ALDONA – średnio wczesna jadalna, w ty-pie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym lekko mączystym, o dość dobrym smaku. Bulwy okrągłe do okrągłoowalnych, bardzo duże do dużych, o dość regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka żółta, miąższ jasnożółty. Bul-wy po ugotowaniu nie ciemnieją. Plenność stabilna w latach. Poziom plonowania w ba-daniach porównywalny z odmianą Tajfun, duży udział frakcji handlowej w plonie. Od-porna na mątwika ziemniaczanego, wysoko odporna na wirus Y, dość odporna na zarazę ziemniaka. Hodowca: HZ Zamarte
LECH – średnio wczesna jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym do ogól-noużytkowego lekko mączystego, o dobrym smaku. Bulwy okrągłoowalne, średniej wiel-kości, o bardzo regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka gładka, jasnoczerwona, miąższ jasnożółty. Bulwy po ugotowaniu nie
ciemnieją. Poziom plonowania nieco poniżej wzorca, stabilny w latach badań. Duży udział frakcji handlowej w plonie. Odporna na mą-twika ziemniaczanego, wysoko odporna na wirus Y, średnio odporna na zarazę ziemnia-ka. Hodowca: HZ Zamarte
AMARANT – średnio późna skrobiowa. Średnia zawartość skrobi 20,2%. Plenna, porównywalna z odmianą Hinga. Bulwy du-że, okrągłoowalne, skórka fioletowa, miąższ biały. Wysoka odporność na wirus Y i dość dobra odporność liści na zarazę ziemniaka. Hodowca: PMHZ Strzekęcino
W sezonie wegetacyjnym 2016 na tle kilkudziesięciu zarejestrowanych odmian ziemniaka COBORU będzie oceniać 24 od-miany (5 w drugim roku i 19 w pierwszym roku badań) przed potencjalnym wpisem do KR w roku 2017 i 2018. Będą to odmiany wyłącznie rodzimych hodowli.
Agrotechnika i mechanizacja
R
R
R
O
O
O
Z
Z
Z
W
W
W
Ó
Ó
Ó
J
J
J
I
I
I
P
P
P
L
L
L
O
O
O
N
N
N
O
O
O
W
W
W
A
A
A
N
N
N
I
I
I
E
E
E
R
R
R
O
O
O
Ś
Ś
Ś
L
L
L
I
I
I
N
N
N
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
I
I
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
U
U
U
P
P
P
R
R
R
A
A
A
W
W
W
I
I
I
A
A
A
N
N
N
Y
Y
Y
C
C
C
H
H
H
W
W
W
D
D
D
W
W
W
Ó
Ó
Ó
C
C
C
H
H
H
S
S
S
Y
Y
Y
S
S
S
T
T
T
E
E
E
M
M
M
A
A
A
C
C
C
H
H
H
P
P
P
R
R
R
O
O
O
D
D
D
U
U
U
K
K
K
C
C
C
J
J
J
I
I
I
W
W
W
L
L
L
A
A
A
T
T
T
A
A
A
C
C
C
H
H
H
O
O
O
S
S
S
K
K
K
R
R
R
A
A
A
J
J
J
N
N
N
I
I
I
E
E
E
O
O
O
D
D
D
M
M
M
I
I
I
E
E
E
N
N
N
N
N
N
Y
Y
Y
C
C
C
H
H
H
W
W
W
A
A
A
R
R
R
U
U
U
N
N
N
K
K
K
A
A
A
C
C
C
H
H
H
W
W
W
E
E
E
G
G
G
E
E
E
T
T
T
A
A
A
C
C
C
J
J
J
I
I
I
dr inż. Krystyna Zarzyńska, dr inż. Wojciech GoliszewskiIHAR-PIB, Zakład Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie, e-mail: k.zarzynska@ihar.edu.pl Streszczenie
Badania przeprowadzono w latach 2012-2013 na 4 odmianach ziemniaka z różnych grup wczesności uprawianych w systemach ekologicznym i konwencjonalnym. W pełni rozwoju roślin określano ich parametry morfologiczno-fizjologiczne, a po zbiorze wielkość plonu i jego strukturę. Udowodniono istotność zróżnicowania badanych parametrów w zależności zarówno od systemu produkcji i warun-ków atmosferycznych w okresie wegetacji, jak i odmiany. W systemie konwencjonalnym wartości wszystkich parametrów były istotnie większe. Niekorzystne warunki atmosferyczne w roku 2013 spo-wodowały słabszy rozwój roślin, co istotnie zmniejszyło plon i pogorszyło jego strukturę. Na spadek plonu i zdrobnienie bulw większy wpływ miały warunki wegetacji niż system produkcji. W latach o
nie-korzystnych warunkach pogodowych większych strat plonu należy się spodziewać na plantacjach ekologicznych.
