Praca oryginalna Original paper
Choroby bakteryjne stanowi¹ ci¹gle powa¿ny prob-lem w intensywnej produkcji drobiu. Czêsto spotyka siê tzw. zespo³y chorobowe, czyli schorzenia powo-dowane jednoczenie przez kilka wspó³dzia³aj¹cych ze sob¹ drobnoustrojów. Infekcje wirusowe wik³ane s¹ przez bakterie (np. zaka¿enia wirusem TRT/SHS u indyków i kurcz¹t czy zaka¿enia wirusem IB wik³a-ne s¹ praktycznie zawsze przez E. coli, Mycoplasma spp. i/lub Bordetella sp. i Pasteurella sp.). Zaka¿enia tego typu maj¹ ciê¿ki przebieg, trudne jest ich lecze-nie oraz zapobiegalecze-nie.
W ostatnich latach coraz czêstsze s¹ zaka¿enia dro-biu wywo³ywane przez pa³eczki Pasteurella. Najgro-niejsz¹ jest cholera drobiu, wysoce zaraliwa choroba ptaków domowych i dzikich, zwykle o ostrym, posocz-nicowym przebiegu, wywo³ywana przez Pasteurella multocida. Choroba ta jest przyczyn¹ znacznych strat ekonomicznych w stadach drobiu. W Polsce w wielu fermach gêsi choroba ta wystêpuje endemicznie, w ka¿dym cyklu produkcyjnym, pomimo stosowania profilaktyki, w tym dostêpnej immunoprofilaktyki. Szczepionki inaktywowane, oparte o szczepy P. mul-tocida nie zawsze jednak indukuj¹ odpornoæ na po-szczególne serotypy, dlatego istotne jest, aby
prepara-ty te zawiera³y kilka seroprepara-typów (10, 16). Na zaka¿enie pa³eczkami Pasteurella wra¿liwe s¹ równie¿ ptaki dzikie, ¿yj¹ce w ogrodach zoologicznych i ptaki ozdob-ne (3, 14, 15, 24, 29).
Aktualnie obowi¹zuj¹ca klasyfikacja uwzglêdnia w obrêbie rodzaju Pasteurella 21 gatunków (17, 18). Najczêciej izolowany od drobiu gatunek P. multoci-da obejmuje 3 podgatunki ró¿ni¹ce siê w³aciwocia-mi biochew³aciwocia-micznyw³aciwocia-mi: P. multocida subsp. multocida, P. multocida subsp. septica i P. multocida subsp. gal-licida. Ostatnio do tego gatunku dodany zosta³ nowy podgatunek Pasteurella multocida subsp. tigris wy-izolowany z zaka¿eñ przyrannych u ludzi (4). Nato-miast inny gatunek izolowany od drobiu znany jako Pasteurella gallinarum zaliczono ostatnio na podsta-wie analizy genu 16S rRNA i pewnych w³aciwoci fenotypowych do rodzaju Avibacterium pod nazw¹ Avibacterium gallinarum wraz z Pasteurella avium i Pasteurella volantium (1).
Zarówno w dochodzeniu epizootiologicznym, jak te¿ w immunoprofilaktyce istotne s¹ informacje na te-mat w³aciwoci antygenowych pa³eczek Pasteurella wystêpuj¹cych w danym kraju, a tak¿e w danym re-gionie (szczególnie tam, gdzie koncentracja ferm
dro-Wystêpowanie pasterelozy w stadach drobiu
oraz charakterystyka wyizolowanych szczepów
Pasteurella sp.
MACIEJ KUCZKOWSKI, JAROS£AW KRÓL*, ALINA WIELICZKO,ANDRZEJ GAWE£, JÓZSEF SCHMIDT**, MICHA£ MAZURKIEWICZ
Katedra Epizootiologii i Administracji Weterynaryjnej z Klinik¹, *Katedra Anatomii Patologicznej, Patofizjologii, Mikrobiologii i Weterynarii S¹dowej Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej AR we Wroc³awiu,
pl. Grunwaldzki 45, 50-366 Wroc³aw
**CEVA-Phylaxia Veterinary Biologicals Co. Ltd, Szallas utca 5, Budapeszt, Wêgry
Kuczkowski M., Król J., Wieliczko A., Gawe³ A., Schmidt J., Mazurkiewicz M.
