• Nie Znaleziono Wyników

Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży wrocławskiej w wieku 7-18 lat

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży wrocławskiej w wieku 7-18 lat"

Copied!
66
0
0

Pełen tekst

(1)AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO WE WROCŁAWIU. Anna Burdukiewicz Justyna Andrzejewska Janina Miałkowska Jadwiga Pietraszewska. ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECI I MŁODZIEŻY WROCŁAWSKIEJ W WIEKU 7–18 LAT. Wrocław 2009.

(2) KOMITET WYDAWNICZY Tadeusz Bober (przewodniczący), Bogusława Idzik (sekretarz), Artur Jaskólski Lesław Kulmatycki, Zbigniew Naglak, Krystyna Rożek-Piechura Alicja Rutkowska-Kucharska, Marek Woźniewski. RECENZENT Ewa Ziółkowska-Łajp KOREKTOR Anna Miecznikowska REDAKTOR TECHNICZNY Beata Irzykowska. © Copyright by Wydawnictwo AWF Wrocław, 2009 ISBN 978-83-89156-89-1 Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 51-684 Wrocław, ul. Adama Mickiewicza 98 www.awf.wroc.pl/wydawnictwo Wydanie I..

(3) Spis treści Wstęp................................................................................................................................ 5 1. Materiał i metody.......................................................................................................... 9 2. Średnie arytmetyczne i zakresy zmienności cech morfologicznych........................... 13 2. Means and range of variability of morphological features 3. Średnie arytmetyczne i zakresy zmienności wskaźników antropologicznych.............. 24 3. Means and range of variability of anthropological indices 4. Wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała................... 29 4. Percentiles values for morphological features and body build indices 5. Komponenty budowy ciała......................................................................................... 42 5. Body build components Bibliografia..................................................................................................................... 57 Wykaz tabel i rycin......................................................................................................... 59 List of tables and figures................................................................................................. 62 Summary......................................................................................................................... 65.

(4)

(5) WSTĘP Problematyce ontogenetycznej w antropologii poświęca się wiele miejsca. Wyrazem tego jest rosnąca liczba publikacji dotyczących różnych aspektów rozwoju morfologicznego i motorycznego dzieci i młodzieży. Prezentowane są w nich wyniki zarówno badań ciągłych, jak i przekrojowych, przedstawia­ jące stan zaawansowania w rozwoju populacji kraju, poszczególnych regio­ nów geo­graficznych i środowisk społecznych (m.in. Bielicki i wsp. 1981; Hula­­nicka i wsp. 1990; Siniarska 1994; Kopczyńska-Sikorska 1996; Pal­czew­ ska, Niedźwiecka 1999). Pierwsze publikacje zawierające wyniki badań ontogenetycznych poja­ wiły się w drugiej połowie XIX w. Autorami byli głównie wykazujący zain­ teresowania naukowe lekarze (Iłowiecki 1981), którzy prezentowali w nich wyniki po­miarów antropologicznych dzieci, młodzieży i dorosłych, głównie pobo­ro­wych. W tym czasie pojawiły się również pierwsze charakterystyki roz­woju somatycznego osób reprezentujących różne warstwy społeczne (Kos­ mowski 1894; Miklaszewski 1912, 1914). W latach 1908–1914, z inicjatywy J. Talko-Hryncewicza, w ośrodku krakowskim prowadzono badania ciągłe chłopców, które następnie kontynuowali B. Jasicki, P. Sikora, E. Stołyhwo i S. Panek. W Poznaniu badania ontogenetyczne zainicjował A. Wrzosek (Ma­ linowski 1987). W latach 1934–1935 J. Mydlarski opublikował normy spraw­ ności fizycznej, a cztery lata później ukazały się pierwsze normy roz­woju morfologicznego (Mydlarski 1934; Barański i wsp. 1938). W okresie powojennym, w 1946 r., pierwsze szeroko zakrojone badania rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży pomorskiej zainicjował R. Trześniow­ ski w poro­zu­mieniu z J. Mydlarskim. Celem badań było stwierdzenie, w jakim stopniu wojna i okupacja hitlerowska zaważyły na rozwoju fizycz­ nym młodzieży (Milicer 1954; Sadowska 1954; Skibińska 1954). W latach sześćdziesiątych XX w. nastąpił rozkwit badań auksologicznych, skoncen­ trowanych nie tylko na zagadnieniach teoretycznych, ale także uwzględnia­ jących problematykę metodologiczną dotyczącą m.in. zasad konstrukcji norm rozwojowych (Trześniowski 1961; Ćwirko-Godycki 1964; Wolański 1965). W tym czasie ukazały się również publikacje prezentujące standardy rozwoju młodzieży polskiej (Górny 1965) oraz wskaźniki rozwoju fizycz­ nego dzieci i młodzieży warszawskiej (Wolański 1962). Niniejsza publikacja wpisuje się w problematykę poświęconą regional­ nym standardom rozwoju dzieci i młodzieży, której patronował Andrzej Ma­ li­nowski. Pod jego redakcją ukazało się w 1976 r. pierwsze opracowanie.

(6) 6. wstęp. pt. Dziecko poznańskie (Malinowski 1976, uaktualnione przez Cieślika i wsp. 1994), a następnie Dziecko wielkopolskie (Malinowski 1978). W kolejnych latach wydano charakterystyki rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży po­ morskiej (Rożnowski 1984), krakowskiej (Chrzanowska i wsp. 1988, 2002), kieleckiej (Jopkiewicz 1996), konińskiej (Grabowska 1998), szczecińskiej (Umiastow­ska i wsp. 2001) i łódzkiej (Malinowski, Chlebna-Sokół 1998). W niektórych z wymienionych pozycji autorzy, oprócz opracowania stan­ dardów opartych na pomiarach antropologicznych, zajmowali się także roz­ wojem biologicznym w aspekcie warunków społeczno-ekonomicznych lub motoryczności. Informacje te umożliwiły dokonywanie pogłębionych analiz stanu i uwarunkowań rozwoju w okresie progresywnych przemian onto­ genetycznych. Pierwsze badania longitudinalne rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży w Zakładzie Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu podjęto w latach 1972–1978. Ich inicjatorem i kierownikiem był Antoni Janusz. Podczas tej serii pomiarów zgromadzono sześć pełnych kompletów danych pomia­rowych dla chłopców i dziewcząt w wieku 9–14 lat. Badania te pro­wadzono w ramach Problemu Resortowego 101 Sprawność fizyczna społeczeństwa polskiego, w grupie tematycznej Sprawność fizyczna dzieci ze szkół pod­stawowych. Obejmowały one ocenę poziomu rozwoju cech soma­ tycznych, a także stanu zaawansowania w rozwoju w oparciu o wiek drugo­ rzę­d­nych cech płciowych. Poziom ogólnej sprawności fizycznej dzieci i mło­ dzieży okreś­lono, wykorzystując zestaw prób motorycznych obowiązujących w Pro­ble­mie Resortowym 101. Dodatkowo zbadano poziom podstawowej wy­­dol­­ności fizycz­nej za pomocą cykloergometrycznego testu rowerowego Ästranda. Parametry fizjologiczne uzupełniono pomiarem pojemności ży­cio­ wej płuc, informującym o możliwościach wentylacyjnych klatki piersiowej. Drugą serię badań ciągłych przeprowadzono w latach 1979–1987 w ra­ mach programu ba­daw­czego CPBP 08.16.II.4.0 pt. Rozwój sprawności i wy­ dolności fizycznej w aspekcie morfologicznego zaawansowania i dojrzałości biologicznej dzieci i młodzieży. Pomiarami objęto dzieci i młodzież z czte­ rech losowo wybranych szkół podstawowych we Wrocławiu. W ich wyniku ze­bra­no pełne komplety danych pomiarowych dla chłopców i dziewcząt w wieku 7–15 lat. Zmierzono zestaw cech somatycznych oraz przeprowa­ dzono ocenę postawy ciała metodą punktową Wolańskiego. Stan zaawan­so­ wania w rozwoju biologicznym oce­niono za pomocą kryterium wieku zę­ bowego oraz drugorzędnych cech płciowych. Sprawność fizyczną zbadano, przeprowadzając próby moto­ryczne charakteryzujące rozwój siły, zwinności.

(7) wstęp. 7. i szybkości. Podstawową wydolność fizyczną określono, podobnie jak w pierw­szej serii badań, za pomocą cyklo­ergometrycznego testu rowerowego Ästranda. Przedstawione dwa cykle badań dzieci i młodzieży wrocławskiej w wieku szkolnym były punktem wyjścia do realizacji szeregu prac, które miały na celu wieloaspektowe ujęcie problemów badawczych związanych z ontoge­ nezą cech morfologicznych, wydolności oraz sprawności fizycznej. Wspom­ niane zagadnienia analizowane były różnorodnymi metodami sta­tys­tycz­nymi, zarówno analitycznymi, jak i wielocechowymi. Wyniki opublikowano w róż­ nych czasopismach antropologicznych oraz tomach podsumowujących prze­ prowadzone serie badań (Ignasiak, Janusz 1992; Janusz 1982, 1991). W 1991 r. pracownicy Katedry Antropologii i Biometrii rozpoczęli bada­ nia stanu zaawansowania w rozwoju dzieci i młodzieży wiejskiej. Prace badawcze realizowano w ra­mach kierowanego przez A. Janusza grantu KBN 4 1528 91 01 Populacja dzieci wiejskich w badaniach longitudinalnych. Po­ miarami objęto dzieci i młodzież zamieszkujące tereny o stosunkowo ma­łym zanieczyszczeniu śro­dowiska (region Trzebnicy) oraz dużym stopniu skaże­ nia przemysłowego (region Lubina). Badania zakończono w roku 1999. Efekty prac badawczych opublikowano dotychczas w trzech wydanych przez wro­cław­­ską AWF monografiach (Janusz, Ignasiak 1993, 1994; Janusz, Burdu­kiewicz 1997). Potrzeba skonstruowania odpowiedniego układu odniesienia oceniają­cego poziom rozwoju dzieci i młodzieży dla Wrocławia była wielokrotnie sygna­li­ zowana przez nauczycieli wychowania fizycznego, trenerów, a także na­ ukowców zajmujących się problematyką związaną z szeroko rozumianą kulturą fizyczną. Dodatkowo konieczność aktualizacji tego rodzaju wzorców wynika z zachodzących przemian społeczno-gospodarczych, pogłębiających się nieko­rzystnych zmian w środowisku, zmieniających się procesów demo­ graficznych oraz istniejącej akceleracji rozwoju biologicznego. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, pracownicy Zakładu Antropologii AWF we Wro­ cławiu przeprowadzili odpowiednio ukierun­kowane badania i ich wyniki zaprezentowali w niniejszym opracowaniu. Publikacje tego typu znajdują szerokie zastosowanie w wielu dyscyplinach naukowych oraz w wielu aspektach działań praktycznych. Mogą być one wy­ korzystywane m.in. w aukso­logii, wychowaniu fizycznym, sporcie wyczy­ nowym, a także jako pomoc dla rodziców, którzy śledzą rozwój swoich dzieci. Mamy nadzieję, że nasze opra­cowanie będzie stanowić dopełnienie wiedzy o szeroko rozumianej tematyce auksologicznej oraz wypełni istniejącą lukę..

(8) 8. wstęp. W porównaniu z już istniejącymi opracowaniami w niniejszej pracy przed­ stawiono dodatkowo wartości średnie komponentów budowy ciała: endo­morfii, mezomorfii i ektomorfii. To uzupełnienie umożliwi określenie po­­zio­mu roz­ woju otłuszczenia ciała, masywności szkieletu i umięśnienia oraz smukłości budowy. Pomiary antropologiczne są podstawowymi obiek­tyw­nymi mier­ nikami stanu zaawansowania w rozwoju (Tanner 1963). Uzupeł­nienie ich oceną poziomu rozwoju składników tkankowych ciała umożliwia poszerze­ nie charakterystyki morfologicznej o określenie stanu odżywienia w aspek­ cie nie tylko niedoboru masy ciała, ale także zagrożenia otyłością. Również metody somatotypologiczne są niezastąpione w badaniach rozwoju moto­rycz­ nego, gdyż stwarzając możliwość obserwacji kształtowania się sto­sun­ków wzajemnych między czynnikami budowy, umożliwiają pogłębioną ocenę zmienności rozwojowej cech funkcjonalnych ustroju (Carter, Heath 1990). Pracownicy Zakładu Antropologii AWF we Wrocławiu składają podzię­ kowania rodzicom, dzieciom i młodzieży za wyrażenie zgody na wykonanie badań oraz za cierpliwość i wyrozumiałość podczas prowadzenia pomiarów. Ponadto wyrażamy wdzięczność dyrektorom szkół wrocławskich za umoż­ li­wienie zebrania materiału pomiarowego w podlegających im placówkach oraz nauczy­cielom za pomoc, przychylność i zrozumienie dla utrudnień po­ wstających podczas realizacji projektu. Przeprowadzenie tak szeroko zakro­ jonych badań byłoby dużo trudniejsze, gdyby nie pomoc i zaangażowanie doktorantów, sta­żystów i magistrantów Zakładu Antropologii, a zwłaszcza Marzeny Grabar­czyk, Małgorzaty Bogdańskiej-Bodych, Julity Brody, Jus­ tyny Jakóbczak oraz Barbary Szwedy..

(9) 1 Materiał i metody Materiał badawczy w postaci danych pomiarowych został zebrany w 2000 i 2001 r. przez zespół pracowników, doktorantów, stażystów i ma­ gistrantów Zakładu Antropologii AWF we Wrocławiu, pod kierunkiem Anny Burdukiewicz. Badaniami objęto 3155 osób, w tym 1580 chłopców i 1575 dziewcząt w wieku 7–18 lat z losowo wybranych wrocławskich szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Liczebność w poszczegól­ nych grupach wiekowych przedstawiono poniżej. Pomiary przepro­wa­ dzano w godzinach przedpołudniowych. Liczebność badanych chłopców i dziewcząt w klasach wieku Number of boys and girls in age groups Wiek (age). Chłopcy (boys). Dziewczęta (girls). 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 54 123 115 131 99 134 159 200 182 123 110 150. 64 138 124 130 102 124 143 210 156 123 132 129. Podane w pracy grupy wieku są środkami utworzonych przedziałów klasowych, np. dla dzieci siedmioletnich przyjęto przedział wiekowy od 6,5 do 7,49 roku. Tę samą zasadę zastosowano, tworząc kolejne klasy wieku. Do analizy wybrano następujące cechy somatyczne:.