Słowa kluczowe: plon, system ekologiczny, system konwencjonalny, warunki atmosferyczne, ziem-niak
iemniak jest rośliną o stosunkowo du-żych wymaganiach wodnych i nawo-zowych (Baukema, van der Zaag 1990; Millard, MacKerron 1986; Dzierżyc 1998). Do uzyskania wysokich plonów nie-zbędna jest nie tylko odpowiednia ilość opa-dów, ale również właściwy ich rozkład. Nie-dobór wody lub nierównomierne jej dostar-czanie hamuje rozwój roślin, co ma bezpo-średni wpływ na wielkość plonu i jego struk-turę. Potrzeby wodne ziemniaka w okresie wegetacji są zróżnicowane. Rosną w miarę przyrastania masy nadziemnej roślin, a naj-większe zapotrzebowanie na wodę przypada na czas zawiązywania i dalszego formowa-nia bulw. Kalendarzowo u odmian wcze-snych jest to czerwiec i początek lipca, a u odmian późniejszych II dekada czerwca do końca sierpnia (Głuska 1998, 2004; Borów-czak 2012). To ten okres, zwany krytycznym, głównie decyduje o wielkości plonu. Jeżeli do niesprzyjających warunków wodnych do-damy ograniczenia w nawożeniu roślin, jak to jest w przypadku produkcji ekologicznej, możemy się spodziewać jeszcze silniejszej reakcji roślin. Sposobem na niedobór opa-dów jest wprawdzie nawadnianie plantacji i jest to zabieg dozwolony, a nawet zalecany
w produkcji ekologicznej (Nowacki 2013), jednak w małych gospodarstwach, gdzie najczęściej uprawia się ziemniaki w tym sys-temie, jest on rzadko stosowany.
Celem badań było prześledzenie różnic w rozwoju roślin ziemniaka uprawianych w 2 systemach produkcji, tj. ekologicznym i kon-wencjonalnym, w tych samych warunkach glebowych, ale w latach o skrajnie różnych warunkach pogodowych (ilość i rozkład opa-dów) w okresie wegetacji, oraz wpływu tych różnic na wielkość plonu bulw i jego struktu-rę.
Metoda badań
Badania przeprowadzono w latach 2012- -2013 w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, w centralnej Polsce, na glebie lekkiej o składzie granulometrycznym piasku glinia-stego lekkiego. W systemie ekologicznym stosowano płodozmian: ziemniaki → owies + groch pastewny → mieszanka łubinu żółtego z owsem → żyto z wsiewką seradeli → gryka + gorczyca biała, w systemie konwencjonal-nym zaś: ziemniaki → pszenica jara → pszenica ozima → łubin. Zabiegi agrotech-niczne przedstawia tabela 1.
Tabela 1 Zabiegi agrotechniczne w systemie ekologicznym i konwencjonalnym
Zabieg
agrotechniczny System ekologiczny System konwencjonalny
Nawożenie obornik – 28 t/ha + nawozy zielone
4-5 t słomy żytniej na przyoranie + 1 kg azotu mineralnego na 100 kg słomy + poplon ścierniskowy, NPK 100:53:150 kg/ha
Zwalczanie
chwastów tylko mechaniczne
mechaniczne
+ herbicydy 2-3 razy w sezonie Zwalczanie
stonki
preparat biologiczny Bacillus
thuringiensis (Novodor) 2-3 razy
w sezonie
insektycydy: w 2012 Actara – 60g/ha, w 2013 Actara (2 razy w sezonie 60 g/ha), Apacz 40 g/ha Zwalczanie
zarazy ziemniaka
fungicydy miedziowe: w 2012 Miedzian 50 (2 razy w sezonie po 3 l/ha), w 2013 Miedzian 50 – 3 l/ha
fungicydy: w 2012 Ridomil 2 l/ha, Revus 0,6 l/ha, Ranman 0,2 l/ha, Altima 0,4 l/ha, Ranman 0,2 l/ha, w 2013 Revus 0,6 l/ha
Z
Warunki pogodowe w latach badań były skrajnie różne. W roku 2012 zarówno ilość i rozkład opadów, jak i temperatura powietrza były korzystne dla wzrostu i rozwoju roślin ziemniaka, natomiast w 2013 bardzo nie-sprzyjające. Po wiosennym nadmiarze opa-dów i niskich temperaturach powietrza w okresie późniejszym odnotowano duży nie-dobór wody (tab. 2).