Prevalence of fowl cholera in poultry and characteristics of isolated Pasteurella sp. strains
Summary
One hundred and twenty three cases of fowl cholera were diagnosed in south-west Poland over a 3-year period on geese and turkeys farms. A phenotypic analysis of 43 isolates of Pasteurella sp. was performed and all the tested isolates decomposed glucose, fructose, mannose and saccharose. Sorbitol, maltose and trehalose were fermented by 95.2%, 7.1% and 7.1% of the strains respectively. 83,7% of the isolates tested were identi-fied as P. multocida subsp. multocida, 2.3% as Avibacterium gallinarum and 14% could not be assigned to any of the currently recognized subspecies or species of Pasteurella. The study revealed that capsular antigens belonging to group A and D occurred in 74.4% and 14.3% of the isolates, respectively. However, 16,7% of the isolates did not reveal the presence of capsular antigens. Most of the isolates (76.2%) belonged to somatic serotype 1. The study indicated that the strains were most sensitive to amoxicillin (100%), amoxicillin with clavulanic acid (100%), colistin (93%) and gentamicin (88%).
biu jest wysoka). Zró¿nicowanie w tym zakresie mo¿e byæ du¿e, poniewa¿ wiele szczepów P. multocida po-siada na swej powierzchni otoczkê polisacharydow¹ zlokalizowan¹ na zewnêtrznej powierzchni ciany komórkowej (27). Na podstawie swoistych antygenów otoczkowych przy zastosowaniu metody hemagluty-nacji poredniej wyodrêbniono do tej pory 5 serogrup: A, B, D, E i F (2, 5, 9, 20). Natomiast na podstawie budowy antygenu somatycznego (metoda precypitacji dyfuzyjnej w ¿elu agarowym AGID) opisano obec-nie 16 serotypów P. multocida izolowanych od pta-ków (12).
Celem badañ by³o okrelenie stopnia intensywno-ci zaka¿enia drobiu przez pa³eczki Pasteurella, iden-tyfikacja wyizolowanych szczepów na podstawie w³a-ciwoci biochemicznych oraz ocena ich wra¿liwoci na chemioterapeutyki. W przypadku izolatów P. mul-tocida przeprowadzono dodatkowo okrelenie typu antygenu otoczkowego i somatycznego.
Materia³ i metody
Materia³ do badañ mikrobiologicznych w kierunku izola-cji pa³eczek Pasteurella stanowi³y wycinki narz¹dów we-wnêtrznych (w¹troba, serce, p³uca) ptaków pad³ych, dostar-czanych do rutynowych badañ diagnostycznych do ambula-torium Zak³adu Chorób Drobiu AR we Wroc³awiu w latach 2001-2003. Najwiêcej materia³u ze wskazaniem klinicznym do badania w kierunku zaka¿eñ pa³eczkami Pasteurella po-chodzi³o z ferm gêsi i indyków. W fermach tych stwierdzano liczne padniêcia ptaków z typowymi dla pasterelozy objawa-mi klinicznyobjawa-mi i zobjawa-mianaobjawa-mi anatomopatologicznyobjawa-mi. Mate-ria³ posiewano na pod³o¿e Columbia Agar (bioMérieux) z dodatkiem 5% odw³óknionej krwi baraniej oraz na pod³o¿e McConkeya (bioMérieux) i inkubowano w temp. 37°C przez 24 godz.
Dla wyizolowanych na agarze z krwi¹ kolonii (g³adkie, lni¹ce i przewiecaj¹ce, niehemolizuj¹ce, Gram-ujemne pa-³eczki) okrelano zdolnoæ wytwarzania oksydazy i katalazy oraz produkcji indolu. Zdolnoæ do produkcji enzymu oksy-dazy cytochromowej wykonano przy pomocy Oxidase Reagent (bioMérieux), próbê na katalazê wykonano z 3% roztworem H2O2, natomiast próbê na indol przeprowadzono na bulionie tryptozowym (Beef Extract Difco, Bacto Tryptone Difco, NaCl, woda destylowana), do którego po 48 godzinach inku-bacji dodawano 0,5 ml odczynnika Ehrlicha-Kovacsa. Dal-sze badania biochemiczne obejmowa³y:
próbê na dekarboksylazê ornityny test wykonano w mikroprobówkach ODC paska API 20E (bioMérieux), z tym, ¿e do sporz¹dzania zawiesiny bakterii u¿ywano bulio-nu tryprozowo-sojowego zamiast wody destylowanej,
wytwarzanie kwasów z wêglowodanów: glukozy, fruk-tozy, mannozy, sacharozy, trehalozy, malfruk-tozy, D-xylozy, L-arabinozy, mannitolu, sorbitolu, dulcitolu. Testy wykonano na pod³o¿u CTA (BBL-Becton Dickinson) o sk³adzie: L-cy-styna 0,5g, hydrolizat kazeiny 20,0 g, NaCl 5,0 g, Na2SO
0,5 g, czerwieñ fenolowa 0,017g, agar 2,5 g, woda des-tylowana 1000 ml, do którego dodano w iloci 1% poszcze-gólne cukry. Próby odczytywano po 48 godzinach.
