Zarządzanie wiekiem jako strategia wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw w dobie globalizacji

(1)

3DZHá&]DSOLĔVNL

$NDGHPLD3RPRUVNDZ6áXSVNX

=DU]ąG]DQLHZLHNLHPMDNRVWUDWHJLDZ]URVWXNRQNXUHQF\MQRĞFL

SU]HGVLĊELRUVWZZGRELHJOREDOL]DFML

:VSyáF]HĞQLH]DU]ąG]DQLHZLHNLHPZSU]HGVLĊELRUVWZLHQDOHĪ\WUDNWRZDüMDNR]HVSyáG]LDáDĔ SUDFRGDZF\ ZREHF SUDFRELRUF\ NWyUHJR FHOHP ZLQQR E\ü SRGQLHVLHQLH VWDQGDUGX PLHMVFD SUDF\RUD]MHJRRWRF]HQLDDWDNĪHZ]URVWPRĪOLZRĞFLL]GROQRĞFLZ\NRQ\ZDQ\FK]DGDĔLRER ZLą]NyZ]XZ]JOĊGQLHQLHPZLHNXSUDFRZQLNyZ_.

:REHF SRZ\ĪV]HJR QDOHĪ\ ] FDáą PRFą SRGNUHĞOLü ĪH ]DU]ąG]DQLH ZLHNLHP SRZLQQR XZ]JOĊGQLDüQLHW\ONRRGPLHQQHZ\PDJDQLDZV]\VWNLFKJUXSZLHNRZ\FKSUDFRZQLNyZDOH UyZQLHĪFRZDĪQLHMV]HZVSRVyERSW\PDOQ\F]HUSDü]LFKRGPLHQQ\FKPRĪOLZRĞFL]SRWHQ FMDáXLFKZLHG]\LGRĞZLDGF]HQLD :W\PNRQWHNĞFLHZDUWR]ZUyFLüXZDJĊQDIDNWLĪSRMĊFLH]DU]ąG]DQLHZLHNLHPDJHPD-QDJHPHQWQLHRGQRVLVLĊOLW\ONRGR]DJDGQLHĔ]ZLą]DQ\FK]SHUVRQHOHPZVWDUV]\PZLHNX 7DNDLQWHUSUHWDFMDWHUPLQXEDUG]R]DZĊĪDZáDĞFLZH]QDF]HQLHSRQLHZDĪQD]DU]ąG]DQLHZLH NLHPVNáDGDVLĊNLONDG]LDáDĔ :HGáXJ/1RZDF]\NDMHGQ\P]QLFKMHVWNRU\JRZDQLHZSá\ZXSURFHVyZGHPR JUD¿F]Q\FKQDVWUXNWXU\]DWUXGQLHQLD2F]\ZLVWHMHVWSU]\W\PĪHSU]HGVLĊELRUVWZRZ]DVDG]LH QLHPDPRĪOLZRĞFLDE\ZSá\ZDüQD]DFKRG]ąFH]PLDQ\]DUyZQRZVNDOLPDNURMDNLPLNUR 1LHR]QDF]DWRMHGQDNĪHQLHPRĪHRQRSURZDG]LüG]LDáDĔPDMąF\FKQDFHOXFKRüE\QLH]QDF] QH]PQLHMV]HQLHLFKQHJDW\ZQ\FKVNXWNyZ.RQLHF]Q\PGRWHJRZDUXQNLHPMHVWSHáQDZLHG]D QDWHPDWVWUXNWXU\ZLHNRZHMDWDNĪHVWUXNWXUSáFL]DPLHV]NDQLDZ\NV]WDáFHQLDVWDĪXSUDF\ LWSSUDFRZQLNyZ3RQDGWRLVWRWQDMHVW]QDMRPRĞüSURJQR]GHPRJUD¿F]Q\FKRGQRV]ąF\FKVLĊ GRVNDOLNUDMRZHMUHJLRQDOQHML±SU]HGHZV]\VWNLP±ORNDOQHMZNWyUHMIXQNFMRQXMHSU]HGVLĊ biorstwo. 6SHáQLHQLHREXW\FKZDUXQNyZXPRĪOLZLDUHDOL]DFMĊ]DU]ąG]DQLDZLHNLHPZSHUVSHNW\ZLH VWUDWHJLF]QHMDQLHW\ONRRSHUDF\MQHM:U]HF]\ZLVWRĞFLSR]ZDODWRXQLNQąüV\WXDFMLJG]LH ZRNUHĞORQHMSHUVSHNW\ZLHF]DVRZHMQSODWNRQLHF]QDE\áDE\UHNUXWDFMDQDGXĪąVNDOĊ SRGF]DVJG\SURJQR]RZDQDSRGDĪQDU\QNXSUDF\E\áDE\GUDPDW\F]QLHQLVND _{32./3RGG]LDáDQLH5R]ZyMNDSLWDáXOXG]NLHJRZSU]HGVLĊELRUVWZDFK±SURMHNW\NRQNXUVRZH} =HVSyá,QVWUXPHQWyZ6]NROHQLRZ\FK=HVSyá,QVW\WXFMRQDOQHJR6\VWHPX:VSDUFLD3ROVND$JHQFMD5R ]ZRMX3U]HGVLĊELRUF]RĞFL:DUV]DZD

(2)