(10) 10. materiał i metody. – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –. wysokość ciała (B-v) [cm], wysokość siedzeniowa (BS-v) [cm], wysokość mostkowa (B-sst) [cm], długość kończyn dolnych (B-sy) [cm], długość kończyny górnej (a-daIII) [cm], długość stopy (pte-ap) [cm], długość ręki (sty-daIII) [cm], siąg boczny kończyn górnych (daIII-daIII) [cm], szerokość barków (a-a) [cm], szerokość bioder (ic-ic) [cm], szerokość klatki piersiowej (thl-thl) [cm], głębokość klatki piersiowej (xi-ths) [cm], szerokość nasady łokciowej (cl-cm) [cm], szerokość nasady kolanowej (epl-epm) [cm], szerokość stopy (mtt-mtf) [cm], szerokość ręki (mr-mu) [cm], obwód klatki piersiowej przez xi [cm], obwód pasa [cm], obwód bioder [cm], największy obwód ramienia [cm], największy obwód przedramienia [cm], największy obwód uda [cm], największy obwód podudzia [cm], fałd skórno-tłuszczowy pod łopatką [mm], fałd skórno-tłuszczowy nad mięśniem trójgłowym ramienia [mm], fałd skórno-tłuszczowy nad grzebieniem biodrowym [mm], fałd skórno-tłuszczowy na podudziu [mm], suma fałdów skórno-tłuszczowych (pod łopatką + nad mięśniem trójgłowym ramienia + nad grzebieniem biodrowym) [mm], – masa ciała [kg]. Na podstawie cech bezwzględnych obliczono długość następujących odcinków funkcjonalnych: – długość tułowia (sst-sy) [cm], – długość podsiedzeniową kończyn dolnych [(B-v) – (BS-v)] [cm]. Ponadto obliczono wskaźniki ilorazowe: – BMI: [masa ciała / (B-v)2] × 100%, – Rohrera: [masa ciała / (B-v)3] × 100%,.

(11) 11. materiał i metody. – Manouvriera: [(B-v) – (BS-v) / BS-v] × 100%, – długości korpusu ciała: [BS-v / B-v] × 100%, – długości tułowia: [sst-sy / B-v] × 100%, – długości kończyny dolnej: [B-sy / B-v] × 100%, – długości kończyny górnej: [a-daIII / B-v] × 100%, – międzykończynowy: [a-daIII / B-sy] × 100%, – Marty’ego: [obwód klatki piersiowej na poziomie xi / B-v] × 100%, – WHR: [obwód pasa / obwód bioder] × 100%, – biodrowo-barkowy: [ic-ic / a-a] × 100%, – barkowo-tułowiowy: [a-a / sst-sy] × 100%, – głębokości klatki piersiowej: [xi-ths / thl-thl] × 100%. Dla wszystkich analizowanych cech, w poszczególnych klasach wieku obu płci, wyznaczono podstawowe charakterystyki statystyczne oraz war­ tości minimalne i maksymalne. Na tej podstawie opracowano tabele przed­­ stawiające zmienność badanych cech w zakresie wąskiej normy ( x ± s) oraz dla wybranych parametrów somatycznych obliczono wartości cen­ tylowe. Na poziomie danych zastosowano wygładzanie za pomocą fil­tra Hanna, czasami nazywanego też filtrem Hanninga (Tukey 1977; Otnes, Enochson 1978; Simonoff 1996). Filtr ten wygładza wahania w da­nych, zachowując lokalną liniowość trendu. W grupie dziewcząt dodatkowo metodą status quo zebrano informacje dotyczące wieku wystąpienia pierwszej miesiączki (N = 1244). W wyniku zastosowania metody probitów wyliczono średni wiek menarche wyno­ szący 12,72 (s = 1,08, Me = 0,047). Częstość występowania menarche w kolejnych klasach wieku Frequency of menarche in age groups Wiek (age). Tak (yes). Nie (no). 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. N. 124. 130. 102. 124. 143. 210. 156. 123. 132. N. 1. 3. 14. 30. 84. 149. 152. 120. 131. %. 0,8. 2,3. 13,73. 24,2. 58,7. 70,9. 97,4. 97,6. 99,2. N. 123. 127. 88. 94. 59. 61. 4. 3. 1. %. 99,2. 97,7. 86,27. 75,8. 41,3. 29,1. 2,6. 2,4. 0,8.

(12) 12. materiał i metody. Budowę ciała badanych scharakteryzowano, stosując metodę Heath-Cartera (Carter, Heath 1990), wywodzącą się z systemu typologicznego Sheldona. Według koncepcji Sheldona między trzema ekstremalnymi ty­ pami budowy istnieje ciągła zmienność somatotypów uzależniona od zróż­ nicowanego wkładu trzech podstawowych komponentów tkankowych ciała: endomorfii, mezomorfii i ektomorfii. Endomorfia wiąże się z do­mi­ nacją układu trawiennego i miękkimi, okrągłymi kształtami ciała. Drugi z komponentów charakteryzuje silny rozwój mięśni, kośćca i tkanki łącz­ nej. Ektomorfia natomiast odzwierciedla smukłość budowy. Somatotypy można przedstawiać graficznie na somatokartach, które są trójkątami równobocznymi. W każdym z wierzchołków trójkąta znajduje się skrajny komponent budowy, a wzdłuż dwusiecznych kątów rozkłada się gradient jego wielkości. Punkt centralny, będący miejscem przecięcia dwusiecz­ nych kątów, jest określony liczbowo 444..

(13) 2 Średnie arytmetyczne i zakresy zmienności cech morfologicznych Means and range of variability of morphological features. TABELA 1. Wysokość ciała (B-v) [cm] TABLE 1. Body height (B-v) [cm]. x 126,0 129,5 136,9 140,9 147,2 153,5 160,2 167,5 172,0 176,3 178,9 179,9. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 5,55 6,08 5,72 7,05 8,16 8,88 9,22 8,45 7,13 6,95 6,25 6,68. 141,0 147,4 157,5 157,0 179,0 190,0 184,5 189,0 192,4 195,3 192,3 197,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 126,2 128,1 134,5 139,4 146,6 153,8 159,2 162,2 164,8 164,9 165,6 166,6. 115,5 116,5 121,7 125,2 130,0 135,0 137,0 143,0 151,0 145,2 161,0 159,5. Dziewczęta (girls) s min. 5,79 5,87 7,13 8,63 7,90 8,05 6,54 7,46 7,14 6,76 5,70 6,48. 114,0 113,0 119,0 121,1 128,5 133,1 142,8 136,3 143,0 149,4 153,0 148,5. max 142,0 151,0 164,5 160,5 166,7 173,2 177,5 189,0 183,3 181,0 179,5 184,5. TABELA 2. Wysokość siedzeniowa (BS-v) [cm] TABLE 2. Sitting height (BS-v) [cm]. x 69,9 70,3 72,7 74,2 76,5 79,2 81,8 86,5 89,2 91,4 93,3 94,8. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 2,91 3,24 2,91 3,59 4,14 4,60 4,73 4,86 4,17 3,77 3,05 3,30. 76,0 81,4 82,5 82,5 90,4 97,5 93,5 98,8 98,8 101,0 99,4 102,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 68,4 69,4 71,7 73,7 76,5 80,4 83,2 85,3 87,2 87,7 88,2 88,3. 64,0 64,0 66,5 65,0 58,7 69,5 72,0 74,0 75,5 74,5 84,0 85,8. Dziewczęta (girls) s min. 3,01 3,19 3,74 4,39 4,10 4,36 3,92 4,17 3,81 3,43 3,10 3,07. 62,0 63,0 64,3 63,6 66,0 69,8 73,3 73,5 74,3 80,0 81,0 79,5. max 77,2 80,3 89,5 84,0 88,2 90,5 96,4 99,0 99,0 97,5 97,5 97,8.

(14) 14. means and range of variability of morphological features. TABELA 3. Długość kończyn dolnych (B-sy) [cm] TABLE 3. Legs length (B-sy) [cm]. x 66,9 67,0 71,9 74,1 78,1 82,6 86,2 89,6 89,6 91,6 93,9 95,1. Chłopcy (boys) s min. 4,16 3,87 3,80 4,44 5,41 5,19 5,42 4,96 4,96 4,51 4,39 4,35. 57,5 58,3 61,7 64,5 67,8 70,0 71,5 73,5 73,5 74,0 78,0 84,0. max. Wiek (age). x. 79,0 75,0 85,0 85,0 96,5 101,0 101,0 103,0 103,0 103,0 105,0 107,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 65,5 66,7 70,8 73,6 78,0 82,0 85,1 86,4 86,4 87,4 87,3 88,1. Dziewczęta (girls) s min. 3,61 3,53 4,33 4,89 4,93 4,74 4,09 4,55 4,55 4,45 4,93 4,12. 58,5 58,0 60,5 62,0 67,2 69,2 73,0 72,5 72,5 76,0 74,1 77,4. max 75,0 81,5 87,8 87,0 89,0 95,2 95,0 100,6 100,6 100,2 102,0 98,5. TABELA 4. Długość tułowia (sst-sy) [cm] TABLE 4. Trunk length (sst-sy) [cm]. x 35,8 36,2 38,1 39,4 41,3 42,3 44,5 47,1 48,7 50,0 50,7 51,5. Chłopcy (boys) s min. 1,98 2,42 2,36 3,35 2,71 3,39 3,26 3,37 3,09 2,99 2,40 3,19. 29,8 31,0 31,5 33,3 35,0 28,0 35,8 37,0 37,9 39,3 45,5 38,8. max. Wiek (age). x. 40,3 43,5 45,2 45,5 50,6 55,0 51,1 57,4 57,0 66,0 58,0 58,1. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 35,4 35,8 37,5 39,1 41,0 43,2 44,7 45,7 46,8 46,7 46,7 47,1. Dziewczęta (girls) s min. 2,34 2,53 2,73 3,35 2,71 2,99 2,55 3,01 2,87 3,17 2,82 2,74. 30,5 30,0 31,0 31,2 32,0 36,0 38,5 36,0 39,3 36,4 36,5 39,0. max 41,5 44,5 47,0 48,5 48,5 51,5 51,0 56,3 55,5 55,0 57,5 54,0. TABELA 5. Długość podsiedzeniowa kończyn dolnych [(B-v) – (BS-v)] [cm] TABLE 5. Subischial legs length [(B-v) – (BS-v)] [cm]. x 59,1 59,2 64,2 66,7 70,7 74,3 78,4 81,0 82,8 84,8 85,6 85,1. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 3,33 3,48 3,45 4,77 5,05 4,98 5,44 5,00 4,39 4,30 4,33 4,42. 66,2 68,0 75,0 75,0 88,6 92,5 92,5 93,0 94,7 94,3 95,3 96,3. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 57,8 58,8 62,7 65,7 70,0 73,4 76,0 76,9 77,6 77,2 77,6 78,3. 51,0 51,0 55,2 57,6 60,9 60,8 65,0 61,7 65,9 70,7 74,4 73,7. Dziewczęta (girls) s min. 3,37 3,30 4,02 4,77 4,28 4,42 3,79 4,57 4,49 4,49 3,98 4,27. 51,5 49,5 53,7 56,5 57,5 62,9 66,0 62,8 65,4 66,5 69,5 68,5. max 64,8 70,7 75,0 77,5 78,9 86,2 86,2 91,0 93,0 91,8 87,9 91,0.

(15) 15. średnie arytmetyczne i zakresy zmienności cech morfologicznych. TABELA 6. Długość kończyny górnej (a-daIII) [cm] TABLE 6. Upper limbs length (a-daIII) [cm]. x 55,2 55,2 59,0 61,1 63,9 66,7 70,3 73,4 75,5 77,2 78,2 78,3. Chłopcy (boys) s min. 3,03 2,81 2,54 3,60 3,94 4,21 4,80 4,22 3,53 3,52 3,64 3,29. 48,5 49,0 52,8 52,8 55,6 54,5 58,3 61,2 64,3 63,5 68,6 71,0. max. Wiek (age). x. 64,3 63,0 66,5 73,8 77,8 82,0 82,5 84,7 84,0 86,0 86,3 86,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 53,0 54,1 57,5 60,0 63,1 66,2 68,7 70,0 71,0 70,5 71,1 71,2. Dziewczęta (girls) s min. 3,24 3,09 3,36 3,22 3,73 3,78 3,33 3,52 3,46 3,72 3,85 3,16. 46,0 39,3 51,3 50,0 54,0 56,8 59,2 58,0 62,0 59,5 61,9 64,0. max 61,4 64,0 72,5 71,5 71,2 75,5 77,5 79,5 79,7 82,2 81,0 78,1. TABELA 7. Długość stopy (pte-ap) [cm] TABLE 7. Foot length (pte-ap) [cm]. x 19,8 20,0 21,1 21,9 22,7 24,1 24,7 25,5 26,0 25,9 26,2 26,0. Chłopcy (boys) s min. 1,27 1,28 1,26 1,54 1,55 1,53 1,67 1,51 1,26 1,32 1,29 1,22. 17,2 16,9 18,4 18,5 19,3 20,7 20,8 21,7 21,7 21,7 23,2 22,0. max. Wiek (age). x. 22,5 23,9 24,5 27,6 26,3 28,5 29,3 29,3 29,0 29,0 30,0 28,8. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 19,5 19,8 20,7 21,3 22,4 23,0 23,6 23,8 23,8 23,6 23,6 23,4. Dziewczęta (girls) s min. 1,20 1,27 1,26 1,62 1,33 1,29 1,19 1,34 1,16 1,10 1,09 1,10. 17,7 15,2 17,8 17,0 19,2 20,2 20,6 20,4 20,8 21,2 21,0 20,8. max 23,2 23,1 24,8 24,8 27,9 26,2 27,4 27,2 27,1 26,3 26,0 26,3. TABELA 8. Długość ręki (sty-daIII) [cm] TABLE 8. Hand length (sty-daIII) [cm]. x 13,0 13,1 13,8 14,2 14,7 15,5 16,2 16,9 17,4 17,6 17,6 17,8. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 0,70 0,68 0,71 0,84 0,97 1,04 1,16 1,11 0,96 0,88 0,95 0,83. 14,5 15,2 16,8 16,8 17,7 18,7 19,4 19,4 19,5 19,6 19,9 19,6. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 12,7 12,8 13,6 13,9 14,7 15,5 16,0 16,1 16,1 16,1 16,2 16,1. 11,1 11,9 12,4 12,2 12,5 13,1 13,6 13,2 13,8 14,0 15,6 16,0. Dziewczęta (girls) s min. 0,63 0,84 0,86 1,03 0,99 1,07 0,80 0,89 0,85 0,83 0,78 0,83. 11,0 10,5 12,0 11,4 13,0 13,0 14,2 13,0 14,4 14,2 14,3 14,2. max 14,0 15,6 17,0 16,9 18,5 18,8 19,0 18,8 18,9 18,0 18,6 18,4.

