Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2014
PRACE NAUKOWE
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
RESEARCH PAPERS
of Wrocław University of Economics
Nr
369
Przemiany strukturalne i koniunkturalne
na światowych rynkach
Tom 1
Redaktorzy naukowi
Jan Rymarczyk
Małgorzata Domiter
Wawrzyniec Michalczyk
Redakcja wydawnicza: Elżbieta Kożuchowska, Barbara Majewska Redakcja techniczna i korekta: Barbara Łopusiewicz
Łamanie: Małgorzata Czupryńska Projekt okładki: Beata Dębska
Publikacja jest dostępna w Internecie na stronach: www.ibuk.pl, www.ebscohost.com,
w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej www.dbc.wroc.pl,
The Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com, a także w adnotowanej bibliografii zagadnień ekonomicznych BazEkon http://kangur.uek.krakow.pl/bazy_ae/bazekon/nowy/index.php Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa www.wydawnictwo.ue.wroc.pl
Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy
© Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2014
ISSN 1899-3192
ISBN 978-83-7695-478-3 (całość) ISBN 978-83-7695-451-6 (tom 1) Wersja pierwotna: publikacja drukowana Druk i oprawa:
EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, sp.j. ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek
Spis treści
Wstęp ... 9 Franciszek Adamczuk: Identyfikacja modelu klastra oraz etapu jego
rozwo-ju na przykładzie klastra ceramika i turystyka ... 11 Łukasz Ambroziak: Ocena pozycji konkurencyjnej nowych państw
człon-kowskich UE w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi ... 25 Eric Ambukita: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Demokratycznej
Republice Konga w latach 2009-2012 ... 36 Zbigniew Bentyn: Rola e-logistyki w procesie adaptacji struktury łańcucha
dostaw do potrzeb klientów ... 48 Zbigniew Binek: Proces wprowadzenia euro na Łotwie – wnioski dla Polski 58 Sebastian Bobowski: Implikacje ekonomiczne i polityczne projektu
trój-stronnego porozumienia o wolnym handlu Chiny – Japonia – Republika Korei ... 67 Elżbieta Bombińska: Pozycja państw azjatyckich w światowym eksporcie
usług na początku XXI wieku ... 78 Jarosław Brach: Europejski – unijny drogowy transport ładunków w
proce-sach internacjonalizacji i globalizacji – przyczyny sukcesu tej gałęzi ... 89 Dominika Brzęczek-Nester: Zmiany struktury geograficznej oraz
struktu-ry przedmiotowej obrotów towarowych w polskim handlu zagranicznym w latach 1999-2012 ... 113 Anna Chrzęściewska: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Meksyku ... 129 Monika Chutnik, Aleksandra Kuźmińska-Haberla: Polska i Polacy
w oczach młodych Europejczyków studiujących na Uniwersytecie Eko-nomicznym we Wrocławiu. Stereotypy a decyzje edukacyjne ... 138 Małgorzata Czarnas: Atrakcyjność lokalizacji usług offshoringowych w
Polsce na tle wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej ... 148 Małgorzata Czermińska: Graniczny ruch towarowy w Unii Europejskiej –
wybrane aspekty z punktu widzenia procedur celnych ... 160 Małgorzata Domiter: Jakość instytucjonalna a zjawisko klęski bogactwa .... 174 Jerzy Dudziński: Nowe relacje cen w handlu międzynarodowym a rola Chin
w gospodarce światowej ... 188 Elżbieta Gołembska, Małgorzata Szczyt: Wpływ logistyki
międzynarodo-wej na przemiany strukturalne i koniunkturalne na rynkach światowych .. 198 Eugeniusz Gostomski: Łotwy droga do strefy euro ... 209 Monika Grottel: Polska Służba Celna w realizacji innowacyjnego systemu
6
Spis treściMarcin Haberla: Przesłanki tworzenia klastrów i inicjatyw klastrowych w Polsce oraz cele ich funkcjonowania w świetle wyników badań włas- nych ... 230 Agnieszka Hajdukiewicz: Przyczyny wzrostu światowych cen produktów
rolno-spożywczych w pierwszej dekadzie XXI wieku ... 239 Rafał Hryniewiecki: Geopolityczne implikacje zmian na światowych
ryn-kach energetycznych – przypadek Kataru ... 251 Anna H. Jankowiak: Lokalizacja w klastrze jako motyw internacjonalizacji
przedsiębiorstw ... 263 Dorota Agata Jarema: Reforma przedsiębiorstw państwowych w Chińskiej
Republice Ludowej ... 272 Artur Klimek: Zmiany w polskich przedsiębiorstwach wskutek
umiędzyna-rodowienia ... 288 Karolina Łopacińska: Inwestycje bezpośrednie chińskich przedsiębiorstw
na rynku europejskim w przekroju branż ... 298 Marek Maciejewski: Specjalizacja i konkurencyjność eksportu państw Unii
