i w ojsk ow e — n ie u czyniły w szystkiego, aby uzbroić jak najw iększą ilość p ow stańców . Trzeba jednak pam iętać o tym, że ca|ła produkcja w yk on yw an a b yła w konspiracji.
Dr M ieczysław B. M arkowski w ygłosił referat pt. P rodu kcja broni i am u n icji
w cen traln ej i półn ocn ej części w o je w ó d z tw a k ieleckiego w okresie II R zeczyp o s p o litej. Autor w oparciu o bogaty m ateriał źródłow y ukazał rozm iary produkcji
zbrojeniowej w Fabryce Broni w Radomiu, w Zakładach Starachowickich, Fabryce A m unicji w Skarżysku-K am iennej i w Państw ow ej Fabryce Prochu w Pionkach. Dodać należy, że w końcu lat trzydziestych P aństw ow a W ytw órnia Uzbrojenia w spółpracow ała z 25 zakładam i pryw atnym i z terenu ów czesnego w ojew ództw a kieleckiego. Rozwój produkcji zbrojeniowej w latach m iędzyw ojennych m iał w p ływ na wzrost znaczenia gospodarczego w ojew ództw a kieleckiego.
Dr Stanisław M edueki w ygłosił referat pt. P rodu kcja broni i am u nicji w r e
gionie św ię to k rzy sk im w okresie II w o jn y św ia to w e j. Autor oparł swój referat
na bogatych źródłach przechow ywanych w archiw ach am erykańskich, niem ieckich oraz polskich. Ukazał on rozm iary produkcji zbrojeniowej w ykonyw anej na rzecz okupanta w zakładach K ielecczyzny. Broń produkowana była przede w szystkim w zakładach Kielc, Radomia, Starachow ic i O strowca Św iętokrzyskiego. Fragm ent sw ojego w ystąpienia autor p ośw ięcił także konspiracyjnej produkcji broni. Za gadnienie to potraktow ał jednak m arginalnie.
Szkoda, że w program ie sesji nie znalazł się odrębny referat, w którym om ó wiono by to zagadnienie. Wszak K ielecczyzna w latach ostatniej w ojn y była jed nym z najprężniejszych ośrodków działalności konspiracyjnej. Znana była także z produkcji broni dla oddziałów partyzanckich.
Sesję zam knął referat przygotow any przez mgr Elwirę Szczepaniak i mgr Romanę Guldon pt. Zródla do d zie jó w p ro d u k cji broni w W o je w ó d zk im A rch iw u m
P a ń stw o w ym w Kielcach.
R eferaty w ygłoszone na sympozjum ukażą się drukiem w periodyku K ielec k iego Tow arzystw a N aukowego: „Studia K ieleckie”.
A n d rze j R em balski
(Kielce)
DZIAŁALNOŚĆ KRAKOWSKIEGO ŚRODOWISKOWEGO ZESPOŁU KOORDYNACYJNEGO OBCHODÓW 510 ROCZNICY URODZIN
MIKOŁAJA KOPERNIKA W LATACH 1982— 1984
W 1983 r. przypadła 510 rocznica urodzin M ikołaja Kopernika, która była przez Federację M iast Kopernikowskich uroczyście obchodzona w całym kraju. K raków jest drugim po Toruniu m iastem szczególnie silnie zw iązanym tradycją z postacią Astronoma, toteż kopernikow skie rocznice są tutaj nadzwyczaj godnie óbchodzone. Biorąc to pod uw agę już 26 października 1982 r. z in icjatyw y k ra kow skiego oddziału Polskiego Towarzystwai Astromautycznego, przy w spółudziale krakowskich oddziałów Polskiego Tow arzystw a M iłośników Asitroinomii i Polskiego Towarzystw a Przyrodników im . Kopernika, powsftał zespół, k/tóry przy pom ocy szerszego grona w spółpracow ników podjął się zorganizowania w K rakow ie uro czystych obchodów ku uczczeniu w ielkiego Polaka.
Oto skład K rakowskiego Środowiskowego Zespołu K oordynacyjnego Obchodów 510 rocznicy urodzin M ikołaja Kopernika: przew odniczący — dr B olesław Gomółka; w iceprzew odniczący — inż. Jacek Burda (do czerwca 1983 r.); sekretarz — mgr A licja Siuta; skarbnik — dr H enryk Brancewicz; członkow ie — red. L esław P e
ters — réf. do spraw prasowych, Jerzy Sokół — ref. do spraw organizacyjnych. Ponadto do spraw Zespołu w łączyli się czynnie dr S tan isław Czareński, przew od niczący K rakow skiego Oddziału PTA; dr Maria Łęczycka — w iceprzewodnicząca tegoż Oddziiału, oraz Wanda M ieszaniec — skarbnik K rakow skiego Oddziału PTA.
Jako podstaw ow y problem przyjęto spopularyzow anie osoby M ikołaja Kopernika i ijego bogatej działalności naukowej w śród społeczeństw a Krakowa. W tym celu postanow iono w łączyć do uczestnictw a w organizowaniu obchodów w szystk ie kra k ow sk ie instytucje posiadające pam iątki po Koperniku bądź też upam iętniające Go nazw ą. Podejm ując realizację tego zam ierzenia przygotowano całoroczny (II 1983 r. — II 1984 r.) cyk l com iesięcznych im prez zlokalizow anych w coraz to innej instytucji. W celu zaś szerszej inform acji o przew idzianych imprezach w y drukowano i rozdano 1000 egzem plarzy szczegółowego programu: Rok Kopernik a
w K r a k o w ie , opracow any w spólnie przez dra G om ółkę i red. Petersa.
P oniew aż spora część imprez m iała odbywać się w budynkach uniw ersyteckich, przedłożono plan prac władzom U niw ersytetu Jagiellońskiego w dniu 12.1.83 r. i uzyskano akceptację prorektora uczelni prof. dra Andrzeja Kopffa.
Program „Roku K opernika” przedstawiono rów nież na posiedzeniach K om isji Młodego Pokolenia przy Krakowskiej Radzie PRON, uzyskując przychylne usto sunkow anie się przewodniczącego — mgra inż. Bogdana K ow alczyka i sekretarza Barbary Kaczmarek.
Zainteresow ano także tym program em przedstaw icieli Urzędu m. K rakowa — w iceprezydenta mgra Jana N owaka i w iceprezydenta — dr Barbarę Guzik oraz dyrektora W ydziału K u ltury i S ztuki — migra Tadeusza Prokopiuka. D zięki tem u otrzymano zgodę na realizację zam ierzonego cyklu imprez, poparcie finansow e oraz stałą opiekę ze strony W ydziału K ultury i Sztuki w osobie mgr Marii Knapik.
W m yśl programu obchodów 510 rocznicy urodzin w ielkiego astronoma odbyła się w K rakow ie 19 I I 1983 r. uroczysta inauguracja „Roku Kopernika”. Słow o w stęp ne przy pom niku M ikołaja Kopernika, dłuta C ypriana Godebskiego, znajdującym się obecnie na Plantach obok Collegium W itkow skiego, w yg ło sił dr W ładysław Góral. Szczególnym akcentem tej uroczystości stało się przybycie pocztów sztanda row ych Śródm iejskiego Hufca ZHP im. M. Kopernika i Zespołu Szkół Ekonom icz nych im. M. Kopernika, a także składanie przez przedstaw icieli m łodzieży szkolnej i harcerskiej w iązanek k w iatów pod pom nikiem . W łaściw a inauguracja odbyła się w Collegium Maius, gdzie w pięknej siedem nastow iecznej auli p ow itał gości dr Kazim ierz N ow acki, w icedyrektor Muzeum UJ. Z k olei zabrał głos dr B olesław Gomółka, który w krótkim w ystąpieniu dokonał otw arcia krakowskich obchodów 510 rocznicy urodzin M ikołaja Kopernika. O kolicznościow y w ykład na tem at po w iązań K opernika z Krakowem w ygłosił nestor polskich astronom ów — prof. dr Eugeniusz Rybka, który spraw ow ał patronat nad całością obchodów. Przedstaw ił on rodzinne, kulturalne i naukowe zw iązki Astronoma ze środow iskiem ówczesnego K rakowa. W ysoki poziom astronom ii w ykładanej w K rakowskiej A kadem ii sprawił, że tutaj znajdow ały się źródła przyszłej, nowej teorii budowy św iata. U roczystość inauguracji zakończono zw iedzeniem sal m uzealnych. Wśród eksponatów zw iąza nych z M ikołajem K opernikiem należy w yróżnić tak interesujące jak facsim ile w pisu n a studlia w 1491 r. m łodego M ikołaja z Torunia (oryginał w Bibl. Jagiell.) oraz kom plet narzędzi astronom icznych z tam tych czasów w rekonstrukcji Feliksa i Tadeusza Przypkowskich.
Następną imprezę — 19 III 83 r. — zorganizow ał Zespół Szkół Ekonomicznych im . M. Kopernika, m ieszczący się w* budynku przy ul. Kapucyńskiej 2, obchodzący w roku szkolnym 1982/83 stulecie szkoły. Słowo w stępne w ygłosił dyrektor mgr W iesław Chowaniec, który rów nież w ręczył pam iątkow e Odznaki Szkoły zasłużo nym nauczycielom . N astępnie ofiarow ał on m edale kopernikow skie — ufundowane przez szkołę z okazji 500 rocznicy urodzin M ikołaja Kopernika — działaczom kra
kow skiego oddziału Polskiego Towarzystwa» Astran.autyczn.ego: drom Czarneńskiemu, Gomółce, Łączyckiej, M ietelskiem u, red. Petersow i, m gr Siuciie a Jerzem u Sokołow i. Część referatow ą otworzyło w ystąp ien ie p rzedstaw icieli m łodzieży licealnej, która om ów iła działalność Kopernika w zakresie ekonomii. Tem at ten zastał następnie poszerzony przez członka grona pedagogicznego — m gra Adama Fołtyna.
K olejną im prezą, która odbyła się 19 k w ietnia było zw iedzanie u licy K oper nika. Słow o w prow adzające o historii u licy w ygłosił Jerzy Sokół, zam iłow any przewodnik PTTK. W zdłuż całej u licy Kopernika znajdują się liczne zakłady nau k ow e i kliniki A kadem ii M edycznej im. Kopernika, m ieszczące się częściow o w sta rych poklasztornych budynkach. W położonym w pobliżu (przy u licy Reja 4) domu Polskiego T ow arzystw a Lekarskiego, którego w nętrze projektow ał Stan isław W ys piański, znajduje się m. in. w itraż jego projektu, w ykon any przez firm ę Ż eleń skiego, o tem acie zw iązanym z teorią heliocentryczną, a nazwany: „Apollo spęta n y”. Zwiedzanie u licy zakończono zebraniem w dawnym Obserwatorium A strono m icznym UJ, zajm ującym część Collegium Śniadeckiego. Z w iedzających przyjął tu dr M ietelski ,który opow iedział o dziejach Obserwatorium , począw szy od założy ciela Jana Śniadeckiego, kiedy w roku 1791 dokonano pierw szych obserwacji, kończąc na trwającej do roku 1954 dyrekturze św iatow ej sław y uczonego — prof. Tadeusza Banachiewicza. Po w ykładzie zebrani zw iedzili zabytkow e pom ieszcze nia wraz z pokojem zegarowym , z którego codziennie nadawano przez radio sygnał czasu.
W maju, m iesiącu zw iązanym tradycyjnie z kulturą, odbyła się w dniu 19.V. im preza w B ibliotece Jagiellońskiej. N ależy podkreślić, że przed uroczystością uczniow ie Liceum Sztuk Plastycznych ze sw ym profesorem — m grem Januszem W ilczyńskim — poprawili uszkodzenia pomnika.
W B ibliotece Jagiellońskiej p ow itał przybyłych dyrektor B iblioteki — dr Jan Pirożyński. Wśród gości honorowych był rów nież prof. Eugeniusz Rybka. O kolicz nościow y w ykład zw iązany z przygotow aną w ystaw ą w ygłosił dr Gomółka. Om ówił on rękopiśm ienne i drukowane ślady studiów Kopernika i jego działalności oraz k ultu jego osoby, trw ającego do dziisiaj, zwłaszcza w środow isku uniw ersyteckim . Po w ykładzie zebrani udali się do holu, gdzie prof, dr W ojciech B artel w im ieniu w ładz uniw ersyteckich w krótkim przem ówieniu dokonał otw arcia w y sta w y pt.
C en n iejsze C opernicana B ib lio tek i Jagielloń skiej. W ystaw ę tę opracow ał pod k ie
row nictw em dra M ariana Zw iercana •— zastępcy dyrektora B iblioteki do spraw zbiorów specjalnych — zespół w osobach: dra Gomółki, mgr D anuty Brom owicz i m gr Marii Sciebary, a jej oprawę plastyczną opracow ała m gr A nita Bogdanowicz. A trakcją w ystaw y był n iew ątpliw ie autograf rękopisu De revolu tion ibu s (rkps B. J. 10.000), otw arty na stronie 123 v., zawierającej opis obserw acji zaćm ienia księżyca dokonanej przez Kopernika w K rakow ie 2 V I 1509 r. Zw iązki Kopernika z Akadem ią Krakowską ilustrują pokazane na w ysta w ie zachow ane rękopisy i no tatki. Rozpoczyna je zapiska stw ierdzająca, że za rektoratu m agistra M acieja z K o bylina w sem estrze zim owym 1491 r. Mikołaj K opernik został w pisany do m etryki A kadem ii K rakowskiej (M etricae studiosoru m U niv. Crac. pars I, ab a. 1400 ad a. 1508, s. 380 v. w iersz ósm y od góry).
Dowodem przenikania teorii heliocentrycznej w jej najw cześniejszej w ersji są anonim ow e notatki w egzem plarzu dzieła J. Stoeffera i J. Pflaum a: A lm anach
nova... (Ulm 1499, na stronie 115: Mikołaj K opernik praw idłowo u stalił dzień w ie l
kiej konjunkcji Jow isza i Saturna w 1504 r. na 12 m aja — w przeciw ień stw ie do autorów Alm anacha, którzy to zjaw isko w yzn aczyli na 10 czerwca 1504 r.). W ia domość o istnieniu najw cześniejszego zarysu teorii heliocentrycznej (C om m en ta-
riolus — napisany przez Kopernika 1509 r.) pochodzi z testam entu M acieja z M ie
chow a. Egzemplarz tego zarysu znajdow ał się w jego bibliotece już przed rokiem 1514 (K atalog b ib lio tek i M acieja z M iechowa. BJ rkps 5572 str. 6v w iersz 22). S la
-dem w czesnej recepcji dzieła De revolu tion ibu s są excerpty napisane po 1537 r. z pierwszej k sięgi tegoż dzieła, dotyczące kosm ologii. Znajdują się one na ostatniej karcie podręcznika uniw ersyteckiego Mateusza z Szam otuł, w ydanego w K rako w ie w 1522 r. kom entującego S phaera Jana de Sacrobusta (Cim 4832). W yłożone w dalszych gablotach dzieła znakom itych astronom ów polskich i zagranicznych w ykazują w p ływ teorii Kopernika na rozwój astronom ii. U zupełnienie w ystaw y stan ow iły w ydaw n ictw a X IX i X X w . p ośw ięcone tem atyce kopernikowskiej.
W ystaw a — dostępna dla publiczności w dniach 19 do 31 m aja — była dość liczn ie odwiedzana.
R ów nież w Chorzowie — w Planetarium i Obserwatorium im. Kopernika — odbył się seans oraz dyskusja na temat: Rola pla n eta rió w i o b serw a to rió w w d y
d a k ty c e i pop u la ryza cji astronom ii.
Od 17 do 31 lipca ak tyw PTA i PTMA — w liczbie 11 osób — uczestniczył w w ypraw ie: S zla k ie m K opern ika i M yśli K o p e rn ik o w sk iej po Ziem iach Zachod
nich. Przew odnikiem po trasie: N ysa—Koperniki, W rocław, Kalisz, Poznań b ył
w zm iankow any już Jerzy Sokół, zam iłow any krajoznawca.
Zgodnie z przyjętym zw yczajem organizowania obchodów ku czci Kopernika każdego 19 danego m iesiąca uczestnicy w ypraw y gościli 19 lipca w m iejscow ości K operniki, adm inistracyjnie należącej do gm iny N ysa, a będącej kolebką rodu Astronom a. Nawiązano kontakt z przedstaw icielam i tam tejszego społeczeństwa (sołtys, kierow nictw o szkoły im. Kopernika, proboszcz). Ciekawostka: na zew n ę trznej ścianie probostwa znajduje się płaskorzeźba z wizerunkiem Kopernika — upam iętniająca obchody 500 rocznicy urodzin astronoma w 1973 r.
K olejnym etapem w ypraw y był W rocław, m iasto ściśle związane z Koperni kiem ; b ył on bow iem kanonikiem przy k ościele św . Krzyża w latach 1501—1537, co upam iętnia tablica umieszczona na zewnętrznej ścianie kościoła. Związki K o pernika z Dolnym Śląskiem , a szczególnie z W rocławiem , wyraża usitawtony w cza sie obchodów w 1973 r. m onum entalny posąg na placu naprzeciw Wzgórza Party zantów . Podczas 6-dniowego pobytu nawiązano kontakty z przedstaw icielam i za rządów w rocław skich oddziałów PTM A i PTA. W czasie w izyty w Instytucie A stronom ii U niw ersytetu W rocławskiego w ysłuchano w ykładu dra Henryka C u- giera o pracy Instytutu, zaś doc. dr Bogdan Rompolt zapoznał obecnych z osiąg n ięciam i placów ki w zakresie heliofizyki.
N astępnym m iejscem pobytu był Kalisz, gdzie obejrzano m. in. zabytkow e K olegium Ojców Jezuitów — zw iązane z pierwszym i w P olsce obserwacjam i słoń ca, dokonanym i przez Malaperta i Sylw iusza z w ieży tegoż Kolegium w 1610 r.
Z Poznania udano się na zw iedzanie pałacu i arboretum w Kórniku. Obejrza no — oczyw iście — tam tejsze kopernikana, znajdujące się w bibliotece PAN. U czestnicy w ypraw y zapoznali się rów nież z działalnością i w yposażeniem Stacji Szerokościow ej PAN w Borowcu koło Poznania, gdzie rolę gospodarza pełnił doc. dr Ireneusz Dom iński. N astępnie udali się n iektórzy do Szczecinka w celu od w ie dzenia astronoma — amatora — Adama Giedrysa i jego obserwatorium astrono micznego.
N ajistotniejszym dorobkiem w ypraw y stało się naw iązanie kontaktów z dzia łaczam i społecznym i z m iejscowości Koperniki, co później zaowocowało propozycją przystąpienia N ysy do Federacji M iast Kopernikowskich.
Om awiane w yżej im prezy kopernikow skie spotkały się z zainteresow aniem społeczeństwa, czego dowodem było m. in. aktyw ne w łączenie się do obchodów krakow skiego Śródm iejskiego Ośrodka K ultury przy ul. M ikołajskiej 2. D zięki bo w iem staraniom kierownika — E lżbiety Brożek — otwarto 19 sierpnia ekspozycję projetu pom nika „Kopernik” dłuta W incentego Kućmy, docenta A kadem ii Sztuk Pięknych w K rakowie.
We wrześniu, kontynuując zaplanow ane obchody, odbyło się zw iedzanie nowego O bserwatorium Astronom icznego UJ, im. M. Kopernika na Forcie Skała. W ykład na tem at badań Kazim ierza K ordylew skiego nad pyłow ym i satelitam i ziem i w y głosił dr Maciej W iniarski. N ależy podkreślić liczny udział m łodzieży, która z za interesow aniem uczestniczyła w imprezie.
W październiku — w B ibliotece Czartoryskich — w ykład na temat: K o p e rn ik
i w iek X X w ygłosił dr H enryk Brancew icz. P relegent om ów ił w ujęciu h istorycz
nym recepcję teorii heliocentrycznej w skazując na aktualność do dziś niektórych zagadnień, m iędzy innym i zasady kosm ologicznej Kopernika. Zebranym pokazano następnie au tografy listów Kopernika; eksponow ane rękopisy k om entow ał dr Adam Hom ecki. Dr Tadeusz Frączyk natom iast zaprezentow ał starodruki, w tym dwa bardzo ciek aw e egzem plarze bazylejskiego (drugiego) w ydania De revolu tion ibu s, jeden — z ciek aw ym i glossam i, a drugi z superekslibrisem króla Zygm unta A ugusta.
Im prezę towarzyszącą zorganizował Śródm iejski H ufiec ZHP im. M. Kopernika w form ie biegu harcerskiego, który odbył się na trasie prowadzącej przez m iejsca zw iązane z pam ięcią Astronoma.
Do obchodów 510 rocznicy urodzin M. Kopernika w łączyło się także Muzeum Żup K rakow skich w W ieliczce. Złożono m.in. k w iaty pod w yku tym w soli przez W ładysława Hapka pom nikiem Kopernika, znajdującym się w komorze jego im ie nia. Komora Kopernika w ykuta w bryle soli zielonej, dawna komora św. A ugu styna .otrzym ała sw ą nazwę w ram ach obchodów 500 rocznicy urodzin Astronom a w 1973 r. U czestnicy w ysłu ch ali też interesującego referatu starszego kustosza, mgra Piotrow icza. W referacie pod tytułem : Zupa W ielicka w czasach K o p ern ik a prelegent w ykazał, że K opernik w czasie sw oich studiów w K rakow ie odw iedził kopalnię w 1493 r.; o czym świadczą zachow ane pisane przekazy R etyka, którem u jeszcze pod koniec sw ego życia Kopernik doradzał zapoznanie się z kopalnią w W ieliczce. Po referacie dr Gomółka zaproponował przystąpienie W ieliczki do Federacji M iast Kopernikowskich.
19 grudnia odbyło się uroczyste posiedzenie krakow skiego oddziału Polskiego Tow arzystw a Przyrodników im. Kopernika w pięknej A uli w C ollegium Novum , ozdobionej całościenną kom pozycją Jana M atejki: K o p e rn ik w e F rom borku (obraz nam alow any dla uczczenia obchodzonego przez U n iw ersytet 400-lecia urodzin K o pernika. Odczyt pod tytu łem Znaczenie p rze w ro tu kopern ik o w sk ieg o dla p rzy ro d
n iczych poglądów na św ia t w ygłosił prof, dr Konrad Rudnicki z obserw atorium
astronom icznego UJ. Stw ierdził, że filozoficzne podstaw y teorii K opernika n ie straciły aktualności i stanow ią jeden z filarów nauk m atem atyczno-przyrodniczych.
Styczniow a impreza była poświęcona K opernikow i jako lekarzow i i odbyła się 19.1.84 r. w Collegium Nowodworskiego przy ul. św. A nny 12, gdzie m ieści się rektorat Akadem ii Medycznej im. Mikołaja Kopernika w K rakow ie. Po rezygnacji z udziału prof, dra W ojciecha Roeskego, dyrektora Muzeum Farm acji, Zespół zw ró cił się z propozycją w ygłoszenia na ten tem at w ykładu do M iędzyw ydziałow ej K a tedry H istorii M edycyny AM w K rakowie. Podjęła się tego zadania lek. med. M a ria Schm idt-Pospuła, sekretarz krakowskiego oddziału Polskiego T ow arzystw a H i storii M edycyny. Prelegentka nakreśliła sylw etk ę Kopernika jako lekarza opierając się na opracowaniu zmarłego niedawno kierownika K atedry — prof, dra M ieczy sław a Skulim ow skiego.
Zebranie poprzedziło uroczyste złożenie k w iatów przy epitafium M ikołaja K o pernika, znajdującym się od 1823 r. — z in icjatyw y ów czesnego rektora U czelni Sierakow skiego — w k ościele akadem ickim św. Anny. Z krótką historią K ościoła, ze szczególnym uw zględnieniem dziejów sam ego epitafium , zapoznał zebranych J e rzy Sokół.
Zakończenie cyklu im prez „Roku Kopernika w K rakow ie” odbyło się 19 lutego 1984 r. — w 511 rocznicę urodzin Astronom a. W ykład pt. 10 o d k ryć — po czą w szy
od K o p e rn ik a — k tó re zm ien iły poglądy na bu dow ę u kładu planetarnego w ygłosił
dr Henryk Branoew icz w zastępstw ie nieobecnego z powodu choroby dra Czareń- skiego — na podstaw ie m ateriałów przez tegoż przygotow anych. W w ykładzie po dano w zw ięzły sposób historię badań b udow y układu planetarnego od Kopernika do czasów najnowszych.
Inform acje o im prezach cyklu „Rok Kopernika w K rakow ie”, jak rów nież artykuły i w yw iady, zam ieszczała na bieżąco prasa: „Gazeta K rakowska”, „Dzien nik P olsk i”, „Echo K rakow a”. K rakowska rozgłośnia Polskiego Radia uw zględniała w sw oich serw isach w iadom ości o imprezach. Także w m iesięczniku „W szechświat” u kzyw ały się m ateriały sprawozdawcze.
Oceniając przebieg całorocznego cyklu imprez m ożna stw ierdzić, że spełniły one sw oje zadanie, upow szechniając wśród społeczeństw a postać M ikołaja K oper nika i jego różnorodną działalność, stając się źródłem inform acji zarówno dla starszego pokolenia, jak i m łodzieży, o pozyskanie której szczególnie chodziło orga nizatorom.
Poza realizacją cyklu imprez „Roku Kopernika w K rakow ie” Zespół podejm o w ał także inne działania zw iązane z kultem Kopernika. Za najw ażniejsze uznać należy współpracę z nowo pow stałą Federacją M iast Kopernikowskich. 19 lutego 1983 r. podpisano w Toruniu akt założycielski Federacji M iast Kopernikowskich.
W I Zjeździe M iast K opernikowskich w e W łocławku w dniach 20—22 paździer nika 1983 r. uczestniczył z ram ienia Zespołu dr Gomółka, który zdał sprawę z rea lizacji obchodów „Roku Kopernika”, a także om ów ił plan działania na przyszłość ze szczególnym uw zględnieniem obchodów 500-lecia studiów Kopernika oraz bu dow y „Copernicanum” w Krakowie. Przedstaw ił rów nież propozycję, która została przyjęta, aby następny Zjazd w roku 1988 odbył się w K rakow ie-W ieliczce.
W kw ietniu 1984 r. zgłoszono akces N ysy oraż propozycję zaproszenia Padw y do Federacji M iast Kopernikowskich; poparto też in icjatyw ę doc. Adama K aczyń skiego, dotyczącą w spółpracy z m uzykam i z Padwy, proponując m.in. praw ykona nie tam że utw oru „Copernicana” autorstw a Bogusław a Schaffera i M ikołaja Gra bowskiego. K orzystając zaś z pośrednictwa krakowskiego oddziału Towarzystwa Polsko-W łoskiego podjęto działania w kierunku zaproszenia do Federacji innych m iast w łoskich jak Bolonii i Ferrary.
W ym ienione powyżej działania są w yrazem dążenia do objęcia przez Federację w szystkich m iast zw iązanych z Kopernikiem.
N ow ą form ą działania w ramach w spółpracy z Federacją było zorganizowanie kopernikow skiego Dnia Torunia w K rakowie. Interesujący w ykład ilustrow any przeźroczami „Copernicana toruńskie” w ygłosiła mgr Janina M azurkiewicz — dy rektor M uzeum Kopernika w Toruniu. Prelegentka om ów iła zw iązki Kopernika z Toruniem i dowody k ultu Kopernika, które tam tejsze M uzeum zbiera z całego świata.
N ie m niej ważnym kierunkiem pracy Zespołu było w spółdziałanie • władzam i oraz organizacjam i politycznym i i społecznym i m iasta w celu kontynuacji kultu Kopernika. Jedno z pow ażniejszych przedsięw zięć — to budowa ośrodka wiedzy o W szechświecie — „Copernicanum” — w K rakowie na Krzemionkach.
27 czerwca 1984 r. na posiedzeniu zarządu krakowskiego oddziału PTA, oce niając pozytyw ny dorobek Zespołu Koordynacyjnego, postanow iono zakończyć jego działalność w dniu 30 czerwca 1984 r. z rów noczesnym przekształceniem go na „Krakowski Zespół K opernikow ski”. Ten n ow y zespół o poszerzonym składzie będzie m iał zadanie kontynuacji rozpoczętych działań, w szczególności zaś
przy-goltowaniie III Zjazdu Federacji M iast K opernikow skich w iW ieliczce oraz obchodów 500 rocznicy stud iów M ikołaja Kopernika w A kadem ii K rakow skiej.
B olesław G om ółka
(Kraków)
UFUNDOW ANIE NAGRODY IM. FRANCISZKA BU JAK A
Towarzystwo Przyjaciół P u ła w kierując się troską o upow szechnienie w arto ściow ych tradycji nauk rolniczych w Polsce — P u ław y b yły od p ołow y X IX w iek u głów nym ośrodkiem nauk rolniczych na ziem iach polskich —• ufundow ało p rzy znaw aną co dwa lata Nagrodę im. Franciszka Bujaka, w ielkiego uczonego o for m acie europejskim i w spółtw órcy Instytutu Puław skiego w Polsce niepodległej — w ybitnym pracow nikom nauki zatrudnionym w instytutach puław skich, bądź też zw iązanym pracą z tym i placówkam i. Jest to w rzeczyw istości nagroda puław skiego środowiska naukowego, bowiem — zgodnie z regulam inem nagrody — jej laureata w ybierają każdorazowo m iejscow i pracow nicy n auk ow i (przez zgłoszenie kandyda tó w w ankiecie anonim owej). Przy w ysuw an iu kandydatów do nagrody postan o wiono brać pod uw agę następujące kryteria:
1. W zorowa postaw a etyczno-zaw odow a i obyw atelska oraz w ysoka kultura osobista.
2. W ysoki poziom w łasnych prac naukowych.
3. Znaczący w p ływ w łasnej działalności na praktykę rolniczą.
4. System atyczna w spółpraca z rolnictw em praktycznym i społecznością chłopską.
5. Skuteczne oddziaływ anie intelektualne i m oralne w środowisku n auk o w ym , zw łaszcza na m łodych pracow ników naukowych, kształcenie ich cha rakterów, uczenie rzetelności in telektualnej i w yczulenia na potrzeby w si i rolnictwa.
W roku bieżącym laureatem Nagrody został prof. dr hab. Marek R uszkow ski w yb itn y pracow nik naukow y Instytutu U praw y N aw ożenia i G leboznaw stw a w P u ław ach znany ze sw oich osiągnięć badawczych i ścisłej w spółpracy z rolnictw em chłopskim . Prof. dr hab. Marek R uszkow ski nagrodę w w ysokości 25 tys. zł prze kazał T ow arzystw u Przyjaciół P uław z przeznaczeniem na stypendium dla stu d en tów piszących prace m agisterskie z zakresu historii puław skiego ośrodka badań rolniczych. N aukow cam i, którzy po laureacie otrzym ali najw iększą liczbę głosów, są: prof. dr hab. W acław Boguszew ski — senior naukow ców puław skich oraz prof. dr hab. A natol L istow ski członek rzeczyw isty PA N i b y ły długoletni dyrektor IUNG.
Z arząd T o w a rzy stw a P rzy ja ció ł P u ław
WRĘCZENIE PIERWSZYCH NAGRÓD IM. MIECZYSŁAWA RADWANA
2 VI 1984 r. podczas plenarnego posiedzenia Zarządu i Rady Naukow ej T ow a rzystw a Przyjaciół Górnictwa, H utnictw a i Przem ysłu Staropolskiego w K ielcach odbyło się uroczyste w ręczenie pierw szych nagród im. M ieczysław a Radwana.
Nagrody te zostały ustanow ione 2 2 IV 1979 r. Są one przyznawane zarówno członkom TPGHiPS, jak i innym osobom n ie zrzeszonym w tym stow arzyszeniu za w ybitn e osiągnięcia w zakresie: działalności badawczej nad przeszłością górnictw a,
