó w n ie b o i się z u p e łn ie ) . W o k r e s ie w s c h o d z e n i a z a b e z p ie c z y m y g r o c h p r z e d w r ó b l a m i . G d y w y r o ś n i e d o 10 c m ., o b s y p u j e m y r o ś l i n y m o ty c z - k ą w r e d li n y . O d m i a n y : „ d e G r a s e " , b a r d z o w c z e s n y i „ k a r ł o w y w c z e s n y " , k t ó r y j e ś ć m o ż n a z e s t r ą c z k a m i , n i e p o s ia d a b o w ie m łu s k i. F a s o la . B ę d z i e m y u p r a w i a l i k a r ł o w ą . W r a ż l i w a j e s t n a p r z y m r o z k i . W s k u t e k te g o p o s ic je m y j ą z n a c z n i e p ó ź n ie j, m n i e j w ię c e j o d 8 m a j a . je ż e li o b a w a p r z y m r o z k ó w ju ż m i n ę ł a ; z a c h o w u j ą c o d le g ło ś c i 4 0 X 2 0 c m ., k ł a ś ć b ę d z ie m y p o 3 z i a r k a . P o p e w n y m c z a s i e o b s y p ie m y p o d o b n ie , j a k g r o c h . O d m i a n y : d o je d z e n ia z i a r n a : „ C e s a r s k a b i a ł a " , . . P e r ło w a n a j d r o b n i e j s z a " , „ B o m b a " ; d o je d z e n ia w s t r ą c z k a c h : „ T r i u m f " , „ A n g ie ls k a " , „ Z ło to d e s z c z " . P o s p r z ę c ie s t r ą c z k o w y c h z i e m i ę p ł y t k o p r z e k o p ie m y z n a w o z e m ; p ó ź n ą j e s ie n ią p r z e d m r o z a m i p o w t ó r n i e g ł ę b o k o z o r z e m y lu b s k o p ie m y , p o z o s t a w i a j ą c r o l ę w o s t r e j s k i b i e : b ę d z ie t o p r z y g o t o w a n i e p o d k a p u s t n e n a r o k p r z y s z ły . 17
9 . O c z ę ś c i d e k o r a c y j n e j o g r ó d k a i r o ś l in a c h o z d o b n y c h . P r z e c h o d z ą c <lo d e k o r a c y j n e j c z ę ś c i o g r ó d k a , p o d k r e ś l a m y , ż e c a ł o ś ć o g r ó d k a z c w z g lę d ó w w y c h o w a w c z y c h m u s i b y ć z w ią z a n a e s te ty c z n ie . M o ż e s ię l a k z d a r z y ć , ż e n ie b ę d z ie m y m o g li, s z c z e g ó l n i e w b a r d z o m a ł y c h o g r ó d k a c h , p r z e z n a c z y ć s p e c ja ln e j c z ę ś c i n a o g r ó d e k o z d o b n y . W t y c h w y p a d k a c h w z d łu ż d r ó ż e k , p o r o b i m y r a b a t y k w ia t o w e . P o d o b n i e w z d ł u ż g r a n i c n a o b w o d z ie w p r o w a d z i m y r o ś l i n y o z d o b n e : c z y lo w p o s t a c i k r z e w ó w i d r z e w e k o z d o b n y c h , c z y te ż r o ś lin k w i a t o w y c h . N a o g ó ł f r o n t o w e c z ę ś c i o g r ó d k a , c h o ć b y w p o s t a c i n ie w i e l k i c h r a b a t p r z e d b u d y n k i e m 'z k o l n y m , z n a t u r y rz e c z y s ą p r z e z n a c z o n e p o d k w i a t y . W g r u p i e r o ś lin o z d o b n y c h m ie s z c z ą s i ę z a r ó w n o j e d n o r o c z n e , o b f i c i e k w i t n ą c e r o ś lin y , w y s i e w a n e b e z p o ś r e d n io n a g r u n t , j a k i u p r z e d n i o w y s i e w a n e w in s p e k c i e , a n a s t ę p n i e n a g r u n t w p o s t a c i r o z s a d y ; a n a lo g ic z n i e s a d z o n e z b u l w , k łą c z y i c e b u l d r z e w a i k r z e w y ; a n a w e t o d p o w ie d n i o d o b r a n e b a r w a m i liś c i i w z r o s te m w a r z y w a — m o g ą s p e ł n i a ć r o l ę d e k o r a c y j n ą , p r z y n a j m n i e j w p e w n y m