Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 63 (11), 1328-1330, 2007

Medycyna Wet. 2007, 63 (11) 1328

Praca oryginalna Original paper

Tchawica (trachea) jest narz¹dem o kszta³cie ruro-wym, zbudowanym z ok. 35-40 chrz¹stek w formie niepe³nego pierœcienia (kszta³t litery C), utworzonych z tkanki chrzêstnej szklistej. Wolne koñce chrz¹stek tchawiczych ³¹czy œciana b³oniasta, w której znajduje siê miêsieñ tchawiczy. Chrz¹stki tchawicze po³¹czo-ne s¹ miêdzy sob¹ wiêzad³ami obr¹czkowatymi. Wnê-trze tchawicy wyœcielone jest urzêsionym, dwurzêdo-wym nab³onkiem cylindrycznym. U zdrowych psów podczas oddychania œrednica tchawicy zmienia siê nieznacznie, co nie zaburza iloœci dostarczanego do p³uc powietrza (4, 10).

Zapadanie siê tchawicy (tracheocollapsus s. collap-sus tracheae) jest jednostk¹ chorobow¹ najczêœciej wystêpuj¹c¹ u psów w œrednim wieku i u ras ma³ych, rzadziej natomiast spotykana jest u psów m³odych i u du¿ych ras. W wyniku sp³aszczenia chrz¹stek tchawi-cy i wpuklania siê do jej wnêtrza œciany b³oniastej obserwowane s¹ objawy ze strony uk³adu oddecho-wego wyra¿aj¹ce siê przede wszystkim kaszlem. Za-padanie siê tchawicy zaliczane jest do chorób polietio-logicznych, a wœród najczêstszych przyczyn wymie-nia siê: zaburzewymie-nia wrodzone, wady genetyczne zabu-rzaj¹ce chondrogenezê, przewlek³e choroby

oskrzeli-ków i pêcherzyoskrzeli-ków p³ucnych, zwyrodnienia chrz¹stek, urazy oraz uszkodzenia nerwów miêœnia tchawiczego (1, 4-9). Maj¹c na uwadze, ¿e wiele chorób uk³adu oddechowego przebiega z kaszlem, nale¿y d¹¿yæ do jak najwczeœniejszego i precyzyjnego ich rozpozna-wania.

Celem badañ by³o zastosowanie oraz ocena przy-datnoœci endoskopii w rozpoznawaniu zapadania siê tchawicy u psów.

Materia³ i metody

Badaniami objêto 125 psów, w wieku od 3 mies. do 16 lat, ró¿nych ras i p³ci, skierowanych do pracowni endosko-powej Katedry Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów z objawami ze stro-ny uk³adu oddechowego, takimi jak: przewlek³y kaszel i dusznoœæ, u których wykonano laryngotracheobroncho-skopiê.

Do endoskopii pacjentów kwalifikowano na podstawie: wywiadu, badania klinicznego i analizy wyników wykona-nych badañ dodatkowych (hematologiczwykona-nych i biochemicz-nych krwi, radiologiczbiochemicz-nych górbiochemicz-nych i dolbiochemicz-nych dróg odde-chowych, a w przypadkach zaburzeñ w uk³adzie kr¹¿enia – tak¿e elektrokardiograficznych).

Laryngotracheobroncho-Ocena przydatnoœci endoskopii

w rozpoznawaniu zapadania siê tchawicy u psów

KRZYSZTOF KUBIAK, JÓZEF NICPOÑ, MARCIN JANKOWSKI, AGNIESZKA SIKORSKA, JOLANTA SPU¯AK, ANNA DUBIÑSKA

Katedra Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw

Kubiak K., Nicpoñ J., Jankowski M., Sikorska A., Spu¿ak J., Dubiñska A.