Identyfikacjê wyizolowanych szczepów Pasteurella prze-prowadzono w oparciu o dane zawarte w pracy Mutters i wsp. (18).
Do dalszych badañ okrelaj¹cych w³aciwoci fenotypo-we wybrano szczepy Pasteurella pochodz¹ce z 43 ró¿nych ferm gêsi i indyków. Izolaty do momentu wykonania testów przechowywano na pod³o¿u tryptozowo-sojowym z dodatkiem glicerolu, w temperaturze 70°C.
Przynale¿noæ szczepów Pasteurella multocida do sero-grupy oznaczano metodami nieserologicznymi. Antygen otoczkowy A wykrywano za pomoc¹ hialuronidazy (7), za antygen otoczkowy D przy u¿yciu akryflawiny (6). Natomiast przynale¿noæ do serotypu okrelono na podstawie identyfi-kacji antygenów somatycznych metod¹ precypitacji dyfuzyj-nej w ¿elu agarowym (AGID), opisan¹ przez Heddlestona i wsp. (12).
Ponadto dla szczepów Pasteurella okrelano w warunkach in vitro wra¿liwoæ na wybrane chemioterapeutyki. Test wy-konano metod¹ dyfuzyjno-kr¹¿kow¹ wg Instrukcji Wytwórni Surowic i Szczepionek w Warszawie, na pod³o¿u Mueller--Hintona (bioMérieux) w odniesieniu do: amoxycyliny (25 µg), amoksiklavu (20 µg amoksycyliny + 10 µg kwasu klawulanowego), flumechiny (30 µg), enrofloksacyny (5 µg), norfloksacyny (10 µg), streptomycyny (10 µg), neomycyny (30 µg), gentamycyny (10 µg), kolistyny (10 µg), tetracykli-ny (30 µg) oraz doksycyklitetracykli-ny (30 µg).
Wyniki i omówienie
W latach 2001-2003 przebadano ptaki z 305 stad gêsi i 222 stada indyków pochodz¹cych z ferm zloka-lizowanych na terenie po³udniowo-zachodniej Polski. Pa³eczki Pasteurella sp. wyizolowano od ptaków ze 103 stad gêsi (33,8%) oraz z 20 stad indyków (9,0%). W okresie 3-letnich badañ stwierdzono wzrost odset-ka stad zaodset-ka¿onych, zarówno indyków, jak i gêsi. W 2001 wykazano zaka¿enie 22,4% stad gêsi oraz 1,2% stad indyków, natomiast w 2003 r. odsetek ten wzrós³ odpowiednio do 44,5% i 18,3% (tab. 1). Po-nadto zaobserwowano zanik sezonowego wystêpowa-nia zaka¿eñ pa³eczkami Pasteurella u drobiu, np. w stadach gêsi w 2001 r. najwiêcej izolacji tych drob-noustrojów stwierdzano od sierpnia do grudnia, nato-miast w 2003 r. pa³eczki Pasteurella sp. izolowane by³y w trakcie trwania ca³ego roku, zarówno w okresie pro-dukcji nienej, jak te¿ w okresie spoczynku (ryc. 1). Podobne wyniki uzyskano dla stad indyczych.
Badania w³asne wskazuj¹, ¿e w latach 90. ubieg³e-go wieku, jak te¿ obecnie pastereloza w krajowych sta-dach wielkotowarowej produkcji drobiu stanowi prob-Tab. 1. Czêstotliwoæ izolacji pa³eczek z rodzaju Pasteurella w materiale klinicznym pochodz¹cym ze stad gêsi i indyków w latach 2001-2003 k o R i s ê G Indyki m e ³ ó g O h c y n a d a b d a t s a j c a l o zI p s a ll e r u e t s a P . ) % ( a b z c il m e ³ ó g O h c y n a d a b d a t s a j c a l o zI . p s a ll e r u e t s a P ) % ( a b z c il 1 0 0 2 125 28(22,4) 85 1(1,2) 2 0 0 2 170 26(37,1) 55 4(7,3) 3 0 0 2 110 49(44,5) 82 15(18,3) m e ³ ó g O 305 103(33,8)0 222 20(9,0)1
lem zdrowotny g³ównie w fermach indyków i gêsi, natomiast bardzo sporadycznie wystêpuje u kur (23). Stwierdzono, ¿e na 975 przebadanych stad kurcz¹t i kur niosek w latach 2001-2003 pa³eczki Pasteurella wyizolowano tylko z 2 stad kur niosek (0,2%). Dla porównania, w rednio- i wielkotowarowej produkcji drobiu w Niemczech pa³eczki Pasteurella sp. izolo-wane by³y najczêciej ze stad indyków rzenych, a rza-dziej od kur niosek, kaczek i gêsi (13).
