Praca oryginalna Original paper
Tlenek azotu (NO) jest jedn¹ z najbardziej aktyw-nych substancji naczyniorozszerzaj¹cych, reguluj¹cych napiêcie cian naczyñ. Enzymem odpowiedzialnym za syntezê tlenku azotu jest syntaza (NOS) posiadaj¹ca kilka izoform. Immunohistochemiczna lokalizacja NOS i histochemiczna lokalizacja NADPH-diaforazy (NADPH-d), uznawanej za marker NOS, wykaza³a pozytywn¹ reakcjê w wielu typach komórek narz¹dów rozrodczych samicy badanych ssaków. U kobiety ród-b³onkow¹ syntazê tlenku azotu (eNOS) zlokalizowano w nab³onku gruczo³owym b³ony luzowej oraz b³onie miêniowej naczyñ krwiononych macicy, natomiast formê indukowaln¹ (iNOS) w komórkach gruczo³o-wych b³ony luzowej macicy, w komórkach miêni g³adkich naczyñ krwiononych oraz w b³onie miênio-wej macicy (16, 17). Zastosowanie monoklonalnych przeciwcia³ skierowanych przeciwko eNOS i iNOS da³o pozytywn¹ reakcjê na obecnoæ tych enzymów
w nab³onku luminalnym i gruczo³owym, a tak¿e w ródb³onku i b³onie miêniowej naczyñ krwiono-nych macicy wini (2). U szczura eNOS obecna by³a w nab³onku luminalnym i gruczo³owym, a tak¿e w b³onie miêniowej macicy (3). Zaobserwowano rów-nie¿ aktywnoæ NADPH-d w nab³onku gruczo³owym i naczyniach krwiononych macicy wini (2), szczura (7, 15) oraz kobiety (17, 23).
Naczynia krwionone i limfatyczne zlokalizowane w krezce jajnika (mesovarium) tworz¹ funkcjonalny system nazywany przez fizjologów oko³ojajnikowym kompleksem naczyniowym (OKN). Struktura tego kompleksu u wini oraz adaptacje morfologiczne two-rz¹cych go naczyñ by³y prezentowane w wielu publi-kacjach (5, 6, 8, 12, 13). Naczynia krwionone meso-varium, oprócz wype³niania funkcji zwi¹zanych z ukrwieniem jajnika, s¹ miejscem zwrotnego transfe-ru hormonów jajnikowych z krwi ¿ylnej i limfy od-p³ywaj¹cej z jajnika do krwi têtniczej (8, 12-14, 22). Transfer ten podnosi stê¿enie hormonów steroidowych
Lokalizacja NADPH-diaforazy oraz izoform syntazy
tlenku azotu w oko³ojajnikowym kompleksie
naczyniowym u wini po infuzjach progesteronu*
)
BARBARA W¥SOWSKA, EWELINA ORZECHOWSKA
Zak³ad Lokalnych Regulacji Fizjologicznych Instytutu Rozrodu Zwierz¹t i Badañ ¯ywnoci PAN, ul. Tuwima 10, 10-747 Olsztyn
W¹sowska B., Orzechowska E.
Localization of NADPH-diaphorase and nitric oxide synthase isoforms in the porcine periovarian vascular complex after progesterone infusions
Summary
The periovarian vascular complex (PVC) participates with the local transfer of ovarian hormones from venous and lymphatic effluent into the arterial blood supplying the ovary. Nitric oxide (NO) plays an important role in ovarian steroidogenesis, angiogenesis and in the regulation of the blood flow.