(16) 16. means and range of variability of morphological features. TABELA 9. Siąg boczny kończyn górnych (daIII-daIII) [cm] TABLE 9. Bidactylion diameter (daIII-daIII) [cm]. x 126,0 127,0 134,9 139,6 145,8 153,1 161,0 168,8 173,9 178,4 181,0 182,0. Chłopcy (boys) s min. 6,57 6,50 6,05 7,80 8,90 9,12 10,98 9,72 8,08 7,97 6,84 7,23. 112,0 109,0 120,5 119,5 123,0 132,6 134,2 140,0 146,8 143,7 164,0 164,5. max. Wiek (age). x. 140,0 146,5 151,5 162,0 174,5 183,0 187,0 193,0 194,5 199,0 196,0 197,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 122,3 124,8 132,3 137,5 145,6 153,0 158,8 160,9 163,8 164,5 164,9 165,3. Dziewczęta (girls) s min. 6,79 6,63 8,20 9,22 9,24 9,04 7,41 7,92 7,47 7,38 6,51 7,50. 109,5 109,0 110,1 117,3 126,5 130,8 139,7 135,5 142,0 146,0 149,7 148,5. max 138,0 151,5 165,5 161,0 169,1 175,1 179,4 184,0 183,8 186,6 179,5 186,0. TABELA 10. Szerokość barków (a-a) [cm] TABLE 10. Biacromial diameter (a-a) [cm]. x 28,5 28,8 29,9 30,6 31,9 33,7 35,0 37,0 38,4 39,4 40,5 41,1. Chłopcy (boys) s min. 1,37 1,94 1,65 1,87 2,14 2,63 2,49 2,54 2,12 2,14 1,72 1,72. 25,0 25,0 25,2 26,2 26,5 26,5 28,9 29,6 31,0 31,7 35,5 36,0. max. Wiek (age). x. 32,0 43,0 34,2 35,8 40,0 43,5 42,0 43,8 43,1 44,3 44,5 45,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 27,6 28,1 29,3 30,2 31,9 33,2 34,5 35,0 35,9 35,9 35,9 36,3. Dziewczęta (girls) s min. 1,57 1,66 1,93 2,10 2,06 2,08 1,71 2,01 1,90 1,77 1,64 1,87. 25,0 24,5 25,5 25,5 28,0 28,8 30,0 27,8 29,0 31,0 32,2 32,1. max 30,8 33,7 36,5 35,8 38,5 38,1 38,4 41,2 41,8 40,6 40,3 45,8. TABELA 11. Szerokość bioder (ic-ic) [cm] TABLE 11. Biiliocristal diameter (ic-ic) [cm]. x 20,4 21,0 22,0 22,5 23,2 24,6 25,5 26,6 27,5 28,3 28,3 28,9. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 1,85 1,76 2,04 1,67 2,06 2,15 2,16 2,20 2,05 1,78 1,63 1,75. 26,0 28,8 32,5 26,4 30,5 31,9 32,0 35,5 32,0 33,0 31,6 32,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 20,5 20,9 21,7 22,6 23,8 25,0 26,4 27,0 27,6 27,9 27,8 27,9. 15,0 17,4 19,0 18,8 19,7 19,0 19,8 19,8 19,1 22,7 23,0 23,4. Dziewczęta (girls) s min. 1,43 1,41 1,83 2,15 2,26 2,36 2,03 2,01 2,08 1,82 1,57 1,82. 17,2 18,0 18,5 17,7 18,0 20,0 22,3 21,7 20,7 24,0 23,6 23,3. max 26,0 25,8 29,2 29,4 32,0 32,5 34,0 32,5 35,7 34,0 31,5 34,2.

(17) 17. średnie arytmetyczne i zakresy zmienności cech morfologicznych. TABELA 12. Szerokość klatki piersiowej (thl-thl) [cm] TABLE 12. Chest diameter (thl-thl) [cm]. x 19,7 20,1 20,9 21,2 21,9 23,0 24,1 25,3 26,1 27,2 28,0 28,6. Chłopcy (boys) s min. 1,03 1,50 1,64 1,41 1,73 2,03 2,03 2,27 2,25 1,85 1,50 1,83. 17,2 16,0 18,0 18,2 18,2 18,0 19,4 18,6 18,2 23,0 24,5 23,5. max. Wiek (age). x. 23,0 27,0 29,5 26,2 27,0 28,0 30,3 35,5 30,9 35,3 32,0 32,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 18,9 19,3 19,8 20,5 21,3 22,2 23,2 23,7 24,4 24,7 24,6 24,8. Dziewczęta (girls) s min. 1,41 1,39 1,50 1,70 1,65 1,85 1,79 1,75 1,78 1,55 1,43 1,36. 14,8 16,7 16,0 17,4 18,2 17,0 19,5 18,0 19,5 19,5 20,5 22,0. max 23,0 25,1 26,0 26,4 28,4 26,5 28,3 29,5 31,0 30,2 28,0 29,7. TABELA 13. Głębokość klatki piersiowej (xi-ths) [cm] TABLE 13. Chest depth (xi-ths) [cm]. x 13,9 14,2 15,0 15,2 15,8 16,5 17,1 17,9 18,4 19,0 19,1 19,4. Chłopcy (boys) s min. 1,06 1,33 1,37 1,18 1,45 1,74 1,74 1,89 1,95 1,93 1,77 1,76. 11,8 11,8 12,5 12,7 13,1 13,5 13,7 12,9 13,2 15,0 15,5 15,0. max. Wiek (age). x. 16,2 20,0 21,0 18,5 19,1 22,5 23,2 26,0 24,2 25,3 23,5 25,7. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 13,4 13,5 13,9 14,6 15,1 15,9 16,6 16,9 17,6 17,5 17,7 17,8. Dziewczęta (girls) s min. 1,08 1,22 1,29 1,50 1,55 1,59 1,69 1,74 1,77 1,57 1,46 1,52. 11,1 11,2 12,0 12,0 12,3 12,8 13,0 12,8 13,5 13,4 13,8 14,5. max 16,5 18,6 19,0 19,5 20,5 21,2 22,0 22,4 25,5 23,5 21,3 22,0. TABELA 14. Szerokość nasady łokciowej (cl-cm) [cm] TABLE 14. Elbow breadth (cl-cm) [cm]. x 5,1 5,1 5,4 5,5 5,8 6,1 6,3 6,5 6,7 6,8 6,8 6,9. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 0,26 0,30 0,32 0,39 0,44 0,46 0,44 0,44 0,38 0,34 1,05 0,35. 5,8 6,0 6,1 6,7 6,9 7,5 7,2 7,6 7,8 7,6 16,7 7,8. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 4,9 4,9 5,1 5,3 5,6 5,7 5,8 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9. 4,5 4,5 4,5 4,8 4,8 5,1 5,2 5,2 5,5 5,8 5,9 6,1. Dziewczęta (girls) s min. 0,30 0,34 0,38 0,41 0,34 0,36 0,33 0,36 0,30 0,33 0,30 0,31. 4,3 4,2 4,2 4,3 4,7 4,8 5,0 5,0 5,2 4,9 5,0 5,2. max 5,7 6,2 6,6 6,5 6,5 6,6 6,8 7,3 6,7 6,8 6,8 6,8.

(18) 18. means and range of variability of morphological features. TABELA 15. Szerokość nasady kolanowej (epl-epm) [cm] TABLE 15. Knee breadth (epl-epm) [cm]. x 7,8 7,9 8,2 8,2 8,3 9,1 9,2 9,4 9,6 9,6 9,7 9,8. Chłopcy (boys) s min. 0,43 0,55 0,51 0,54 0,51 0,62 0,57 0,55 0,55 0,50 0,50 0,46. 7,1 6,7 7,0 7,1 7,0 7,8 7,9 7,9 8,0 8,4 8,7 8,6. max. Wiek (age). x. 8,8 9,5 9,5 9,9 9,5 11,2 10,9 11,2 12,0 11,0 11,2 11,4. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 7,3 7,5 7,7 7,7 7,8 8,4 8,6 8,7 8,8 8,8 8,7 8,8. Dziewczęta (girls) s min. 0,52 0,48 0,54 0,61 0,54 0,55 0,53 0,55 0,50 0,57 0,37 0,45. 6,1 6,6 6,3 6,4 6,3 7,5 6,3 7,5 7,4 7,7 7,8 7,8. max 9,1 9,6 10,3 9,5 10,3 10,3 10,0 10,3 10,2 10,9 10,0 10,1. TABELA 16. Szerokość stopy (mtt-mtf) [cm] TABLE 16. Foot breadth (mtt-mtf) [cm]. x 6,9 7,0 7,4 7,6 8,0 8,5 8,8 9,1 9,3 9,4 9,4 9,4. Chłopcy (boys) s min. 0,52 0,55 0,61 0,61 0,57 0,67 0,74 0,69 0,59 0,61 0,56 0,54. 5,7 5,8 5,7 6,2 6,7 6,8 6,9 7,0 7,4 8,0 8,0 7,8. max. Wiek (age). x. 7,8 8,4 8,9 8,9 9,5 10,3 10,6 12,0 10,9 11,0 10,7 10,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 6,7 6,8 7,2 7,4 7,9 8,1 8,3 8,3 8,4 8,4 8,4 8,5. Dziewczęta (girls) s min. 0,57 0,59 0,56 0,71 0,62 0,70 0,58 0,65 0,56 0,56 0,54 0,48. 5,8 5,4 5,8 6,0 6,3 6,5 6,8 5,4 6,8 7,2 7,0 6,8. max 8,6 8,5 9,0 9,5 9,5 9,6 9,7 10,1 9,9 10,2 9,9 9,5. TABELA 17. Szerokość ręki (mr-mu) [cm] TABLE 17. Hand breadth (mr-mu) [cm]. x 6,5 6,6 6,8 6,9 7,2 7,5 7,8 8,2 8,4 8,6 8,7 8,8. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 0,34 0,40 0,36 0,43 0,45 0,52 0,57 0,52 0,46 0,48 0,42 0,42. 7,3 8,0 7,8 8,1 8,5 9,0 9,3 9,5 9,7 9,8 9,7 9,8. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 6,3 6,4 6,6 6,8 7,1 7,3 7,5 7,6 7,7 7,7 7,8 7,8. 5,8 5,5 6,0 5,9 6,0 6,0 6,3 6,7 6,9 6,8 7,7 7,7. Dziewczęta (girls) s min. 0,38 0,43 0,44 0,49 0,52 0,48 0,38 0,46 0,40 0,43 0,37 0,33. 5,4 5,5 5,4 5,7 6,0 6,1 6,6 6,6 6,6 6,3 6,8 6,9. max 7,2 7,7 7,9 7,8 8,5 8,4 8,7 9,0 9,1 8,9 8,6 8,7.

(19) 19. średnie arytmetyczne i zakresy zmienności cech morfologicznych. TABELA 18. Obwód klatki piersiowej (xi) [cm] TABLE 18. Chest circumference (xi) [cm]. x 59,3 59,5 62,1 62,7 65,5 68,8 70,6 73,7 75,4 76,6 79,3 81,6. Chłopcy (boys) s min. 3,05 5,05 5,33 4,96 6,63 7,28 7,14 7,38 6,56 5,82 5,02 5,68. 54,0 52,0 53,0 54,0 54,5 58,0 57,0 60,0 58,0 66,0 71,0 68,0. max. Wiek (age). x. 72,0 77,0 87,0 80,0 92,0 92,0 93,0 101,0 105,0 100,0 99,0 99,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 56,8 57,6 59,3 60,9 63,0 65,5 68,4 68,9 69,5 69,8 69,1 70,7. Dziewczęta (girls) s min. 4,83 5,06 5,09 5,75 6,44 5,94 6,65 6,09 5,61 5,28 4,59 4,74. 50,0 49,0 50,0 50,5 53,0 55,0 57,0 54,0 58,0 60,0 59,0 63,0. max 76,0 81,0 84,0 79,0 94,0 88,0 99,0 97,0 100,0 97,0 97,5 93,0. TABELA 19. Obwód pasa [cm] TABLE 19. Waist circumference [cm]. x 55,6 56,0 58,8 59,8 62,4 65,1 65,9 68,0 69,4 70,7 72,6 74,7. Chłopcy (boys) s min. 3,56 5,98 6,41 5,94 8,29 7,78 7,10 7,69 7,15 6,77 5,39 6,17. 45,0 44,0 48,0 50,0 44,0 53,0 53,0 54,0 55,0 59,0 61,0 59,0. max. Wiek (age). x. 69,0 77,0 85,0 81,0 89,0 90,0 90,0 96,0 93,0 97,0 98,0 98,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 53,8 54,6 55,9 57,3 59,6 61,5 63,9 64,4 64,4 65,2 65,8 66,0. Dziewczęta (girls) s min. 5,61 5,58 5,82 6,51 7,08 6,87 6,96 6,11 6,54 5,71 5,52 5,14. 45,0 42,0 46,0 44,0 49,0 49,0 54,0 51,0 54,0 56,0 56,0 58,0. max 78,0 84,0 81,0 80,0 88,0 84,0 86,0 85,0 91,0 92,0 93,0 93,0. TABELA 20. Obwód bioder [cm] TABLE 20. Hip circumference [cm]. x 66,4 67,2 71,0 72,3 75,9 79,8 81,8 86,0 88,2 90,3 92,6 95,1. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 5,04 7,22 6,81 6,52 7,63 7,58 7,73 7,84 6,97 7,01 5,13 5,53. 84,0 88,0 94,0 92,0 99,0 99,0 103,0 109,0 116,0 113,0 109,0 111,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 65,8 67,5 70,5 73,1 76,3 81,8 85,2 87,9 89,9 90,9 91,7 92,4. 59,0 54,5 59,0 60,0 58,0 65,0 66,0 69,0 70,0 71,0 82,0 80,0. Dziewczęta (girls) s min. 6,75 6,32 6,79 8,00 8,24 8,59 7,34 7,53 7,00 6,92 5,49 4,99. 58,0 57,0 56,0 57,0 63,0 67,0 69,0 70,0 70,0 83,0 80,0 83,0. max 88,0 93,0 96,0 97,0 109,0 110,0 108,0 108,0 112,0 114,0 107,5 110,0.

(20) 20. means and range of variability of morphological features. TABELA 21. Największy obwód ramienia [cm] TABLE 21. Arm circumference [cm]. x 19,4 19,6 20,8 21,2 22,1 23,3 23,8 24,7 25,5 26,2 27,2 28,3. Chłopcy (boys) s min. 1,99 2,61 2,52 2,79 2,85 3,04 2,83 3,06 3,02 3,00 2,46 2,81. 16,0 15,5 17,0 17,5 17,0 18,0 17,5 18,5 19,0 20,0 20,0 22,0. max. Wiek (age). x. 28,0 27,0 29,0 27,5 34,0 33,0 32,0 39,5 37,0 36,5 35,5 34,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 18,8 19,2 20,1 20,7 21,6 22,7 23,4 23,8 24,5 24,7 24,5 24,9. Dziewczęta (girls) s min. 2,33 2,18 2,58 2,79 2,92 3,10 2,88 3,02 2,71 2,49 1,91 2,24. 15,5 16,0 15,0 15,5 17,0 18,0 17,0 17,0 17,8 20,0 20,0 20,5. max 26,0 29,0 31,5 32,0 31,5 34,0 34,5 34,5 34,0 33,5 32,0 34,5. TABELA 22. Największy obwód przedramienia [cm] TABLE 22. Forearm circumference [cm]. x 19,1 19,2 20,2 20,6 21,3 22,4 22,8 23,1 24,2 25,1 25,7 26,3. Chłopcy (boys) s min. 1,20 1,84 1,77 1,92 1,99 2,22 2,15 2,08 2,58 2,09 1,47 1,70. 16,5 16,0 17,0 17,5 16,5 17,4 17,0 17,5 17,5 18,0 21,5 22,0. max. Wiek (age). x. 23,0 24,0 25,5 24,5 28,0 31,0 29,0 32,0 31,0 32,0 30,5 31,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 18,2 18,6 19,3 19,9 20,6 21,5 21,9 22,6 22,7 22,6 22,7 23,1. Dziewczęta (girls) s min. 1,70 1,64 1,76 1,92 1,95 2,06 2,32 2,29 2,65 2,21 1,37 1,73. 15,0 14,0 15,0 15,3 17,0 18,0 17,5 17,5 18,5 20,5 20,0 19,5. max 22,5 25,0 27,0 25,0 26,0 28,0 35,0 32,0 28,5 28,5 26,5 31,5. TABELA 23. Największy obwód uda [cm] TABLE 23. Thigh circumference [cm]. x 39,4 39,4 41,7 43,1 45,8 47,9 48,0 49,8 50,7 52,0 53,6 54,9. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 3,84 5,17 5,29 5,36 5,94 5,92 5,38 5,74 5,73 5,01 4,35 4,49. 52,0 55,5 58,0 57,0 62,0 64,0 61,0 70,0 71,0 70,0 64,0 65,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 38,3 39,8 41,7 43,5 45,4 48,8 50,4 51,1 53,1 53,4 54,1 54,8. 34,5 31,0 33,0 33,5 32,0 35,0 37,0 37,0 34,0 40,5 41,0 44,5. Dziewczęta (girls) s min. 4,96 4,57 5,05 5,36 5,78 6,45 5,76 6,26 6,04 4,65 3,94 4,02. 31,0 32,5 29,0 30,0 35,5 38,5 37,5 34,0 37,0 44,0 43,0 46,0. max 53,0 59,0 62,0 60,0 69,0 69,0 73,0 68,0 63,0 68,0 64,5 69,0.

(21) 21. średnie arytmetyczne i zakresy zmienności cech morfologicznych. TABELA 24. Największy obwód podudzia [cm] TABLE 24. Calf circumference [cm]. x 26,7 26,8 28,4 29,0 30,6 32,4 33,1 34,7 35,3 36,4 37,0 37,6. Chłopcy (boys) s min. 2,09 2,84 2,73 3,36 3,28 3,53 3,19 3,38 3,23 3,14 2,40 2,84. 24,0 22,0 23,5 24,0 23,0 25,0 26,0 26,5 25,0 28,5 32,0 30,5. max. Wiek (age). x. 33,5 36,0 38,0 37,0 39,0 43,0 42,5 47,0 46,0 46,5 46,5 45,5. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 25,9 26,5 27,6 28,5 29,9 31,7 33,2 34,2 34,8 34,8 35,0 35,3. Dziewczęta (girls) s min. 2,71 2,47 2,78 3,36 3,31 3,47 3,27 3,64 2,92 2,56 2,21 2,12. 22,5 22,0 20,5 19,0 24,0 26,0 26,0 24,0 28,0 30,0 30,5 31,0. max 35,5 37,0 39,5 38,0 39,5 45,5 43,0 54,0 44,0 43,5 40,0 41,0. TABELA 25. Fałd skórno-tłuszczowy pod łopatką [mm] TABLE 25. Subscapular skinfold [mm]. x 7,0 7,3 8,2 8,5 9,6 10,2 9,6 9,4 8,8 9,0 9,2 10,3. Chłopcy (boys) s min. 3,34 4,56 5,41 5,81 5,69 5,82 6,16 6,21 4,74 4,68 3,22 3,64. 3,0 3,0 3,8 3,2 3,8 4,2 3,0 4,0 4,4 2,0 5,2 5,6. max. Wiek (age). x. 20,2 30,0 36,0 30,0 33,0 29,0 38,0 42,0 43,0 37,0 26,0 28,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 7,1 7,9 8,5 9,6 9,5 10,9 10,8 11,3 10,9 11,3 11,7 12,3. Dziewczęta (girls) s min. 4,04 4,59 4,82 5,81 5,62 5,57 5,73 5,07 4,64 3,95 3,50 4,09. 4,0 3,0 4,0 4,0 3,4 4,0 4,0 5,0 4,6 6,0 5,8 6,0. max 25,0 31,0 30,2 32,0 36,0 36,0 36,0 35,5 36,0 31,0 25,0 28,0. TABELA 26. Fałd skórno-tłuszczowy nad mięśniem trójgłowym ramienia [mm] TABLE 26. Triceps skinfold [mm]. x 10,4 10,5 11,4 11,3 12,5 13,2 11,5 10,3 9,4 9,4 9,5 8,6. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 3,09 4,15 4,43 4,30 4,79 5,01 4,89 4,05 3,69 4,09 3,50 3,42. 18,0 26,0 30,0 26,0 25,0 26,0 27,0 28,0 28,0 34,0 22,0 23,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 10,8 11,4 11,7 12,1 12,3 13,5 12,9 13,0 12,6 12,1 12,8 13,2. 5,0 3,0 5,0 5,2 5,0 5,0 4,2 2,0 4,0 3,8 3,4 3,0. Dziewczęta (girls) s min. 4,04 3,67 4,13 4,30 4,10 4,53 3,93 4,18 3,82 3,09 2,93 3,76. 6,0 5,2 2,0 3,8 5,0 6,0 7,0 3,0 3,0 5,0 4,0 3,0. max 27,0 22,0 26,0 26,0 25,0 36,0 28,0 30,0 26,0 23,2 19,0 25,0.

(22) 22. means and range of variability of morphological features. TABELA 27. Fałd skórno-tłuszczowy nad grzebieniem biodrowym [mm] TABLE 27. Suprailiac skinfold [mm]. x 7,6 7,9 8,9 10,0 11,0 12,7 10,9 10,1 9,9 9,8 9,5 11,1. Chłopcy (boys) s min. 4,33 5,87 5,92 6,74 6,93 8,52 7,40 7,17 6,59 6,63 5,10 5,67. 3,0 3,0 2,0 3,0 3,2 3,6 2,0 3,2 2,0 4,0 3,2 3,4. max. Wiek (age). x. 22,0 33,0 36,0 30,0 40,0 40,0 35,0 45,0 43,0 40,0 34,0 30,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 7,4 8,8 9,3 10,4 10,5 11,5 11,2 11,1 11,7 11,9 11,9 12,0. Dziewczęta (girls) s min. 5,15 5,55 5,66 6,74 6,51 6,61 5,87 5,56 5,43 4,79 4,35 4,92. 3,0 3,0 3,0 3,4 3,2 4,0 3,3 4,0 4,0 5,0 5,0 3,6. max 28,0 38,0 26,0 40,0 36,0 40,0 40,0 32,0 40,0 30,0 25,0 32,0. TABELA 28. Fałd skórno-tłuszczowy na podudziu [mm] TABLE 28. Calf skinfold [mm]. x 4,8 4,9 5,2 5,8 6,0 6,3 6,4 6,0 6,1 5,8 5,5 5,8. Chłopcy (boys) s min. 1,58 2,00 1,85 2,31 2,19 2,24 2,07 2,46 2,36 2,66 1,63 1,93. 3,0 2,4 3,0 2,4 2,8 2,0 3,0 3,0 2,4 3,0 3,0 3,0. max. Wiek (age). x. 10,0 12,0 11,0 18,0 11,0 14,0 12,0 20,0 15,0 18,0 10,0 12,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 4,8 5,0 5,2 5,3 5,5 6,2 6,3 6,6 6,4 6,2 6,0 6,1. Dziewczęta (girls) s min. 1,92 2,11 1,75 1,80 1,92 2,32 2,35 2,42 2,24 2,06 1,60 1,72. 2,0 2,0 2,4 3,0 3,0 3,0 3,0 3,0 3,0 3,0 3,2 3,0. max 11,0 18,0 13,0 12,0 16,0 20,0 18,0 19,0 19,2 12,6 12,0 11,0. TABELA 29. Suma fałdów skórno-tłuszczowych [mm] TABLE 29. Sum of skinfolds [mm]. x 21,6 23,6 25,9 25,7 28,6 30,3 27,4 25,3 22,5 22,6 22,7 23,6. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 7,69 10,79 12,47 10,81 12,78 13,06 12,86 11,31 8,54 11,39 6,63 8,59. 48,6 74,0 80,0 71,0 69,0 65,0 77,0 81,0 71,0 81,0 82,4 61,0. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 24,0 25,6 26,3 27,7 28,8 30,9 31,6 31,4 31,0 30,4 31,6 31,9. 12,0 11,0 11,4 11,0 12,8 12,4 13,4 12,2 10,0 12,1 12,4 14,8. Dziewczęta (girls) s min. 10,06 10,26 10,76 12,06 12,39 12,54 11,98 10,88 9,87 10,40 7,26 8,22. 12,4 12,0 12,0 13,2 11,8 13,2 16,0 14,8 14,0 18,6 17,4 15,2. max 68,0 71,0 68,6 76,0 82,0 90,0 80,0 81,0 79,0 81,0 73,0 64,0.

(23) 23. średnie arytmetyczne i zakresy zmienności cech morfologicznych. TABELA 30. Masa ciała [kg] TABLE 30. Body weight [kg]. x 27,6 28,3 32,6 34,9 40,0 45,8 49,6 56,3 60,4 64,7 68,4 72,4. Chłopcy (boys) s min. 4,46 6,26 7,04 8,60 9,72 10,76 11,08 12,40 11,16 10,71 8,82 10,32. 20,8 18,7 22,8 22,5 21,1 28,0 28,6 31,5 34,5 36,3 47,9 50,5. max. Wiek (age). x. 43,7 47,5 59,6 54,5 79,0 81,2 85,7 101,1 108,4 110,8 107,5 100,2. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 25,4 27,1 30,4 33,7 38,3 44,7 49,7 52,5 55,6 55,8 57,1 58,3. Dziewczęta (girls) s min. 5,69 6,00 7,36 8,60 9,74 10,63 10,10 10,61 10,41 9,05 7,08 7,80. 18,4 19,5 17,4 17,9 22,9 25,9 30,8 30,6 30,4 40,6 40,0 42,6. max 44,5 56,9 68,2 61,9 84,9 85,3 99,2 95,1 102,0 99,6 89,0 88,0.

(24) 3 Średnie arytmetyczne i zakresy zmienności wskaźników antropologicznych Means and range of variability of anthropological indices. TABELA 31. Wskaźnik BMI [kg/m2] TABLE 31. Body Mass Index [kg/m2]. x 16,18 16,80 17,39 17,42 18,23 19,18 19,21 19,89 20,02 21,02 21,34 22,36. Chłopcy (boys) s min. 1,72 2,67 2,95 2,29 3,12 3,32 2,98 3,37 3,04 3,38 2,28 2,71. 13,20 13,34 12,89 13,44 12,49 13,57 14,08 14,19 13,24 14,49 15,34 16,97. max. Wiek (age). x. 22,62 26,91 28,67 24,73 30,19 30,56 28,44 37,96 30,30 35,19 27,47 31,27. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 15,80 16,32 16,64 17,06 17,72 18,71 19,53 19,83 20,33 20,63 20,99 21,01. Dziewczęta (girls) s min. 2,51 2,51 2,73 2,67 3,20 3,42 3,33 3,21 3,12 3,03 2,44 2,53. 12,35 12,57 11,53 12,21 13,16 14,08 13,23 13,39 14,20 16,42 16,54 16,15. max 26,13 27,62 28,94 26,37 30,55 30,96 34,73 30,75 35,93 34,63 28,11 33,74. TABELA 32. Wskaźnik Rohrera [g/cm3] TABLE 32. Rohrer’s index [g/cm3]. x 1,292 1,280 1,261 1,238 1,242 1,255 1,196 1,191 1,184 1,182 1,196 1,244. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 0,124 0,194 0,184 0,175 0,202 0,208 0,180 0,191 0,186 0,178 0,139 0,158. 1,627 2,045 2,043 1,710 1,977 1,941 1,772 1,747 1,873 1,618 2,005 2,126. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 1,277 1,252 1,237 1,226 1,217 1,204 1,224 1,222 1,226 1,229 1,262 1,262. 1,079 0,970 0,946 0,974 0,891 0,911 0,900 0,830 0,924 0,849 0,868 0,961. Dziewczęta (girls) s min. 0,192 0,170 0,183 0,175 0,191 0,210 0,210 0,192 0,227 0,218 0,144 0,167. 0,988 0,952 0,905 0,933 0,914 0,915 0,839 0,835 0,923 0,927 0,959 0,953. max 2,002 2,008 2,035 1,925 1,833 1,898 2,055 1,902 2,132 2,256 1,727 2,089.

(25) 25. średnie arytmetyczne i zakresy zmienności wskaźników antropologicznych. TABELA 33. Wskaźnik Manouvriera TABLE 33. Manouvrier’s index. x 83,52 84,19 88,24 89,88 92,45 93,90 95,84 93,81 93,02 92,86 91,79 89,85. Chłopcy (boys) s min. 4,01 3,90 3,79 4,07 6,21 4,51 5,26 5,61 5,20 4,38 4,34 4,17. 75,91 76,47 79,73 81,51 84,05 78,76 80,75 62,45 74,38 81,05 80,42 81,00. max. Wiek (age). x. 95,56 92,54 99,43 100,00 105,95 109,33 109,83 108,74 104,82 102,76 101,63 99,78. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 83,50 84,79 87,46 89,26 91,62 91,30 91,50 90,19 88,95 88,66 88,08 88,06. Dziewczęta (girls) s min. 3,78 3,81 4,10 4,07 3,73 4,17 4,63 5,16 4,95 4,72 4,55 4,10. 76,03 77,14 75,10 79,30 79,86 81,18 76,74 75,82 76,05 76,88 71,79 80,30. max 92,31 100,76 96,68 100,30 101,42 103,16 103,53 102,80 101,29 103,15 98,64 91,29. TABELA 34. Wskaźnik długości korpusu ciała TABLE 34. Sitting height/body height index. x 54,32 54,22 53,14 52,69 52,01 51,60 51,10 51,64 51,84 51,88 52,17 52,70. Chłopcy (boys) s min. 1,17 1,15 1,07 1,13 1,53 1,21 1,37 1,54 1,41 1,18 1,19 1,16. 51,14 51,94 50,14 50,00 42,38 47,77 47,43 47,91 48,82 49,32 49,60 50,06. max. Wiek (age). x. 56,85 56,67 55,64 55,09 54,33 55,94 55,33 61,56 57,35 55,23 55,43 55,25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 54,22 54,14 53,37 52,86 52,21 52,30 52,25 52,62 52,96 53,20 53,20 53,13. Dziewczęta (girls) s min. 1,12 1,10 1,17 1,13 1,02 1,14 1,27 1,43 1,38 1,32 1,30 1,14. 52,00 49,81 50,85 49,93 49,65 49,22 49,13 48,36 48,48 49,23 50,34 49,68. max 56,81 56,45 57,11 55,77 55,60 55,19 56,58 56,88 56,80 56,54 58,21 55,46. TABELA 35. Wskaźnik długości tułowia TABLE 35. Trunk length/body height index. x 28,10 27,99 27,94 27,84 27,81 27,57 27,77 28,13 28,28 28,39 28,37 28,65. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 1,48 1,26 1,25 1,18 1,35 1,38 1,15 1,19 1,32 1,28 1,07 1,30. 30,59 31,27 30,75 30,54 32,49 32,15 30,84 31,56 34,73 36,26 31,16 31,71. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 28,00 27,92 27,90 27,99 28,02 28,07 28,08 28,19 28,21 28,32 28,27 28,29. 21,75 24,96 24,71 24,89 25,58 19,05 24,95 25,00 24,53 26,13 25,46 21,80. Dziewczęta (girls) s min. 1,32 1,29 1,24 1,18 1,17 1,13 1,11 1,23 1,28 1,68 1,37 1,51. 25,42 24,39 24,81 25,14 24,90 24,03 25,22 25,12 25,33 20,13 21,99 22,57. max 31,80 32,81 31,26 30,86 30,58 31,02 30,82 32,47 32,56 33,38 34,14 31,88.

(26) 26. means and range of variability of anthropological indices. TABELA 36. Wskaźnik długości kończyny dolnej TABLE 36. Lower extremity length/body height index. x 51,70 51,79 52,46 52,61 53,08 53,82 53,82 53,51 53,32 53,29 53,15 52,76. Chłopcy (boys) s min. 1,43 1,27 1,18 1,12 1,42 1,27 1,22 1,34 1,23 1,20 1,13 1,12. 49,47 48,26 50,00 49,81 48,95 50,29 50,15 49,94 50,62 50,00 50,58 50,11. max. Wiek (age). x. 57,66 55,51 55,98 56,04 56,26 62,11 57,34 56,99 56,70 56,57 56,23 55,74. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 51,87 52,06 52,66 52,81 53,20 53,33 53,45 53,26 53,04 52,95 53,15 53,12. Dziewczęta (girls) s min. 1,18 1,21 1,25 1,12 1,18 1,23 1,16 1,28 1,29 1,62 1,37 1,49. 49,03 47,66 49,64 50,41 50,18 49,66 50,63 49,54 49,19 47,58 48,40 48,13. max 54,78 55,63 56,31 56,03 56,07 57,14 56,32 56,60 56,76 56,42 58,73 56,54. TABELA 37. Wskaźnik długości kończyny górnej TABLE 37. Upper extremity length/body height index. x 42,61 42,80 43,08 43,35 43,40 43,48 43,89 43,82 43,79 43,80 43,88 43,74. Chłopcy (boys) s min. 1,61 1,01 0,86 1,19 1,39 1,25 1,11 1,09 1,06 1,11 1,04 1,04. 40,67 39,76 41,22 40,13 41,66 36,33 41,02 40,58 40,17 41,44 40,33 41,19. max. Wiek (age). x. 51,24 44,72 45,13 49,53 53,57 46,58 46,88 47,25 46,09 46,89 46,28 46,22. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 41,97 42,19 42,74 43,01 43,04 43,08 43,18 43,18 42,95 42,94 43,14 42,97. Dziewczęta (girls) s min. 1,14 1,27 1,09 1,19 1,01 1,16 1,05 1,09 1,17 1,16 1,01 1,28. 38,33 32,21 40,81 40,82 38,51 39,35 40,91 40,61 39,24 39,67 40,84 38,69. max 44,59 44,36 47,92 49,12 45,14 45,77 46,23 49,12 45,41 46,15 46,60 45,59. TABELA 38. Wskaźnik międzykończynowy TABLE 38. Upper extremity length/lower extremity length index. x 82,72 82,47 82,43 82,16 81,84 80,82 81,58 81,92 82,19 82,33 82,42 82,41. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 4,09 2,81 2,42 2,61 3,67 2,73 2,35 2,41 2,50 2,06 2,16 2,01. 99,69 89,60 87,38 96,22 99,44 86,86 87,78 89,62 88,86 86,67 87,69 86,93. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 81,47 81,20 81,09 80,94 80,93 80,82 80,81 80,79 80,88 80,96 81,11 81,38. 71,52 74,00 76,58 76,50 76,62 66,87 74,88 75,85 73,79 76,46 77,83 77,08. Dziewczęta (girls) s min. 2,74 3,06 2,16 2,61 2,23 2,43 2,04 2,35 2,32 2,34 2,55 2,20. 71,32 61,41 76,03 74,14 72,54 74,05 76,09 75,06 76,78 75,43 73,54 74,16. max 86,24 90,98 87,18 93,79 86,13 88,28 85,78 93,41 87,35 86,52 89,66 85,54.

(27) 27. średnie arytmetyczne i zakresy zmienności wskaźników antropologicznych. TABELA 39. Wskaźnik Marty’ego TABLE 39. Chest circumference/body height index. x 45,99 45,93 45,33 44,80 44,56 44,51 44,05 44,00 43,83 43,51 44,39 45,39. Chłopcy (boys) s min. 2,45 3,29 3,17 3,20 3,73 4,09 3,68 3,69 3,54 3,22 2,91 3,12. 41,61 39,86 39,26 38,85 38,96 38,32 37,80 36,17 37,04 36,02 39,02 37,92. max. Wiek (age). x. 52,55 58,51 59,18 54,38 60,25 57,52 56,71 60,21 59,83 56,09 53,18 54,85. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 45,02 44,95 44,10 43,70 43,02 42,97 42,59 41,64 42,19 42,42 42,48 42,51. Dziewczęta (girls) s min. 3,48 3,13 2,96 3,20 3,76 3,49 4,05 3,41 3,19 3,39 2,86 3,09. 40,00 39,52 38,72 36,49 38,31 36,40 36,14 36,92 36,73 36,84 36,59 36,45. max 58,24 58,87 54,72 56,93 57,12 56,96 58,58 57,74 59,35 60,51 53,75 57,59. TABELA 40. Wskaźnik WHR (pas/biodra) TABLE 40. Waist/Hip Ratio. x 83,84 83,52 82,80 82,73 82,05 81,47 80,55 79,04 78,69 78,34 78,39 78,58. Chłopcy (boys) s min. 4,69 4,15 3,62 4,69 4,85 4,42 4,00 4,03 4,31 4,44 3,68 3,79. 75,00 68,75 75,00 73,75 74,44 72,83 68,51 66,67 68,48 70,11 69,89 67,05. max. Wiek (age). x. 93,39 92,98 92,31 96,43 98,00 96,51 93,06 92,98 94,06 91,39 89,91 89,11. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 81,95 80,88 79,37 78,48 78,10 75,20 74,99 73,38 72,60 72,54 71,03 71,47. Dziewczęta (girls) s min. 4,94 3,99 3,75 4,69 3,83 3,44 4,26 3,71 4,17 4,37 3,12 3,21. 73,77 70,00 70,59 69,44 68,29 67,06 66,32 62,89 64,89 64,77 64,37 64,44. max 96,00 95,61 90,32 95,53 94,44 85,71 90,63 84,78 90,16 86,87 80,95 85,32. TABELA 41. Wskaźnik biodrowo-barkowy TABLE 41. Biiliocristal diameter/biacromial diameter index. x 82,72 82,47 82,43 82,16 81,84 80,82 81,58 81,92 82,19 82,33 82,42 82,41. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 4,09 2,81 2,42 2,61 3,67 2,73 2,35 2,41 2,50 2,06 2,16 2,01. 99,69 89,60 87,38 96,22 99,44 86,86 87,78 89,62 88,86 86,67 87,69 86,93. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 81,47 81,20 81,09 80,94 80,93 80,82 80,81 80,79 80,68 80,86 81,11 81,38. 71,52 74,00 76,58 76,50 76,62 66,87 74,88 75,85 73,79 76,46 77,83 77,08. Dziewczęta (girls) s min. 2,74 3,06 2,16 2,61 2,23 2,43 2,04 2,35 2,32 2,34 2,55 2,20. 71,32 61,41 76,03 74,14 72,54 74,05 76,09 75,06 76,78 75,43 73,54 74,16. max 86,24 90,98 87,18 93,79 86,13 88,28 85,78 93,41 87,35 86,52 89,66 85,54.

(28) 28. means and range of variability of anthropological indices. TABELA 42. Wskaźnik barkowo-tułowiowy TABLE 42. Biacromial diameter/trunk length index. x 79,72 78,72 78,64 77,76 77,42 78,57 78,98 79,92 79,80 79,94 79,97 80,01. Chłopcy (boys) s min. 5,77 4,48 4,33 4,16 4,58 6,09 4,41 4,53 4,52 4,45 4,49 4,77. 71,35 71,80 67,47 68,35 66,67 62,50 68,59 61,21 66,26 59,26 68,34 69,54. max. Wiek (age). x. 97,38 98,85 92,06 90,13 86,59 92,14 92,95 92,10 95,78 97,98 90,68 96,13. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 78,58 78,22 78,18 77,75 77,64 77,10 77,29 76,63 76,77 77,18 77,18 77,23. Dziewczęta (girls) s min. 4,44 4,34 4,39 4,16 4,18 3,91 3,69 3,95 4,34 5,44 4,89 5,35. 69,33 66,67 67,17 67,16 69,14 68,51 67,56 62,69 66,67 63,55 60,35 66,02. max 89,41 90,91 90,75 87,47 90,44 85,31 88,21 86,77 93,36 95,77 90,27 94,60. TABELA 43. Wskaźnik głębokości klatki piersiowej TABLE 43. Chest depth/chest diameter index. x 70,94 70,88 71,73 72,02 72,07 71,84 70,99 70,75 70,93 69,85 69,22 67,91. Chłopcy (boys) s min. 4,71 4,98 5,06 5,04 5,25 5,76 5,56 5,81 6,78 6,78 5,99 6,47. 61,29 58,54 60,50 61,54 59,70 57,96 57,56 48,20 55,89 54,68 56,74 55,00. max. Wiek (age). x. 82,05 82,50 85,26 86,70 87,18 87,80 87,98 88,14 88,30 90,13 83,02 91,94. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 70,13 70,24 70,30 70,64 70,93 71,26 71,55 71,61 71,95 71,80 72,04 71,98. Dziewczęta (girls) s min. 5,02 4,86 4,75 5,04 5,34 5,73 5,71 6,11 6,63 5,06 6,14 6,10. 59,00 58,55 56,60 57,34 58,70 57,74 59,20 55,17 56,04 56,60 58,44 59,04. max 85,14 83,62 80,29 86,28 86,36 85,29 87,34 89,51 89,51 82,26 92,68 90,91.

(29) 4 Wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała Percentiles values for morphological features and body build indices. TABELA 44. Wysokość ciała chłopców (B-v) [cm] TABLE 44. Body height in boys (B-v) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 118,3 120,7 124,0 128,2 133,7 139,1 144,5 151,1 158,5 164,3 167,8 168,4. 121,8 123,8 127,0 131,5 137,2 142,6 148,4 156,0 162,5 167,7 171,0 171,9. 125,6 127,6 130,9 135,9 141,5 147,5 154,0 161,6 167,7 171,6 174,0 175,6. Centyle (centiles) 50 75 129,2 131,0 135,0 140,6 146,5 153,2 160,0 167,3 172,8 176,5 179,0 179,8. 132,7 134,9 139,0 145,0 152,2 158,8 165,8 172,6 177,2 180,3 183,0 184,0. 90. 97. 135,0 138,3 143,1 149,7 157,2 165,0 172,4 178,0 181,7 185,2 187,4 188,0. 138,7 141,2 146,7 153,7 162,0 171,0 178,0 182,5 185,9 188,8 190,6 191,3. 90. 97. 133,6 136,6 141,9 150,0 157,2 163,4 168,5 171,2 173,0 173,5 174,6 175,0. 137,0 140,0 148,0 155,3 162,0 168,0 172,7 175,8 177,0 178,0 178,7 179,1. TABELA 45. Wysokość ciała dziewcząt (B-v) [cm] TABLE 45. Body height in girls (B-v) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 117,1 119,0 122,0 125,8 132,4 139,0 146,4 150,2 152,3 154,0 155,0 155,3. 119,3 121,4 124,6 128,9 136,4 143,3 150,3 153,6 155,7 157,3 158,1 158,2. 122,0 124,0 127,5 133,0 140,6 148,2 154,0 157,6 159,6 161,0 161,8 162,5. Centyle (centiles) 50 75 125,7 128,0 132,1 138,5 146,3 153,3 159,0 162,3 164,5 165,7 166,5 166,5. 130,0 132,2 137,2 144,5 152,0 158,1 163,4 166,3 168,7 170,1 170,5 170,5.

(30) 30. percentiles values for morphological features and body build indices. TABELA 46. Długość kończyn dolnych chłopców (B-sy) [cm] TABLE 46. Legs length in boys (B-sy) [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 60,3 61,7 63,8 66,0 68,9 72,8 76,9 81,0 84,5 86,6 87,8 88,3. 62,5 64,0 66,0 68,5 71,6 75,8 80,0 84,0 87,0 88,9 89,9 90,3. Centyle (centiles) 25 50 75 64,5 66,1 68,4 71,0 74,6 78,8 83,1 86,3 89,0 91,0 92,0 92,6. 66,8 68,4 70,8 74,0 78,2 82,5 86,0 89,4 92,0 93,5 94,5 95,1. 68,8 70,5 73,0 76,7 81,3 85,8 89,4 92,8 94,9 96,4 97,3 97,6. 90. 97. 71,1 72,5 75,5 79,7 84,4 89,1 93,0 95,7 97,8 99,2 100,0 100,4. 73,4 74,7 77,8 82,7 87,8 92,5 96,5 98,9 100,7 102,0 102,7 103,1. 90. 97. 69,4 70,8 74,7 79,7 84,5 88,2 90,6 92,1 92,9 93,5 93,8 94,1. 71,4 73,0 77,8 82,4 87,1 90,9 93,3 94,8 95,8 96,5 96,7 96,8. 90. 97. 37,2 38,7 40,8 42,7 44,6 46,7 48,8 50,5 52,0 53,2 53,9 54,4. 38,4 40,0 42,2 44,2 46,4 48,5 50,5 52,1 53,8 54,8 55,4 55,8. TABELA 47. Długość kończyn dolnych dziewcząt (B-sy) [cm] TABLE 47. Legs length in girls (B-sy) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 59,9 60,8 62,7 65,2 68,8 73,1 76,8 78,9 80,0 80,5 80,9 81,0. 61,5 62,7 65,0 67,7 71,6 76,1 79,5 81,3 82,7 83,2 83,5 83,5. 63,0 64,4 67,1 70,1 74,4 78,7 82,0 84,0 85,1 85,8 86,2 86,2. Centyle (centiles) 50 75 65,0 66,4 69,5 72,9 77,5 81,7 85,0 86,7 87,9 88,4 88,7 89,0. 67,3 68,7 72,0 76,4 81,3 85,2 88,0 89,4 90,5 91,2 91,4 91,4. TABELA 48. Długość tułowia chłopców (sst-sy) [cm] TABLE 48. Trunk length in boys (sst-sy) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 31,8 32,4 33,7 35,1 36,8 38,3 40,0 41,7 43,7 45,4 46,2 46,5. 32,9 33,6 34,9 36,6 38,2 39,7 41,5 43,4 45,3 46,8 47,5 47,8. 34,0 34,7 36,2 37,8 39,6 41,3 43,2 45,2 47,2 48,4 49,2 49,5. Centyle (centiles) 50 75 35,0 35,9 37,6 39,5 41,2 43,0 45,0 47,0 48,9 50,0 50,7 51,2. 36,2 37,3 39,2 41,1 42,9 44,6 46,8 48,8 50,5 51,6 52,3 52,7.

(31) 31. wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała. TABELA 49. Długość tułowia dziewcząt (sst-sy) [cm] TABLE 49. Trunk length in girls (sst-sy) [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 30,7 31,6 32,8 34,3 36,1 38,0 39,8 41,2 42,1 42,4 42,5 42,5. 32,0 32,8 34,1 35,7 37,7 39,5 41,3 42,7 43,5 43,8 43,9 43,9. Centyle (centiles) 25 50 75 33,0 34,0 35,4 37,2 39,1 41,3 42,9 44,1 45,0 45,3 45,4 45,5. 34,0 35,3 36,8 38,8 40,9 43,0 44,6 45,9 46,7 46,9 47,1 47,1. 35,5 36,9 38,7 40,8 43,0 45,0 46,4 47,7 48,4 48,6 48,7 48,8. 90. 97. 37,1 38,6 40,6 42,8 44,8 46,8 48,1 49,2 49,9 50,2 50,4 50,4. 38,6 40,4 42,6 44,7 46,8 48,5 49,9 50,8 51,4 51,7 51,8 51,8. 90. 97. 58,0 58,7 61,3 64,5 68,1 71,8 75,6 78,5 80,4 81,6 82,5 82,6. 59,8 60,7 63,7 67,1 70,9 74,8 78,4 80,9 82,7 84,0 84,7 85,1. 90. 97. 56,3 57,2 59,8 64,6 67,9 70,9 73,0 74,2 74,9 75,3 75,5 75,5. 57,9 58,8 62,5 67,1 70,3 73,0 75,0 76,2 77,0 77,6 78,0 78,1. TABELA 50. Długość kończyny górnej chłopców (a-daIII) [cm] TABLE 50. Upper limbs length in boys (a-daIII) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 50,2 50,9 52,5 54,9 57,2 60,1 63,1 66,3 68,6 70,6 71,6 71,6. 51,7 52,3 54,0 56,5 59,4 62,0 65,2 68,5 71,0 72,7 73,5 73,7. 52,9 53,6 55,4 58,2 61,0 64,2 67,3 70,5 73,4 74,8 75,5 76,0. Centyle (centiles) 50 75 54,3 55,1 56,9 60,2 63,1 66,5 70,2 73,2 75,8 77,4 78,0 78,3. 56,1 56,8 59,1 62,4 65,7 69,3 72,9 76,0 78,3 79,7 80,5 80,7. TABELA 51. Długość kończyny górnej dziewcząt (a-daIII) [cm] TABLE 51. Upper limbs length in girls (a-daIII) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 47,9 48,7 50,4 53,0 56,1 59,7 62,7 63,8 64,4 64,5 64,5 64,5. 49,5 50,4 52,2 54,9 58,4 61,8 64,5 65,7 66,6 66,8 66,8 66,9. 51,0 52,3 53,9 57,0 60,8 64,0 66,6 67,9 68,5 69,0 69,1 69,2. Centyle (centiles) 50 75 52,9 54,0 55,6 59,5 63,1 66,3 68,5 70,0 70,7 71,0 71,2 71,2. 54,6 55,5 57,5 61,9 65,6 68,6 70,9 72,0 72,7 73,0 73,2 73,2.

(32) 32. percentiles values for morphological features and body build indices. TABELA 52. Siąg boczny kończyn górnych chłopców (daIII-daIII) [cm] TABLE 52. Bidactylion diameter in boys (daIII-daIII) [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 114,0 116,3 119,2 124,0 129,8 136,3 143,4 150,8 157,6 164,2 167,9 168,4. 117,5 119,2 122,5 127,5 134,2 141,0 148,6 156,0 163,0 168,9 172,0 172,9. Centyle (centiles) 25 50 75 121,1 122,4 125,4 131,5 138,6 146,8 154,6 162,0 169,0 174,0 176,6 177,6. 124,7 126,1 129,3 136,8 144,5 153,2 161,0 168,8 175,3 179,5 181,5 182,5. 128,5 129,7 133,7 142,0 150,5 158,6 167,0 174,6 180,3 184,0 186,0 187,0. 90. 97. 132,0 133,2 138,6 147,8 156,0 164,9 173,7 180,8 185,4 188,1 190,1 191,2. 135,6 136,4 143,7 153,5 162,7 171,9 179,8 186,1 189,7 192,0 193,7 195,3. 90. 97. 130,4 132,3 140,0 150,5 158,8 164,4 168,7 171,0 172,8 173,5 173,5 173,6. 134,5 137,2 146,6 156,2 164,3 169,6 173,5 176,2 177,9 178,4 178,4 178,4. 90. 97. 29,4 30,6 31,6 33,0 34,3 36,0 37,6 39,6 41,0 42,0 42,8 43,0. 30,4 31,5 32,7 34,0 35,4 37,0 38,9 40,7 41,9 43,0 43,7 44,2. TABELA 53. Siąg boczny kończyn górnych dziewcząt (daIII-daIII) [cm] TABLE 53. Bidactylion diameter in girls (daIII-daIII) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 112,7 114,0 116,6 120,9 128,0 135,9 144,3 149,0 151,2 151,7 152,0 152,4. 115,7 117,0 120,0 125,1 133,5 142,7 149,6 153,6 155,3 156,1 156,4 156,6. 118,7 120,0 123,3 130,0 140,0 148,8 154,0 158,0 159,5 160,5 160,5 160,7. Centyle (centiles) 50 75 122,4 124,0 128,0 136,5 146,4 154,0 159,0 161,9 164,0 164,8 165,0 165,1. 126,0 127,7 133,3 143,5 152,9 159,3 164,1 166,4 168,0 168,7 169,0 169,0. TABELA 54. Szerokość barków chłopców (a-a) [cm] TABLE 54. Biacromial diameter in boys (a-a) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 24,8 25,4 26,3 27,3 28,5 29,7 31,0 32,4 34,3 35,9 37,0 38,0. 25,7 26,4 27,4 28,3 29,5 30,7 32,1 33,8 35,7 37,2 38,3 39,1. 26,6 27,5 28,5 29,5 30,6 32,0 33,5 35,3 37,0 38,3 39,4 39,9. Centyle (centiles) 50 75 27,7 28,7 29,8 30,8 32,0 33,5 35,2 37,0 38,6 39,8 40,7 41,0. 28,6 29,7 30,8 32,0 33,2 34,7 36,4 38,4 39,8 41,0 41,8 42,0.

(33) 33. wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała. TABELA 55. Szerokość barków dziewcząt (a-a) [cm] TABLE 55. Biacromial diameter in girls (a-a) [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 25,0 25,5 26,2 27,1 28,3 29,6 30,9 31,9 32,6 32,9 33,0 32,9. 25,7 26,2 27,0 28,0 29,3 30,7 32,0 33,1 33,6 33,9 34,0 34,1. Centyle (centiles) 25 50 75 26,4 27,0 27,9 29,1 30,4 32,0 33,2 34,0 34,5 34,9 35,0 35,0. 27,3 28,0 28,9 30,1 31,7 33,2 34,4 35,1 35,6 35,9 36,0 36,1. 90. 97. 28,2 28,9 30,0 31,3 33,0 34,6 35,7 36,3 36,8 37,0 37,1 37,2. 29,3 30,0 31,1 32,7 34,3 35,8 36,8 37,5 37,8 38,1 38,1 38,1. 30,3 31,1 32,3 33,9 35,7 37,0 37,9 38,5 39,0 39,2 39,3 39,3. 75 21,4 22,1 22,9 23,7 24,6 25,5 26,6 27,8 28,8 29,4 29,7 29,9. 90 22,3 23,1 23,9 24,7 25,6 26,7 27,8 29,0 29,9 30,3 30,6 30,7. 97 23,2 24,0 24,8 25,6 26,6 27,8 28,9 30,0 30,8 31,3 31,7 31,7. 90. 97. 21,9 22,5 23,5 25,1 26,5 28,0 28,9 29,5 29,8 30,1 30,3 30,4. 22,6 23,4 24,8 26,8 28,3 29,5 30,2 30,9 31,3 31,5 31,7 31,8. TABELA 56. Szerokość bioder chłopców (ic-ic) [cm] TABLE 56. Biiliocristal diameter in boys (ic-ic) [cm] Wiek (age) 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 3 18,4 18,8 19,3 19,9 20,7 21,5 22,2 23,2 24,3 25,2 25,8 25,9. 10 19,2 19,6 20,2 20,9 21,7 22,5 23,3 24,3 25,4 26,2 26,7 26,8. 25 19,8 20,4 21,1 21,8 22,7 23,5 24,3 25,4 26,5 27,2 27,7 27,8. Centyle (centiles) 50 20,5 21,2 21,9 22,8 23,6 24,5 25,4 26,5 27,6 28,4 28,7 28,9. TABELA 57. Szerokość bioder dziewcząt (ic-ic) [cm] TABLE 57. Biiliocristal diameter in girls (ic-ic) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 18,4 18,6 19,0 19,7 20,4 21,4 22,5 23,7 24,4 24,7 24,9 24,9. 19,0 19,4 19,9 20,6 21,5 22,6 23,8 24,8 25,6 25,9 26,0 26,0. 19,7 20,1 20,7 21,5 22,5 23,7 24,9 25,9 26,5 26,8 27,0 27,0. Centyle (centiles) 50 75 20,5 20,9 21,6 22,5 23,8 25,0 26,3 27,1 27,6 27,9 28,0 28,1. 21,2 21,7 22,6 23,8 25,2 26,5 27,7 28,3 28,8 29,0 29,2 29,3.

(34) 34. percentiles values for morphological features and body build indices. TABELA 58. Obwód klatki piersiowej chłopców (xi) [cm] TABLE 58. Chest circumference in boys (xi) [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 52,6 53,0 53,7 54,8 56,4 58,4 60,8 63,4 65,8 68,8 71,2 72,6. 54,1 54,6 55,2 56,6 58,4 60,8 63,5 66,0 68,9 71,5 73,5 75,0. Centyle (centiles) 25 50 75 56,0 56,4 57,3 58,7 60,7 63,3 66,4 69,3 71,8 74,1 76,0 77,8. 58,0 58,4 59,6 61,6 64,0 66,9 69,9 72,6 75,0 77,2 79,0 81,0. 60,7 61,3 62,8 65,3 68,2 71,1 74,0 76,9 79,0 81,2 83,3 85,5. 90. 97. 63,2 63,8 65,8 68,8 72,1 75,1 78,1 80,8 83,0 85,2 87,3 88,7. 65,4 66,5 69,5 73,1 76,3 79,5 82,2 84,8 86,8 88,6 90,4 92,4. 90. 97. 62,0 62,8 65,0 68,0 70,9 73,0 74,7 75,7 76,4 76,7 77,0 77,0. 65,8 68,3 71,9 74,3 76,7 78,3 79,4 80,2 80,7 81,0 81,4 81,4. 90. 97. 21,8 22,3 23,4 24,5 25,6 26,7 27,6 28,6 29,4 30,3 31,1 32,0. 23,7 24,0 25,2 26,5 27,7 28,9 30,0 30,9 31,6 32,5 33,3 33,9. TABELA 59. Obwód klatki piersiowej dziewcząt (xi) [cm] TABLE 59. Chest circumference in girls (xi) [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 50,1 50,8 51,5 52,8 54,3 56,4 58,6 60,6 61,5 62,2 62,4 62,5. 52,0 52,7 53,8 55,0 56,8 58,9 61,3 63,0 63,9 64,2 64,5 64,5. 53,9 54,5 55,5 57,0 59,0 61,5 64,0 65,5 66,3 66,3 66,5 66,6. Centyle (centiles) 50 75 56,0 56,4 57,6 59,6 61,9 65,0 67,0 68,4 69,0 69,5 69,7 70,0. 58,8 59,4 61,0 63,5 66,3 69,0 71,0 72,0 72,6 73,0 73,3 73,3. TABELA 60. Największy obwód ramienia chłopców [cm] TABLE 60. Arm circumference in boys [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 16,4 16,5 17,0 17,6 18,2 19,0 19,8 20,5 21,3 21,9 22,5 23,0. 17,0 17,3 17,7 18,5 19,1 20,0 20,8 21,6 22,4 23,0 23,8 24,6. 17,7 18,0 18,6 19,3 20,1 21,1 22,1 22,9 23,7 24,5 25,5 26,3. Centyle (centiles) 50 75 19,0 19,3 20,0 20,9 21,8 22,7 23,7 24,7 25,5 26,4 27,3 28,0. 20,2 20,5 21,4 22,5 23,6 24,8 25,7 26,6 27,4 28,2 29,1 30,0.

(35) 35. wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała. TABELA 61. Największy obwód ramienia dziewcząt [cm] TABLE 61. Arm circumference in girls [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 15,5 16,0 16,6 17,1 17,7 18,4 19,0 19,6 20,2 20,7 20,9 21,0. 16,2 16,7 17,4 18,0 18,8 19,5 20,3 21,0 21,5 21,8 22,1 22,3. Centyle (centiles) 25 50 75 17,0 17,7 18,4 19,1 19,9 20,7 21,5 22,0 22,6 23,0 23,2 23,3. 18,1 18,8 19,6 20,5 21,3 22,0 22,8 23,5 24,0 24,2 24,4 24,5. 19,4 20,1 21,0 22,1 23,1 24,0 24,9 25,5 25,9 26,2 26,4 26,5. 90. 97. 20,9 21,9 22,8 24,0 25,3 26,4 27,2 27,6 28,0 28,3 28,4 28,4. 22,4 23,6 24,9 26,3 27,8 28,8 29,3 29,8 30,1 30,3 30,3 30,4. 90. 97. 20,7 21,4 22,1 22,8 23,6 24,5 25,3 26,0 26,7 27,3 28,0 28,2. 21,7 22,3 23,1 23,9 24,6 25,5 26,3 27,1 27,9 28,5 29,1 29,5. 90. 97. 20,3 20,9 21,6 22,5 23,3 24,0 24,5 25,0 25,2 25,5 25,6 25,6. 21,4 22,2 23,1 24,0 24,9 25,6 26,1 26,5 27,0 27,3 27,4 27,5. TABELA 62. Największy obwód przedramienia chłopców [cm] TABLE 62. Forearm circumference in boys [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 16,0 16,6 17,1 17,7 18,3 18,9 19,5 20,1 20,8 21,5 22,3 22,7. 16,8 17,3 17,9 18,5 19,2 19,8 20,5 21,1 21,8 22,7 23,5 23,8. 17,6 18,1 18,8 19,4 20,1 20,8 21,5 22,2 23,1 23,9 24,5 24,8. Centyle (centiles) 50 75 18,5 19,1 19,9 20,6 21,3 22,0 22,8 23,7 24,5 25,2 25,8 26,0. 19,6 20,3 21,0 21,7 22,5 23,4 24,1 24,9 25,6 26,3 27,0 27,3. TABELA 63. Największy obwód przedramienia dziewcząt [cm] TABLE 63. Forearm circumference in girls [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 15,3 15,6 16,1 16,7 17,3 17,9 18,5 19,1 19,6 20,0 20,3 20,4. 16,0 16,4 17,0 17,5 18,2 18,8 19,5 20,0 20,5 20,8 21,0 21,1. 17,0 17,4 18,0 18,7 19,4 20,0 20,6 21,2 21,6 21,9 22,0 22,0. Centyle (centiles) 50 75 18,0 18,5 19,2 19,8 20,5 21,2 21,8 22,2 22,7 23,0 23,1 23,1. 19,0 19,5 20,3 20,9 21,6 22,3 23,0 23,5 23,9 24,1 24,3 24,3.

(36) 36. percentiles values for morphological features and body build indices. TABELA 64. Największy obwód uda chłopców [cm] TABLE 64. Thigh circumference in boys [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 32,3 33,1 34,1 35,4 36,7 38,1 39,6 40,9 42,5 44,0 45,4 46,0. 33,9 34,8 35,8 37,3 38,7 40,3 41,7 43,2 44,7 46,1 47,6 48,5. Centyle (centiles) 25 50 75 35,5 36,6 38,1 39,7 41,4 43,3 44,9 46,6 48,0 49,3 50,6 51,1. 38,0 39,4 41,1 43,0 44,7 46,6 48,5 50,1 51,2 52,5 53,6 54,3. 40,5 42,0 44,0 46,3 48,2 50,3 52,0 53,6 54,9 56,0 57,0 57,4. 90. 97. 42,8 44,5 46,9 49,4 51,8 53,8 55,8 57,1 58,4 59,0 59,7 60,4. 46,0 48,5 51,4 54,1 56,2 58,1 60,0 61,3 62,1 62,9 63,6 64,0. 90. 97. 43,3 45,9 48,1 50,3 52,5 55,0 57,0 58,1 59,1 59,7 59,8 60,0. 46,6 49,8 52,9 55,9 58,5 60,8 62,0 63,0 63,9 64,4 64,7 65,0. 90. 97. 28,5 29,2 30,5 32,0 33,6 35,1 36,6 37,6 38,7 39,6 40,4 40,8. 30,0 30,8 32,2 33,9 35,5 37,4 38,9 40,7 41,6 42,5 43,1 43,4. TABELA 65. Największy obwód uda dziewcząt [cm] TABLE 65. Thigh circumference in girls [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 31,3 32,5 34,1 35,5 37,4 39,1 41,1 43,3 44,9 45,9 46,4 46,6. 33,0 34,4 36,0 38,0 39,8 41,7 44,0 45,9 47,6 48,3 49,0 49,3. 34,8 36,6 38,6 40,5 42,5 44,9 47,0 48,6 50,1 51,0 51,5 52,0. Centyle (centiles) 50 75 37,0 39,1 41,1 43,5 45,8 48,2 50,1 51,6 52,9 53,5 54,0 54,3. 39,8 42,0 44,3 46,6 48,8 51,3 53,3 54,4 55,6 56,4 57,0 57,1. TABELA 66. Największy obwód podudzia chłopców [cm] TABLE 66. Calf circumference in boys [cm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 22,8 23,1 23,9 24,7 26,0 27,3 28,5 29,8 30,8 31,9 32,5 33,0. 23,8 24,2 25,0 26,0 27,3 28,7 29,9 31,0 32,2 33,4 34,0 34,5. 24,9 25,3 26,1 27,3 28,7 30,2 31,4 32,6 33,8 34,7 35,4 35,8. Centyle (centiles) 50 75 26,0 26,5 27,6 28,9 30,3 31,7 33,1 34,3 35,4 36,3 36,9 37,5. 27,2 27,9 29,1 30,5 32,0 33,4 34,8 35,9 36,9 37,8 38,7 39,2.

(37) 37. wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała. TABELA 67. Największy obwód podudzia dziewcząt [cm] TABLE 67. Calf circumference in girls [cm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 21,8 22,7 23,4 24,1 25,0 26,2 27,5 29,0 30,2 31,0 31,3 31,6. 23,0 23,8 24,5 25,2 26,3 27,5 29,0 30,5 31,6 32,2 32,4 32,5. Centyle (centiles) 25 50 75 24,1 24,8 25,5 26,4 27,7 29,3 30,7 32,2 33,0 33,5 33,7 33,7. 25,5 26,1 27,0 28,0 29,5 31,3 32,7 33,7 34,5 34,9 35,1 35,3. 26,9 27,5 28,5 29,7 31,6 33,3 34,5 35,3 35,9 36,3 36,4 36,5. 90. 97. 28,4 29,0 30,2 32,0 33,8 35,5 36,5 37,2 37,7 38,0 38,4 38,5. 29,8 30,8 32,5 34,9 36,8 38,2 39,3 39,9 40,2 40,4 40,5 40,4. 90. 97. 10,2 11,5 12,4 13,2 13,7 14,2 14,6 15,2 15,8 16,8 18,2 18,8. 15,5 17,0 18,2 18,8 19,4 20,2 21,4 22,5 23,7 25,7 26,2 26,4. 90. 97. 11,8 13,2 14,5 16,0 16,7 17,2 17,4 17,5 17,8 18,5 19,1 20,1. 16,8 18,5 19,8 20,6 21,3 21,9 22,3 22,8 23,4 24,3 25,0 25,2. TABELA 68. Fałd skórno-tłuszczowy pod łopatką u chłopców [mm] TABLE 68. Subscapular skinfold in boys [mm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 3,9 3,9 4,0 4,0 4,1 4,3 4,4 4,7 4,9 5,1 5,6 6,3. 4,4 4,4 4,5 4,6 4,7 4,9 5,2 5,3 5,5 5,6 6,2 7,0. 4,8 4,8 5,1 5,4 5,7 5,8 6,0 6,1 6,3 6,5 7,2 8,0. Centyle (centiles) 50 75 5,8 5,8 6,0 6,6 7,1 7,4 7,6 7,7 7,8 8,2 9,1 10,0. 7,5 7,9 8,5 9,1 9,5 9,8 10,0 10,3 10,6 11,2 12,1 13,0. TABELA 69. Fałd skórno-tłuszczowy pod łopatką u dziewcząt [mm] TABLE 69. Subscapular skinfold in girls [mm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 3,9 3,9 4,2 4,4 4,7 5,2 5,4 5,7 6,2 6,6 7,0 7,1. 4,2 4,4 4,6 5,0 5,3 5,9 6,2 6,6 7,0 7,5 7,7 8,0. 5,0 5,0 5,3 5,7 6,2 7,0 7,5 7,8 8,2 8,8 9,1 9,5. Centyle (centiles) 50 75 6,0 6,2 6,4 7,1 7,7 8,9 9,5 10,0 10,0 10,3 11,0 11,8. 7,9 8,5 9,3 10,6 11,7 12,6 13,0 13,2 13,4 13,8 14,5 15,6.

(38) 38. percentiles values for morphological features and body build indices. TABELA 70. Fałd skórno-tłuszczowy nad mięśniem trójgłowym ramienia u chłopców [mm] TABLE 70. Triceps skinfold in boys [mm] Wiek (age). 3. 10. Centyle (centiles) 25 50 75. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 5,2 5,3 5,5 5,9 6,2 6,2 5,5 5,4 5,2 5,0 4,9 4,2. 6,2 6,3 6,6 7,2 7,5 7,4 6,4 6,2 6,0 6,0 5,9 5,1. 7,0 7,4 7,7 8,4 9,2 9,2 8,0 7,2 7,0 7,1 7,0 6,3. 9,3 9,4 9,9 11,1 12,0 12,0 10,8 9,3 8,8 8,6 8,6 8,4. 12,0 12,2 12,8 14,0 15,6 16,0 14,9 12,6 11,5 11,2 11,1 11,1. 90. 97. 14,7 15,6 16,5 17,7 19,8 20,0 18,0 16,0 14,8 14,2 14,0 14,0. 16,8 18,3 19,9 21,5 23,1 23,6 23,0 20,6 18,3 17,4 17,1 17,0. TABELA 71. Fałd skórno-tłuszczowy nad mięśniem trójgłowym ramienia u dziewcząt [mm] TABLE 71. Triceps skinfold in girls [mm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 6,0 6,0 6,0 6,2 7,0 7,3 8,0 8,6 8,1 7,6 7,0 6,1. 7,3 7,4 7,5 7,7 8,4 9,0 9,6 10,0 9,7 8,9 8,4 7,5. 8,4 8,6 8,7 9,0 9,6 10,4 10,9 11,3 11,0 10,4 9,8 10,1. Centyle (centiles) 50 75 10,0 10,3 10,8 11,2 11,5 12,2 13,0 13,5 13,0 12,4 12,0 12,0. 12,5 13,0 13,3 13,8 14,3 15,4 16,1 16,5 16,2 15,3 15,0 14,8. 90. 97. 16,2 16,7 17,0 17,7 18,4 18,9 19,3 19,3 18,9 18,0 17,6 17,5. 19,8 20,2 20,6 21,7 22,5 23,0 23,3 23,0 22,4 21,6 21,3 21,2. TABELA 72. Fałd skórno-tłuszczowy nad grzebieniem biodrowym u chłopców [mm] TABLE 72. Suprailiac skinfold in boys [mm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 3,0 3,2 3,4 3,6 4,0 4,2 4,1 4,0 4,0 4,0 4,0 4,5. 3,6 3,8 4,0 4,4 5,0 5,1 5,1 5,0 4,8 4,8 5,0 5,6. 4,2 4,4 4,8 5,4 6,1 6,2 6,1 5,7 5,5 5,5 6,0 7,0. Centyle (centiles) 50 75 5,4 5,4 6,3 8,0 9,1 9,3 8,0 7,5 7,2 7,1 8,0 9,2. 8,2 8,4 10,3 13,5 15,9 16,0 14,1 12,6 12,0 12,0 12,2 13,2. 90. 97. 12,6 14,9 17,3 19,4 21,8 22,8 21,9 20,2 18,7 18,0 17,8 18,2. 19,9 22,8 26,1 29,5 31,8 32,1 30,6 29,1 27,8 26,1 24,3 23,6.