o k r e s ie , n p . r ó ż n e o d c i e n i e liś c i b u r a k ó w , k a p u s t y w s z c z e g ó ln o ś c i c z e r w o n e , j a r m u ż . D o n a j p o s p o l i t s z y c h , n a j ł a t w i e j s z y c h w h o d o w li, w y s i e w a n y c h w p r o s t d o g r u n t u , r o ś l i n k w i a t o w y c h n a le A ą : g r o s z e k p a c h n ą c y , m a c i e j k a , m a k o g r o d o w y p e ł n o k w i a to - w y . n a g i e te k w ie l k o k w i a to w y , s ł o n e c z n ik i n a s t u r c j a . W s z y s t k i e t e r o ś l i n y s ia ć m o ż e m y b e z p o ś r e d n i o d o g r u n t u , w y m a g a j ą o n e t y l k o g le b y o d c h w a s z c z o n e j. K w ia ty t e p r z y o d p o w ie d n i e m r o z m i e s z c z e n iu n a r a b a c i e b ę d ą w c i ą g u d łu ż s z e g o o k r e s u d a w a ł y e f e k to w n y o b r a z , d o s t a r c z a j ą c z a r a z e m o b f i t e j w o n i- p r ó c z t e g o b ę d z i e m y m o g li d e m o n t o w a ć n a n i c h |» e w n e z j a w i s k a b i o l o
g ic z n e , j a k n p . z a m y k a n i e s ię k w i a t u m a c i e j k i n a d z i e ń , w y p a c a n i c w o d y k r o p l a m i p r z e z liś c ie n a s t u r c j i , s a m o z a p y - l a n i e g r o s z k u i !. p. D o t e j g r u p y m o ż e m y z a lic z y ć r ó w n i e ż p o s p o li ty a n ie o d z o w n y w k a ż d y m o g r ó d k u b r a t e k , k t ó r y m o ż e b y ć u ż y t y s a m d o d e k o r a c j i n a w e t w ię k s z y c h k w i e t n i k ó w , a to d la te g o , ż e m a w ie le r ó ż n o b a r w n y c h o d m ia n . T r z e b a m ie ć n a u w a d z e , ż e b r a t e k w y s i e w a m y r z u t e m w p r o s t d o g r u n t u / k o ń c e m l i p c a l u b p o c z ą t k i e m s ie r p n i a , p o s p r z ę c ie w c z e ś n i e js z y c h w a r z y w i p o z o s ta w ia m y t a k n a z im ę . W c z e s n ą w io s n ą b ę d z i e m y m i e l i k w i t n ą c ą r o z s a d ę , k t ó r ą m o ż e m y w y s a d z a ć n a r a b a t y i k l o m b y , d o b i e r a j ą c o d p o w i e d n i o k o lo r y . O g r ó d e k s z k o ln y p o w in ie n m i e ć ta k ż e c z ę ś ć u d e k o r o w a n ą n a s ta łe . W t y m c e lu n a l e ż y s t o p n i o w o z a o p a t r y w a ć s i ę w t r w a l e r o ś l i n y k w ia t o w e . / k ł ą c z o w y c h i b u l w i a s t y c h p o le c ić m o ż e m y k o n w a lj e , K o s a c ie c n ie m ie c k i (iry s g e r m B n ic a ) , p i w o n j ę c h i ń s k ą , g e o r g in j ę ; z c e b u l k o w y c h : l i l j a b ia ła , n a r c y z b i a ł y , t u l i p a n G e s n e r a : k o r z e n i o w e : b a r w in e k , o r l i k , o s I r ó ż k a . a s te r , g o ź d z ik p e ł n o k w i a t o w y , p ł o m y k i in . G d y c h o d z i o r ó ż e . t o n a l e ż a ł o b y s ię o g r a n ic z y ć ty lk o d o n i s k i c h k r z a c z a s t y c h . 7. k r z e w ó w p o l e c a m y T a w n ę d r o b - n o l i s t n ą ( a p ir a c a a r g u t a ) , T a w n ę t r ó j d z i e l n ą ( s p i r a c a tr y - l o b a t a ) , n a d z w y c z a j n i e o b f i c i e k w i t n ą c ą : w c z a s i e k w i t n i e n i a w y g l ą d a , j a k ś n ie g ie m o b s y p a n a . D o b r z e j e s t r ó w n i e ż w o d p o w i e d n i c h m ie js c a c h u m i e ś c ić k i l k a i g la k ó w , n p . ja ł o w i e c w ir g in ijs k i ( J u n i p e r u s V ir- g i n i a n a ) : b ę d z ie t o d e k o r a c j a z im o w a . W y m i e n i o n e k r z e w y u d a j ą s ię i n a g r u n t a c h p i a s z c z y s ty c h . 