The aim of the present study was to determine if unilateral progesterone (P4) infusions to the ovarian artery in the follicular phase of the estrous cycle in pigs may change the activity of NADPH-diaphorase (NADPH-d), marker for NOS, and immunoreactivity (IR) of endothelial nitric oxide synthase (eNOS) and inducible (iNOS) isoforms in the PVC arteries and veins. P4 was infused into the right (experimental PVC) and the saline was infused into the left ovarian artery (control PVC). The doses of P4 were: 84 ng/min, 2×84 ng/min and 3×84 ng/min on the first, second and third day of the experiment, respectively. Seven days following the final P4 infusion gilts were sacrificed and both PVC were stained using histo- and immunohistochemistry methods. In comparison with the control PVC, these infusions of P4 caused in the experimental PVC: decrease (P < 0.001) of NADPH-d activity and IR of eNOS in the arterial and veins endothelium, and in the arterial muscular layer. An increase (P < 0.001) of NADPH-d activity and IR of eNOS, iNOS was observed in the veins muscular layer. These results indicate that P4 change IR NOS isoforms and, consequently, the production of NO. Nitric oxide may be involved in the local control of periovarian vascular complex contractility.
Keywords: NADPH-diaphorase, nitric oxide synthase, periovarian vascular complex, pig
*) Badania wykonano w ramach grantu 3P06D 02323 finansowanego przez KBN.
we krwi zaopatruj¹cej jajnik o 80-150% w porówna-niu z krwi¹ obwodow¹ (13, 14), co moduluje przebieg steroidogenezy jajnikowej (9, 10) na zasadzie sprzê-¿enia zwrotnego (8, 10, 12).
Przep³yw krwi przez naczynia zaopatruj¹ce narz¹-dy rozrodcze jest zale¿ny od stosunku stê¿enia proge-steronu i estradiolu, a w têtnicy jajnikowej jest on sko-relowany dodatnio ze stê¿eniem progesteronu (11). Wydaje siê oczywiste, ¿e zwrotny transfer tych hor-monów w OKN wp³ywa na funkcje tych naczyñ. Ce-lem badañ by³o okrelenie wp³ywu progesteronu po-danego do têtnicy jajnikowej w dawce odpowiadaj¹-cej efektywnoci jego zwrotnego transferu na: 1) na aktywnoæ NADPH-d oraz immunoreaktywnoæ (IR) eNOS oraz iNOS w ródb³onku i b³onie miêniowej têtnic i ¿y³ OKN; 2) zale¿noæ miêdzy aktywnoci¹ NADPH-diaforazy a IR eNOS i iNOS w badanych strukturach naczyñ.
Materia³ i metody
Wszelkie czynnoci zwi¹zane z wykonywaniem dowiad-czeñ na zwierzêtach zosta³y przeprowadzone zgodnie z wnioskiem Nr 37/N/2002 zatwierdzonym przez Lokaln¹ Komisjê Etyczn¹ w Olsztynie. Do dowiadczeñ u¿yto doj-rza³ych p³ciowo loszek (n = 4) o masie 100-120 kg, bêd¹-cych w 18. dniu cyklu rujowego. Dzieñ wczeniej zwierzê-tom w znieczuleniu ogólnym (Narcotan, Leèiva, Czeska Republika) za³o¿ono kaniule na prawym i lewym rogu ma-cicy do ga³êzi têtnicy macicznej po³¹czonej anastomozami z têtnic¹ jajnikow¹ (do wykonywania infuzji progesteronu (P4) bez naruszania têtnicy jajnikowej (ryc. 1). W trzech kolejnych dniach po zabiegu operacyjnym do têtnicy jajni-kowej po stronie kontrolnej infundowano NaCl (Polfa, Pol-ska), po stronie dowiadczalnej P4 (Sigma, USA) w
daw-ce odpowiadaj¹daw-cej efektywnoci jego zwrotnego transfe-ru: 84 ng/min. pierwszego dnia (stê¿enie docieraj¹ce do jajnika w fazie pêcherzykowej cyklu rujowego wyliczone na podstawie danych z badañ wczeniejszych; (14) oraz 2 × 84 ng/min. i 3 × 84 ng/min. w drugim i trzecim dniu dowiadczenia. Infuzja trwa³a 6 godzin z prêdkoci¹ 1 ml/ godzinê. Po siedmiu dniach od zakoñczenia ostatniej in-fuzji hormonu loszki zabijano. Pobrane fragmenty OKN (wielkoci 10 × 15 mm pocz¹wszy od wnêki jajnikowej) utrwalano immersyjnie w 4% roztworze paraformaldehy-du (PFA) w 0,1 M buforze fosforanowym o pH = 7,4 (PB) przez 6 godzin, p³ukano w PB trzykrotnie i przenoszono do 20% roztworu sacharozy w PB z dodatkiem 0,1% azydku sodowego.