3$:(à&=$3/,ē6., 3RZ\ĪV]HUR]ZDĪDQLDSRGNUHĞODMąLVWRWĊLUDQJĊSURJQR]GHPRJUD¿F]Q\FKSXEOLNRZDQ\FK PLQSU]H]*áyZQ\8U]ąG6WDW\VW\F]Q\3URJQR]\WHSR]ZDODMąQDPRĪOLZLHSUHF\]\MQHRNUH ĞOHQLHNV]WDáWRZDQLDVLĊVWUXNWXU\ZLHNRZHMZQDMEOLĪV]\FKODWDFKDOHFRZDĪQLHMV]HZVND]X Mą QD KRU\]RQW F]DVX GOD G]LDáDĔ Z\SU]HG]DMąF\FK áDJRG]ąF\FK QHJDW\ZQH VNXWNL ]PLDQ VWUXNWXUDOQ\FKZW\PURVQąFHJRZ3ROVFHRGVHWNDRVyEZZLHNXLZLĊFHMODWNWyU\ZURNX PDRVLąJQąüSR]LRPRJyáXSRSXODFMLU\F

Ryc. 1. LudnoÊç Polski według funkcjonalnych grup wieku (prognoza)

èródło: opracowanie własne na podstawie publikacji Prognoza ludnoÊci na lata 2008–2035, GUS, Warszawa 2008.

,QQ\PG]LDáDQLHPNWyUHQDOHĪ\ĞFLĞOHZLą]Dü]]DU]ąG]DQLHPZLHNLHPMHVWZ\NRU]\VW\ZD QLHSRWHQFMDáXSUDFRZQLNyZZNDĪGHMJUXSLHZLHNRZHM-DN]DXZDĪDPLQ&6LNRUVNL ZLHG]DVWDMHVLĊREHFQLHSRGVWDZąZáDG]\RUJDQL]DF\MQHMDQDZHWPRĪQD]DU\]\NRZDüVWZLHU G]HQLH ĪH ZLHG]D MHVW W\P ]DVREHP NWyU\ GHF\GXMH R NRQNXUHQF\MQRĞFL FDáHM RUJDQL]DFML 3UREOHPHPSR]RVWDMHMHGQDNRSW\PDOQHZ\NRU]\VWDQLHZLHG]\SUDFRZQLNyZZNDĪG\PZLHNX 6WąGZ]DU]ąG]DQLXSHUVRQHOHPRGHMĞFLHRGPRGHOXGH¿F\WyZZHGáXJNWyUHJRZUD]]ZLHNLHP QDVWĊSXMHJHQHUDOQ\VSDGHNVSUDZQRĞFL¿]\F]QHMLSV\FKLF]QHMQDU]HF]PRGHOXNRPSHWHQF\M QHJRZNWyU\PNDĪGDJUXSDZLHNRZDG\VSRQXMHDWXWDPL3DSLĔVND.DFSHUHN=ELHJLHĔ 0DFLąJU\F

0RGHO NRPSHWHQF\MQ\ MHVW Z\PXV]RQ\ ZLHORPD VW\PXODQWDPL WDNLPL MDN WXUEXOHQWQH RWRF]HQLH]áRĪRQRĞüLQIRUPDF\MQDF]\HODVW\F]QH]DGDQLRZHVWUXNWXU\]DU]ąG]DQLD3RQDGWR PDRQFKDUDNWHUG\QDPLF]Q\FR]NROHLZ\QLND]FKDUDNWHUXSRZ\ĪV]\FKSU]HVáDQHNL±]GUX JLHMVWURQ\±SURFHVXQLHXVWDQQHJRGRVNRQDOHQLDVLĊ

(3)

=DU]ąG]DQLHZLHNLHPMDNRVWUDWHJLDZ]URVWXNRQNXUHQF\MQRĞFLSU]HGVLĊELRUVWZZGRELHJOREDOL]DFML

Ryc. 2. EfektywnoÊç wiekowa

èródło: Woliƒska I., 2009, Projekty innowacyjne słu˝àce wydłu˝aniu aktywnoÊci zawodowej, Stowarzysze-nie na rzecz Rozwoju Rynku Pracy „S-to-S”, Warszawa, s. 22.