7. d r z e w n u t e g r u n t y p o le c ić m o ż n a a k a c j ę , j a r z ę b i n ę , k t ó r e w z a k ł a d a c h o g r o d n ic z y c h d o s ta ć m o ż n a w k ilk u o d m i a n a c h , j a k r ó w n i e ż i f o r m a c h , n p . k u lis te , p ła c z ą c e . N a z i e m i a c h ź y z n ie js z y c h le p ie j j e s t u p r a w i a ć „ b u ld e -19
n e ż " ( k a l i n a p ł o n n a i, „ j e s i o n y " . ..b e z l i l a k " ( s y r i n g a V u l- g a r i s ) , „ l i p y " ; a z ig l a k ó w : — „ ś w i e r k " , n p . s r e b r z y s l y , i „ t h u y a " ( ż y w o tn ik ) . Z w ię k s z y c h d r z e w : „ k a s z t a n o w i e c " ( n ie w ła ś c i w i e k a s z t a n e m z w a n y ) , . .k lo n " , „ h u k " ; r ó w n i e ż „ j a ś m i n i e c p o s p o li ty " , „ r ó ż a p ó ł n o c n a " (R o s a r u g o s a ) . „ ż y - lis te k p e ł n o k w i a t o w y " . D o b r z e j e s t p o m y ś l e ć t a k / c o ż y w o p ło c ie , n a k t ó r y u ż y j e m y „ m o r w y " , d o b r z e u d a j ą c e j s ię i n a g r u n t a c h p i a s z c z y s t y c h ; z u ż y t k u j e m y j ą d o h o d o w li je d w a b n ik ó w . S a d z o n k i m o r w y m o ż e m y w y p r o d u k o w a ć s a m i, w y s ie w a ją c n a s i o n a w i o s n ą n a g r z ą d k i , p o d o b n ie j a k p o s t ę p u j e m y p r z y h o d o w l i d z ic z e k g r u s z , c z y ja b ło n i. N ie w s p o m i n a m y t u t a j o t r a w n i k a c h , k t ó r e w d e k o r a c j i m a j ą d u ż e z n a c z e n i e , a to z e w z g lę d u n a w y s o k ie k o s z ta i t r u d n o ś c i w u r z ą d z e n i u i u t r z y m a n i u . 10. O d z i a l e o w o c o w o - ja g o d o w y m . B a r d z o w a ż n y m d z i a ł e m w o g r o d z i e j e s t c z ę ś ć o w o c o - w o - ja g o d o w a , z a r ó w n o z e w z g lę d u n a n a u k ę s z k o ln ą , ja k i n a p r o p a g a n d ę w ś r ó d s t a r s z e g o s p o łe c z e ń s t w a . P o d o b n i e j a k n a s ie n n i k ó w w a r z y w n y c h , t a k i d r z e w e k o w o c o w y c h n i e n a l e ż y h o d o w a ć w e w ł a s n y m z a k r e s i e ze w z g lę d u n a p o t r z e b ę d u ż e j w ie d z y f a c h o w e j z z a k r e s u s z k ó ł- k a r s t w a . D r z e w k a owro c o w e z a t e m t r z e b a z a k u p y w a ć w p o w a ż n ie j s z y c h s z k ó ł k a c h , b y m i e ć g w a r a n c j ę z d r o w o t n o ś c i i p e w n o ś c i w y b r a n y c h o d m i a n o r a z p r a w id ło w o ś c i u k s z t a ł t o w a n i a . P r z y z a k u p i e n a l e ż y z w r ó c i ć d o k ł a d n ą u w a g ę n a k o r z e n i e i k o r o n ę , k o r z e n i e p o w i n n y t w o r z y ć w ią z k ę k o r z e n i d r o b n y c h , r o z ło ż o n y c h p r o m i e n i s t o . G a łą z k i w k o r o n ie w i n n y b y ć n a b o k i r ó w n o m i e r n i e p r o m i e n i s t o r o z ło ż o n e . U j a b ł o n i i g r u s z w in n o ic h b y ć s z e ś ć : je d e n j a k o s z c z y to w y p r z e w o d n i k i p ię ć b o c z n y c h .