Histochemiczna lokalizacja NADPH-diaforazy. Ciê-te na kriostacie tkanki (12 µm) p³ukano trzykrotnie po 10 minut PB i inkubowano w roztworze PB zawieraj¹cym: 1 mg/ml â-NADPH (Sigma-Aldrich, USA), 0,1 mg/ml NBT (nitroblue tetrazolium, Sigma-Aldrich, USA), 0,3% Triton X-100 (ICN Biomedicals, USA) przez 1 godzinê w tempe-raturze 38°C, w wilgotnej komorze. Po trzykrotnym p³uka-niu w PB tkanki zamykano w glicerolu. Produktem reakcji by³y niebieskie str¹ty nierozpuszczalnej soli formazanu. W celu sprawdzenia prawid³owoci reakcji, kontrolne tkan-ki inkubowano w roztworze pozbawionym â-NADPH.
W preparatach tych nie obserwowano barwnych produk-tów reakcji.
Immunohistochemiczna lokalizacja izoform syntaz tlenku azotu (eNOS, iNOS). Styczne skrawki tkanek, prze-chowywane do czasu oznaczania w 70°C, suszono przez ok. 30 min. w temperaturze pokojowej, a nastêpnie postê-powano zgodnie z procedur¹ opisan¹ przez Andronowsk¹ i wsp. (2) z modyfikacj¹: skrawki inkubowano z przeciw-cia³em przeciwko eNOS w rozcieñczeniu 1 : 100, iNOS 1 : 75 (BD Transduction Laboratories, USA). Przepro-wadzono negatywne reakcje kontrolne, w których przeciw-cia³a zast¹piono PBS. Kontrolne skrawki tkanek nie wyka-zywa³y barwnych produktów reakcji.
Pomiary gêstoci optycznej i analiza statystyczna. Aktywnoæ NADPH-d oraz IR eNOS, iNOS w preparatach barwionych histochemicznie i immunohistochemicznie analizowano w strukturach naczyñ z ca³ego przekroju pre-paratu. Do pomiarów gêstoci optycznej reakcji zastoso-wano program DP SOFT (Olympus). Gêstoæ optyczna mierzy³a stopieñ intensywnoci barwy uzyskanej w reakcji w skali od 0 do 255, gdzie 0 odpowiada³o barwie bia³ej, natomiast 255 czarnej.
Analizê statystyczn¹ wykonano przy u¿yciu programu Prism 4,0 (GraphPad, USA). Reakcjê barwn¹ uzyskan¹ w naczyniach kompleksu po stronie jajnika, do którego
in-Ryc. 1. Lokalizacja oko³ojajnikowego kompleksu naczynio-wego (OKN) oraz miejsce wprowadzenia kaniuli (1) do ga³ê-zi têtnicy macicznej po³¹czonej anastomozami z têtnic¹ jajni-kow¹ w celu wykonywania infuzji progesteronu. TM têtni-ca maciczna, ¯M ¿y³a maciczna, TJ têtnitêtni-ca jajnikowa, ¯J ¿y³a jajnikowa, A anastomozy
fundowano progesteron, porównano z re-akcj¹ w naczyniach kompleksu kontrol-nego. Ró¿nice pomiêdzy rednimi okre-lano za pomoc¹ testu t dla danych nie-sparowanych. Ró¿nice uznawano za sta-tystycznie istotne przy p < 0,05.