W³aciwoci biochemiczne pozwoli³y zidentyfiko-waæ wród 43 szczepów Pasteurella sp. a¿ 36 (83,7%) jako podgatunek Pasteurella multocida spp. multoci-da, z czego 30 to izolaty pochodz¹ce od gêsi, a 6 od indyków. Wszystkie te szczepy mia³y podobne w³a-ciwoci biochemiczne tworzy³y kwas z glukozy, fruk-tozy, mannozy, sacharozy, mannitolu i sorbitolu, nato-miast nie dawa³y tej reakcji w odniesieniu do trehalo-zy, maltotrehalo-zy, D-ksylotrehalo-zy, L-arabinozy i dulcitolu. Po-nadto jeden wyizolowany szczep ze stada indyków (2,3%) okrelono jako gatunek Avibacterium gallina-rum (dawniej Pasteurella gallinagallina-rum). Natomiast po-zosta³e izolaty Pasteurella sp. 6 szczepów (14%)
charakteryzowa³ inny ni¿ dla P. multocida i P. gal-linarum profil biochemiczny. Dwa z nich, izolo-wane od gêsi (4,7%) ró¿ni³y siê od pozosta³ych szczepów Pasteurella multocida spp. multocida brakiem wytwarzania kwasu z sorbitolu i manni-tolu. Jeden szczep (2,3%) nie wytwarza³ dekar-boksylazy ornityny oraz wytwarza³ kwas z mal-tozy, a kolejny (2,3%) mia³ wynik ujemny w te-cie na indol oraz wytwarza³ kwas z trehalozy. Z kolei dwa szczepy izolowane od indyków (4,7%) ró¿ni³y siê od Avibacterium gallinarum (Pasteurella gallinarum) zdolnoci¹ wytwarzania kwasów z mannitolu i sorbitolu (tab. 2).
Z autorów krajowych charakterystykê w³aci-woci biochemicznych szczepów Pasteurella wy-izolowanych od drobiu przeprowadzili Tereszczuk (cyt. 21) oraz Rutkowska-Jurga i Borkowska--Opacka (21). W³aciwoci biochemicznych 61 krajo-wych szczepów P. multocida izolowanych od drobiu w latach 1970-1973 przez Tereszczuk (cyt. 21) wska-zuj¹, ¿e 98,4% szczepów produkowa³o kwas z arabi-nozy, a 82% z sorbitolu. Ponadto autor wykaza³, ¿e szczepy te nie produkowa³y kwasu z ksylozy, dulcito-lu i maltozy. Z kolei badania przeprowadzone przez Rutkowsk¹-Jurgê i Borkowsk¹-Opack¹ (21) na 123 szczepach P. multocida izolowanych od drobiu w Pol-sce w latach 1984-1996 wykaza³y, ¿e 43% izolatów fermentowa³o arabinozê, a 82,1% sorbitol. Kwas z ksy-lozy, trehalozy i dulcitolu wytwarza³o odpowiednio 30%, 13% i 4% szczepów. ¯aden z badanych izola-tów nie fermentowa³ maltozy. Badane szczepy zakla-syfikowano do 3 podgatunków P. multocida subsp. Multocida 78%, P. multocida subsp. Septica 8,1% i P. multocida subsp. gallicida 4,1%, a 12 szczepów (9,8%) nie uda³o siê sklasyfikowaæ.
Z kolei w badaniach przeprowadzonych przez Fe-gana i wsp. (11) na 110 szczepach P. multocida izolo-wanych od drobiu w Australii, 82,7% zaliczono do podgatunku multocida, 4,5% do podgatunku gallici-da, 1,8% do podgatunku septi-ca, a 6,4% nie uda³o siê sklasy-fikowaæ. Tylko 4,5% sporód izolatów (wszystkie sklasyfiko-wane jako P. multocida subsp. gallicida) fermentowa³o arabi-nozê. Wiêkszoæ izolatów wy-twarza³o kwas z sorbitolu i ksy-lozy (odpowiednio 91,8% i 87,3%).