Badania przeprowadzono na 4 odmia-nach należących do różnych grup wczesno-ści. Wyboru odmian dokonano głównie na podstawie jak najwyższej odporności na or-ganizm grzybopodobny Phytophthora
infe-stans w danej grupie. Podstawową
charakte-rystykę odmian podano w tabeli 3.
Tabela 2 Opady i temperatura powietrza w latach badań (2012-2013) w Jadwisinie
Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień
Rok
opady temp. opady temp. opady temp. opady temp. opady temp. opady temp.
2012 54,3 7,9 52,4 13,9 96,6 15,6 92,2 18,8 87,2 17,4 26,9 12,8 2013 51,1 6,3 130,0 15,7 105,4 17,2 17,1 18,7 97,7 18,2 94,0 10,9
Tabela 3 Charakterystyka badanych odmian uprawianych w systemie ekologicznym
i konwencjonalnym
Odmiana Grupa
wczesności
Odporność na zarazę*
Viviana bardzo wczesna 2
Gawin średnio wczesna 3
Legenda średnio wczesna 5
Gustaw średnio późna 5
*1 – brak odporności, 9 – pełna odporność
W pełni rozwoju roślin, tj. ok. 30 czerwca odmian wczesnych i ok. 15 lipca odmian późniejszych, analizowano wybrane parame-try: wysokość, masę nadziemną, powierzch-nię asymilacyjną, wskaźnik LAI (stopień po-krycia powierzchni gleby przez listowie). Ba-dania przeprowadzono na 12 roślinach, po 1 z każdej odmiany w 3 powtórzeniach. Do-datkowo w odstępach 10-dniowych wykony-wano pomiary zieloności liści (SPAD) i stop-nia pochłastop-niastop-nia energii fotosyntetycznie czynnej (PAR). Pomiary rozpoczynano od momentu zwarcia roślin w rzędzie, a koń-czono z początkiem dojrzewania roślin. Po-miary zieloności liści wykonywano za pomo-cą przyrządu N-Tester, a stopień pochłania-nia PAR – liniowym solarymetrem Sun-fleckPAR Ceptometr.
Po zbiorze oceniano wielkość plonu i jego strukturę: plon bulw małych (poniżej 35 mm), plon frakcji handlowej (35-60 mm) i plon bulw dużych (> 60 mm), oraz wyliczano
ma-sę 1 bulwy. W obliczeniach statystycznych stosowano program ANOVA. Istotność róż-nic testowano testem T-Studenta.
Wyniki
Istotność zróżnicowania badanych czyn-ników. Stwierdzono istotne zróżnicowanie większości badanych parametrów charakte-ryzujących rozwój roślin w zależności za-równo od systemu produkcji i lat badań, jak i odmiany. Nie było jedynie istotnych różnic w wielkości SPAD w latach badań. W przypad-ku plonu bulw również wykazano istotność zróżnicowania większości wskaźników, z wyjątkiem udziału bulw średnich (tab. 4). W żadnym przypadku nie udowodniono istotno-ści współdziałania tych czynników.
Zróżnicowanie parametrów morfolo-giczno-fizjologicznych w zależności od systemu produkcji i lat badań. Jak wynika z danych w tabeli 5, wartości badanych pa-rametrów były znacznie wyższe w systemie konwencjonalnym niż w ekologicznym i istotnie wyższe w roku 2012 niż w 2013 w obu systemach produkcji. Największe różni-ce dotyczyły wielkości masy nadziemnej i wskaźnika LAI, najmniejsze zaś stopnia od-żywienia roślin wyrażonego wskaźnikiem SPAD. Należy zauważyć, że spadki wartości większości parametrów były zbliżone w od-niesieniu zarówno do systemu produkcji, jak i lat badań, ale różnice kształtowały się nie w zależności od parametru. Średnia róż-nica w wysokości roślin była większa między
systemem produkcji niż w latach badań. W przypadku tej cechy większe zróżnicowanie między systemami odnotowano w roku 2012.