W i e k d r z e w e k n a j l e p s z y o d d w ó c h d o t r z e c h la t , s t a r s z e b o w ie m d ł u g o c h o r u j ą , p r z e z c o o p ó ź n i a s ię r o z w ó j i o w o c o w a n ie . C o d o p o r y s a d z e n i a , t o n a lż e js z y c h s u c h y c h g r u n t a c h le p s z o je s t. s z c z e g ó ln ie g d y t r a f i m y n u ł a g o d n i e j s z ą z i m ę . p o r a j e s i e n n a — p a ź d z i e r n i k i c z ę ś c io w o l i s t o p a d ; a n a c i ę ż s z y c h , w ilg o tn i e js z y c h — w io s n a . W t y m d z i a l e w a ż n ą g r u p ą r o ś l i n b ę d ą k r z e w y o w o c o w e . j a k t o m a l i n y , p o r z e c z k i, a g r e s t. W y b ó r o d m i a n d r z e w e k i k r z e w ó w z a le ż n y j e s t o d m ie js c o w o ś c i, a t o w z w i ą z k u z k lim a te m . P o d k r e ś l a m y , ż e g le b a p o d d r z e w a m i o w o c o w c m i w i n n a b y ć s t a l e n a w o ż o n a i u p r a w i a n a . W y ł ą c z y ć n a l e ż y t y l k o z b o ż a i t r a w y . W t y c h r a m a c h n i e m o ż e m y p o d a ć s z c z e g ó łó w , d o t y c z ą c y c h s a d z e n i a i p ie lę g n o w a n ia d r z e w i k r z e w ó w o w o c o w y c h . W s k a z ó w k i t e z n a j d z i e c z y te ln ik w k s i ą ż c e ..H o d o w l a d r z e w i k r z e w ó w o w o c o w y c h " — J ó z e f a B r z e z i ń s k ie g o . n a k ł a d G e b e th n e r a i W o lf f a . 11. I n s p e k t i r o z s a d n i k . W n a s z y c h w a r u n k a c h k l i m a t y c z n y c h k o n ie c z n o ś ć s z tu c z n e g o p r z e d ł u ż a n i a o k r e s u w e g e ta c y jn e g o n i e k t ó r y c h r o ś lin , j a k t o p o m id o r y , o g ó r k i i in n e w a r z y w a o r a z w ie le r o ś lin k w ia t o w y c h , — j e s t o c z y w is ta . W ty m c e lu k a ż d y r a c j o n a l n i e p r o w a d z o n y o g r ó d e k w in ie n b y ć z a o p a t r z o n y w i n s p e k t i r o z s a d n i k . R o z s a d n i k . B ę d z ie t o n o r m a l n e j s z e r o k o ś c i g r z ą d k a . z n a t u r a l n ą lu b s z t u c z n ą o s ł o n ą o d p ó łn o c y i z a c h o d u , p r z e k o p a n a n a z i m ę z n a w o z e m w ilo ś c i 3 k g . n a m .* i p r z y k r y t a . n p . liś ć m i , b y z b y t g łę b o k o n i e p r z e m a r z ł a . N a t a k p r z y g o t o w a n e j g r z ą d c e r o z s a d n i k a j u ż w k o ń c u