W badaniach w³asnych ¿aden sporód sklasyfikowanych jako Pasteurella multocida ssp. mul-tocida i niesklasyfikowanych szczepów (n = 42) nie fermen-towa³ arabinozy dulcitolu i ksy-lozy, natomiast fermentowa³o sorbitol 95,2%, maltozê 7,1% i trehalozê 7,1%. Tab. 2. Charakterystyka biochemiczna szczepów z rodzaju Pasteurella wyizolowanych
od gêsi i indyków w latach 2001-2003 k e n u t a G Pasteurellasp. ) 3 4 = n ( w ó n a d o w o l g ê w z w ó s a w k e i n a z r a w t y W a d i c o tl u m . p p s a d i c o tl u m a ll e r u e t s a P ) 6 i k y d n i , 0 3 i s ê g ( ,) 6 3 = n ( + + + + + + + + + m u r a n il l a g a ll e r u e t s a P (obecnie m u r a n il l a g m u ir e t c a b i v A )(n=1) + + + + + + + ) 6 = n ( m y n z c i m e h c o i b u li f o r p m y n n i o y p e z c z S i s ê g d o y t a l o zI 2 = n + + + + + + + 1 = n + + + + + + + + + 1 = n + + + + + + + + + w ó k y d n i d o y t a l o zI n=2 + + + + + + + + + L-arabinozy
Próba na oksydazê Próba na indol Próba na dekarbo- ksylazê ornityny glukozy fruktozy mannozy sacharozy trehalozy maltozy D-ksylozy mannitolu sorbitolu dulcitolu 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
miesi¹ce
Izolacja bakterii z rodzajuPasteurellaw 2001 r. Izolacja bakterii z rodzajuPasteurellaw 2002 r. Izolacja bakterii z rodzajuPasteurellaw 2003 r.
Ryc. 1. Czêstotliwoæ izolacji pa³eczek z rodzaju Pasteutrella ze stad gêsi w poszczególnych miesi¹cach (lata 2001-2003)
Typizacja wyizolowanych szczepów Pasteurella do grup serologicznych pozwoli³a wykazaæ, ¿e dominu-j¹cym antygenem otoczkowym wród izolatów pocho-dz¹cych od gêsi by³ antygen A. Otoczkê typu A stwier-dzono a¿ u 26 szczepów (76,6%), natomiast 4 py (9,3%) posiada³y antygen D, a u kolejnych 4 szcze-pów (9,3%) nie wykryto antygenu otoczkowego A ani D. Z kolei w grupie szczepów izolowanych ze stad indyków 4 (50,0%) posiada³y antygen otoczkowy D, jeden szczep (12,5%) antygen otoczkowy A, za u po-zosta³ych 3 szczepów (37,5%) nie wykryto antygenu otoczkowego (tab. 3).
Powszechnie uwa¿a siê, ¿e cholerê drobiu wywo³u-j¹ przede wszystkim szczepy P. multocida posiadawywo³u-j¹- posiadaj¹-ce otoczkê typu A (5, 19, 22), z kolei posocznicê krwo-toczn¹ byd³a wywo³uj¹ szczepy nale¿¹ce do serogrup B i E, a zakane zanikowe zapalenie nosa u wiñ szczepy nale¿¹ce do serogrupy D. Istnieje hipoteza, ¿e typ otoczki mo¿e byæ zwi¹zany z patogennoci¹ i specyficznoci¹ gatunkow¹ tych drobnoustrojów (9). Badania przeprowadzone przez Rutkowsk¹-Jurgê i Borkowsk¹-Opack¹ (22) nad szczepami P. multoci-da izolowanymi od drobiu w latach 1984-1996 wyka-za³y obecnoæ u 68,3% szczepów antygenu otoczko-wego A. Szczepy, które poddano typizacji w tych ba-daniach pochodzi³y z terenu ca³ego kraju i od ró¿nych gatunków ptaków (kur, gêsi, kaczek i indyków). Inte-resuj¹cy jest fakt, ¿e tylko 1,6% badanych szczepów zakwalifikowano do serogrupy D, podczas gdy w ba-daniach w³asnych do tej grupy nale¿a³o a¿ 18,6% szczepów. Podobnie, wyniki badañ Snipes i wsp. (26) wykaza³y, ¿e wród 333 szczepów izolowanych w la-tach 1985-1988 w USA od indyków a¿ 87,1% posia-da³o antygen otoczkowy A, a tylko 0,3% antygen otocz-kowy grupy D. Podobnie, badania Christiansen i wsp. (8) wykaza³y, ¿e wiêkszoæ badanych szczepów izo-lowanych w Kalifornii od indyków posiada³o antygen otoczkowy A.
Du¿o wiêksze zró¿nicowanie w zakresie serogrup stwierdzono wród szczepów P. multocida izolowa-nych z przypadków cholery drobiu w krajach po³udnio-wo-wschodniej Azji. Na 9 izolatów P. multocida trzy posiada³y antygen otoczkowy A (A:1,3,13; A:1,3 i A:8), jeden szczep antygen typu B:2,3 i jeden izolat antygen otoczkowy F (15).