W przypadku masy nadziemnej w obu sys-temach i obu latach różnice były zbliżone.
Tabela 4 Istotność zróżnicowania badanych czynników
Badany parametr System
produkcji Lata Odmia-na Wysokość roślin (cm) ++ ++ + Masa nadziemna (g) ++ ++ + LAI ++ ++ + SPAD ++ – + PAR ++ ++ + Plon ogólny ++ ++ +
Udział bulw małych ++ ++ +
Udział bulw średnich – – –
Udział bulw dużych (>60 mm) ++ ++ +
Masa 1 bulwy ( g) ++ ++ +
++ istotne przy α ≤0,05, + istotne przy α ≤0,01, – nieistotne
LAI – stopień pokrycia gleby przez listowie, SPAD – zieloność liści, PAR – stopień pochłaniania energii fotosyntetycznie czynnej
Bardzo podobna sytuacja miała miejsce w odniesieniu do wskaźnika pokrycia gleby przez listowie LAI. W przy-padku wskaźnika zieloności liści SPAD największe różnice
odnotowano między syste-mami produkcji w korzystnym roku 2012. W roku o niesprzy-jających warunkach pogodo-wych różnica ta była mniejsza. Warto podkreślić, że w syste-mie ekologicznym nie odno-towano żadnych różnic w stopniu odżywienia roślin w obu latach. Różnica w stopniu pochłaniania energii fotosyn-tetycznie czynnej PAR między systemami była zbliżona w obu latach badań. Generalnie, należy podkreślić podobną reakcję roślin zarówno na sy-stem produkcji, jak i warunki pogodowe w okresie wegeta-cji.
Tabela 5 Różnice wielkości parametrów morfologiczno-fizjologicznych roślin ziemniaka
Badany parametr System produkcji 2012 2013
Spadek w stosunku do 2012 r. ekologiczny 48,1 37,2 22,3 Wysokość roślin (cm) konwencjonalny 63,9 43,9 31,3
Spadek w stosunku do systemu konwencjonalnego(%) 24,7 15,3
ekologiczny 264,3 131,3 50,3
Masa nadziemna (g)
konwencjonalny 539,8 300,0 44,4
Spadek w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) 51,0 56,2
ekologiczny 1,10 0,69 37,3
LAI konwencjonalny 2,28 1,41 38,2
Spadek w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) 51,8 51,1
ekologiczny 33,2 33,4 0
SPAD
konwencjonalny 38,0 37,8 5,0
Spadek w stosunku systemu konwencjonalnego(%) 12,6 9,5
ekologiczny 69,5 53,5 23,0
PAR (%)
konwencjonalny 83,4 66,2 20,6
Spadek w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) 16,7 19,2
Zróżnicowanie odmianowe pod wzglę-dem parametrów morfologiczno-fizjologi-cznych. Badane odmiany różniły się w spo-sób istotny wartościami wszystkich parame-trów. Na korzyść wyróżniała się odmiana
Gustaw, z najwyższymi wartościami wskaź-ników. Legenda charakteryzowała się naj-słabszymi parametrami, z wyjątkiem wskaź-nika SPAD (tab. 6).
Tabela 6 Różnice odmianowe dotyczące wskaźników morfologiczno- fizjologicznych roślin
Odmiana
Parametr Gawin Gustaw Legenda Viviana NIR
Wysokość roślin (cm) 46,8 53,4 48,7 44,1 5,7
Masa nadziemna (g) 341,9 361,6 265,9 265,9 42,0
LAI 1,35 1,52 1,11 1,50 0,36
SPAD 34,1 34,4 38,2 35,7 3,4
PAR 69,0 68,1 63,7 61,7 -
Zróżnicowanie plonu i jego struktury w zależności od systemu produkcji i lat ba-dań. Różnice w rozwoju roślin zarówno mię-dzy systemem produkcji, jak i w latach ba-dań miały swoje odzwierciedlenie w plonie i jego strukturze. Istotnie wyższy plon uzyska-no w systemie konwencjonalnym, a porów-nując lata badań – w roku 2012. Należy
za-uważyć, że dla wszystkich parametrów plonu różnice w latach badań były wyższe niż mię-dzy systemami produkcji, a rośliny uprawia-ne w systemie ekologicznym zareagowały większym spadkiem na niekorzystne warunki pogodowe. Spadek plonu w latach badań wynosił 65%, zaś między systemami pro-dukcji 50%.