m a r c a , p o u p r z e d n i m i z d j ę c iu p o k r y c i a i p o / r u s z e n i u g r a b i a m i z ie m i, b ę d z ie m y s ia ć n p . c e b u l ę n a l a k z w a n ą d y m k ę : l ę d y m k ę w y r w i e m y w o k r e s ie , g d y z ie lo n y s z c z y p io r e k z a c z n ie s c h n ą ć ; w y s u s z y m y j ą i p r z e c h o w a m y d o s ty c z n ia w c h l o d n c m m ie j s c u . A o<l k o ń c a s t y c z n i a a ż d o w y s a d z e n i a b ę d z ie m y t r z y m a l i d y m k ę w t e m p e r a t u r z e d o 35® C.. a t o c e le m z a b ic ia e w e n t u a l n i e w y t w o r z o n y c h w n i e k tó r y c h c e b u l k a c h p ą c z k ó w k w ia t o w y c h . D r u g ą c z ę ś ć t e j s a m e j g r z ą d k i p r z e z n a c z y m y n a j c z ę ś c ie j p o d w y s ie w k a p u s t y . C a ły r o z s a d n i k p o z a s i a n i u b ę d z ie m y n a c h ł o d n i e j s z e n o c e p r z y k r y w a l i , n p . m a ta m i, w s p a r t e m i n a n i s k i c h k o l k a c h l u b ż e r d k a c h . Z e w z g lę d u n a to . iż m o ż e m y m ie ć t y l k o j e d n o m i e j s c e n a r o z s a d n ik . n a l e ż y c o r o c z n i e p r z e p l a t a ć w y s ie w c e b u l i i k a p u s t y z j e d n e j p o ło w y n a d r u g ą . I n s p e k t . D o u r z ą d z e n i a i n s p e k t u p o t r z e b n a j e s t d r o b n a s u m a p i e n ię d z y . M u s im y b o w ie m m ie ć s k r z y n i ę , o k n a . w i e t r z n i k i i m a t y . M a ty . s k r z y n ię , w i e t r z n i k i w y k o n a n a u c z y c i e l w p o r z e z i m o w e j p r z y p o m o c y s t a r s z y c h d z ie c i, e w e n t u a l n i e i r a m y o k i e n n e , a s z k ł o z a k u p i. S k r z y n i a w z a le ż n o ś c i o d p o t r z e b m o ż e m ie ć r ó ż n ą d łu g o ś ć . N o r m a l n a s k r z y n i a in s p e k t o w a j e s t p i ę c io o k i e n n a . W y m i a r y o k i e n s ą : d ł u g o ś ć 1 m . 3 0 c m ., a s z e r o k o ś ć 1 m . W o k n i e c z t e r y r z ę d y s z y b r o z m i a r u 2 5 X 2 2 c m . W y m i a r y o k i e n m o g ą b y ć d o w o ln e , n p . m o g ą b y ć m n ie js z e , a le n o r m a l n e p o d a l i ś m y d la te g o , ż e s ą o n e p r z y j ę t e w o g r o d n i c t w i e p o w s z e c h n i e i w s z y s tk ie |> o d rę c z n ik i i k a t a l o g i o g r o d n ic z e p o d a j ą z w y k l e ilo ś ć n a s i o n n a o k n o i n s p e k to w e . P o / w o l i t o p o c z ą t k u j ą c e m u , p o d o b n ie j a k i w y m i a r y g r z ą d k i, o r j e n t o w a e s ię w ilo ś c i n a s i o n i g ę s to ś c i s ie w u , n p . 10 g r . n a s i o n p o m i d o r ó w w y s ie w a s ię n a o k n o n o r m a l n e , a w ię c ł a t w o o b lic z y ć p o t r z e b n ą ilo ś ć n a d a n e o k n o .