W badaniach w³asnych na podstawie okrelenia an-tygenu somatycznego wykazano, ¿e izolowane od gêsi i indyków szczepy najczêciej nale¿a³y do serotypu 1. Do tego serotypu zaliczono ogó³em 32 szczepy (76,2%), w tym 27 izolowanych od gêsi i 5 wyizolo-wanych od indyków. Kolejne 5 szczepów (11,9%) wykazywa³o obecnoæ jednego lub kilku innych anty-genów somatycznych (13; 7; 4; 3/4; 1,2,5,14). U 3 szczepów (7,1%) nie uda³o siê oznaczyæ przynale¿-noci serotypowej. Antygeny somatyczne niektórych szczepów w tecie precypitacji dyfuzyjnej w ¿elu aga-rowym, poza wyranie zaznaczonym pr¹¿kiem g³ów-nym, dawa³y s³abo widoczne linie precypitacyjne
z su-rowicami dla innych serotypów. Sporód badanych szczepów a¿ 8 (19,1%) poza wyranym pr¹¿kiem np. z surowic¹ dla serotypu 1 dawa³o s³ab¹ reakcjê z su-rowic¹ swoist¹ dla antygenu 14 (by³y to wszystkie izo-laty ze stad gêsi). Ponadto 2 izoizo-laty dawa³y jedynie s³ab¹ liniê precypitacyjn¹ z surowic¹ dla antygenu 14 (tab. 3).
W badaniach przeprowadzonych przez Rutkowsk¹-Jurgê i Borkowsk¹-Opack¹ (22) wiêkszoæ badanych szczepów P. multocida (66,6%) nale¿a³a do serotypu 1, kolejne 26% do serotypu 3, w tym 5,6% do serotypu 3,4. W badaniach w³asnych tylko jeden szczep (2,4%) posiada³ antygen somatyczny 3,4. Z kolei Christian-sen i wsp. (8) wykazali, ¿e a¿ 64% szczepów P. multo-cida wyizolowanych ze stad indyków posiada³o anty-gen somatyczny 3,4 a 25% antyanty-gen 3. Podobne wyni-ki podaje Waltman i Horne (28). Autorzy wykazali, ¿e cholerê drobiu u kurcz¹t w stadach zlokalizowanych w stanie Georgia wywo³uj¹ szczepy P. multocida na-le¿¹ce do serotypu 3,4 (40%), serotypu 3 (22%) i sero-typu 1 (18%). Natomiast w Indonezji wiêkszoæ szcze-pów P. multocida izolowanych z przypadków cholery drobiu zidentyfikowano jako serotyp 1,3 (15). Z prze-Tab. 3. Wyniki typizacji na podstawie antygenów otoczko-wych i somatycznych szczepów Pasteurella multocida izolo-wanych od gêsi i indyków w latach 2001-2003 (n = 42)
Objanienia: * z grupy badanych 43 szczepów Pasteurella 1 zidentyfikowany jako Pasteurella gallinarum, **() wynik ujem-ny w badaniu antygenów otoczkowych przy pomocy hialuroni-dazy i akryflawiny; NT nieokrelony
. p . L (obecSneoroægraunptaygenu ) o g e w o k z c o t o p y t o r e S u n e g y t n a æ o n c e b o ( o g e n z c y t a m o s ) a n o t s e l d d e H g w a b z c i L w ó t a l o zi ) % ( ) 4 3 = n ( i s ê G 1 A 1 14(41,18) 2 A 1,(14) 17(20,60) 3 A (14) 2(5,88) 4 A (2,)(10,)(11,)(12,)13,(16) 1(2,94) 5 A 7 1(2,94) 6 A NT 1(2,94) 7 D 1 2(5,88) 8 D 1,(14) 1(2,94) 9 D 1,(2) 1(2,94) 0 1 ()** (2,)4,7,(15) 1(2,94) 1 1 () 1 2(5,88) 2 1 () 3/4 1(2,9)0 ) 8 = n ( i k y d n I 3 1 A NT 1(12,5) 4 1 D 1 3(37,5) 5 1 D NT 1(12,5) 6 1 () 1 2(25,0) 7 1 () 1,2,5,14 1(12,5)
gl¹du pimiennictwa wynika, ¿e serotyp 1 i 3 dominuje równie¿ wród izolatów P. multocida pochodz¹cych od wolno ¿yj¹cych ptaków (14, 24).