=DMHGHQ]¿ODUyZPRGHOXNRPSHWHQF\MQHJRQDOHĪ\X]QDüVDPRSU]\ZyG]WZRUR]XPLDQH MDNRXPLHMĊWQRĞüVDPRG]LHOQHJRQDG]RURZDQLDZáDVQHMSUDF\LXNLHUXQNRZ\ZDQLDMHMQDVSUD Z\ZDĪQHGODRUJDQL]DFML:DUWRSRGNUHĞOLüĪHZVWUXNWXUDFK]ZáDV]F]DVLHFLRZ\FKLVWQLHMH QLHGREyUF]DVRZ\NWyU\Z]QDF]ąF\VSRVyERJUDQLF]DPRĪOLZRĞüHZHQWXDOQ\FKNRQVXOWDFML 'UXJLP¿ODUHPPRGHOXNRPSHWHQF\MQHJRMHVWDGDSWDF\MQRĞüF]\OLX]QDQLH]DVDGLZDUWRĞFL RWRF]HQLDDNW\ZQHQDZLą]\ZDQLHUHODFML]LQQ\PLLNRHZROXFMD:W\PSU]\SDGNXNOXF]RZą XPLHMĊWQRĞFLąVWDMHVLĊZáDĞFLZHUR]SR]QDZDQLHRWRF]HQLD7U]HFLPZDĪQ\PHOHPHQWHPPR GHOXMHVWLQQRZDF\MQRĞüRNUHĞORQDMDNRSRGHMPRZDQLHU\]\NDRGPLHQQRĞFLV]XNDQLHQRZ\FK GUyJRVLąJQLĊFLDVXNFHVXRUD]SU]HZLG\ZDQLH]DJURĪHĔLSODQRZDQLH2VWDWQLąF]ZDUWąVNáD GRZąPRGHOXMHVWSU]HGVLĊELRUF]RĞüNWyUąQDOHĪ\ZLą]Dü]DQJDĪRZDQLHP]DVREyZRUD]Z\ ]QDF]DQLHPFHOyZZUHV]FLH]LQVSLURZDQLHPLQQ\FKLPRELOL]RZDQLHPGRUHDOL]DFML]DGDĔ /HQDUWRZLF]5HLFKKDUW:HVWHUQ=\FK 3RZ\ĪV]H]DáRĪHQLDPRGHOXQDOHĪ\RGQLHĞüGRRNUHĞORQ\FKSU]HG]LDáyZZLHNRZ\FKSUD FRZQLNyZ-DVQR]WHJRZ\QLNDĪHNDĪGDJUXSDZLHNRZDWDNĪHRVyEZZLHNXLZLĊFHMODW PDVáDEHRUD]PRFQHVWURQ\6WąGSRVWXODWDE\WZRU]\ü]HVSRá\ZNWyU\FKZ\NRU]\VW\ZDQH EĊGąPRFQHVWURQ\PáRGV]\FKSUDFRZQLNyZ]ZLą]DQHFKRüE\]Z\GROQRĞFLąRUJDQL]PXRUD] SUDFRZQLNyZVWDUV]\FKNWyU]\SRVLDGDMąGRĞZLDGF]HQLH7DNLHPLHV]DQHZLHNRZR]HVSRá\ Z\GDMąVLĊE\üQLHW\ONRVáXV]Q\PLPRUDOQLHDOHPRJąVWDQRZLüSU]HZDJĊNRQNXUHQF\MQą DZNRQVHNZHQFML±]\VNGODSU]HGVLĊELRUVWZD -HV]F]HLQQ\PG]LDáDQLHPR]JRáDRGPLHQQ\PFKDUDNWHU]HVNáDGDMąF\PVLĊQD]DU]ąG]D QLHZLHNLHPMHVWSURPRZDQLH]DFKRZDĔSUR]GURZRWQ\FKRUD]HUJRQRPLLPLHMVFDSUDF\:DUWR SRGNUHĞOLüĪHG]LDáDQLDSUR]GURZRWQHQDOHĪ\SURZDG]LüQDGZyFKSáDV]F]\]QDFKWM¿]\F]QHM LSV\FKLF]QHMLWRZRGQLHVLHQLXGRZV]\VWNLFKJUXSZLHNRZ\FK :SáDV]F]\ĨQLH¿]\F]QHMNWyUDMHVWGREU]HUR]SR]QDQDRGZLHOXODWDG]LDáDQLDPDMąF]ĊVWR EDUG]RUR]EXGRZDQąVWUXNWXUĊZDĪQDMHVWVDPDSRVWDZDLPHQWDOQRĞüSUDFRZQLNyZ1DOHĪ\

(4)

3$:(à&=$3/,ē6., ERZLHPSDPLĊWDüĪHF]DVHP]SR]RUXGUREQHQLHSUDZLGáRZRĞFLZZ\NRQ\ZDQLXFRG]LHQQ\FK F]\QQRĞFLSRODWDFKPRJąSURZDG]LüGRWUZDáHJRNDOHFWZDDQDZHWĞPLHUFL5RĞQLH]DWHPUROD VSHFMDOLVWyZ%+3OHNDU]\¿]MRWHUDSHXWyZF]\GLHWHW\NyZZSUR¿ODNW\FHLG]LDáDQLDFKSUR zGURZRWQ\FK']LDáDQLDWHSRZLQQ\SU]\F]\QLüVLĊGRZ]URVWXOLF]E\L]DNUHVXEDGDĔRNUHVR Z\FKNWyUHREHFQLHJHQHUDOQLHVąGDOHFHQLHZ\VWDUF]DMąFHLQLHDGHNZDWQHGRZ\NRQ\ZDQHJR ]DZRGX_. =QDF]QLHEDUG]LHM]áRĪRQDZ\GDMHVLĊE\üSáDV]F]\]QDSV\FKLF]QDNWyUHMZDĪQRĞüZRVWDW QLFKODWDFKZ\UDĨQLHURĞQLH:V]HONLHG]LDáDQLDQDNLHURZDQHQDVXNFHVRUJDQL]DFMLZW\P WHPSRSUDF\L]ZLą]DQ\]W\PU\JRUF]DVRZ\NUHDW\ZQRĞüPRELOQRĞüRGSRZLHG]LDOQRĞüF]\ WHĪ ]DNUHV RERZLą]NyZ SU]\F]\QLDMą VLĊ GR Z\F]HUSDQLD HPRFMRQDOQHJR GHSHUVRQDOL]DFML LREQLĪRQHJRSRF]XFLDZDUWRĞFLGRNRQDĔRVRELVW\FK7DNLVWDQSRZV]HFKQLHQD]\ZDQ\MHVW V\QGURPHPZ\SDOHQLD]DZRGRZHJR1DOHĪ\JRMHGQDNZ\UDĨQLHRGG]LHOLüRGV\QGURPXZ\ QXG]HQLDSRQLHZDĪWHQGUXJLGRW\NDRVyENWyUHQLJG\ZF]HĞQLHMQLHPLDá\RNUHVXHQWX]MD]PX 0DVODFK/HLWHU 2GUĊEQ\PDOHUyZQLHLVWRWQ\PSRGZ]JOĊGHPQHJDW\ZQ\FKVNXWNyZ]MDZLVNLHPMHVWPRE ELQJF]\OLG]LDáDQLDRFKDUDNWHU]HSU]HPRF\SV\FKLF]QHMSROHJDMąFHQDGáXJRWUZDá\PLXV\V WHPDW\]RZDQ\PQĊNDQLXGUĊF]HQLXLOXEWHUURU\]RZDQLXR¿DU\ZPLHMVFXSUDF\SU]H]RVRE\ EĊGąFHZREHFQLHMZVWRVXQNXQDGU]ĊGQRĞFLOXESU]H]JUXSĊRVyEZVSyáSUDFRZQLNyZ.ĊG]LR UDĝPLV]HN -DNSRGDMH=:LĞQLHZVNL]DU]ąG]DQLHZLHNLHPPRĪQDUR]SDWU\ZDü]SXQNWXZLG]H QLDSUDFRZQLNDSU]HGVLĊELRUVWZDF]\WHĪU\QNXSUDF\LNDĪGH]W\FKXMĊüPDLQQąFKDUDNWHU\ VW\NĊ=DU]ąG]DQLHZLHNLHP]SR]\FMLSUDFRZQLNDWRPRĪOLZRĞüSU]HGáXĪHQLDDNW\ZQRĞFL]D ZRGRZHMSRGQLHVLHQLDDWUDNF\MQRĞFLQDU\QNXSUDF\RUD]]ZLĊNV]HQLDPRĪOLZRĞFLDGDSWDFML GRSRVWĊSXMąF\FK]PLDQWHFKQLF]Q\FKLWHFKQRORJLF]Q\FKSRSU]H]SHUPDQHQWQHNV]WDáFHQLH =DU]ąG]DQLHZLHNLHPMDNRHOHPHQWU\QNXSUDF\WRLQLFMRZDQLHLSRGHMPRZDQLHG]LDáDĔ]DFKĊ FDMąF\FKGRUR]ZLą]\ZDQLDSUREOHPyZ]ZLą]DQ\FK]QLHNRU]\VWQ\PLVWUXNWXUDPLGHPRJUD ¿F]Q\PL=DU]ąG]DQLHZLHNLHPGODSU]HGVLĊELRUVWZDWRSU]HGHZV]\VWNLPG]LDáDQLDSRGQRV]ą FHĞZLDGRPRĞüSHUVRQHOXFRGRVZRMHMZDUWRĞFLSU]H]SU\]PDWZLHNXRUD]WZRU]HQLHVWUDWHJLL ]DU]ąG]DQLDZLHNLHPNWyUDZLQQDREHMPRZDüUHNUXWDFMĊV]NROHQLDUR]ZyMLSURPRFMĊVWDUV]\FK SUDFRZQLNyZRUD]OLIHORQJOHDUQLQJ7RNDU] 2F]\ZLVW\PMHVWIDNWĪHZG]LVLHMV]HMU]HF]\ZLVWRĞFLJRVSRGDUF]HM]DU]ąG]DQLHZLHNLHP MHVWNRQLHF]QRĞFLąNWyUDZLQQDSU]\QLHĞüVSRG]LHZDQHNRU]\ĞFL:HGáXJ-)U\F\L%0DMHF NLHMNRU]\ĞFLDPLW\PLVąPLQ PDNV\PDOL]DFMDSRWHQFMDáXUHNUXWDF\MQHJR ]DSRELHJDQLHQLHGRERURPNZDOL¿NDFML Z\GáXĪHQLHDNW\ZQRĞFL]DZRGRZHMSUDFRZQLNyZ XWU]\PDQLHNOXF]RZ\FKNRPSHWHQFML GáXĪV]\RNUHV]ZURWX]SRQLHVLRQ\FKLQZHVW\FMLV]NROHQLRZ\FK 1DOHĪ\MHGQDNSRGNUHĞOLüĪHQLHPDMHGQHJRDOJRU\WPXSRVWĊSRZDQLDGODZV]\VWNLFKSU]HG VLĊELRUVWZSRQLHZDĪNDĪGHSU]HGVLĊELRUVWZRSRVLDGDZáDVQHLQG\ZLGXDOQHSRGHMĞFLHGR]DU]ą G]DQLDZLHNLHPLGRVSRVREXMHJRZGUDĪDQLD5yĪQH]DWHPPRJąE\üNRU]\ĞFL]WHJRSá\QąFH =EDGDĔVRQGDĪRZ\FKSU]HSURZDG]RQ\FKZUSU]H]-)U\FĊL%0DMHFNąZ\QLNDĪH ]DOHGZLHSROVNLFKSU]HGVLĊELRUVWZVWRVXMH]DVDG\]DU]ąG]DQLDZLHNLHP-DNVLĊZ\GDMH SU]\F]\QąWDNLHJRVWDQXU]HF]\MHVWQLH]QDMRPRĞüWHJR]DJDGQLHQLDDOHUyZQLHĪFRSRGNUHĞOD MąDXWRUNLEUDNFKĊFL]GRE\FLDWDNLHMZLHG]\U\F _{,VWQLHMąWDNĪHGREUHSU]\NáDG\G]LDáDĔSUR]GURZRWQ\FKZSU]HGVLĊELRUVWZDFKQSG]LDáDQLD5DG\3UR} PRFML=GURZLDZ=DNáDGDFK.RNVRZQLF]\FKÄ=G]LHV]RZLFH´VS]RR

(5)

Ryc. 3. Struktura odpowiedzi na pytanie o znajomoÊç poj´cia zarzàdzanie wiekiem właÊcicieli badanych przedsi´biorstw

èródło: Fryca J., Majecka B., 2010, Istota zarzàdzania wiekiem w przedsi´biorstwie, „Newsletter”, nr 8, Gdaƒsk, s. 3 [za:] UHGWykorzystaj nas! Pracownicy 45+ w twojej firmie, wyniki badaƒ iloÊciowych – etap I, PBS DGA, Sopot 2010. :NRQWHNĞFLHSRZ\ĪV]\FKZ\QLNyZSRMDZLáRVLĊS\WDQLHF]\LVWQLHMHSRWU]HEDSRV]HU]DQLD ZLHG]\Z]DNUHVLH]DU]ąG]DQLDZLHNLHP"8]\VNDQHRGSRZLHG]LQDOHĪ\X]QDü]DQLHSRNRMąFH SRQLHZDĪSUDZLHEDGDQ\FKSU]HGVLĊELRUFyZQLHZLG]LWDNLHMSRWU]HE\DQLHSRWUD¿ áRWHJRMHGQR]QDF]QLHVSUHF\]RZDü:\GDMHVLĊMHGQDNĪHGXĪ\ZSá\ZQDX]\VNDQHZLHONRĞFL PDDNWXDOQDV\WXDFMDQDNUDMRZ\PU\QNXSUDF\2WyĪUHODW\ZQLHZ\VRNDOLF]EDRVyEZZLHNX SURGXNF\MQ\P QLH ]PXV]D MHV]F]H SU]HGVLĊELRUFyZ GR HIHNW\ZQLHMV]HJR Z\NRU]\VW\ZDQLD ]DVREyZSUDFRZQLNyZZVWDUV]\PZLHNXSURGXNF\MQ\PLSRSURGXNF\MQ\P-HGQDNZHGáXJ SURJQR] GHPRJUD¿F]Q\FK V\WXDFMD XOHJQLH ]QDF]QHPX SRJRUV]HQLX Z SU]HFLąJX ]DOHGZLH NLONXQDVWĊSQ\FKODWNLHG\WRURF]QLNLZFKRG]ąFHQDU\QHNSUDF\EĊGą]GHF\GRZDQLHPQLHM OLF]QHDQLĪHOLREHFQLH0RĪQD]DWHPSU]\MąüĪHREHFQDSRVWDZDSU]HGVLĊELRUFyZZREHF]D U]ąG]DQLDZLHNLHPMHVWSRVWDZąZ\F]HNXMąFą,VWQLHMH]DWHPNRQLHF]QRĞüSRV]HU]HQLDZLHG]\ SU]HGVLĊELRUFyZRZLHG]Ċ]]DNUHVXVNXWHF]Q\FKWHFKQLN]DU]ąG]DQLDZLHNLHP 3U]\GRNRQ\ZDQLXFKDUDNWHU\VW\NLLEDGDQLXXZDUXQNRZDĔ]DU]ąG]DQLDZLHNLHPZSROVNLFK SU]HGVLĊELRUVWZDFKQLHEH]]QDF]HQLDSR]RVWDMHF]\QQLNNXOWXURZ\RGQRV]ąF\VLĊGRUROLRVyE VWDUV]\FKZVSRáHF]HĔVWZLHSROVNLP:W\PNRQWHNĞFLHPRĪQD]DXZDĪ\üQDZHWSHZLHQSDUD GRNVSROHJDMąF\QDW\PĪH]MHGQHMVWURQ\ZVND]XMHVLĊQDLVWRWQąUROĊRVyEVWDUV]\FKZVSR áHF]HĔVWZLH SROVNLP Z Z\PLDU]H QS GRĞZLDGF]HQLD L ZVSDUFLD HPRFMRQDOQHJR ± MHVW RQD ]QDF]QLHZ\ĪV]DDQLĪHOLZVSRáHF]HĔVWZDFKLQQ\FKZ\EUDQ\FKSDĔVWZHXURSHMVNLFK=GUXJLHM VWURQ\Z\GDMHVLĊĪHEUDNMHVWSRP\VáXQDZ\NRU]\VWDQLHZVND]\ZDQ\FKDWXWyZWDE

Tab. 1. Rola osób starszych w społeczeƒstwie (% odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „tak”)

:\V]F]HJyOQLHQLH &]HFK\ (VWRQLD 1LHPF\ /LWZD Polska 5XPXQLD

'RĞZLDGF]HQLH

Utrzymanie tradycji

Wiedza

:VSDUFLHHPRFMRQDOQH

èródło: The Demographic Future of Europe – Fact, Figures, Policies, opracowanie opublikowane przez Niemiecki Instytut Federalny ds. Badaƒ Demograficznych i Fundacj´ Roberta Boscha, 2005, s. 25.

(6)

3$:(à&=$3/,ē6., :DUWR]ZUyFLüSU]\W\PXZDJĊQDIDNWĪHRGVHWHNRVyESUDFXMąF\FKZZLHNX±ODWD ZNDĪG\P]SU]HGVWDZLRQ\FKSDĔVWZPRĪHZ\QLNDü]UyĪQ\FKSU]\F]\Q0RĪQDWXZ\PLHQLü SU]\F]\Q\HJ]\VWHQFMDOQHSU]\PXVRZHDOHUyZQLHĪGREURZROQHZW\PVW\ODPRĪHVSRVyE QDVSĊG]HQLHMHVLHQLĪ\FLDRSDUW\QSQDVDPR]DWUXGQLHQLXU\F -DNSRND]XMąEDGDQLDSU]HSURZDG]RQHSU]H]¿UPĊ0DQSRZHU_{SROVF\SUDFRGDZF\Z\GDMą} VLĊPDáR]DLQWHUHVRZDQLUHNUXWDFMąDOHLXWU]\PDQLHPVWDUV]\FKSUDFRZQLNyZ=DQLHSRNRMąFą QDOHĪ\X]QDüVNDOĊWHMQLHFKĊFLDUDF]HMEUDNSRP\VáXQD]DWUXGQLDQLHRVyEVWDUV]\FKSU]\ MHGQRF]HVQ\PEUDNX]QDMRPRĞFLNRU]\ĞFLSá\QąF\FK]UyĪQRURGQRĞFLZLHNRZHMZSU]HGVLĊ ELRUVWZLH3ROVNDRERN6]ZHFML]QDOD]áDVLĊZWDNLP]HVWDZLHQLXQDMHGQ\P]RVWDWQLFKPLHMVF ZĞUyGEDGDQ\FKNUDMyZSR]RVWDMąFZW\OHQLHW\ONR]DGDOHNRZVFKRGQLPLOLGHUDPLDOHWDNĪH ]DZLĊNV]RĞFLąNUDMyZ8(ZW\PWDNĪHQRZRSU]\MĊW\FK 'ODF]HJRWDNMHVW"2WyĪQLHGHF\GXMHRW\PMHGHQF]\QQLN=FDáąSHZQRĞFLą]QDF]HQLHPDMą WXWDMVWHUHRW\S\F]\PyZLąFV]HU]HMF]\QQLNNXOWXURZ\:DĪQ\PZ\GDMHVLĊSRQDGWRF]\QQLN HNRQRPLF]Q\VXJHUXMąF\ĪHNRV]W\V]NROHĔVą]E\WGXĪH2VWDWHF]QLHZLĊFSUDFRZQLF\SRZ\ ĪHMURNXĪ\FLDWR]DOHGZLHXF]HVWQLNyZNXUVyZ]DZRGRZ\FK3U]\F]\QMHGQDNMHVW ]QDF]QLHZLĊFHMLOHĪąRQHWDNSRVWURQLHSRS\WXMDNLSRGDĪ\

Ryc. 4. Stopa zatrudnienia osób w wieku 55–64 lata w 2008 r. według wybranych krajów

èródło: opracowanie własne na podstawie danych EUROSTAT.

=DU]ąG]DQLHZLHNLHPZSRMHG\QF]\FKSU]\SDGNDFKMHVWEDUG]R]UyĪQLFRZDQHLZ\QLND]H ZVSRPQLDQ\FKZF]HĞQLHMXZDUXQNRZDĔZW\P]HVSHF\¿NLF]\SUR¿OXG]LDáDOQRĞFLRUD]ZLH OXF]\QQLNyZKLVWRU\F]Q\FKVSRáHF]Q\FKNXOWXURZ\FKLHNRQRPLF]Q\FKDZW\PSRZLą]DĔ RUJDQL]DF\MQ\FKNWyUHGHWHUPLQXMąREHFQąVWUXNWXUĊ]DWUXGQLHQLDZHGáXJZLHNX

(7)

: FHOX EOLĪV]HM DQDOL]\ Z\NRU]\VWDQR ZLHNRZH VWUXNWXU\ ]DWUXGQLHQLD GRW\F]ąFH WU]HFK SU]HGVLĊELRUVWZVXEUHJLRQXVáXSVNLHJRNWyUHUHSUH]HQWXMąZVNDOLORNDOQHMWU]\ZLRGąFHSUR ¿OHG]LDáDOQRĞFLSU]HP\VáĞURGNyZWUDQVSRUWXSU]HP\VáREXZQLF]\RUD]SU]HWZyUVWZRU\EQH 3U]HGVLĊELRUVWZRÄ$´WRGXĪDSRGZ]JOĊGHP]DWUXGQLHQLDMHGQRVWNDSURGXNF\MQDZ\WZD U]DMąFDĞURGNLWUDQVSRUWX:MHMVWUXNWXU]HZLHNRZHMZLGRF]QDMHVWGXĪDOLF]EDSUDFXMąF\FK ZZLHNX±ODWNWyUDGRGDWNRZRZODWDFK±SRZLĊNV]\áDVLĊ3RQDGWR]QDF]ąFR Z\VRNDMHVWOLF]EDSUDFXMąF\FKZQDMPáRGV]HM]EDGDQ\FKJUXSZLHNRZ\FK±ODW0RĪ QD]DWHPVWZLHUG]LüĪH]DáRJDWHJRSU]HGVLĊELRUVWZDMHVWVWRVXQNRZRPáRGD1LHR]QDF]DWR MHGQDNĪHVWDUV]\ZLHNRZRSHUVRQHOMHVWZ\SLHUDQ\-DNZ\QLND]]DSUH]HQWRZDQ\FKGDQ\FK XG]LDáSUDFRZQLNyZSRZ\ĪHMURNXĪ\FLDUyZQLHĪVLĊ]ZLĊNV]\áW\ONRZJUXSLH±]D notowano nieznaczny spadek.

3U]HGVLĊELRUVWZRÄ%´UHSUH]HQWXMHSU]HP\VáREXZQLF]\3RGZ]JOĊGHP]DWUXGQLHQLDMHVW RQRĞUHGQLHMZLHONRĞFLSRGPLRWHP:ZLHNRZHMVWUXNWXU]H]DWUXGQLHQLDWHJRSU]HGVLĊELRUVWZD ZLGRF]QDMHVWGRPLQDFMDSUDFRZQLNyZZĞUHGQLPZLHNXSURGXNF\MQ\PSU]\VSDGDMąFHMOLF] ELHPáRG\FKSUDFRZQLNyZLZ]JOĊGQLHVWDáHMGRĞüZ\VRNLHMOLF]ELHSUDFRZQLNyZZVWDUV]\P ZLHNXSURGXNF\MQ\P$QDOL]RZDQDVWUXNWXUD]DWUXGQLHQLDPRĪHĞZLDGF]\üRZáDĞFLZHMUHDOL ]DFMLZSU]HGVLĊELRUVWZLHVWUDWHJLL]DU]ąG]DQLDZLHNLHP1LHVWHW\MHVWWREáĊGQDLQWHUSUHWDFMD SRQLHZDĪNV]WDáWWHMVWUXNWXU\Z\PXV]RQ\MHVWSU]HGHZV]\VWNLPWUXGQRĞFLDPLZSR]\VNDQLX PáRG\FKSUDFRZQLNyZDW\PVDP\P±SU]HGáXĪDQLX]DWUXGQLHQLDRVRERPZVWDUV]\PZLHNX SURGXNF\MQ\PFRRZRFXMHVWDU]HQLHPVLĊNDGU\ 3U]HGVLĊELRUVWZRÄ&´WRPDá\]DNáDGSU]HP\VáXSU]HWZyUVWZDU\EQHJRZNWyU\PZLGRF]QH VąSRGREQHSUREOHP\MDNZSU]HGVLĊELRUVWZLHÄ%´=WąMHGQąUyĪQLFąĪHZ\UDĨQLHGRPLQXMą F\PSU]HG]LDáHPZLHNRZ\P]DáRJLMHVWZLHN±ODWRUD]VSDGDXG]LDáSUDFXMąF\FKZQDM VWDUV]HMJUXSLHZLHNRZHM 1DSRGVWDZLHWU]HFK]DSUH]HQWRZDQ\FKSU]\NáDGyZWUXGQRZ\VQXüGDOHNRLGąFHZQLRVNL XRJyOQLDMąFHDOHQDOHĪ\SRGNUHĞOLüĪHZHZV]\VWNLFKSRGGDQ\FKEDGDQLXSU]HGVLĊELRUVWZDFK SRV]XNXMHVLĊQRZ\FKVWUDWHJLLG]LDáDQLD1LHVWHW\]DZ\MąWNLHPSU]HGVLĊELRUVWZDÄ$´QLH GRVWU]HJDVLĊNRU]\ĞFLSá\QąF\FK]]DU]ąG]DQLDZLHNLHPFKRFLDĪ]DSUH]HQWRZDQHVWUXNWXU\ PRJá\E\VXJHURZDüFRĞLQQHJRU\F :SU]HGVLĊELRUVWZLHÄ$´SU]HMDZDPLSRGMĊWHMGRSLHURVWUDWHJLL]DU]ąG]DQLDZLHNLHPVą ZSURZDG]DQLHVWDQRZLVNPHQWRUyZQDSRV]F]HJyOQ\FKZ\G]LDáDFK SRGSLVDQLHXPRZ\]SU\ZDWQąNOLQLNąQDĞZLDGF]HQLHSRGVWDZRZ\FKLUR]V]HU]RQ\FKXVáXJ opieki zdrowotnej, XUXFKRPLHQLHNXUVyZQDXNLMĊ]\NDDQJLHOVNLHJR RUJDQL]RZDQLHUD]GRURNXIHVW\QXSUR]GURZRWQHJR :SR]RVWDá\FKGZyFKSU]HGVLĊELRUVWZDFKÄ%´LÄ&´QLHZVND]DQRNRQNUHWQHJRĞZLDGR PHJRSU]\NáDGXG]LDáDQLD]ZLą]DQHJR]]DU]ąG]DQLHPZLHNLHPFRW\ONRSRWZLHUG]DZ\QLNL EDGDĔDQNLHWRZ\FKSU]HSURZDG]RQ\FKSU]H]-)U\FĊL%0DMHFNą

(8)

3$:(à&=$3/,ē6.,

Ryc. 5. Struktura zatrudnienia wg wieku w wybranych przedsi´biorstwach subregionu słupskiego

A – przedsi´biorstwo du˝e, produkcja autobusów B – przedsi´biorstwo Êrednie, produkcja obuwia C – przedsi´biorstwo małe, przetwórstwo rybne

èródło: opracowanie własne na podstawie danych z przedsi´biorstw.

5HDVXPXMąFQDOHĪ\VWZLHUG]LüĪH]DU]ąG]DQLHZLHNLHPZ\GDMHVLĊE\üREHFQLHMHGQ\P]H VSRVREyZX]\VNDQLDSU]H]SU]HGVLĊELRUVWZRSU]HZDJLNRQNXUHQF\MQHMQDSRGVWDZLHERJDFWZD UyĪQRURGQRĞFL ZLHNRZHM SHUVRQHOX :LĊNV]RĞü SROVNLFK SU]HGVLĊELRUVWZ QLH Z\NRU]\VWXMH MHGQDNVWUDWHJLL]DU]ąG]DQLDZLHNLHPFRZ\QLNDSU]HGHZV]\VWNLP]EUDNXĞZLDGRPRĞFLNR U]\ĞFL]WHJRSá\QąF\FK3RQDGWRDNWXDOQDUHODW\ZQLHGREUDSRGZ]JOĊGHPVWUXNWXU\ZLHNRZHM V\WXDFMDQDU\QNXSUDF\QLHZ\PXV]DQDSUDFRGDZFDFK]GHF\GRZDQ\FKUXFKyZZFHOXDNW\ ZL]RZDQLDRVyEZVWDUV]\PZLHNX:DUWRMHGQDN]FDáąPRFąSRGNUHĞOLüĪHMHVWWRV\WXDFMD W\PF]DVRZDNWyUDFLąJXQDMEOLĪV]\FKNLONXODWXOHJQLH]QDF]QHPXSRJRUV]HQLX'ODWHJRMXĪ G]LVLDMSRWU]HEDV]HURNR]DNURMRQ\FKG]LDáDĔGRW\F]ąF\FK]DU]ąG]DQLDZLHNLHPSDPLĊWDMąF ĪHZSá\ZDRQRREHFQLH]QDF]QLHVLOQLHMQLĪNLHG\NROZLHNZF]HĞQLHMQDLFKNRQNXUHQF\MQRĞü QDJOREDOQ\PU\QNX :QLHFRLQQHMV\WXDFML]QDMGXMąVLĊ¿OLHNRUSRUDFMLWUDQVQDURGRZ\FKNWyUHG]LĊNLPLĊG]\ QDURGRZ\PSRZLą]DQLRPMXĪZSURZDG]Lá\OXEZSURZDG]DMąHOHPHQW\VWUDWHJLL]DU]ąG]DQLD ZLHNLHP1LH]PLHQLDWRMHGQDNRJyOQHMRFHQ\]DU]ąG]DQLDZLHNLHPZ3ROVFHNWyUHJR]DVDG QLH]QDLQLHUR]XPLHSRQDGSU]HGVLĊELRUFyZ

(9)

/LWHUDWXUD

)U\FD - 0DMHFND % ,VWRWD ]DU]ąG]DQLD ZLHNLHP Z SU]HGVLĊELRUVWZLH Ä1HZVOHWWHU´ QU  *GDĔVN

.ĊG]LRUD . ĝPLV]HN . '\VNU\PLQDFMD L PREELQJ Z ]DWUXGQLHQLX :\G &+ %(&. Warszawa. /HQDUWRZLF]05HLFKKDUW::HVWHUQ6=\FK%5R]ZyMRUJDQL]DF\MQ\;;,ZLHNX, Wyd. $GYLVLR3UHVV7.UDNyZ 0DVODFK&K/HLWHU03'LH:DKUKHLWEHU%XUQRXW6WUHDP$UEHLWVSODW]XQGZDV6LHGD-JHJHQWXQN|QQHQ6SULQJHU:LHQV± 1RZDF]\N/-DNZáDĞFLZLH]DU]ąG]DüZLHNLHPZSU]HGVLĊELRUVWZLHZZZUHIDQISOVWDQQD G]LHĔ  1RZHVSRMU]HQLHQDSUDFRZQLNyZ5DSRUWHNVSHUFNL0DQSRZHU3ROVND:DUV]DZD 3DSLĔVND.DFSHUHN-6SRáHF]HĔVWZRLQIRUPDF\MQH3:1:DUV]DZD  :\NRU]\VWDMQDV3UDFRZQLF\ZWZRMHM¿UPLHZ\QLNLEDGDĔLORĞFLRZ\FK±HWDS,3%6 '*$6RSRW 6LNRUVNL&=DFKRZDQLDOXG]LZRUJDQL]DFML3:1:DUV]DZD 7RNDU]-(IHNW\ZQH]DU]ąG]DQLHZLHNLHPÄ%LXOHW\Q(XUR,QIR´QU:DUV]DZD :LĞQLHZVNL==DU]ąG]DQLHZLHNLHPZRUJDQL]DFMDFKZREHFSURFHVyZVWDU]HQLDVLĊOXGQRĞFL, :\G712L.7RUXĔ :ROLĔVND,3URMHNW\LQQRZDF\MQHVáXĪąFHZ\GáXĪDQLXDNW\ZQRĞFL]DZRGRZHMUHIHUDWZ\JáR V]RQ\QDNRQIHUHQFMLSRGVXPRZXMąFHMZGUDĪDQLH3URJUDPX2SHUDF\MQHJR.DSLWDá/XG]NLZZRMH ZyG]WZLHZDUPLĔVNRPD]XUVNLPJUXGQLDU =ELHJLHĔ0DFLąJ/1RZHWHQGHQFMHLZ\]ZDQLDZ]DU]ąG]DQLXSHUVRQHOHP:\G:ROWHUV .OXZHU3ROVND:DUV]DZD

$JH0DQDJHPHQWDVD6WUDWHJ\RI,PSURYLQJWKH&RPSHWLWLYHQHVV

**RI&RPSDQLHVLQWKH(UDRI*OREDOL]DWLRQ**

7KLVDUWLFOHLVDQDWWHPSWWRFKDUDFWHULVHWKHDJHPDQDJHPHQWVWUDWHJLHVLQFRPSDQLHVLQWKH FRQWH[WRIGHPRJUDSKLFHFRQRPLFDQGFXOWXUDOFRQGLWLRQV$VLWLVVXJJHVWHGE\WKHFRQGXFWHG UHVHDUFKWKHPDMRULW\RI3ROLVKFRPSDQLHVFXUUHQWO\GRQRWXVHWKHDJHPDQDJHPHQWVWUDWHJLHV ZKLFKLVSULPDULO\FDXVHGE\WKHLUIDLOXUHWRUHDOLVHWKHSRWHQWLDOEHQH¿WVDVWKHIDFWRISRVVHV VLQJULFKDJHGLYHUVLW\LQDFRPSDQ\LVRQHRIWKHPHWKRGVWRDFFRPSOLVKWKHFRPSHWLWLYHDG YDQWDJH