S k r z y n i a — c z t e r y d e s k i . s z e r o k o ś c i o d 2 0 d o 2 5 c m ., / b i t e w p r o s t o k ą t , p o d z i e l o n y p o p r z e c z n e m i li s t w a m i n a p o sz c z e g ó ln i* o k n a . S k r / y n i a 110 in s p e k c ie , s k i e r o w a n a d ł u ż s z ą o s ia w k i e r u n k u w s c h o d n i o - z a c h o d n im , w i n n a b y ć p o c h y l o n a k u p o łu d n io w i. D la t e g o / je d n e g o b o k u p r z y b i j a m y d w ie k r ó t k i e n o g i, e w e n t u a l n i e d e s k a j e d n e g o d łu ż s z e g o b o k u m o ż e b y ć o p ię ć c n i . s z e r s z a . T o .sa m o m o ż n a o s ią g n ą e p r z e z p o d ł o ż e n i e w d w ó c h r o g a c h n o r m a l n e j s k r z y n i k a m i e n i lu b k a w a łó w c e g ie ł. W o k n a c h w i n n y b y ć c z t e r y r z ę d y s z y b , n a ło ż o n y c h o d g ó r y d a c h ó w k o w a t o j e d n a n a d r u g ą ( s p ły w a n ie w o d y d e s z c z o w e j) b e z p o p r z e c z n y c h r a m e k . D la p o m n ie js z e n ia k o s z tó w z a m i a s t c a ł y c h s z y b m o ż e m y s z k lić d r o b n ie j s z e m i k a w a ł k a m i ( o d p a d k a m i) s / k ł a . W i e t r z n i k i s ą t o n ie w y s o k ie , k r ó t k i e o d c i n k i ła t , n a k t ó r y c h w y tn ie m y s z e r e g z ę b ó w i k t ó r y c h b ę d z i e m y u ż y w a li d o p o d p i e r a n i a z j e d n e j s t r o n y o k ie n . W y m i a r y m a t : 1 6 0 X 1 3 0 c m . T e r e n p o d in s p e k t w in ie n b y ć w m ie js c u n ie z b y t r e p r e z e n tn c y jn e m , o s ło n i ę te m n a j l e p i e j ś c i a n ą o d p ó łn o c n e j s tr o n y . J e ż e li n i e m a m y t a k i e j ś c ia n y , to m o ż e m y j ą z r o b ić / d e s e k lu b też. u p le ś ć z e s ło m y , p r z y b i j a j ą c n a k o ł k a c h 3 p o p r z e c z n e ż e r d z ie i w y p l a t a j ą c s n o p k a m i a n a l o g i c z n i e j a k s tr z e c h ę . T e r e n te n p o w in ie n b y ć z r ó w n a n y t a k . b y n ie b y ło n a w e t m a ł y c h w z g ó r k ó w i w k lę ś n ię ć ; — p r z y k r y t y n a z i m ę n a j l e p i e j liś ć m i. Z b r a k u t y c h — n a w o z e m lu b in n y m m a t e r j a ł e m . W l u t y m a n a w e t w s t y c z n i u b ę d z ie m y m o g li |>o u s u n ię c iu p r z y k r y c i a r o z k ł a d a ć n a w ó z p o d i n s p e k t a n a z ie m ię n ie z a m a r z n i ę tą , a w ię c n ie p o c h ł a n i a j ą c ą c i e p ł a i n s p e k t o w e g o n a r o z g r z a n ie . N a jw a ż n ie js z y m c z y n n i k i e m j e s t w in s p e k c i e c ie p ło . 23
k t ó r e o t r z y m u j e m y z f e r m e n t a c j i n a w o z u k o ń s k ie g o . N a w ó z t e n w in ie n b y ć s ł o m i a s t y , b r a n y b e z p o ś r e d n io z p o d k o n i , z t o ź o n y n a m i e j s c u z a k ł a d a n i a i n s p e k t u n a o k r e s p r z y n a j m n i e j t r z e c h d n i w w a ł l u b k o p ie c c e le m z a g r z a n i a s i ę ; a n a s t ę p n i e r ó w n o , p o z i o m ą w a r s t w ą o p o w i e r / c h n i s z e r s z e j w o k o ło o 10 c m . o d s k r z y n i , r o z ło ż o n y lu ź n i e w s t a n ic r ó w n o m i e r n i e r o z t r z ę s i o n y m , b e z z b i t y c h b r y ł i w ę z łó w z e s ło m y , g r u b o ś c i d o 7 0 c m . w z a le ż n o ś c i o d c z a s u , w k t ó r y m i n s p e k t z a k ł a d a m y (w s t y c z n i u l u t y m n a j g r u b i e j ) . N a w a r s t w i e te j s t a w i a m y