Wyniki i omówienie
Infuzje progesteronu spowodowa-³y obni¿enie (p < 0,001) w stosunku do naczyñ kompleksu kontrolnego ak-tywnoci NADPH-d oraz IR eNOS w ródb³onku, b³onie miêniowej têt-nic (tab. 1, ryc. 2) i ródb³onku ¿y³ (tab. 1, ryc. 3) oraz ni¿sz¹ IR iNOS tylko w ródb³onku ¿y³ p < 0,01 (tab. 1, ryc. 3). Wzrost (p < 0,001) IR iNOS wykazano w b³onach miênio-wych têtnic (tab. 1, ryc. 2) i ¿y³ (tab. 1, ryc. 3) oraz wzrost (p < 0,001) aktyw-noci NADPH-d i IR eNOS w b³onie miêniowej ¿y³ (tab. 1, ryc. 3).
NADPH-diaforaza jest powszech-nie uznawana za swoisty marker NOS, jednak ju¿ Tracey wraz ze wspó³pracownikami (18) wnioskuje, ¿e aktywnoæ NADPH-d nie zawsze koreluje z IR syntaz NO. Takie suge-stie potwierdzaj¹ Young i wsp. (24), którzy badali zwi¹zek pomiêdzy NADPH-d a znanymi dotychczas izo-formami syntaz NO w ró¿nych tkan-kach winki morskiej. Okaza³o siê, ¿e w ródb³onku naczyñ krwiononych trzustki oraz skóry obserwowano ak-tywnoæ NADPH-d, jak i IR eNOS, natomiast nie obserwowano IR iNOS. W niniejszych badaniach, w których
in-fundowano P4, aktywnoæ NADPH-d
i IR iNOS równie¿ nie zawsze
wyka-zywa³a korelacjê. Brak jej obserwowano w ródb³on-ku oraz b³onie miêniowej têtnic. Wzrost aktywnoci NADPH-d oraz IR eNOS, iNOS obserwowano nato-miast w b³onie miêniowej badanych ¿y³, a spadek
aktywnoci NADPH-d i IR eNOS i iNOS w ródb³on-ku ¿y³ (tab. 1). Interesuj¹cy jest fakt, ¿e w tym samym uk³adzie dowiadczalnym spadek aktywnoci NADPH-d oraz IR obserwowano w ródb³onku têtnic ñ y z c a n y r u t k u rt S NADPH-diaforaza eNOS iNOS K D K D K D c i n t ê t k e n o ³ b d ó r 72,08±1,48 65,77±1,31** 29,16±0,81 21,07±0,61** 15,54±0,42 15,33±0,51** ³ y ¿ k e n o ³ b d ó r 77,51±1,15 66,70±1,44** 23,0±0,96 18,8±0,68** 18,85±0,69 16,00±0,70** c i n t ê t a w o i n ê i m a n o ³ B 26,56±0,88 21,77±0,98** 3,81±0,29 2,86±0,21** 01,08±0,16 12,47±0,15** ³ y ¿ a w o i n ê i m a n o ³ B 16,11±0,75 21,38±1,28** 1,85±0,27 4,22±0,27** 01,73±0,22 12,82±0,24** Objanienia: ** p < 0,001; * p < 0,01
Tab. 1. Aktywnoæ NADPH-diaforazy oraz immunoreaktywnoæ eNOS, iNOS wyra¿ona gêstoci¹ optyczn¹ (± SEM) w ród-b³onku i b³onie miêniowej ga³¹zek têtnicy i ¿y³y jajnikowej pobranych z obszaru oko³ojajnikowego kompleksu naczyniowego po stronie kontrolnej (K infuzje NaCl) i po stronie dowiadczalnej (D infuzje progesteronu) siedem dni po zakoñczeniu infuzji spodziewany 6. dzieñ cyklu rujowego. Progesteron infundowany by³ w 19., 20., 21. dniu cyklu
Ryc. 2. Aktywnoæ NADPH-diaforazy oraz immunoreaktywnoæ eNOS i iNOS w ródb³onku () i b³onie miêniowej (M) ga³¹zek têtnicy jajnikowej pobranych z obszaru oko³ojajnikowego kompleksu naczyniowego siedem dni po zakoñcze-niu infuzji progesteronu (spodziewany 6. dzieñ cyklu rujowego). Progesteron in-fundowany by³ 19., 20., 21. dnia cyklu; a kompleks kontrolny (× 150) infuzje NaCl; b, B kompleks dowiadczalny (b × 150, B × 300) infuzje progesteronu
i ¿y³ oraz b³onie miêniowej têtnic endometrium tylko w przypadku eNOS (21). Oznacza to, ¿e aktywnoæ NADPH-d nie zawsze koreluje z IR iNOS, mimo ¿e powszechnie do tej pory NADPH-d uwa¿ana jest za marker syntaz tlenku azotu.
Wp³yw P4 na struktury naczyñ krwiononych OKN oraz b³ony luzowej macicy obserwowano równie¿ po jednostronnych infuzjach do têtnicy jajnikowej w fa-zie lutealnej (19, 20). Po siedmiu dniach od ostatniej
infuzji P4 wykazano istotnie wy¿sz¹ aktywnoæ
NADPH-d w ródb³onku têtnic oraz ¿y³ zarówno kom-pleksu naczyniowego, jak i w tych samych struktu-rach naczyñ b³ony luzowej macicy w porównaniu z naczyniami kontrolnymi.
W przeprowadzonych dowiadczeniach z infuzja-mi P4 do têtnicy jajnikowej zaobserwowano istotne zmiany w aktywnoci NADPH-d oraz IR badanych izo-form NO. Nale¿y jednak zaznaczyæ, ¿e optyczny
po-miar aktywnoci NADPH-d i IR eNOS i iNOS odbywa³ siê 7 dni od zakoñczenia ostatniej infuzji. Zmia-ny IR NOS po siedmiu dniach obser-wowali równie¿ inni autorzy (1), któ-rzy wykazali spadek IR neuronalnej NOS (innych izoform autorzy nie ba-dali) w macicy owariektomizowanych królików po ostatniej iniekcji estra-diolu.
Podsumowanie
Powy¿sze wyniki wskazuj¹ jedno-znacznie, ¿e infuzje P4 w fazie pêche-rzykowej do têtnicy jajnikowej wywo-³uj¹ zmiany w aktywnoci zarówno NADPH-d, jak i immunoreaktyw-noci badanych syntaz w naczyniach. Zwa¿ywszy, ¿e infuzje odbywa³y siê siedem dni przed pobraniem naczyñ do analizy, nale¿y przypuszczaæ, ¿e P4 wyzwoli³ kaskadê zmian w jajniku, których konsekwencj¹ by³y zmiany w produkcji NO. Tlenek azotu, od-dzia³ywuj¹c na ciany naczyñ têtni-czych, jak i ¿ylnych oko³ojajnikowe-go kompleksu naczynioweoko³ojajnikowe-go, móg³ uczestniczyæ w przep³ywie krwi przez te naczynia, a tym samym w ukrwie-niu jajnika. Ponadto mo¿na stwier-dziæ, ¿e: komórki ródb³onka têtnic i ¿y³ oraz b³ony miêniowej têtnic re-aguj¹ w ten sam sposób spadkiem aktywnoci NADPH-d oraz IR eNOS, natomiast w b³onie miêniowej ¿y³ wy-stêpuje reakcja przeciwna wzrost ak-tywnoci tych enzymów. NADPH-d nie mo¿e s³u¿yæ jako marker iNOS w ródb³onku i b³onie miêniowej têt-nic OKN, bowiem wspó³zale¿noæ tych enzymów ma miejsce jedynie w ródb³onku i b³o-nie miêniowej ¿y³.
Pimiennictwo
1.Al-Hijji J., Larsson B., Batra S.: Nitric oxide synthase in the rabbit uterus and vagina: hormonal regulation and functional significance. Biol. Reprod. 2000, 62, 1387-1392.
2.Andronowska A., W¹sowska B., Ca³ka J., Doboszyñska T.: Localization and correlation between NADPH-diaphorase and nitric oxide synthase isoforms in the porcine uterus during the estrous cycle. Cell Tissue Res. 2005, 321, 243-250.
3.Chatterjee S., Gangula P. R., Dong Y.-L., Yallampalli C.: Immunocytoche-mical localization of nitric oxide synthase-III in reproductive organs of fema-le rats during the estrous cycfema-le. J. Histochem. 1996, 28, 715-723. 4.Dawson T. M., Bredt D. S., Fotuhi M., Hwang P. H., Snyder S. H.: Nitric
oxide synthase and neuronal NADPH-diaphorase are identical in brain and peripheral tissues. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1991, 88, 7797-7801. 5.Del Campo C. H., Ginther O. J.: Vascular anatomy of the uterus and ovaries
and the unilateral luteolytic effect of the uterus: horses, sheep and swine. Am. J. Vet. Res. 1973, 34, 306-316.
6.Gawroñska B., Zezula-Szpyra A., Doboszyñska T., Baranowski M., Andro-nowska A.: Trójwymiarowy obraz anastomoz ³¹cz¹cych têtnicê jajnikow¹
Ryc. 3. Aktywnoæ NADPH-diaforazy oraz immunoreaktywnoæ eNOS i iNOS w ródb³onku () i b³onie miêniowej (M) ga³¹zek ¿y³y jajnikowej pobranych z obszaru oko³ojajnikowego kompleksu naczyniowego siedem dni po zakoñcze-niu infuzji progesteronu (spodziewany 6. dzieñ cyklu rujowego). Progesteron in-fundowany by³ 19., 20., 21. dnia cyklu; a kompleks kontrolny (× 150) infuzje NaCl; b kompleks dowiadczalny (b × 150) infuzje progesteronu
z têtnic¹ maciczn¹ w obszarze wiêzad³a szerokiego macicy wini. Mat. konf.: Postêp Badañ w Biologii Rozrodu, Olsztyn 1994, s. 23.
7.Jablonka-Shariff A., Olson L. M.: Hormonal regulation of nitric oxide synthases and their cell-specific expression during follicular development in the rat ovary. Endocrinology 1997, 138, 460-468.
8.Krzymowski T., Kotwica J., Stefañczyk S., Czarnocki J., Dêbek S.: A subova-rian exchange mechanism for the countercurrent transfer of ovasubova-rian steroid hormones in the pig. J. Reprod. Fertil. 1982, 55, 457-465.
9.Leung P. C. K., Goff A. K., Kennedy T. G., Armstrong D. T.: An intraovarian inhibitory action of estrogen and androgen production in vivo. Biol. Reprod. 1978, 19, 641-647.
10.Maggofin D., Ericson G. F.: Mechanism by which oestradiol-17â inhibits ovarian androgen production in rat. Endocrinology 1981, 108, 962-969. 11.Magness R. R., Ford S. P.: Estrone, estradiol-17â and progesterone
concen-trations in uterine lymph and systemic blood throughout the porcine estrous cycle. J. Anim. Sci. 1983, 57, 449-457.
12.Stefañczyk-Krzymowska S., Krzymowski T.: Local adjustment of blood and lymph circulation in the hormonal regulation of reproduction in female pigs facts, conclusions and suggestions for future research. Reprod. Biol. 2002, 2, 115-132.
13.Stefañczyk-Krzymowska S., Krzymowski T., W¹sowska B., Ch³opek J.: Retrograde transfer of ovarian steroid hormones to the ovary in the porcine periovarian vascular complex. Exp. Physiol. 2002, 87, 361-371.
14.Stefañczyk-Krzymowska S., W¹sowska B., Ch³opek J., Grzegorzewski W.: Retrograde transfer of steroid hormones to the ovary in luteal and follicular phase of porcine oestrous cycle in vivo. Exp. Physiol. 2004, 89, 140-144. 15.Suburo A. M., Chaud M., Franchi A., Polak J. M., Gimeno M. A. F.:
Distri-bution of neuronal and non neuronal NADPH-diaphorases and nitric oxide synthases in rat uterine horns under different hormonal condition. Biol. Reprod. 1995, 52, 631-637.
16.Tefler J. F., Irvine G. A., Kohnen G., Campbell S., Cameron I. T.: Expression of endothelial and inducible nitric oxide synthase in the non-pregnant and decidualized human endometrium. Mol. Hum. Reprod. 1997, 3 (1), 69-75.
17.Tefler J. F., Lyall F., Norman J. E., Cameron I. T.: Identification of nitric oxide synthase in human uterus. Hum. Reprod. 1995, 10, 19-23.
18.Tracey W. R., Nakane M., Pollock J. S., Forstermann U.: Nitric oxide synthase in neuronal cells, macrophages and endothelium are NADPH dia-phoreses, but represent only a fraction of total cellular NADPH diphorase activity. Biochem. Biophys. Res. Commun. 1993, 195, 1035-1040. 19.W¹sowska B., Andronowska A.: Aktywnoæ NADPH-diaforazy w
podajni-kowym splocie naczyniowym po infuzji progesteronu w lutealnej fazie cyklu rujowego u wini. Rocz. AM w Bia³ymstoku 2004, 49, Suppl. 11, s. 175. 20.W¹sowska B., Andronowska A.: Wp³yw infuzji progesteronu w fazie
luteal-nej do têtnicy jajnikowej na aktywnoæ NADPH-diaforazy oraz immunore-aktywnoæ izoform eNOS i iNOS syntazy tlenku azotu w b³onie luzowej macicy u wini. Rocz. AM w Bia³ymstoku 2004, 49, Suppl. 11, s. 174. 21.W¹sowska B., Orzechowska E.: Lokalizacja i korelacja miêdzy
NADPH-dia-foraz¹ i izoformami eNOS i iNOS tlenku azotu w b³onie luzowej macicy po infuzji do jajnika progesteronu w fazie pêcherzykowej cyklu rujowego. XVI Sympozjum Polskiego Towarzystwa Histochemików i Cytochemików, Stare Jab³onki 2006, Streszczenia, s. 112.
22.W¹sowska B., Stefañczyk-Krzymowska S.: Retrograde transfer of testoste-rone to the porcine ovary in follicular and luteal phase of the estrous cycle in vivo. Reprod. Biol. 2006, 6, 149-159.
23.Yoshida Y., Yoshida K., Kimura T., Toda N.: Distribution of NADPH-diapho-rase-reactive nerves in the human female genital organ. Acta Obstet. Gyna-ecol. Scand. 1995, 74, 171-176.
24.Young H. M., OBrein A. J., Furness J. B., Ciampoli D., Hardwick J. P., McCabe T. J., Narayanasami R., Masters B. S., Tracey W. R.: Relationships between NADPH diaphorase staining and neuronal, endothelial, and induci-ble nitric oxide synthase and cytochrome P450 reductase immunoreactivi-ties in guinea-pig. Histochem. Cell Biol. 1997, 107, 19-29.
Adres autora: dr Barbara W¹sowska, ul. Tuwima 10, 10-747 Olsztyn; e-mail: bwasow@pan.olsztyn.pl