Wyizolowane w badaniach w³asnych szczepy Pasteu-rella charakteryzowa³a w warunkach in vitro najwy¿-sza wra¿liwoæ na amoksycylinê (100%), amoksycyli-nê z kwasem klawulanowym (100%), kolistyamoksycyli-nê (93%) i gentamycynê (88,4). Natomiast najwy¿sz¹ opornoæ wyizolowane szczepy wykazywa³y wobec tetracykliny (44,2%), doksycykliny (37,2%), norfloksacyny (34,9%) oraz enrofloksacyny (25,6%) (ryc. 2). Sporód wszyst-kich 43 izolatów 6 szczepów Pasteurella (14%) wyka-zywa³o opornoæ na 6 lub wiêcej chemioterapetyków. Nie wykazano ró¿nic we wra¿liwociach na chemiote-rapeutyki pomiêdzy szczepami izolowanymi ze stad gêsi i ze stad indyków. Waltman (28) równie¿ wykaza³, ¿e ponad 97% szczepów P. multocida izolowanych od dro-biu w USA wra¿liwych by³o na wiêkszoæ badanych chemioterapeutyków w tym: oksytetracyklinê, chlor-tetracytklinê, neomycynê, gentamycynê, chloramfeni-kol i ampicylinê. Podobnie szczepy izolowane od kur-cz¹t, kaczek, indyków, przepiórek i gêsi z ró¿nych regionów Indii wykazywa³y najwy¿sz¹ wra¿liwoæ na chloramfenikol (73,98%), nastêpnie na enrofloksacynê (71,54%), linkomycynê (64,23%), norfloksacynê (61,79%) i doksycyklinê (56,91%) (25).
Reasumuj¹c, wyniki przeprowadzonych badañ wy-kaza³y, ¿e dominuj¹cym szczepem Pasteurella izolo-wanym od gêsi i indyków jest P. multocida subsp. mul-tocida serotyp 1. Ponadto, czêsto stwierdzano dodat-kowo obecnoæ antygenu somatycznego 14. W stadach gêsi dominowa³y szczepy posiadaj¹ce antygen otocz-kowy A, za w stadach indyków antygen otoczotocz-kowy D. Dane te mog¹ byæ pomocne w doborze szczepów prze-znaczonych do produkcji szczepionek dla ró¿nych ga-tunków drobiu.
Pimiennictwo
1.Blackall P. J., Christensen H., Beckenham T., Blackall L. L., Bisgaard M.: Re-classification of Pasteurella gallinarum, (Haemophilus) paragallinarum, Pasteu-rella avium and PasteuPasteu-rella volantium as Avibacterium gallinarum gen. nov., comb. nov., Avibacterium paragallinarum comb. nov., Avibacterium avium comb. nov. and Avibacterium volantium comb. nov. Int. J. Syst. Evol. Microbiol. 2005, 55, 353-362.
2.Boyce J. D., Adler B.: Acapsular Pasteurella multocida B:2 can stimulate pro-tective immunity against pasteurellosis. Infect. Immun. 2001, 69, 1943-1946. 3.Brogden K. A., Rhoades K. R., Heddleston K. L.: A new serotype of Pasteurella
multocida associated with fowl cholera. Avian Dis. 1978, 22, 185-190. 4.Capitini C. M., Herrero I. A., Patel R., Ishitani M. B., Boyce T. G.: Wound
Infection with Neisseria weaveri and a novel subspecies of Pasteurella multoci-da in a child who sustained a tiger bite. Clin. Infect. Dis. 2002, 34, 74-76. 5.Carter G. R.: Studies on Pasteurella multocida. I. A hemaglutination test for the
identification of serological types. Am. J. Vet. Res. 1955, 16, 481-484. 6.Carter G. R., Subronto P.: Identification of type D strains of Pasteurella
multo-cida with acriflavine. Am. J. Vet. Res. 1973, 34, 293-294.
7.Carter G. R., Rundell S. W.: Identification of type A strains of P. multocida using staphylococcal hyaluronidase. Vet. Rec. 1975, 96, 343.
8.Christiansen K. H., Carpenter T. E., Snipes K. P., Hird D. W., Ghazikhanian G. Y.: Restriction endonuclease analysis of Pasteurella multocida isolates from three California turkey premises. Avian Dis. 1992, 36, 272-281.
9.Chung J. Y., Wilkie I., Boyce J. D., Townsend K. M., Frost A. J., Ghoddusi M., Adler B.: Role of capsule in the pathogenesis of fowl cholera caused by Pasteu-rella multocida serogroup A. Infect. Immun. 2001, 69, 2487-2492.
10.Confer A. W.: Immunogens of Pasteurella. Vet. Microbiol. 1993, 37, 353-368. 11. Fegan N., Blackall P. J., Pahoff J. L.: Phenotypic characterisation of Pasteurella
multocida isolates from Australian poultry. Vet. Microbiol. 1995, 7, 281-286. 12.Heddleston K. L., Gallagher J. E., Rebers P. A.: Fowl cholera: gel diffusion
precipitin test for serotyping Pasteurella multocida from avian species. Avian Dis. 1972, 16, 925-936.
13.Hinz K. H., Lüders H.: Pasteurella multocida as a cause of disease outbreaks in commercial poultry flocks. Berl Münch Tierärztl Wochenschr. 1991, 104, 298--303.
14.Hirsh D. C., Jessup D. A., Snipes K. P., Carpenter T. E., Hird D. W., McCa-pes R. H.: Characteristics of Pasteurella multocida isolated from waterfowl and associated avian species in California. J. Wildl. Dis. 1990, 26, 204-209. 15.Jonas M., Morishita T. Y., Angrick E. J., Jahja J.: Characterization of nine
Pa-steurella multocida isolates from avian cholera outbreaks in Indonesia. Avian Dis. 2001, 45, 34-42.
16.Kêdrak A., BorkowskA-Opacka B., Samorek-Salamonowicz E.: Ocena immu-nogennoci szczepionki przeciw pasterelozie gêsi testem ELISA. Medycyna Wet. 2000, 56, 809-812.
17.Mutters R., Ihm P., Pohl S., Mannheim W.: Reclassification of the genus Pasteu-rella Trevisan 1887 on the basis of deoxribonucleic acid homology, with propo-sals for new species Pasteurella dogmatis, Pasteurella canis, Pasteurella stoma-tis, Pasteurella anatois, Pasteurella langaa. Int. J. Syst. Bact. 1985, 35, 309-322. 18.Mutters R., Mannheim W., Bisgaard M.: Taxonomy of the group, [w:] Pasteu-rella and pasterellosis. Ed. Adlam C., Rutter J. M., Acad. Press, London 1989, s. 3-34.
19.Rhoades K. R., Rimler R. B.: Capsular groups of Pasteurella multocida isolated from avian hosts. Avian Dis. 1987, 31, 895-898.
20.Rimler R. B., Rhoades K. R.: Serogroup F, a new capsule serogroup of Pasteu-rella multocida. J. Clin. Microbiol. 1987, 25, 615-618.
21.Rutkowska-Jurga I., Borkowska-Opacka B.: Biochemical properties of Pasteu-rella multocida strains isolated from poultry. Bull. Vet. Inst. Pulawy 2000, 44, 161-167.
22.Rutkowska-Jurga I., Borkowska-Opacka B.: Okrelenie przynale¿noci seroty-powej szczepów Pasteurella multocida wyosobnionych od drobiu. Medycyna Wet. 2001, 57, 193-196.
23.Samorek-Salamonowicz E., Czekaj H., Kozdruñ W.: Choroby zakane wystepu-j¹ce u drobiu wodnego. Medycyna Wet. 1998, 54, 305-308.
24.Samuel M. D., Goldberg D. R., Shadduck D. J., Price J. I., Cooch E. G.: Pasteu-rella multocida serotype 1 isolated from a lesser snow goose: evidence of a car-rier state. J. Wildl. Dis. 1997, 33, 332-325.
25.Shivachandra S. B., Kumar A. A., Biswas A., Ramakrishnan M. A., Singh V. P., Srivastava S. K.: Antibiotic sensitivity patterns among Indian strains of avian Pasteurella multocida. Trop. Anim. Health Prod. 2004, 36, 743-750. 26.Snipes K. P., Hirsh D. C., Kasten R. W., Carpenter T. E., Hird D. W.,
McCa-pes R. H.: Homogeneity of characteristics of Pasteurella multocida isolated from turkeys and wildlife in California, 1985-88. Avian Dis. 1990, 34, 315-320. 27.Sutherland I. W.: Bacterial surface polysaccharides: structure and function. Int.
Rev. Cytol. 1988, 113, 187-231.
28.Waltman W. D., Horne A. M.: Characteristics of fowl cholera diagnosed in Geor-gia, 1989-91. Avian Dis. 1993, 37, 616-621.
Adres autora: dr Maciej Kuczkowski, pl. Grunwaldzki 45, 50-366 Wroc-³aw; e-mail: kumak@ozi.ar.wroc.pl
100,0 100,0 79,1 60,4 48,8 67,5 58,1 88,4 93,0 55,8 58,1 14,0 16,3 20,9 23,3 20,9 25,6 34,9 11,6 18,6 11,6 7,0 44,2 37,2 4,7 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
AMX AMC AR ENR NOR S N GM KS T DK
szczepy wra¿liwe (+++) szczepy œrednio wra¿liwe (++) szczepy oporne (+, 0) Ryc. 2. Wra¿liwoæ na wybrane chemioterapeutyki szczepów z rodzaju Pasteurella izolowanych od gêsi i indyków w latach 2001-2003 (n = 43)
Objanienia: AMX amoxycylina (25 µg), AMC amoxiklav (20 µg amoksycylina + 10 µg kwas klawulanowy), AR flume-china (30 µg), ENR enrofloksacyna (5 µg), NOR norfloksa-cyna (10 µg), S streptomynorfloksa-cyna (10 µg), N neomynorfloksa-cyna (30 µg), GM gentamycyna (10 µg), KS kolistyna (10 µg), T tetra-cyklina (30 µg), DK doksytetra-cyklina (30 µg)