Evaluation of the expediency of endoscopy in diagnosing tracheal collapse in dogs Summary

The purpose of the study was to present my personal experience in the field of the diagnostics of tracheal collapse in dogs with special emphasis on endoscopic examinations. The study entailed 125 dogs aged 3 months – 16 years, of different breeds and sexes, referred to the endoscopic laboratory with symptoms from the respiratory system, such as chronic cough and dyspnoe for laryngotracheobronchoscopy. On the basis of tracheoscopy, tracheal collapse was diagnosed in 68 dogs: I° – 18 dogs, I°/II° – 9, II°/III° – 13, III° – 6, III°/IV° – 6 and IV° – 3 dogs. The tracheal collapse from I° to II° (slightly and moderately advanced changes) was found in 40 patients, and the tracheal collapse from II°/III° to IV° (substantially advanced) in 28 patients. In 31 cases the result of the radiological examinations of the upper and lower respiratory tract in dogs with tracheal collapse was in accordance with the diagnosis made on the basis of endoscopy. It was observed that tracheal collapse occurs most frequently in dogs of small breeds. Diagnostics of this disease, particularly in the case of negative results of the radiological examinations, should be based on the endo-scopic examinations of the trachea, which allows the estimation of the degree of tracheal collapse and the changes of the mucous membrane organ.

Medycyna Wet. 2007, 63 (11) 1329

skopiê wykonywano po 24 godz. g³odów-ce oraz 6 godz. przerwie w podawaniu p³ynów, bezpoœrednio przed wzierniko-waniem.

Endoskopiê, w zale¿noœci od wiel-koœci zwierzêcia, wykonywano: fibero-skopem pediatrycznym Olympus GIF XQ 20 (d³ugoœæ robocza 100 cm, œredni-ca 9,8 mm), bronchofiberoskopem firmy Super Vision (d³ugoœæ robocza 60 cm, œrednica 5 mm) oraz optykami sztywny-mi – Olympus A5290A (d³ugoœæ robo-cza 30 cm, œrednica 5,5 mm) oraz Olym-pus A4672A (d³ugoœæ robocza 28 cm, œrednica 3 mm).

Endoskopiê wykonywano w

znieczu-leniu z³o¿onym, w którym zastosowano: do premedykacji – ksylazynê w dawce 1-2 mg/kg m.c. z atropin¹ w dawce 0,05 mg/kg m.c. w jednej iniekcji domiêœniowej, do znie-czulenia g³ównego – tiopental podawany do¿ylnie w daw-ce pocz¹tkowej 5 mg/kg m.c., a nastêpnie wg efektu dzia-³ania, a do znieczulenia miejscowego b³ony œluzowej oko-licy gard³a – 2% lignokainê. Pacjentów do badania uk³ada-no na lewym boku, a na k³y zak³adauk³ada-no sprê¿yuk³ada-nowy rozwie-racz jamy ustnej.

Zapadanie siê tchawicy oceniano w czterostopniowej skali: I° – chrz¹stki tchawicy s¹ okr¹g³e, nieznaczne wpu-klenie œciany b³oniastej tchawicy do wnêtrza narz¹du, zmniejszenie œrednicy œwiat³a o ok. 25%; II° – sp³aszcze-nie chrz¹stek tchawicy z wpuklesp³aszcze-niem œciany b³oniastej tcha-wicy, zmniejszenie œrednicy œwiat³a narz¹du o ok. 50%; III° – znaczne sp³aszczenie chrz¹stek tchawicy, zmniejsze-nie œrednicy œwiat³a o ok. 75%; IV° – œciana b³oniasta jest zapadniêta i dotyka do wewnêtrznej powierzchni chrz¹stek, powoduj¹c prawie ca³kowite zamkniêcie œwiat³a narz¹du. Dla dok³adniejszej oceny nasilenia zapadania siê tcha-wicy wprowadzono tak¿e stopnie poœrednie, takie jak: I°/II°, II°/III° i III°/IV°, które stosowano w przypadkach, gdy na ró¿nych odcinkach tchawica zapada³a siê w niejed-nakowym stopniu.

Analizê statystyczn¹ uzyskanych wyników przeprowa-dzono przy pomocy testu serii Walda-Wolfowitza, przy poziomie istotnoœci p £ 0,05.

Wyniki i omówienie

W oparciu o wywiad, badanie kliniczne i wyniki przeprowadzonych badañ dodatkowych wszystkie psy zakwalifikowano do endoskopii.

Na podstawie laryngotracheobronchoskopii u 68 psów rozpoznano zapadanie siê tchawicy. Natomiast u pozosta³ych 56 psów przyczyn¹ przewlek³ego kasz-lu i dusznoœci by³y: zmiany deformacyjne krtani – 5 przypadków, przewlek³e zapalenie krtani i tchawicy – 10 przypadków, przewlek³e zapalenie tchawicy i oskrzeli – 9 przypadków, przewlek³e zapalenie krta-ni, tchawicy i oskrzeli – 6 przypadków, przewlek³e za-palenie oskrzeli – 12 przypadków, krwawienie w ob-rêbie oskrzeli – 2 przypadki, cia³a obce w oskrzelach – 11 przypadków. W 1 przypadku nie stwierdzono zmian patologicznych w obrêbie krtani, tchawicy

i oskrzeli. Analiza statystyczna wyników laryngotra-cheobronchoskopii wykaza³a, ¿e istotnie statystycznie czêœciej diagnozowan¹ jednostk¹ chorobow¹ w bada-nej grupie psów by³o zapadanie siê tchawicy (p < 0,01) i stwierdzone zosta³o u 54,4% pacjentów (ryc. 1).

Wynik badania radiologicznego górnych i dolnych dróg oddechowych u psów z zapadaniem siê tchawicy w 31 przypadkach by³ zgodny z rozpoznaniem posta-wionym na podstawie endoskopii, co stanowi 45,6%. U pozosta³ych 37 psów z negatywnym lub w¹tpliwym wynikiem badañ radiologicznych, rozpoznanie tej cho-roby by³o mo¿liwe jedynie na podstawie wzierniko-wania tchawicy. Porównuj¹c wykrywalnoœæ zapada-nia siê tchawicy w oparciu o badanie radiologiczne i badanie endoskopowe wykazano, ¿e istotnie statys-tycznie czêœciej tê chorobê rozpoznawano na podsta-wie badania endoskopowego (p < 0,01) (ryc. 2).

54,4% 4,0% 8,0% 7,2% 5,6% 9,6% 1,6%8,8% 0,8%

zapadanie siê tchawicy zmiany deformacyjne krtani przewlek³e zapalenie krtani i tchawicy przewlek³e zapalenie tchawicy i oskrzeli przewlek³e zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli przewlek³e zapalenie oskrzeli

krwawienie w obrêbie oskrzeli cia³a obce w oskrzelach brak zmian

Ryc. 1. Choroby uk³adu oddechowego rozpoznane na podstawie endoskopii w badanej grupie psów œrednia œrednia ± b³¹d std. œrednia ± odch. std. RTG endoskopia -0,2 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 p < 0,01

Ryc. 2. Porównanie wykrywalnoœci zapadania siê tchawicy przy pomocy badania endoskopowego i badania radiologicz-nego

Medycyna Wet. 2007, 63 (11) 1330

Na podstawie endoskopii, w oparciu o przyjêt¹ w pracy klasyfikacjê, rozpoznano nastêpuj¹cego stop-nia zapadanie siê tchawicy: I° – u 18 psów (ryc. 3), I°/II° – u 9, II° – u 13, II°/III° – u 13, III° – u 6, III°/IV° u 6 (ryc. 4) oraz IV° – u 3. Nale¿y podkreœliæ, ¿e zapa-danie siê tchawicy od stopnia I° do II° (zmiany nie-znacznie i œrednio zaawansowane) stwierdzono u 40 pacjentów, a od II°/III° do IV° (zmiany znacznie nasi-lone) u 28, odpowiednio 58,8% i 41,2%. Niew¹tpli-wie wp³ynê³o to tak¿e na wyniki badania radiologicz-nego. Zauwa¿ono, ¿e na podstawie badania radiolo-gicznego mo¿liwe by³o jedynie rozpoznawanie zapa-dania siê tchawicy znacznie nasilonego.

U zwierz¹t, z zapadaniem siê tchawicy od stopnia II do IV podczas endoskopii obserwowano wyraŸne zmiany zapalne wyra¿aj¹ce siê: obrzêkiem b³ony œlu-zowej tchawicy, jej przekrwieniem oraz obecnoœci¹ zwiêkszonej iloœci œluzowej b¹dŸ œluzowo-ropnej wy-dzieliny. U psów z IV° zapadania siê tchawicy dodat-kowo widoczne by³y nad¿erki na b³onie œluzowej.

Zapadanie siê tchawicy stwierdzono u nastêpuj¹cych ras psów: mieszañce – 25 przypadków, yorkshire te-rier – 13 przypadków, jamnik miniaturowy – 4 padki, jamnik – 5 przypadków, pudel œredni – 4 przy-padki, sznaucer miniaturowy – 3 przyprzy-padki, labrador, pinczer miniaturowy, foksterier, bokser – po 2 przy-padki oraz seter irlandzki, owczarek podhalañski, bull-terier, shih-tzu, owczarek szkocki, papillon – po 1 przy-padku. Zaobserwowano, ¿e zapadanie siê tchawicy w 35,3% wyst¹pi³o u psów ras ma³ych (yorkshire te-rier, sznaucer miniaturowy, pinczer miniaturowy, shih--tzu, papillon, jamnik miniaturowy), w 27,9% u psów ras œrednich i du¿ych (pudel œredni, jamnik, foks-terier, bokser, labrador, seter irlandzki, owczarek pod-halañski, bullterier, owczarek szkocki), a w 36,8% u mieszañców. Wykazano istotn¹ statystycznie ró¿ni-cê w czêstoœci wystêpowania zapadania siê tchawicy u psów ras ma³ych w porównaniu do psów ras œred-nich i du¿ych (p < 0,01). Potwierdza to opiniê innych autorów, ¿e choroba ta jest czêœciej spotykana u psów ras ma³ych (2, 3).

Analizuj¹c wiek zwierz¹t nie stwierdzono korelacji pomiêdzy wiekiem badanych psów a czêstoœci¹ wy-stêpowania zapadania siê tchawicy. Zauwa¿ono, ¿e zapadanie siê tchawicy wystêpowa³o czêœciej u psów

w wieku 1-4 lata i powy¿ej 7. roku ¿ycia. Nie zaobser-wowano równie¿ korelacji pomiêdzy p³ci¹ badanych zwierz¹t a czêstoœci¹ wystêpowania zapadania siê tcha-wicy.

W oparciu o przeprowadzone badania wykazano, ¿e endoskopia jest bardzo przydatn¹ technik¹ diagnos-tyczn¹ w rozpoznawaniu zapadania siê tchawicy u psów. Rozpoznawanie tej choroby, zw³aszcza w przy-padku negatywnych wyników badania radiologiczne-go, powinno byæ oparte na badaniu endoskopowym tchawicy, które oprócz oceny stopnia zapadania siê tchawicy umo¿liwia tak¿e ocenê zmian w b³onie œlu-zowej tego narz¹du.

Piœmiennictwo

1.Dallman M. J., McClure R. C., Brown E. M.: Normal and collapsed trachea in the dog: Scanning electron microscopy study. Am. J. Vet. Res. 1988, 49, 2117-2125.

2.Hedlund C. S.: Tracheal collapse. Probl. Vet. Med. 1991, 3, 229-238. 3.Johnson L.: Tracheal collapse. Diagnosis and medical and surgical treatment.

Vet. Clin. North Am. Small Anim. Pract. 2000, 30, 1253-1266.

4.Johnson L. R.: Rozpoznawanie i leczenie zapadniêcia siê tchawicy u psów. Waltham Focus 2001, 11, 35-40.

5.Johnson L. R., McKiernan B. C.: Diagnosis and medical management of tracheal collapse. Semin. Vet. Med. Surg. Small Anim. 1995, 10, 101-108. 6.Nicpoñ J., Kubiak K.: Badanie endoskopowe psów i kotów. AWA, Wroc³aw

2000.

7.Radlinsky M. A., Fossum T. W.: Tracheal collapse in a young boxer. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 2000, 36, 313-316.

8.Tams T. R.: Small Animal Endoskopy. C.V. Mosby Company, St. Louis 1990. 9.Tangner C. H., Hobson H. P.: A retrospective study of 20 surgically managet

cases of collapsed trachea. Vet. Surg. 1982, 11, 146-149.

10.White R. A. S., Williams J. M.: Tracheal collapse – is there really a role for surgery? A survey of 100 cases. J. Small Anim. Pract. 1994, 35, 191-196. Adres autora: dr Krzysztof Kubiak, ul. Jelczañska 58, Jeszkowice, 55-003 Czernica; e-mail: kubiak@ozi.ar.wroc.pl

Ryc. 3. Zapadanie siê