Tabela 7 Różnice w plonie bulw i jego strukturze
Badany parametr System produkcji 2012 2013
Zmiana w stosunku do roku 2012
ekologiczny 20,7 9,4 54,6
Plon ogólny (t/ha)
konwencjonalny 55,4 30,2 45,5
Zmiana w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) 62,6 68,9
ekologiczny 8,7 21,7 -60,0
Udział bulw małych (%)
konwencjonalny 3,8 5,3 -28,3
Zmiana w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) -56,3 -75,6
ekologiczny 89,4 77,5 -13.3
Udział bulw średnich (%)
konwencjonalny 75,2 88,5 -15,0
Zmiana w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) -15,9 12,4
ekologiczny 2,0 0,9 55,0
Udział bulw dużych (>60 mm) ( %)
konwencjonalny 21,0 6,5 70,5
Zmiana w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) 90,5 86,2
ekologiczny 57,2 39,3 31,3
Masa 1 bulwy (g)
konwencjonalny 98,8 73,2 25,9
Zmiana w stosunku do systemu konwencjonalnego (%) 42,1 46,3
Jeszcze większe różnice odnotowano w strukturze plonu. W roku 2013 odnotowano bardzo duże zdrobnienie bulw. Różnica w udziale bulw najmniejszych była znacznie większa w latach badań niż w systemie pro-dukcji. Odmiany uprawiane w systemie eko-logicznym zareagowały znacznie większym zdrobnieniem plonu w niekorzystnych wa-runkach roku 2013 niż w systemie konwen-cjonalnym. Najmniejsze zróżnicowanie doty-czyło udziału frakcji handlowej, tj. bulw o
średnicy 35-60 mm. W 2012 r. udział tej frak-cji był nawet większy w systemie ekologicz-nym, ale wynikało to stąd, że w systemie konwencjonalnym dużo większy udział sta-nowiły bulwy duże (>60 mm). W stosunku do tej frakcji odnotowano największe zróżnico-wanie zarówno między systemami produkcji, jak i latami badań. W ekologicznym udział bulw dużych w obu latach był znikomy, zaś w konwencjonalnym w roku o sprzyjających warunkach atmosferycznych stanowił 1/5
plonu. Niekorzystne warunki pogodowe w roku 2013 wpłynęły na zmniejszenie tej frak-cji o 70%. Spadek masy jednej bulwy w la-tach badań wynosił ok. 45%, a między sys-temami produkcji ok. 28% (tab. 7).
Zróżnicowanie odmianowe dotyczące wielkości plonu i jego struktury. Badane odmiany różniły się istotnie pod względem wszystkich parametrów charakteryzujących plon bulw, z wyjątkiem udziału bulw śred-nich. Najwyższy plon ogólny odnotowano u odmian Gustaw i Gawin. Gustaw, oprócz
największego plonu ogólnego, charaktery-zowała się największym udziałem bulw du-żych, tj. o średnicy powyżej 60 mm.
Istotnie niżej plonowały Viviana i Legen-da. Legenda charakteryzowała się również największym zdrobnieniem plonu. Należy zauważyć ścisłą zależność pomiędzy warto-ściami parametrów morfologiczno-fizjologicz-nych roślin a wielkością plonu i jego struktu-rą: im lepsze parametry morfologiczno-fizjo-logiczne, tym wyższy plon bulw.
Tabela 8 Różnice odmianowe w wielkości i strukturze plonu
Parametr Odmiana Gawin Gustaw Legenda Viviana NIR
Plon ogólny (t/ha) 32,9 34,2 23,6 25,2 7,5
Udział bulw małych (%) 8,9 6,5 16,2 7,8 7,0
Udział bulw średnich (%) 84,8 78,3 83,2 84,3 -
Udział bulw dużych (%) 6,3 15,2 0,6 7,9 12,0
Masa 1 bulwy (g) 70,6 79,0 56,2 62,5 12,4
Dyskusja
Omawiając wpływ warunków wegetacji na rozwój roślin oraz wielkość plonu, nie można pominąć wpływu tego czynnika na rozwój chorób, głównie zarazy ziemniaka, która powoduje największe straty plonu. Warunki panujące w roku 2012 sprzyjały rozwojowi tej choroby. Wystąpiła ona zarówno w systemie ekologicznym, jak i konwencjonalnym, ale skuteczna ochrona roślin spowodowała, że straty nie były wysokie.