Europejskiej na rynki zewnętrzne ... 309 Dominika Malchar-Michalska: Polski eksport owoców i przetworów
z owoców w latach 2001-2012 ... 320 Joanna Michalczyk: Ewolucja polityki rolnej Unii Europejskiej na tle
kon-cepcji zrównoważonego rozwoju ... 333 Wawrzyniec Michalczyk: Zmienność kursu złotego względem euro na tle
innych walut krajów Unii Europejskiej ... 351 Bartosz Michalski: Zaawansowanie technologiczne polskiej wymiany hand-
lowej w perspektywie problematyki bezpieczeństwa ekonomicznego. Przypadek sektorów low-tech w latach 2001-2012 ... 363 Magdalena Myszkowska: Atrakcyjność krajów Europy
Środkowo-Wschod-niej jako miejsca lokalizacji offshoringu usług ... 376
Summaries
Franciszek Adamczuk: Cluster model identification and its development stage on the example of ceramics and tourism cluster ... 24
Łukasz Ambroziak: The assessment of the competitive position of the new
EU member states in foreign trade of agri-food products ... 35 Eric Ambukita: Foreign direct investment in the Democratic Republic of
Congo in the years 2009-2012 ... 47 Zbigniew Bentyn: The role of e-logistics in the process of adapting the
struc-ture of the supply chain to customer needs ... 57 Zbigniew Binek: The process of euro introduction in Latvia − conclusions for
Spis treści
7
Sebastian Bobowski: Economic and political implications of the project of China – Japan – Republic of Korea trilateral free trade agreement ... 77 Elżbieta Bombińska: The position of Asiatic countries in the world’s export
of services at the beginning of XXI century ... 88 Jarosław Brach: European – European Union road freight transport in the
processes of internationalization and globalization – reasons behind the success of that mode ... 112 Dominika Brzęczek-Nester: Spatial-structural changes in Poland’s foreign
trade in 1999-2012 ... 128 Anna Chrzęściewska: Foreign direct investment inflows to Mexico ... 137 Monika Chutnik, Aleksandra Kuźmińska-Haberla: Poland and Polish
people in the eyes of young Europeans studying at the University of Eco-nomics in Wrocław. Stereotypes vs. educational decisions ... 147 Małgorzata Czarnas: Attractiveness of the offshoring services location in
Poland against chosen Central and Eastern Europe countries ... 157 Małgorzata Czermińska: Border freight traffic in the European Union −
some aspects from the point of view of customs procedures ... 173 Małgorzata Domiter: Institutional Quality and its relation to “the paradox of
plenty” phenomenon ... 187 Jerzy Dudziński: New price relations in international trade and the role of
China in the world economy ... 197 Elżbieta Gołembska, Małgorzata Szczyt: Influence of international
logis-tics on structural and economic changes on the global markets ... 208 Eugeniusz Gostomski: The Latvian way to the European Monetary Union .. 218 Monika Grottel: Polish Customs Authority in the implementation of
innova-tive system of services for entrepreneurs ... 229 Marcin Haberla: Premises of clusters and cluster initiatives creation in Pol-
and and the aims of their functioning in the light of own surveys ... 238 Agnieszka Hajdukiewicz: Reasons for the increase in world prices of
agri--food products in the first decade of the XXI century ... 250 Rafał Hryniewiecki: Qatar and the geopolitical implications of the new
de-velopments on global energy markets ... 262 Anna H. Jankowiak: Location in the cluster as a motive of
internationaliza-tion of enterprises ... 271 Dorota Agata Jarema: Reform of the State-Owned Enterprises in the
Peoples Republic of China ... 286 Artur Klimek: Changes in Polish enterprises resulting from
internationaliza-tion ... 297 Karolina Łopacińska: Direct investment of Chinese enterprises on the
Euro-pean market branch in the cross section of industries ... 308 Marek Maciejewski: Specialization and competitiveness of export of the EU
8
Spis treściDominika Malchar-Michalska: Polish export of fruit and fruit preparations in the period 2001-2012 ... 332 Joanna Michalczyk: The evolution of European Union’s agricultural policy
against the background of the conception of sustainable development ... 350 Wawrzyniec Michalczyk: The volatility of the zloty’s exchange rate to the