(39) 39. wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała. TABELA 73. Fałd skórno-tłuszczowy nad grzebieniem biodrowym u dziewcząt [mm] TABLE 73. Suprailiac skinfold in girls [mm] Wiek (age). 3. 10. Centyle (centiles) 25 50 75. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 2,8 3,2 3,6 3,9 4,1 4,4 4,8 5,0 5,3 5,4 5,5 5,7. 3,6 3,9 4,4 4,7 5,0 5,4 5,8 6,2 6,5 6,6 6,6 6,7. 4,0 4,8 5,4 5,8 6,5 7,0 7,5 8,0 8,3 8,3 8,3 8,5. 6,0 7,0 7,9 8,6 9,3 10,0 10,5 10,8 11,0 11,2 11,1 11,1. 8,4 10,0 11,2 12,3 13,0 14,0 14,5 14,8 15,0 14,9 14,8 14,8. 90. 97. 12,8 14,7 16,3 17,3 18,2 18,9 19,6 20,2 20,8 21,2 21,3 21,5. 18,2 20,3 22,2 23,3 24,1 24,6 25,0 25,4 25,7 25,9 26,1 26,0. 90. 97. 7,4 7,7 8,1 8,9 9,7 10,0 9,9 9,6 9,0 8,3 8,0 8,0. 9,8 10,0 10,5 11,4 12,1 12,4 12,4 12,2 11,5 10,8 10,2 10,2. 90. 97. 7,2 7,2 7,4 7,6 8,0 8,6 9,1 9,5 9,9 10,2 10,5 10,5. 8,9 8,9 9,1 9,4 10,0 10,6 11,1 11,6 12,1 12,5 12,8 12,9. TABELA 74. Fałd skórno-tłuszczowy na podudziu u chłopców [mm] TABLE 74. Calf skinfold in boys [mm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 2,8 2,9 2,9 2,9 3,1 3,4 3,6 3,5 3,4 3,2 3,1 3,1. 3,2 3,2 3,3 3,4 3,6 4,0 4,2 4,1 3,9 3,7 3,6 3,6. 3,5 3,6 3,7 4,0 4,4 4,7 4,8 4,7 4,5 4,3 4,2 4,2. Centyle (centiles) 50 75 4,6 4,6 4,9 5,3 5,8 6,1 6,1 6,0 5,7 5,4 5,1 5,0. 5,9 6,0 6,4 7,0 7,8 8,1 8,2 7,9 7,5 7,1 6,7 6,6. TABELA 75. Fałd skórno-tłuszczowy na podudziu u dziewcząt [mm] TABLE 75. Calf skinfold in girls [mm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 2,7 2,7 2,8 2,9 3,0 3,1 3,2 3,4 3,6 3,7 3,8 3,8. 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 4,1 4,3 4,4 4,5 4,6. 3,6 3,7 3,8 4,0 4,1 4,3 4,6 5,0 5,2 5,3 5,4 5,4. Centyle (centiles) 50 75 4,6 4,7 4,8 4,9 5,1 5,5 6,0 6,3 6,6 6,7 6,8 6,9. 5,8 5,8 5,9 6,1 6,4 7,0 7,5 8,0 8,3 8,5 8,7 8,8.

(40) 40. percentiles values for morphological features and body build indices. TABELA 76. Suma fałdów skórno-tłuszczowych u chłopców [mm] TABLE 76. Sum of skinfolds in boys [mm] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 12,9 13,0 13,5 14,2 15,2 15,8 15,0 14,6 14,1 14,0 15,0 16,4. 14,4 14,9 15,3 16,2 17,4 18,4 17,8 17,0 16,5 16,7 17,4 18,7. Centyle (centiles) 25 50 75 16,7 16,8 17,8 18,7 19,8 21,5 20,5 19,5 19,0 19,0 20,0 21,9. 20,8 20,7 21,7 25,4 29,1 29,6 26,6 24,3 23,4 23,3 24,4 27,2. 28,8 29,0 30,4 36,3 40,7 40,8 36,2 34,2 33,4 33,4 33,8 35,6. 90. 97. 39,0 41,3 44,5 50,2 54,0 56,0 55,0 49,7 48,0 47,9 48,3 50,2. 54,4 57,7 61,2 65,2 70,3 77,0 79,8 78,7 72,8 67,5 63,1 60,8. 90. 97. 40,5 44,4 48,4 51,6 53,5 54,7 55,7 56,4 56,9 57,2 57,9 58,0. 58,7 61,3 64,6 68,1 70,3 70,6 69,6 69,4 69,1 68,8 69,0 69,9. 90. 97. 30,5 33,3 37,6 43,4 51,1 58,2 65,1 70,7 74,5 78,1 82,0 86,0. 34,5 38,0 43,6 51,6 60,0 67,4 73,2 78,0 81,8 85,8 89,9 93,7. TABELA 77. Suma fałdów skórno-tłuszczowych u dziewcząt [mm] TABLE 77. Sum of skinfolds in girls [mm] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 14,3 14,6 15,3 15,9 16,3 17,3 18,6 19,6 20,3 21,1 21,4 21,4. 15,6 16,5 17,3 18,4 19,0 20,4 21,8 23,0 23,6 24,4 24,4 24,6. 17,7 19,0 20,0 21,5 22,6 24,0 25,9 27,0 28,0 28,3 28,4 28,2. Centyle (centiles) 50 75 21,7 23,6 25,0 27,2 28,7 30,2 31,9 33,2 34,2 34,3 34,7 34,8. 29,0 31,5 34,5 37,5 40,8 43,1 44,8 45,0 45,1 45,4 45,4 45,4. TABELA 78. Masa ciała chłopców [kg] TABLE 78. Body weight in boys [kg] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 20,3 21,1 22,6 24,8 27,0 29,7 33,0 37,6 42,8 48,7 53,8 56,6. 21,4 22,8 24,4 26,9 30,0 33,7 38,0 43,2 48,7 54,2 58,6 61,0. 22,8 24,2 26,6 29,7 33,1 37,8 42,8 48,7 54,4 59,3 63,0 66,0. Centyle (centiles) 50 75 24,8 26,8 29,7 33,3 37,6 43,0 49,1 55,4 60,7 65,1 68,8 71,6. 27,1 29,7 33,1 37,8 43,2 49,7 56,8 62,5 67,0 70,6 74,2 77,5.

(41) 41. wartości centylowe cech morfologicznych i wskaźników budowy ciała. TABELA 79. Masa ciała dziewcząt [kg] TABLE 79. Body weight in girls [kg] Wiek (age). 3. 10. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 18,0 19,8 21,5 24,0 26,8 29,8 33,3 37,8 41,0 43,3 45,2 45,7. 19,8 21,2 23,2 26,0 28,9 32,7 37,2 40,7 44,5 46,5 48,0 48,8. Centyle (centiles) 25 50 75 21,4 23,7 25,7 28,4 32,0 37,2 42,0 46,5 48,8 50,8 51,8 52,5. 24,1 26,1 28,5 31,9 36,5 42,6 48,6 52,2 54,8 56,0 56,7 57,3. 27,0 29,1 32,3 36,7 42,7 50,0 55,4 58,6 60,0 61,4 62,0 62,4. 90. 97. 31,7 34,0 38,4 43,1 49,5 57,3 62,0 65,4 66,9 68,2 68,6 69,0. 35,3 39,4 45,4 52,0 61,2 67,2 70,5 73,3 74,7 76,0 77,0 77,7. 90. 97. 18,3 19,0 19,8 20,7 21,8 22,9 24,0 24,4 24,8 25,0 25,2 25,4. 19,5 20,2 21,2 22,4 23,9 25,2 26,3 26,9 27,2 27,5 27,7 27,8. 90. 97. 17,7 18,2 19,2 20,5 21,7 22,6 23,4 23,7 23,9 24,1 24,3 24,4. 20,4 21,2 22,4 24,0 25,2 25,9 26,3 26,6 26,8 26,9 27,0 27,0. TABELA 80. Wskaźnik BMI chłopców [kg/m2] TABLE 80. Body Mass Index in boys [kg/m2] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 13,2 13,6 13,9 14,4 14,6 14,9 15,2 15,8 16,2 16,7 17,2 17,6. 13,7 14,2 14,7 15,1 15,4 15,9 16,4 17,2 17,6 18,0 18,6 19,0. 14,3 14,9 15,5 15,9 16,5 17,1 17,9 18,4 18,9 19,3 19,8 20,2. Centyle (centiles) 50 75 15,3 15,8 16,5 17,1 17,9 18,7 19,5 19,9 20,4 20,8 21,2 21,6. 16,7 17,4 18,1 18,9 20,0 20,9 21,7 22,2 22,5 22,8 23,0 23,2. TABELA 81. Wskaźnik BMI dziewcząt [kg/m2] TABLE 81. Body Mass Index in girls [kg/m2] Wiek (age). 3. 10. 25. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 12,8 13,0 13,3 13,6 13,9 14,4 14,9 15,6 16,3 16,8 17,1 17,3. 13,6 13,8 14,2 14,5 14,8 15,3 15,9 16,8 17,3 17,7 18,1 18,2. 14,1 14,5 14,9 15,4 15,8 16,5 17,3 17,9 18,4 18,8 19,1 19,3. Centyle (centiles) 50 75 14,8 15,3 15,9 16,4 17,0 18,0 18,8 19,5 19,9 20,3 20,5 20,7. 16,0 16,7 17,3 18,0 18,9 20,1 21,0 21,6 21,9 22,1 22,3 22,4.

(42) 5 Komponenty budowy ciała Body build components. TABELA 82. Endomorfia TABLE 82. Endomorphy. x 2,48 2,58 2,83 3,11 3,50 3,29 3,00 2,86 2,57 2,83 2,80 3,12. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 1,27 1,53 1,40 1,58 1,65 1,64 1,50 1,36 1,33 1,33 1,10 1,14. 6,70 8,00 8,10 8,30 7,90 8,00 8,20 8,50 7,90 8,90 7,10 5,90. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 2,64 2,70 3,06 3,13 3,40 3,68 3,42 3,71 3,60 3,71 3,66 3,52. Chłopcy (boys) s min.. max. Wiek (age). x. 0,92 1,04 0,88 1,03 1,10 1,22 1,10 1,30 1,23 1,18 1,18 1,19. 7,40 7,80 7,20 7,10 7,80 9,10 8,00 7,60 8,50 7,70 6,80 7,90. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18. 4,22 4,01 3,85 3,75 3,61 3,65 3,29 3,43 3,29 3,31 3,18 3,16. 0,80 0,80 1,00 1,20 1,10 1,10 1,10 1,10 1,20 1,00 1,00 1,50. Dziewczęta (girls) s min. 1,22 1,16 1,48 1,47 1,43 1,50 1,18 1,31 1,03 0,93 0,99 1,03. 1,00 1,00 1,20 1,10 1,20 1,30 1,50 1,40 1,50 2,10 1,90 1,70. max 7,90 6,40 7,40 8,20 8,20 8,80 8,00 8,50 7,20 6,90 6,60 7,60. TABELA 83. Mezomorfia TABLE 83. Mesomorphy. x 4,59 4,44 4,34 4,37 4,48 4,44 4,16 4,08 3,86 4,05 4,10 4,33. 2,60 1,90 2,10 2,30 2,00 1,80 1,90 1,20 1,10 1,30 0,90 1,80. Dziewczęta (girls) s min. 0,85 0,86 1,00 0,98 1,11 1,34 1,19 1,18 1,13 1,20 0,98 1,06. 2,20 2,10 1,60 1,40 1,20 0,60 0,60 0,80 0,80 0,70 0,80 0,80. max 7,40 6,00 8,10 6,80 6,50 7,30 7,20 7,80 6,40 8,70 5,30 7,10.

Cytaty

Powiązane dokumenty

W większości piekarników firmy SMEG szkło wewnątrz drzwi jest łatwe w demontażu, co również znacznie ułatwia utrzymanie w czystości urządzenia.. JEDNOLITE

kodeksu cywilnego nie mo stanowi podstawy do roszcze stosunku do firmy MG Projekt. ugo ci elementów drewnianych podano warto

Oblicz, jaka jest długość drugiego boku prostokąta, wiedząc, że pole każdego z nich wynosi 72 cm

Zestawienie materia owe nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu art. D ugo ci elementów drewnianych podano w warto

Załącznik nr 1 WYKAZ

kodeksu cywilnego nie mo stanowi podstawy do roszcze stosunku do firmy MG Projekt. ugo ci elementów drewnianych podano warto

Taboret dostępny jest w wykończeniu surowym , lub olejowany olejem skalnym podkreślającym wyjątkową strukturę drewna i dającym ochronę przed warunkami atmosferycznymi...

N, G 1) Na odcinku od jej źródeł do mostu drogowego na trasie Radom-Przysucha (nr 12) oraz dopływach wód do tego odcinka, obowiązują zasady wędkowania jak