W specyficznych warunkach pogodowych roku 2013, tj. bardzo wilgotnego początko-wego okresu wegetacji oraz wysokiej tempe-ratury i suszy w lipcu, w którym odnotowano opady niższe o ok. 60 mm od średniej z wie-lolecia, nie stwierdzono objawów zarazy, a plony bulw były bardzo niskie (szczególnie w systemie ekologicznym). Można tu więc po-twierdzić zasadę, że tzw. lata "zarazowe", o dużej ilości opadów, są latami wysokich plo-nów ziemniaków. Dotyczy to szczególnie upraw konwencjonalnych, gdzie możliwe jest stosowanie pestycydów i nawozów mineral-nych. W uprawach ekologicznych sytuacja jest bardziej skomplikowana, czego przykła-dem są przedstawione wyniki badań.
Jak wiadomo, najbardziej plonotwórczym składnikiem pokarmowym roślin jest azot. Należy jednak zwrócić uwagę, że mineralne formy azotu są bardzo labilne w glebie i zbyt
obfite deszcze w okresie wegetacji mogą przyczynić się do wypłukania części tego składnika do głębszych warstw gleby, co może skutkować niedożywieniem roślin i w konsekwencji odbić się na plonie (Haverkot, Mac Kerron 2000; Goffart i in. 2008; Traw-czyński 2009). Można więc wnioskować, że z takim zjawiskiem mieliśmy prawdopodob-nie do czyprawdopodob-nienia w roku 2013. Jednak po-miary stopnia odżywienia roślin (SPAD), wykonywane w całym okresie wegetacji, nie wykazały istotnych różnic między latami ba-dań w obu systemach produkcji. Wykazano tylko zróżnicowanie między systemami pro-dukcji. Należy zaznaczyć, że wskaźnik ten był jednak niższy w obu systemach produkcji niż optymalny dla uzyskania maksymalnego plonu. Z wieloletnich badań prowadzonych w Zakładzie Agronomii Ziemniaka IHAR w Ja-dwisinie wynika bowiem, że dla większości odmian wynosi on ok. 43 (Trawczyński 2012).
Największe różnice między latami badań dotyczyły wielkości masy nadziemnej roślin i wskaźnika LAI. Może to oznaczać, że głów-ną przyczygłów-ną słabego rozwoju roślin był ra-czej niedostatecznie rozwinięty system ko-rzeniowy. Niestety, nie wykonywano pomia-rów części podziemnej roślin. Do uzyskania maksymalnej tuberyzacji niezbędne jest osiągnięcie określonego poziomu rozwoju
części nadziemnej roślin, tj. LAI wynoszące od 2,5 do 3 (Marschner 1995, Van Delen 2001). W naszych badaniach wartości tego wskaźnika były znacznie niższe w obu sys-temach produkcji. Według niektórych badań ograniczone nawożenie roślin w uprawie ekologicznej jest czynnikiem w najmniejszym stopniu limitującym plon bulw (Frinckh i in. 2006).
Układ niesprzyjających warunków pogo-dowych wyraźnie ograniczył wzrost i rozwój roślin. Warto podkreślić, że zmiany wielkości parametrów morfologiczno-fizjologicznych roślin były na zbliżonym poziomie zarówno w stosunku do systemów produkcji, jak i lat badań. Zmiany dotyczące wielkości i struktu-ry plonu były jednak większe w latach badań. Dotyczyło to głównie bardzo dużego zdrob-nienia plonu, szczególnie w systemie ekolo-gicznym. Potwierdza to pogląd, że w latach o niekorzystnych dla plonowania ziemniaka warunkach atmosferycznych większych strat w plonie należy się spodziewać na planta-cjach ekologicznych. Podawane w literaturze spadki plonu w systemie ekologicznym w stosunku do konwencjonalnego wahają się od 10 do 50% (Kuś, Stalenga 1998; Zarzyń-ska 2013). W naszych badaniach w roku bardzo niekorzystnym dla plonowania ziem-niaków spadek ten wynosił prawie 70%. Warte podkreślenia są różnice odmianowe dotyczące zarówno rozwoju roślin, jak i wiel-kości plonu. Nie stwierdzono wprawdzie współdziałania odmian z systemem produkcji w stosunku do tych cech, a więc reakcja odmian na system produkcji była podobna, jednak bardzo duże różnice odmianowe po-zwalają na dokładniejszą analizę cech od-mian przy ich wyborze do upraw ekologicz-nych. Duże znaczenie cech morfologicznych, szczególnie w uprawach ekologicznych, po-twierdzają wcześniejsze prace (Zarzyńska 2006; Zarzyńska, Goliszewski 2006; Zarzyń-ska, Szutkowska 2012).