euro against the background of other currencies of the European Union member states ... 361 Bartosz Michalski: Technological intensity of Polish foreign trade in the
per-spective of the concept of economic security. The case of low-tech sectors in the period 2001-2012 ... 375 Magdalena Myszkowska: The attractiveness of Central and Eastern Europe
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU
RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 369 • 2014
Przemiany strukturalne i koniunkturalne na światowych rynkach ISSN 1899-3192
Zbigniew Binek
Uniwersytet Zielonogórski e-mail: z.binek@wez.uz.zgora.pl
PROCES WPROWADZENIA EURO NA ŁOTWIE –
WNIOSKI DLA POLSKI
Streszczenie: Celem artykułu jest zaprezentowanie procesu zamiany waluty na Łotwie oraz wykorzystanie niektórych wprowadzonych tam rozwiązań w przyszłości w Polsce. Zastoso-waną metodą jest analiza porównawcza zaplanowanych działań na Łotwie z prawdopodo-bieństwem przeniesienia ich na obszar Polski w całości lub w zmodyfikowanej formie. Na przykładzie Łotwy można stwierdzić, że właściwe przygotowanie kampanii informacyjnej na temat wprowadzenia euro przyczynia się do zwiększenia wśród społeczeństwa aprobaty tego procesu. Niestety, na Łotwie nie udało się zmniejszyć obaw obywateli związanych z gwał-townym wzrostem cen po przyjęciu euro. Na ten czynnik w głównej mierze uwagę powinni zwrócić twórcy polskiej strategii komunikacji związanej z zamianą złotych na euro. Należa-łoby ze znacznym wyprzedzeniem przygotować skuteczną i rzetelną kampanię informacyjną oraz właściwie skonstruować programy uczciwego przeliczania cen dla przedsiębiorców. Słowa kluczowe: euro, Łotwa, koszty, kampania.
DOI: 10.15611/pn.2014.369.1.05
1. Wstęp
Celem artykułu jest przedstawienie procesu zamiany waluty na Łotwie oraz wy-korzystanie niektórych wprowadzonych tam rozwiązań w przyszłości w Polsce. Zastosowaną metodą jest analiza porównawcza zaplanowanych działań na Łotwie z prawdopodobieństwem przeniesienia ich na obszar Polski w pełni lub częściowo.
Łotwa weszła do strefy euro 1 stycznia 2014 roku jako osiemnaste państwo, licz-ba posługujących się tą walutą Europejczyków wzrosła do blisko 333 milionów [Eu-ropejski Bank Centralny 2014]. Koszt przyjęcia przez Łotwę wspólnej eu[Eu-ropejskiej waluty wyniósł od 110 do 219 mln euro [Ekonomia.rp.pl 2014] – ostateczny koszt wdrożenia euro na Łotwie ma być znany dopiero w połowie roku. Według Banku Łotwy przystąpienie do strefy euro przyniesie rocznie około 80 mln euro oszczęd-ności związanych z niższym kosztem obsługi długu zagranicznego, do tego dojdzie eliminacja kosztów związanych z wymianą walutową, szacowana obecnie na około
Proces wprowadzenia euro na Łotwie – wnioski dla Polski
59
70 mln euro oszczędności rocznie. W Polsce dodatkową korzyścią będzie eliminacja ryzyka kursowego (łotewska waluta była mocno usztywniona z euro).
Łat łotewski został zastąpiony przez euro po stałym kursie wymiany 1 EUR = 0,702804 LVL [Europejski Bank Centralny 2014], banknoty i monety starej waluty będzie można wymieniać po stałym kursie, bezterminowo i bez limitu kwoty w La-tvijas Banka.
Mimo że rząd łotewski chwali się niską inflacją (0,4% w 2013 roku), to według społeczeństwa ceny wzrosły aż o 10% [Dziennik.pl 2014].
2. Proces wprowadzenia euro na Łotwie
Wprowadzenie euro na Łotwie było efektem wieloletnich wysiłków poszczególnych rządów, rezygnacja z łata nie przyszła łatwo, ponieważ dla wielu obywateli oznacza-ła utratę ważnego symbolu suwerenności i tożsamości narodowej.
We wrześniu 2003 roku 67% biorących udział w referendum opowiedziało się za przystąpieniem Łotwy do Unii Europejskiej, co oznaczało, że zobowiązują się oni do przyjęcia w przyszłości euro. W podpisanym przez Polskę traktacie akcesyjnym również jest jednoznaczny zapis przewidujący automatyczne członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW).
Prezes Banku Centralnego Łotwy w 2005 roku zapowiedział wprowadzenie wa-luty krajowej do Mechanizmu Kursów Walutowych (ERM II) ze sztywnym przy-wiązaniem do euro z wąskim korytarzem wahań kursowych +/–1%.
Pierwszą poważną deklaracją dotyczącą daty przystąpienia do eurolandu był rok 2008, prognozy jednak okazały się nierealne, ponieważ Łotwa miała problemy z realizacją niektórych kryteriów z Maastricht (głównie ze spełnieniem kryterium stabilności cen).