s k r z y n i ę , w y p e ł n i a m y j ą p o b r z e g i n a w o z e m , k ł a d z i e m y o k n a . b rz e j^ i n a z e w n ą t r z s k r z y n i n a o k o ł o o h d e p t u j c m y m o c n o , d o k ł a d a j ą c n a w o z u t a k . b y d e s k i b y ł y o b ło ż o n e p o d w ie r z c h . P r z y k r y w a m y m a t a m i i p o z o s ta w ia m y n a t a k d łu g o , p ó k i n a s z y b a c h o d w e w n ą t r z n ie s p o s t r z e ż e m y w ię k s z y c h k r o p e l r o s y i n ie b ę d z i e m y c z u l i w y r a ź n i e c i e p ł a . G d y t o n a s t ą p i , z d e jm u j e m y m a t y i o k n a . a w s k r z y n i a c h n a w ó z u d e p t u j e m y z u p e łn ie n a t w a r d o , b a c z ą c , b y n i e b y ł o w k lę ś n ię ć i p o c h y ło ś c i. W t y m w y p a d k u p r z y p o m o c y w id e ł r ó w n a m y i d e p r z e m y m o c n o . N a s t ę p n ie s y p i e m y p r z e d z i m ą p r z y g o t o w a n ą i z ło ż o n ą w g r o m a d ę p o d p r z y k r y c i e m z liś c i — z ie m ię n a g r u b o ś ć n i e c o w ię k s z ą o d d łu g o ś c i d ł o n i . P o n a s y p a n i u p r z y k r y w a m y o k n a m i n a c z a s — p ó k i z ie m ia s ię n i c o g r z e je . G d y j e s t z a c h w a s z c z o n a , l e p i e j p o t r z y m a ć d ł u ż e j i p o w y k i e ł k o w a n i u c h w a s t ó w p r z e k o p a ć w id ła m i, w y b i e r a j ą c w s z y s tk ie z a n ie c z y s z c z e n i a ; a d a l e j r ó w n a m y i p o z i o m u j e m y d o k ł a d n i e p o d p o z i o m ic ę o r a z p r z y s t ę p u j e m y d o s ie w u . Z ie m ię i n s p e k t o w ą o t r z y m u j e m y z k o m p o s t u , d o d a j ą c t r o c h ę c z y s te g o p i a s k u . G d y j e j b r a k . m o ż e m y w z ią ć z w y k ł ą o g r o d o w ą , t r o c h ę d a r n i o w e j , t y l k o n ie to r f u , d o d a j ą c p r z e d z i m ą d o t e g o t r o c h ę m i a ł k i e g o w a p n a ; p r z e s i e w a m y j ą p r z e z s i a t k ę d r u c i a n ą , d o d a j e m y p i a s k u i s k ł a d a m y
n a g r o m a d z ie . J e ż e li w c z a s i e z a k ł a d a n i a m im o p r z y k r y c i a z m a r z n i e — lo o d b i j a m y b r y ł y i w k ł a d a m y d o in s p e k tu ; m n i e j w ię c e j p o d w ó c h l u b t r z e c h d n i a c h z ie m ia r o z s y p ie s ię z u p e łn ie . J e ż e li p o w ło ż e n iu n a w o z u d łu g o p o d o k n a m i n ie g r z e j e się , t o m o ż n a w l a ć p o d o k n a w k i l k a p u n k t ó w p o w i a d r z e g o r ą c e j w o d y . W te n s p o s ó b w y t w o r z y m y g n i a z d a c i e p ł a , o d k t ó r y c h z a c z n i e s ię f e r m e n t a c j a , a w ię c i g r z a n ie . G d y p o p e w n y m c z a s i e i n s p e k t p r z e s t a n i e g r z a ć . — o d c h y l a m y la k z w a n e o k ł a d y o d s k r z y n i, w k ł a d a m y m ię d z y d e s k ę i o k ł a d g o r ą c e k a m i e n i e i d o d a j e m y n a o k ł a d y ś w i e ż e g o n a w o z u . A k tu a l n e t o m o ż e b y ć w w y p a d k a c h w c z e s n y c h in s p e k tó w . N ie o d z o w n y w i n s p e k t o w e j h o d o w li d l a p o c z ą t k u j ą c y c h b ę d z ie t e r m o m e t r , k o n ie c z n a j e s t r ó w n i e ż k o n e w k a d o p o l e w a n i a o b a r d z o d r o b n e m s i t k u , t a k b y w o d a n i e p a d a ł a o b f ic i e s t r u m i e n i a m i , g d y ż z b i j a z b y t n io z i e m i ę i s p ł u k u j e n a m n a s i o n a w je d n o m ie js c e . N ie m a j ą c t a k i e g o s it k a , m o ż e m y s o b ie p o r a d z i ć w te n s p o s ó b , ż e w o d ę ze z w y k ł e j k o n e w k i b ę d z ie m y p o t r o c h u w y le w a li n a m i o t ł ę z b r z o z o w y c h g a ł ą z e k , k t ó r ą , p o r u s z a j ą c r ó w n o m ie r n ie , ł a g o d n i e r o z p r y - s k a m y w o d ę p o z ie m i. C h o c ia ż n i e k t ó r e r o ś lin y , j a k p o m i d o r y , s a ł a t a , o g ó r k i . p o t r z e b u j ą s ta łe g o c i e p ł a d o ś ć w y s o k ie g o , b o d o 2 0 " C., t o j e d n a k w y m a g a j ą p o w i e t r z a d o o d d y c h a n i a . D la t e g o te ż n i c n a l e ż y z a p o m n i e ć o s t a ł e m c h o ć b y k r ó t k i e m p r z e w i e t r z a n i u o k ie n . 12. K o m p o s t. J e s t t o n a w ó z b a r d z o c e n n y z a r ó w n o p o d r ó ż n e r o ś l i n y o g r o d o w e , j a k i d o n ic z k o w e , j a k le ż d o z ie m i i n s p e k to w e j. 25
O t r z y m u j e m y g o z w s z e lk ie g o r o d z a j u o d p a d k ó w : p o p ió ł, o d p a d k i k u c h e n n e , p o d w ó r z o w e , c h w a s t y , liś c ie ( li ś c ie k a s z t a n o w c a n i e n a d a j ą s ię ) , m y d l m y , lo r f . łę c in y . W s z y s t k o l o n a l e ż y u k ł a d a ć w a r s t w a m i , z l e w a ć g n o jó w k ą , p o m y j ą m i, m o c z e m , u k l e p y w a ć i u b i j a ć , p r z y n a j m n i e j d w a r a z y d o r o k u p r z e m ie s z a ć w a r s t w y i p o n o w n ie u b ić . K o m p o s t z d a t n y j e s t d o u ż y t k u w te d y , g d y j u ż w s z y s t k i e t e m a t e r j a ł y u t w o r z ą j e d n o l i t ą m a s ę . n a c o p o c z e k a ć tr z e b a p r z y n a j m n i e j d o t r z e c h la t . M o ż n a n a k o m p o s t w y le w a ć n a w e t o d c h o d y lu d z k ie , k t ó r e m o g ą b y ć u ż y w a n e r ó w n i e ż b e z p o ś r e d n i o n a g r u n t w o d p o w ie d n i e j ilo ś c i, a le d a w a ć j e m o ż n a w t e d y d o p ie r o , g d y j u ż z u p e ł n i e ic h n ic c z u ć , w p r z e c i w n y m r a z i e t r u j ą c e g a z y ( s ia r k o w o d ó r ) z n is z c z ą r o ś lin y . D o n ic z k o w e . W a ż n y m , a w n i e k t ó r y c h w y p a d k a c h m o ż e i je d y n y m w s z k o le d z i a ł e m u p r a w b ę d z i e d z i a ł h o d o w l i w d o n ic z k a c h i s k r z y n k a c h . N ic w d a j ą c s i ę w o p is y h o d o w li p o s z c z e g ó ln y c h r o ś lin d o n i c z k o w y c h — p o d a m y w s k a z ó w k i o g ó ln e , k t ó r e p r z y k a ż d e j r o ś l i n i e m u v ; | b y ć b r a n e p o d u w a g ę , a k t ó r y c h n i e p r z e s t r z e g a n i e d o p r o w a d z a w p r z e w a ż a j ą c e j ilo ś c i w y p a d k ó w h o d o w lę d o z n is z c z e n ia . P ie r w s z ą z a s a d ą , o k t ó r e j n a l e ż y p a m ię t a ć , j e s t u m i e ję t n o ś ć p o d l e w a n i a d o n i c z k o w y c h r o ś lin w o p ó lc . a w p o s z c z e g ó ln y c h p o r a c h r o k u w s z c z e g ó ln o ś c i. Z ie m ia w d o n ic z k a c h , t o s a m o i w s k r z y n k a c h , p o w i n n a s t a l e p o s i a d a ć m i n i m a l n ą w ilg o tn o ś ć , w c z e m m o ż n a z g r u h s z a o r j e n t o w a ć się . p r z y k ł a d a j ą c r ę k ę d o p o w ie r z c h n i z ie m i w d o n ic z c e ; o ile z ie m ia n i e p r z y s t a j e , b ę d z ie t o w s k a z ó w k ą k o n ie c z n o ś c i |» o d la n ia B a r d z o c z ę s t o z d a r z a się , że