Podsumowanie
Udowodniono istotność zróżnicowania pa-rametrów morfologiczno-fizjologicznych ro-ślin oraz plonu bulw w zależności zarówno od warunków atmosferycznych w okresie wegetacji i systemu produkcji, jak i odmiany. W systemie konwencjonalnym wartości wszystkich parametrów były istotnie większe
niż w ekologicznym. Niekorzystne warunki atmosferyczne w roku 2013 spowodowały słabszy rozwój roślin, co istotnie zmniejszyło plon i pogorszyło jego strukturę. Na spadek plonu i zdrobnienie bulw większy wpływ mia-ły warunki wegetacji niż system produkcji. W latach o niekorzystnych warunkach pogodo-wych większych strat plonu należy się spo-dziewać na plantacjach ekologicznych. Literatura
1. Baukema H. P., Zaag van der D. E. 1990. Introduc-tion to potato producIntroduc-tion. Pudoc Wageningen; 2. Bo-rówczak F. 2012. Nawadnianie ziemniaków. [W:] Produkcja i rynek ziemniaka. Red. nauk. J. Chotkow-ski. Wyd. Wieś Jutra Warszawa: 205-214; 3. Dzierżyc J. 1998. Rolnictwo w warunkach nawadniania. PWRiL Warszawa; 4. Frinckh M. R., Schulte-Geldemann E., Bruns C. 2006. Challenges to organic potato farming: disease and nutrient management. – Potato Res. 49: 27-42, DOI 10.100/s11540-006-9004-3; 5. Głuska A. 1998. Influence of water shortage at different stages of potato plant on yield tuber quality. – Potato Res. 41: 195-196; 6. Głuska A. 2004. Potrzeby wodne ziemnia-ka i zasady nawadniania plantacji. IHAR Oddz. Jadwi-sin; 7. Goffart J. P., Olivier M., Frankinet P. 2008. Potato crop nitrogen status assessment to improve N fertilization management and efficiency: past-present-future. – Potato Res. 51, 3/4: 355-383; 8. Haverkot A. J., MacKerron D. K. L. 2000. Management of nitrogen and water in potato production. Wagheningen Pers. Wageningen; 9. Kuś J., Stalenga J., 1998. Plonowa-nie kilku odmian ziemniaka uprawianych w systemach integrowanym i ekologicznym. – Rocz. AR Pozn. CC-CVII: 126-131; 10. Marscher H. 1995. Mineral nutrition
for higher plants, 2nd edn. Academic Press London;
11. Millard P., MacKerron D. K. L. 1986. The effects of nitrogen application on growth and nitrogen distribu-tion within the potato canopy. – Ann. Appl. Biol. 109: 427-437; 12. Nowacki W. 2013. Stosowanie nawad-niania w gospodarstwie ekologicznym uprawiającym ziemniaki. [W:] Ekologiczna produkcja ziemniaka. Wyd. 2. (uzup.). Red. W. Nowacki. IHAR-PIB Oddz. Jadwi-sin: 132-143; 13. Trawczyński C. 2009. Nawożenie i nawadnianie w uprawie ziemniaka jadalnego. – Wieś Jutra 2(127): 18--20; 14. Trawczyński C. 2012. Przy-gotowanie stanowiska i nawożenie ziemniaka. [W:] Produkcja i rynek ziemniaka. Red. nauk. J. Chotkow-ski. Wyd. Wieś Jutra Warszawa: 182-197; 15. Van Delen A. 2001. Yield and growth of potato and wheat under organic N-Management. – Agronomy J. 93: 1370-1385; 16. Zarzyńska K. 2006. Cechy odmian ziemniaka przydatne w uprawie ekologicznej. – Zesz.