W roku 2008 zamiast planowanego wejścia do Unii Gospodarczej i Walutowej, Łotwa pogrążyła się w głębokiej recesji gospodarczej.
Od połowy 2012 roku Łotwa prowadziła aktywny lobbing na rzecz uzyskania poparcia poszczególnych krajów UE dla jej aspiracji dotyczących przystąpienia do strefy euro. Poprzez realizację reform gospodarczych, udało się Łotwie spełnić kry-teria konwergencji. Ostatecznie w czerwcu 2013 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję o przyjęciu Łotwy do eurostrefy, natomiast 9 lipca 2013 roku ministro-wie finansów państw UE w trakcie posiedzenia Rady do spraw Gospodarczych i Fi-nansowych podjęli decyzję w sprawie przystąpienia Łotwy do strefy euro z dniem 1 stycznia 2014 roku.
2.1. Kampania informacyjna
Specjalna grupa robocza odpowiedzialna za wprowadzenie euro na Łotwie w listo-padzie 2012 roku opracowała i opublikowała „Strategię Komunikacji”, opisującą szczegółowy plan działań informacyjnych i promocyjnych. W skład grupy
wchodzi-60
Zbigniew Binekli specjaliści z poszczególnych resortów oraz wolontariusze, na czele stanęła Dace Kalsone, reprezentująca łotewskie ministerstwo finansów.
Najważniejszym celem kampanii informacyjnej było zwiększenie poparcia spo-łecznego dla procesu wprowadzenia euro na Łotwie, został przyjęty ambitny plan osiągnięcia 60% zwolenników zamiany waluty na koniec 2013 roku. Cel nie został osiągnięty, ponieważ czas kampanii był chyba zbyt krótki. W przyszłości w Polsce należałoby uruchomić działania informacyjne znacznie wcześniej, by społeczeństwo miało czas na dyskusję i ukształtowanie poglądów na podstawie faktów. Takie są też zalecenia Komisji Europejskiej, by w krajach o niskim poparciu dla zamiany waluty, kampanię informacyjną rozpoczynać możliwie jak najwcześniej. Obecnie w Polsce realizowane są m.in. działania edukacyjne Narodowego Banku Polskiego, związane z kształceniem elit z różnych grup społecznych w zakresie funkcjonowania strefy euro1 [Binek 2013].
Kampania informacyjna na Łotwie polegała na przedstawieniu wielu korzyści z zamiany waluty i miała dotrzeć do wszystkich obywateli. Była ona uzupełniana działalnością edukacyjną, odbywającą się w zdecydowanej większości szkół i in-nych placówek oświatowych.
Strategia Komunikacji na Łotwie została podzielona na kilka etapów:
• 1.01.2012-1.05.2013: społeczeństwo otrzymało podstawową wiedzę na temat planów rządu, dotyczących wejściu do UGiW oraz korzyści płynących z takiej decyzji. Przedstawiano doświadczenia innych krajów związane z członkostwem w strefie euro, popełniając niestety niejednokrotnie błędy informacyjne (jako przykład podawano Polskę). Na tym etapie przygotowano pod względem mery-torycznym pozostałe instytucje uczestniczące w strategii komunikacji.
• 1.05.2013-14.01.2014: rozpowszechniano praktyczne informacje związane z walutą euro – punkty, terminy i kurs wymiany, podwójne cenniki, bezpieczeń-stwo banknotów. Był to okres intensywnej kampanii medialnej.
• 14.01.2014-31.12.2014: etap poświęcony informowaniu obywateli o efektach wprowadzenia euro, zachęcanie do wymiany oszczędności gotówkowych na euro oraz monitoring cen.
Strategia Komunikacji została w głównej mierze skierowana do grup społecz-nych, które mają największy problem z dotarciem do informacji, m.in. emerytów, dzieci, osób samotnych, więźniów. W praktyce, w większości przypadków, nie osiągnięto zamierzonych celów, pomimo dostarczenia do każdego gospodarstwa domowego listu z pełną informacją na temat zamiany waluty na Łotwie. Poza tym informatory były dostępne w sklepach, urzędach, szkołach, bibliotekach, bankach, oddziałach pocztowych. Niestety, osoby pracujące w powyższych placówkach nie
1 Narodowy Bank Polski w ramach edukacji ekonomicznej od 2009 roku finansuje studia
pody-plomowe pn. „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro”, które odbywają się w wybranych ośrodkach akademickich w całej Polsce – ich celem jest edukacja elit z różnych grup społecznych w zakresie wiedzy o zamianie waluty i konsekwencjach wejścia w przyszłości Polski do UGiW – niektórzy absol-wenci mogą w przyszłości pełnić funkcję multiplikatorów lub wolontariuszy.
Proces wprowadzenia euro na Łotwie – wnioski dla Polski
61
były właściwie przeszkolone i nie potrafiły w większości przypadków odpowiedzieć na pytania obywateli wykraczające poza informacje znajdujące się w przygotowanej broszurze promocyjnej. W przyszłości w Polsce należałoby wszystkie osoby, które mają przekazywać wiedzę o procesie zamiany waluty, wszechstronnie przeszkolić, by nie popełniać takich błędów jak na Łotwie.
Ogólny budżet Strategii Komunikacji pierwotnie wynosił 2 mln euro (zgodnie z zasadą 1 euro na mieszkańca). W listopadzie 2013 roku łotewski parlament pod naciskiem narodowców z bloku TB-DNNL wycofał z budżetu kampanii 280 tysięcy euro [Tomaszewski 2014]. Większość projektów i działań promocyjnych była współ-finansowanych ze środków unijnych w wysokości około 50%. Należy pamiętać, że w Polsce kampania będzie kosztowała znacząco więcej niż na Łotwie ze względu na nieporównywalną liczbę mieszkańców – tym bardziej wskazane jest szukanie jak największego dofinansowania ze środków UE.
W lutym 2013 roku nastąpiło prezentowanie w cyklach miesięcznych wskaźnika poparcia społecznego dla euro na Łotwie [http://www.eiro.lv 2013] poprzez Euroba-rometr. W Polsce należy wykorzystać to rozwiązanie, lecz lepiej je rozszerzyć o su-gestie obywateli odnośnie do kampanii informacyjnej, która powinna być elastyczna i dostosowywać się do zmieniającego otoczenia, życzeń i wymogów.
Szczególny problem z przekazywaniem informacji wystąpił w stosunku do ro-syjskiej mniejszości narodowej, stanowiącej około 30% społeczeństwa łotewskiego. Do nich były kierowane specjalne przekazy informacyjne w języku rosyjskim. Me-dia rosyjskojęzyczne przez cały okres trwania kampanii były sceptyczne względem procesu zamiany waluty na Łotwie. Dodatkowo w połowie listopada 2013 roku Ło-tewskie Centrum Języka Narodowego, powołując się na ustawę o języku urzędo-wym, zakazało dystrybucji materiałów informacyjnych w języku rosyjskim [Toma-szewski 2014]. W Polsce nie należy się spodziewać takich problemów jak na Łotwie w związku z kampanią skierowaną do mniejszości narodowych, co nie oznacza, że należy zaniedbać ten obszar.
Twórcy strategii uznali, że dzieci i młodzież mogą być dobrym źródłem informa-cji o euro dla ich rodzin. W szkołach organizowano szereg pokazów animowanych filmów promocyjnych, konkursów i gier interaktywnych o procesie zamiany waluty – w większości działania te okazały się skuteczne [Ministerstwo Nauki i Eduka-cji RŁ 2013]. W związku z tym także w Polsce warto podjąć intensywne działania w tym kierunku, ponieważ informacje od dzieci są dla osób starszych bardziej wia-rygodne niż np. wypowiadane z ust polityków.
Dla przedsiębiorców i samorządów przygotowano na Łotwie rozszerzone in-formatory dotyczące m.in. zmian w rachunkowości i księgowości oraz w systemie podatkowym, a także sposobów konwersji.
Bankom i sieciom handlowym poświęcono szczególną uwagę, w związku z ich rolą w dalszym dystrybuowaniu informacji na temat zamiany waluty na Łotwie – każdy z podmiotów był proszony o umieszczanie informacji o euro na swoich stronach internetowych. Ponadto podmioty te odegrały szczególną rolę w procesie
62
Zbigniew Binekwycofywania starej waluty z rynku. Należy w przyszłości pamiętać, że od tych insty-tucji w bardzo dużym stopniu będzie zależało, czy społeczeństwo napotka trudności w pierwszym okresie posługiwania się nową walutą.
W roku 2013 w łotewskiej prasie ukazało się bardzo dużo publikacji dotyczą-cych szans i zagrożeń związanych z walutą euro oraz opinii znanych postaci życia politycznego, kulturalnego, biznesu i sportu. Niefortunnie większość z nich miało charakter ostrzegawczy, co przyczyniło się do obniżenia poparcia społecznego dla procesu zamiany waluty. W Polsce trzeba będzie lepiej się przygotować do tej czę-ści kampanii i z większym wyczuciem prezentować niektóre tezy – na potencjalne zagrożenia należy znaleźć rozwiązania i pokazać, jak im przeciwdziałać, by nie wy-stąpiły uciążliwości dla obywateli.
W związku z tym, że liczba zagranicznych turystów odwiedzających Łotwę stale wzrasta, przygotowano specjalne broszury, które były dystrybuowane na dworcach kolejowych, autobusowych, w portach morskim i lotniczym. Dodatkowo wolonta-riusze rozdawali tam ulotki i kalkulatory euro – w przyszłości w Polsce należy za-dbać o podobny kanał dystrybucji.
Spotkania promocyjne na Łotwie w formie seminariów, dyskusji i prelekcji cie-szyły się zróżnicowaną popularnością – w niektórych miastach frekwencja wynosiła 200 osób, w innych uczestniczyło poniżej 10 osób. W Polsce należałoby tak przy-gotowywać takie spotkania (dopasowując miejsce i termin), aby jak najwięcej osób z nich skorzystało.
Na Łotwie odbywały się również spotkania telewizyjne i radiowe z udziałem ekspertów – wówczas obywatele mogli zadawać pytania, dzwoniąc lub wysyłając sms-y. Taka forma wydaje się atrakcyjna, zwłaszcza gdy programy emitowane są na żywo.
Kampania na Łotwie przeniosła się również do przestrzeni internetowej, po-wstała specjalna strona [www.eiro.lv], którą powiązano z portalami typy Facebook i Twitter. W przyszłości w Polsce należy na te źródła komunikacji zwrócić szcze-gólną uwagę, ponieważ z każdym rokiem przybywa użytkowników korzystających z takich kanałów dystrybucji. Należałoby zadbać o atrakcyjność polskiego portalu o euro, ponieważ bardzo duża liczba odwiedzin strony przyczynia się do jej siły.
W czerwcu 2013 roku została uruchomiona bezpłatna infolinia dotycząca wej-ścia Łotwy do strefy euro. Pod koniec grudnia przyjmowano około 200 zgłoszeń dziennie, zaś po 1 stycznia 2014 roku liczba ta wzrosła do około 600 dziennie. Na-leży w Polsce przygotować się na taką ewentualność i w newralgicznym okresie pracować całodobowo z maksymalną ilością operatorów telefonicznych.
Na Łotwie opracowano specjalne logo i hasło reklamowe towarzyszące całej kampanii: „Euro przychodzi na Łotwę”. W Polsce można byłoby zorganizować kon-kurs dla społeczeństwa na te elementy promocji i wybrać najlepszą propozycję.
Kampania promocyjna na Łotwie była wielokrotnie krytykowana za przyjętą strategię, w której wg jej przeciwników mówiono tylko o korzyściach w sposób „je-dynego słusznego wyboru”, co negatywnie kojarzyło się z propagandą używaną za
Proces wprowadzenia euro na Łotwie – wnioski dla Polski
63
czasów ZSRR. W Polsce należy pamiętać, że kampanię trzeba przeprowadzić jak najrzetelniej, mówiąc zarówno o korzyściach, jak i o zagrożeniach – na nie jednak należy znaleźć obiektywne i przekonujące rozwiązania, które je wyeliminują przy właściwym przygotowaniu i zastosowaniu.
Ponad 80% ankietowanych w grudniu 2013 roku znało dokładną datę przystą-pienia Łotwy do strefy euro. Wielkość ta wydaje się niezadowalająca i w przyszłości w Polsce należałoby dążyć do osiągnięcia poziomu podstawowej wiedzy rzędu 99%. 2.2. Techniczne aspekty wprowadzenia euro
Jednym z najważniejszych założeń ustawy o wdrożeniu euro na Łotwie było zapew-nienie ciągłości wszelkich umów i porozumień krajowych i międzynarodowych. Brak takiej klauzuli mógłby powodować chęć renegocjacji poszczególnych warun-ków umów i w efekcie przynieść chaos. Wszelkie zapisy dotyczące kosztów, opłat, odsetek, transferów zostały przeliczone wg przyjętego kursu wymiany oraz zgodnie z przyjętymi zasadami zaokrąglania.
We wrześniu 2013 roku łotewski parlament przyjął 114 nowych regulacji i po-prawek niezbędnych do dokonania zamiany waluty. Do połowy 2016 roku Rada Ministrów RŁ ma dokonać zmiany wszystkich rozporządzeń i regulacji, w niektó-rych wymagana jest jedynie słowna zamiana łat na euro, jest to około 800 aktów prawnych [Tomaszewski 2014].
Dnia 1.10.2013 roku weszło w życie rozporządzenie nakazujące wszystkim punktom sprzedaży i usług informowanie o cenach w dwóch walutach. Rozwiązanie takie jest dosyć uciążliwe dla handlowców i lepiej byłoby, żeby trwało jak najkró-cej – jest to możliwe wówczas, gdy społeczeństwo jest właściwie wyedukowane. W związku z tym warto w Polsce wcześniej przygotować obywateli i okres podwój-nego eksponowania cen skrócić do minimum z korzyścią dla wszystkich stron.
Dostosowanie w systemach informatycznych i księgowych było znacznym ob-ciążeniem finansowym łotewskich podmiotów. Należałoby w przyszłości w Polsce postarać się o pozyskanie środków unijnych na ten cel, co niewątpliwie byłoby bez-pośrednio korzystne dla przedsiębiorców i bez-pośrednio dla całego społeczeństwa.
Regularny monitoring cen przed wdrożeniem euro nastąpił na Łotwie w styczniu 2013 roku. Jego głównym celem było powstrzymanie handlowców przed sztucznym zawyżaniem cen oraz informowanie o tym społeczeństwa. Wyniki comiesięcznych badań były publikowane na stronach internetowych. Prasa łotewska prowadziła włas- ne analizy w tym względzie. Odczucia społeczeństwa były odmienne od oficjalnych danych. W sondażach aż 80% ankietowanych przyznawało, że spodziewa się wzro-stu cen w roku 2014 [Kowanda 2014]. Grupa robocza odpowiedzialna za wprowa-dzenie euro nie miała żadnych instrumentów do walki z nieuczciwymi handlowca-mi, gdyż zasady wolnorynkowe zabraniają odgórnego ustalania cen – za wyjątkowe naruszenie groziła kara finansowa w wysokości 711,44 euro [Tomaszewski 2014], nie miała ona jednak zastosowania w praktyce. Wydaje się, że w przyszłości w
Pol-64
Zbigniew Bineksce uczciwe przeliczanie cen będzie chyba najważniejszym elementem dla obywa-teli. W związku z tym należy ustawowo zakazać zaokrąglenia w górę przy prze-liczaniu cen. Ponadto należałoby przygotować dla nieuczciwych przedsiębiorców odstraszający system wysokich kar finansowych wraz ze skutecznym mechanizmem ich egzekwowania. Prewencyjnie trzeba będzie wcześniej ogłosić, że firmy chcące dodatkowo wzbogacić się na procesie zamiany waluty trafiać będą na „czarną listę” strony internetowej odwiedzanej przez miliony potencjalnych klientów, co powinno przynieść im katastrofalne skutki. Natomiast podmioty, które po przeliczeniu cen zaokrąglą je w dół, znajdą się na „białej liście” i w związku z tym mogą zwiększyć swoją konkurencyjność poprzez przejęcie klientów od innych przedsiębiorstw.
Zdecydowanie pozytywnie można ocenić inicjatywę, która na Łotwie została przeprowadzona za wzorem innych państw, a mianowicie uruchomienie programu „Uczciwie wprowadzam euro”. Dla firm, które zobowiązały się do przestrzegania wszelkich zasad związanych z uczciwym przeliczaniem cen, przeznaczone były na-klejki projektu „Uczciwie wprowadzam euro”, które mogły być eksponowane na witrynach, kasach, banerach reklamowych itp. Podmioty takie zyskiwały w oczach obywateli, zwiększając swoją konkurencyjność w stosunku do rywali, którzy nie przystąpili do tej szlachetnej inicjatywy. Niestety, część łotewskich handlowców, pomimo przystąpienia do programu, naruszała ich zasady. W Polsce należy taką ini-cjatywę stosunkowo wcześnie mocno rozreklamować, by jak najwięcej podmiotów do niej przystąpiło. Jednocześnie należy zasygnalizować, że uczestnicy programu, którzy naruszą jego zasady, będą bardzo surowo i wielotorowo karani.
Produkcję monet łotewskiego euro, wg designu wyłonionego w konkursie, uru-chomiono 31 lipca 2013 roku. Wydaje się, że w Polsce wystąpi problem z wypro-dukowaniem niezbędnej ilości bilonu na czas. W związku z tym trzeba będzie ogło-sić otwarty przetarg publiczny na produkcję określonej wielkości „polskiego euro” w ustalonym czasie.
Zgodnie z ustawą o wprowadzeniu euro na Łotwie, od 1 stycznia 2014 roku przez dwa tygodnie w rozliczeniach gotówkowych obowiązywały dwie waluty. Rozwią-zanie takie było szczególnie uciążliwe dla firm, które mając problem z płynnością finansową, nie mogły zapewnić wymaganej gotówki w dwóch walutach i zaprzesta-ły działalności na okres dwóch tygodni. Idealnym rozwiązaniem w Polsce byłoby automatyczne wprowadzenie do rozliczeń gotówkowych od 1 stycznia wyłącznie euro – rozwiązanie takie wymaga jednak zrozumienia i podjęcia niezbędnych kro-ków ze strony społeczeństwa. Gdyby obywatele wszelkie oszczędności ulokowali w bankach i wcześniej zaopatrzyli się w zestawy startowe w euro, wówczas można byłoby zrezygnować z uciążliwego i kosztownego dla wszystkich zainteresowanych okresu przejściowego.
3. Zakończenie
Na przykładzie Łotwy można stwierdzić, że właściwe przygotowanie kampanii in-formacyjnej na temat wprowadzenia euro w kraju, przyczynia się do zwiększenia
Proces wprowadzenia euro na Łotwie – wnioski dla Polski
65
aprobaty społeczeństwa dla tego procesu. Niestety, na Łotwie nie osiągnięto zamie-rzonego celu, polegającego na uzyskaniu 60% poparcia społecznego dla inicjatywy zamiany waluty2. Wydaje się, że może to wynikać ze zbyt krótkiej kampanii, co
oznacza, że w Polsce powinniśmy rozpocząć działania jak najszybciej, w związku z obecnie niskim poparciem dla inicjatywy wejścia do UGiW, wynikającym z nie-wiedzy.
Ponadto na Łotwie nie udało się zmniejszyć obaw obywateli związanych z gwał-townym wzrostem cen po przyjęciu euro. Na ten czynnik w głównej mierze uwagę powinni zwrócić twórcy polskiej strategii komunikacji związanej z zamianą złotych na euro. Należałoby ze znacznym wyprzedzeniem przygotować skuteczną i rzetelną kampanię informacyjną oraz właściwie skonstruować programy uczciwego przeli-czania cen dla przedsiębiorców.
Dodatkowo, należy pamiętać, że sukces procesu zamiany waluty w Polsce bę-dzie zależał od nastawienia społeczeństwa do tego wydarzenia. W sytuacji, gdy każ-dy obywatel weźmie odpowiedzialność za wprowadzenie euro w Polsce, wówczas będzie można realizować z pełnym zrozumieniem rozwiązania zmniejszające po-szczególne uciążliwości dla wszystkich stron.
Rozpowszechnienie wiedzy oraz wyników monitoringu cen poprzez bardzo wia-rygodną i popularną stronę internetową, zintegrowaną z nowoczesnymi oraz modny-mi serwisamodny-mi typu Facebook, powinno wyelimodny-minować pokusy nieuczciwych przed-siębiorców związane z nieprawidłowym przeliczaniem cen.
Literatura
Binek Z., 2013, Zmniejszenie kosztów wprowadzenia waluty euro w Polsce, [w:] Perspektywy integra-cji gospodarczej i walutowej w Unii Europejskiej w czasach kryzysu, red. K. Opolski, J. Górski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Dziennik.pl, 2014, Łotwa wprowadziła euro. Ceny poszły ostro w górę, http://gospodarka.dziennik.pl/ news/artykuly/450739,efekt-cappuccino (12.02.2014).
Ekonomia.rp.pl, 2014, Wprowadzenie euro na Łotwie to nawet 219 mln euro, ale zyski są większe, http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/1086398.html (12.02.2014).
Europejski Bank Centralny, 2014, 1 stycznia 2014 – Łotwa wchodzi do strefy euro, http://www.ecb. europa.eu (17.01.2014).
Kowanda C., 2014, Łotwa dołącza do eurolandu. Kto następny? Pożegnanie z łatem, http://www.po- lityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/edukatorekonomiczny/1570829,1,lotwa-dolacza-do-eurolandu-kto-nastepny.read (18.02.2014).
Ministerstwo Nauki i Edukacji RŁ, 2013, http://www.izm.gov.lv (20.12.2013).
Tomaszewski D., 2014, Euro przychodzi na Łotwę. Łotwa 18-stym członkiem strefy euro, Prezentacja raportu: Sejm RP, 12 lutego 2014, Polska Fundacja im. Roberta Schumana, Warszawa.
www.eiro.lv (10.12.2013).
2 Według badań Eurobarometru poparcie wyniosło 53%, natomiast wg danych łotewskich
66
Zbigniew BinekTHE PROCESS OF EURO INTRODUCTION IN LATVIA − CONCLUSIONS FOR POLAND
Summary: The purpose of this article is to present the process of replacing the currency in Latvia and to use some solutions introduced there in the future in Poland. The applied method is a comparative analysis of planned activities in Latvia with the probability of transfering them to the Polish territory, in whole or in a modified form. In the case of Latvia it can be concluded that the proper preparation of the information campaign on the euro contributes to the improvement of acceptance among the public about this process. Unfortunately, Latvia failed to reduce citizens’ concerns related to the sharp increase in prices after the adoption of euro. This factor should be largely paid attention to by the makers of Polish communications strategy associated with the conversion of zloty to euro. An effective and fair campaign and a properly constructed fair price conversion programs for entrepreneurs would be prepared in advance.