Probl. Post. Nauk Rol. 511, cz I.: 73-81; 17. Zarzyńska 2013. Plonowanie ekologicznych plantacji ziemniaka. [W:] Ekologiczna produkcja ziemniaka. Wyd. 2. (uzup.). Red. W. Nowacki. IHAR-PIB Oddz. Jadwisin: 155-173; 18. Zarzyńska K., Goliszewski W. 2006. Rola odmiany w ekologicznej uprawie ziemniaka. – J.
Res. Appl. Agric. Engin. 51(2): 214-219; 19. Zarzyń-ska K., SzutkowZarzyń-ska M. 2012. Development differen-ces, yield and late blight development (Phytophthora
infestans) infection of potato plants grown under
orga-nic and conventional systems. – J. Agric. Sci. Tech. 3/4: 281-290
Ochrona
Z
Z
Z
A
A
A
G
G
G
R
R
R
O
O
O
Ż
Ż
Ż
E
E
E
N
N
N
I
I
I
E
E
E
F
F
F
I
I
I
T
T
T
O
O
O
S
S
S
A
A
A
N
N
N
I
I
I
T
T
T
A
A
A
R
R
R
N
N
N
E
E
E
Z
Z
Z
W
W
W
I
I
I
Ą
Ą
Ą
Z
Z
Z
A
A
A
N
N
N
E
E
E
Z
Z
Z
G
G
G
L
L
L
E
E
E
B
B
B
Ą
Ą
Ą
T
T
T
O
O
O
W
W
W
A
A
A
R
R
R
Z
Z
Z
Y
Y
Y
S
S
S
Z
Z
Z
Ą
Ą
Ą
C
C
C
Ą
Ą
Ą
B
B
B
U
U
U
L
L
L
W
W
W
O
O
O
M
M
M
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
I
I
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
I
I
I
O
O
O
D
D
D
P
P
P
A
A
A
D
D
D
A
A
A
M
M
M
I
I
I
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
I
I
I
A
A
A
C
C
C
Z
Z
Z
A
A
A
N
N
N
Y
Y
Y
M
M
M
I
I
I
dr Witold KarnkowskiGłówny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa – Centralne Laboratorium w Toruniu ul. Żwirki i Wigury 73, 87-100 Toruń, e-mail w.karnkowski@piorin.gov.pl
Streszczenie
W świetle ustaleń warsztatów Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roślin (EPPO) w glebie i odpadach mogą znajdować się organizmy szkodliwe w różnych stadiach rozwojowych, które mogą rozprzestrzeniać się na obszary, gdzie jak dotąd nie były one notowane, i wywołać tam szkody gospodarcze. Dlatego niezbędne staje się opracowanie zabiegów fitosanitarnych, które skutecznie będą ograniczać ryzyko fitosanitarne stwarzane przez ten materiał. Prace na ten temat prowadzone są w wielu krajach.
Słowa kluczowe: gleba, odpady ziemniaczane, zabiegi fitosanitarne, zagrożenie fitosanitarne, ziem-niaki
iemniakom znajdującym się w obrocie zazwyczaj towarzyszy gleba. Ponadto podczas ich sortowania oraz przerobu przemysłowego powstają odpady w formie stałej lub płynnej. W glebie towarzyszącej ziemniakom i odpadach ziemniaczanych mogą znajdować się organizmy szkodliwe w różnych stadiach rozwojowych. Podczas obrotu ziemniakami czy też transportu odpa-dów do miejsca ich utylizacji, poddania za-biegowi itp. organizmy te mogą się rozprze-strzeniać. Konsekwencją tego może być ich zadomowienie się na obszarach, gdzie jak dotąd nie były one notowane, zwłaszcza gdy
porażone ziemniaki zostaną użyte do sadze-nia, i spowodowanie tam szkód gospodar-czych.
W niniejszym artykule zostaną przedsta-wione najistotniejsze informacje na temat zagrożeń fitosanitarnych związanych z glebą i odpadami ziemniaczanymi i możliwych za-biegów, które można podjąć celem ich ogra-niczenia.
Wraz z glebą i odpadami ziemniaczanymi mogą być przeniesione organizmy szkodliwe z różnych grup systematycznych. Przykła-dowo mogą to być:
