• Nie Znaleziono Wyników

View of Mental Illness As Impediments To Holy Orders in the Code of Canon Law By John Paul II

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of Mental Illness As Impediments To Holy Orders in the Code of Canon Law By John Paul II"

Copied!
15
0
0

Pełen tekst

(1)

PRZEMYSĐAW JAROSZYN´SKI

CHOROBA PSYCHICZNA

JAKO PRZESZKODA DO S´WIE

˛ CEN

´

W KODEKSIE PRAWA KANONICZNEGO JANA PAWĐA II

Z ludzkiego wymiaru sakramentu kapđan´stwa wyđania sie˛ prawda o tym, iz˙ kapđan ma byc´ dojrzađy w swoim czđowieczen´stwie na wzór samego Jezusa Chrystusa. Ma byc´ on zdrowy psychicznie oraz winien posiadac´ dojrzađ ˛a osobowos´c´. Zagadnienie to staje sie˛ bardzo istotne w zwi ˛azku z gwađtownym rozwojem nauk psychologicznych i znajduje ono swoje miejsce równiez˙ w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. W poniz˙szym artykule przyjrze˛ sie˛ tej tematyce, która nabiera szczególnej wagi w obliczu licznych pro-blemów, które w ostatnim czasie zostađy nagđos´nione przez s´rodki masowego przekazu. I choc´ analiza badan´ amerykan´skich psychologów pokazuje wyraz´-nie, iz˙ wys´wie˛ceni nie s ˛a mniej dojrzali niz˙ ogóđ me˛z˙czyzn, a nawet w nie-których obszarach wykazuj ˛a wie˛ksz ˛a dojrzađos´c´ osobowos´ciow ˛a1, to jednak nie sposób nie poruszyc´ tego zagadnienia w obliczu licznych skandali pedo-filskich w irlandzkim czy amerykan´skim Kos´ciele. Nie bez znaczenia wydaj ˛a sie˛ równiez˙ zgorszenia wynikaj ˛ace z braku wiernos´ci celibatowi czy tez˙ inne naduz˙ycia, które czasami przyjmuj ˛a forme˛ wykroczenia, wyste˛pku czy w skrajnych przypadkach zbrodni. Nie pomine˛ oczywis´cie w poniz˙szych roz-waz˙aniach aspektu psychologicznego poruszanego tu zagadnienia, bo bez nie-go byđoby one niepeđne i zawieszone w próz˙ni. Jednak zaznaczyc´ nalez˙y, iz˙ analiza typowo psychologiczna nie jest ambicj ˛a czy tez˙ celem tego artykuđu.

Mgr PRZEMYSĐAWJAROSZYN´ SKI– absolwent Papieskiego Wydziađu Teologicznego we Wro-cđawiu, student prawa na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wroc-đawskiego; adres do korespondencji: e-mail: przemo8300@gmail.com

1Por. J. P r u s a k, Ksie˛z˙a zdeformowani, „Gazeta Wyborcza”, 30 czerwca – 1 lipca 2007, s. 31.

(2)

I. POJE˛ CIE CHOROBY PSYCHICZNEJ

W preambule ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r. czytamy, iz˙ „zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym czđowieka”2.

Nie dziwi wie˛c fakt, z˙e wspóđczes´nie zarówno psychologia, jak i psychiatria pos´wie˛caj ˛a temu zagadnieniu wiele miejsca.

W medycynie pod poje˛ciem choroby psychicznej rozumie sie˛ grupe˛ chorób wynikaj ˛acych z biochemicznych zaburzen´ funkcjonowania mózgu. Wspóđczes´-nie – jak juz˙ nadmieniđem – o wiele cze˛s´ciej uz˙ywa sie˛ terminu „zaburzenia psychiczne”, choc´ wczes´niejsz ˛a nazwe˛ stosuje sie˛ jeszcze dos´c´ cze˛sto, zwđasz-cza w odniesieniu do zaburzen´ zalizwđasz-czanych do kategorii psychoz3. Nieco ina-czej poje˛cie to definiuj ˛a nauki psychologiczne, które twierdz ˛a, z˙e mamy w tym przypadku do czynienia z utrudnieniami funkcjonowania spođecznego czy tez˙ psychicznego jednostki, które nios ˛a znamiona cierpienia. Widac´ wie˛c, z˙e nauki medyczneđ ˛acz ˛a problematyke˛ zaburzen´ psychicznych z przyczynami neurochemicznymi, zas´ nauki psychologiczne bardziej z czynnikami intrapsy-chicznymi, a wie˛c z dos´wiadczeniami spođecznymi czy takz˙e z poziomem na-silenia czynników stresogennych4. Wspóđczes´nie jednak badania w dziedzinie nauk neurologicznych pokazuj ˛a coraz bardziej, z˙e nalez˙y mózg i psychike˛ taktowac´ jako dwie strony tego samego medalu. Przykđadem takiego podejs´cia s ˛a badania amerykan´skiego laureata Nagrody Nobla Erica Kandela, który juz˙ na pocz ˛atku lat dziewie˛c´dziesi ˛atych podkres´lađ, z˙e zađoz˙enie, iz˙ na mózg dzia-đaj ˛a tylko czynniki biologiczne, a na psychike˛ psychospođeczne, jest bđe˛dne i nalez˙y stwierdzic´, z˙e s ˛a to dwie pđaszczyzny zalez˙ne od siebie5.

Istniej ˛a dwie klasyfikacje zaburzen´ psychicznych. Jedna, zaproponowana przez S´wiatow ˛a Organizacje˛ Zdrowia (WHO), nazywana jest International

2Patrz: Ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz. U. 1994, Nr 111, poz. 535 ze zm.

3Por. T.A. W i d i g e r, T.J. T r u l l, Personality and psychopathology, „Journal of Personality” 60 (1992), s. 368.

4M. V o l l a r a t h, Personality and stress, „Scandinavian Journal of Psychology” 42 (2001), s. 335-338.

5H. F l o r, Obrazy lecz ˛ace psychike˛, tđum. P. Brysacz, „Charaktery” 2 (2010), s. 42. Autorka w sposób szczegóđowy omawia leczenie zaburzen´ psychicznych za pomoc ˛a obrazu, pokazuj ˛ac na konkretnych przykđadach, z˙e sđowa i czyny mog ˛a odmienic´ psychike˛, a takz˙e równoczes´nie mózg. Udowadnia za pomoc ˛a przykđadowych badan´ zwi ˛azanych z wpđywem obrazu, z˙e bđe˛dne jest mys´lenie sugeruj ˛ace, z˙e na mózg dziađaj ˛a tylko czynniki biologiczne. Tamz˙e, s. 42-46.

(3)

Classification of Mental and Behavioural Disordes (ICD-10)6 oraz druga, doskonalona ci ˛agle przez Amerykan´skie Towarzystwo Psychiatryczne, okres´-lana jako Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disordes (DSM-IV)7. W Polsce od roku 1996 obowi ˛azuje ta pierwsza i jest ona podstaw ˛a poste˛po-wania diagnostycznego, terapeutycznego, jak i rehabilitacyjnego obowi ˛ azu-j ˛acego na terenie naszego kraju. Wedđug niej zaburzenia psychiczne nalez˙y dzielic´ na dziesie˛c´ kategorii: organiczne zaburzenia psychiczne, zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uz˙ywaniem substancji psy-choaktywnych, schizofrenia, zaburzenia nerwicowe zwi ˛azane ze stresem, zabu-rzenia behawioralne zwi ˛azane z zaburzeniami fizjologicznymi, zaburzenia oso-bowos´ci, upos´ledzenia umysđowe, zaburzenia rozwoju psychicznego, zaburzenia zachowania i emocji8. Oczywis´cie, nalez˙y tutaj zaznaczyc´, z˙e powyz˙szy po-dziađ nie oznacza, z˙e u danej osoby ma prawo wyst ˛apic´ tylko i wyđ ˛acznie jed-no z zaburzen´, bowiem moz˙e zaistniec´ „wspóđzachorowaljed-nos´c´”, jednak uđatwia on diagnostyke˛ i pozwala w sposób twórczy podejmowac´ róz˙ne drogi leczenia. Przygl ˛adaj ˛ac sie˛ tej tematyce, nie sposób nie nadmienic´, iz˙ okres´lenie, z jakim rodzajem zaburzenia psychicznego mamy do czynienia, zacz ˛ac´ nalez˙y od identyfikacji objawów, które nazywane s ˛a zespođem psychopatologicznym lub klinicznym9. Praktyka ta bierze sie˛ z przekonania, z˙e mimo iz˙ zespođy kliniczne posiadaj ˛a róz˙ne przyczyny, to charakteryzuj ˛a sie˛ najcze˛s´ciej t ˛a sam ˛a konfiguracj ˛a objawów10. Nalez˙y tutaj nadmienic´, z˙e wszelkie przejawy zabu-rzen´ psychicznych dzielimy na dwie grupy. Pierwsza z nich to zaburzenia pojedynczych procesów psychicznych, takich jak procesy poznawcze, moty-wacyjne, emocjonalne, które s ˛a procesami wyodre˛bnionymi. Druga zas´ grupa to zaburzenia bardziej zđoz˙onych struktur psychicznych, takich jak osobowos´c´ czy tez˙ poczucie toz˙samos´ci11. Podziađy i klasyfikacje, o których tutaj

6 Tđumacz ˛ac na je˛zyk polski, nazwa ta brzmi: Mie˛dzynarodowa statystyczna klasyfikacja

chorób i problemów zdrowotnych.

7 Nazwa utworzona od tytuđu ksi ˛az˙ki Diagnostyczny i statystyczny podre˛cznik zaburzen´

psychicznych.

8 L. C i e r p i ađ k o w s k a, M. Z a l e w s k a, Psychopatologia, [w:] Psychologia

akademicka, t. II, red. J. Strelau, D. Dolin´ski, Gdan´sk 2010, s. 549.

9 Tamz˙e, s. 547. Autorzy samo poje˛cie objawu definiuj ˛a jako: „Inaczej symptom to kli-nicznie znacz ˛ace odchylenie od normalnego (przecie˛tnego) w populacji stopnia nate˛z˙enia lub dynamiki przebiegu jakiejs´ cechy b ˛adz´ wđas´ciwos´ci konkretnego procesu psychicznego i/lub zachowania czđowieka” (tamz˙e, s. 548).

10Por. S.H. P u t n a m, C. A n d e r s o n, The second TCN salary survey: A survey of

neuropsychologists, „The Clinical Neuropsychologist” 8 (1994), s. 8-13. 11C i e r p i a đ k o w s k a, Z a l e w s k a, Psychopatologia, s. 550.

(4)

wspominamy, s ˛a o tyle istotne, z˙e s ˛a niezbe˛dne w praktykach klinicznych, bowiem trafna diagnoza danego zaburzenia staje sie˛ z czasem waz˙nym ele-mentem strategii leczenia12.

Od objawów przechodzimy do procesu diagnostycznego. Powinien on skđa-dac´ sie˛ przede wszystkim z wywiadu. W bardziej skomplikowanych czy tez˙ nie-jasnych przypadkach nalez˙y zastosowac´ testy psychologiczne b ˛adz´ wywiad ustrukturalizowany13. Trwanie procesu, o którym tu pisze˛, zwi ˛azane jest z róz˙nymi czynnikami, takimi jak: etyczna komunikacja mie˛dzy pacjentem a terapeut ˛a, zapobieganie ucieczkom od terapii, komunikowanie empatii, odpo-wiedni czas trwania czy tez˙ otwartos´c´ na nowe dos´wiadczenia14. Zaraz po okres´leniu tego, z jakim typem zaburzenia psychicznego mamy do czynienia, nalez˙y przejs´c´ do procesu leczenia. Cze˛sto niezbe˛dne be˛d ˛a tu leki, które przepisac´ moz˙e jedynie lekarz be˛d ˛acy psychiatr ˛a, ale najcze˛s´ciej be˛dziemy mieli równiez˙ do czynienia z koniecznos´ci ˛a poddania sie˛ psychoterapii, która „polega na s´wiadomym, celowym i programowym oddziađywaniu psychologicznym w celu usunie˛cia lub zmniejszenia zaburzen´ w funkcjonowaniu psychicznym, somatycznym i spođecznym oraz usunie˛ciu ich psychospođecznych przyczyn”15

. Proces leczenia, o którym tu mówimy, moz˙e miec´ róz˙ne cele, takie jak: popra-wa samopoczucia, zmiany w zachopopra-waniu, poznanie przyczyn powstađej patolo-gii, zmniejszenie cierpienia czy tez˙ usunie˛cie dolegliwych objawów16.

Na kon´cu nalez˙y zaznaczyc´, z˙e problem wyste˛powania zaburzen´ psychicz-nych staje sie˛ coraz bardziej powszechny. Czytamy o tym w projekcie Rozpo-rz ˛adzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Zdrowia Psy-chicznego z 2008 r. Badania, na których zostađ on oparty, zostađy prze-prowadzone w 2004 r. Wynika z nich, iz˙ w Polsce jest okođo 10% dzieci do lat 18, które wymagaj ˛a opieki i pomocy psychiatryczno-psychologicznej17.

12Tamz˙e, s. 548.

13N. McW i l l i a m s, Diagnoza psychoanalityczna, tđum. A. Pađynyczko-C´wiklin´ska, Gdan´sk 2009, s. 34.

14Por. G.O. G a b b a r d, Psychodynamic psychiatry in clinical practice, Washington 1990, s. 38-43.

15H. S e˛ k, A.I. B r z e z i n´ s k a, Podstawy pomocy psychologicznej, [w:] Psychologia

akademicka, t. II, s. 753.

16Por. G.S. T r y o n, A therapist’s use of verbal response categories in engagement and

nonengagement interviews, „Counselling Psychology Quarterly” 16 (2003), s. 29-37.

17Projekt Rozporz ˛adzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Zdrowia

Psychicznegoz dnia 20.11.2008 r. Cađos´c´ projektu znajduje sie˛ na naste˛puj ˛acej stronie

Minis-terstwa Zdrowia: http://www.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m491&ms=0&ml=pl&mi=56&mx= 0&mt=&my=131&ma 011946 (29 listopada 2008).

(5)

Czytamy tam równiez˙ o wzros´cie zaburzen´ do 13% ws´ród ludzi, którzy ukon´-czyli 65. rok z˙ycia. Bardzo niepokoj ˛ace s ˛a takz˙e dane dotycz ˛ace wzrostu liczby samobójstw zakon´czonych zgonem, które w okresie 1990-2004 wzrosđy o ponad 22%. Ich liczba w roku 2004 przekroczyđa szes´c´ tysie˛cy przypad-ków18. Nie bez znaczenia wydaje sie˛ takz˙e wzrost liczby osób z zaburze-niami, które powstaj ˛a w wyniku naduz˙ywania substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki, leki. Zatrwaz˙aj ˛ace jest równiez˙ to, iz˙ od roku 1990 do 2004 liczba osób z zaburzeniami psychicznymi, które korzystaj ˛a z leczenia ambulatoryjnego, wzrosđa o 131%, a wskaz´nik hospitalizacji wzrósđ o 45%19. Ciekawe s ˛a takz˙e wyniki europejskiego sondaz˙u spođecznego, które pokazađy, z˙e w dziesie˛ciu nowo przyje˛tych krajach Unii Europejskiej 19% ludnos´ci czuje sie˛ wyđ ˛aczonych ze spođecznos´ci, a dla samej Polski od-setek ten wynosi 20,6%20. Z socjologicznego punktu widzenia interesuj ˛acy jest takz˙e sondaz˙ CBOS z 2005 r., w którym 45% respondentów zadeklarowa-đo, iz˙ odczuwa znaczny stopien´ poczucia zagroz˙enia zdrowia psychicznego. W tym samym badaniu 85% stwierdziđo, z˙e róz˙ne czynniki socjologiczne, jak i cywilizacyjne sprawiaj ˛a, iz˙ w Polsce panuj ˛a warunki szkodliwe dla zdrowia psychicznego21.

II. CHOROBA PSYCHICZNA JAKO PRZESZKODA STAĐA

Nieprawidđowos´ci do s´wie˛cen´ prawodawca w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. umies´ciđ w kan. 1041. Kanon wczes´niejszy zdefiniowađ natomiast samo poje˛cie, rozróz˙niaj ˛ac przeszkode˛ stađ ˛a, zwan ˛a nieprawidđowos´ci ˛a, oraz przeszkode˛ zwykđ ˛a, która wywođuje w zasadzie te same skutki, ale róz˙ni sie˛ tym, z˙e jest czasowa, co oznacza, z˙e moz˙e ust ˛apic´ na skutek zmiany okolicz-nos´ci, speđnienia okres´lonych warunków b ˛adz´ tez˙ ustania danej przyczyny (kan. 1040)22. Nalez˙y tutaj nadmienic´, z˙e nowy Kodeks zniósđ rozróz˙nienie niepra-widđowos´ci na dwa rodzaje, a mianowicie z braku – ex defectu oraz z

prze-18Tamz˙e. 19Tamz˙e. 20Tamz˙e.

21B. W c i ó r k a, J. W c i ó r k a, Czy Polacy niepokoj ˛a sie˛ o swoje zdrowie

psychiczne?, Komunikat BS/116/2005, CBOS, Warszawa 2005.

22Por. M. P a s t u s z k o, Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´ (kanony

(6)

ste˛pstwa – ex delicto23. Byđo ono obecne w kodeksie z 1917 r. O pierwszym typie nieprawidđowos´ci mówiono wtedy, kiedy kandydat nie miađ warunków czy tez˙ przymiotów osobistych niezbe˛dnych do s´wie˛cen´, natomiast o drugiej, kiedy kandydat popeđniđ którys´ z wyste˛pków, co uwaz˙ane byđo za braki moral-ne24. W kan. 1040 Kodeksu z 1983 r. prawodawca zaznaczyđ równiez˙, iz˙ moz˙na podlegac´ tylko i wyđ ˛acznie tym przeszkodom, które zostađy przez niego wyliczone25. Natomiast w kan. 1045 sđusznie zauwaz˙yđ, z˙e nieznajomos´c´ nie-prawidđowos´ci czy takz˙e przeszkód nie zwalnia od nich26.

W kanonie naste˛pnym nadmieniono takz˙e, z˙e nieprawidđowos´ci i przeszko-dy zwielokrotniaj ˛a sie˛ z powodu róz˙nych przyczyn, ale nie ulegaj ˛a zwielo-krotnieniu wskutek powtarzania sie˛, z wyj ˛atkiem nieprawidđowos´ci, które pochodz ˛a z dobrowolnego zabójstwa, a takz˙e ze skutecznego przerwania ci ˛az˙y (kan. 1046).

Kanon 1041 wymienia szes´c´ nieprawidđowos´ci do s´wie˛cen´, ws´ród których znajduje sie˛ przeszkoda choroby psychicznej. Czytamy tam, z˙e nieprawidđo-wym do przyje˛cia s´wie˛cen´ jest ten, „kto podlega jakiejkolwiek formie amencji lub innej chorobie psychicznej, na skutek której – po zasie˛gnie˛ciu opinii biegđych – jest uwaz˙any za niezdolnego do wđas´ciwego wykonywania posđu-gi”. Przeszkoda ta jest wymieniona na samym pocz ˛atku wspomnianego kano-nu i nie ulega w ˛atpliwos´ci, z˙e na tle pozostađych nieprawidđowos´ci zawartych w kan. 104127 posiada swój specyficzny charakter. Jej ocena wymaga

wie-23F. B ˛a c z k o w i c z, Prawo kanoniczne. Podre˛cznik dla duchowien´stwa, Opole 1958, s. 104. Moz˙na takz˙e dodac´, z˙e w nowym Kodeksie nie pojawiđy sie˛ niektóre nieprawidđowos´ci, które istniađy w tym z 1917 r. Ograniczenie liczby przeszkód stađych wynikađo mie˛dzy innymi z faktu, z˙e wiele z nich w praktyce utraciđo swoje znaczenie. Ws´ród takich nieprawidđowos´ci nalez˙y wymienic´: nies´lubne pochodzenie, uđomnos´c´ fizyczn ˛a, bigamie˛ sukcesywn ˛a, infamie˛ prawn ˛a, wydanie wyroku skazuj ˛acego na s´mierc´, wykonanie wyroku s´mierci, przyje˛cie chrztu od akatolików, nieprawne wykonywanie medycyny lub chirurgii przez duchownych. Zob. P. H e m p e r e k, W. G ó r a l s k i, F. P r z y t uđ a, J. B a k a đ a r z, Komentarz do

Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku, Lublin 1986, s. 202. 24B ˛a c z k o w i c z, Prawo kanoniczne, s. 104-105.

25Por. P a s t u s z k o, Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´, s. 118-121. Warto tutaj dodac´, z˙e takie stwierdzenie nie jest czyms´ obcym w prawodawstwie, gdyz˙ równiez˙ w polskim Kodeksie karnym z 1997 r. mowa jest o tym, z˙e „odpowiedzialnos´ci karnej podlega ten tylko, kto popeđnia czyn zabroniony pod groz´b ˛a kary przez ustawe˛ obowi ˛azuj ˛ac ˛a w czasie jego popeđnienia [Kodeks karny (= Kk), art. 1]”.

26Moz˙na tutaj nadmienic´, iz˙ jest to zapewne przeksztađcenie staroz˙ytnej zasady, która mówiđa: Ignorantia iuris nocet – Nieznajomos´c´ prawa szkodzi. Zob. A. D e˛ b i n´ s k i,

Rzymskie prawo prywatne – kompendium, Warszawa 2007, s. 369.

27Do przyje˛cia s´wie˛cen´ nieprawidđowymi s ˛a: 1. Kto podlega jakiejkolwiek formie amencji lub innej chorobie psychicznej, na skutek której – po zasie˛gnie˛ciu opinii biegđych – jest

(7)

dzy psychologicznej i choc´ to biskup ordynariusz podejmuje decyzje˛ o tym, czy dany kandydat jest zdatny do s´wie˛cen´, to jednak w przypadku tejz˙e nieprawidđowos´ci konieczne, choc´ nieobowi ˛azkowe, wydaje sie˛ zasie˛gnie˛cie opinii biegđych lekarzy czy psychologów. Moz˙na chyba nawet zaryzykowac´ stwierdzenie, z˙e o ile pozostađe nieprawidđowos´ci maj ˛a charakter teologiczny, o tyle przeszkoda choroby psychicznej zwi ˛azana jest bardziej z naukami antropologicznymi, co oczywis´cie nie wyklucza wzajemnego przenikania sie˛ i nie neguje prawdy, iz˙ bazuje ona na prawie Boz˙ym.

Z t ˛a sam ˛a przeszkod ˛a spotykamy sie˛ juz˙ w Kodeksie z 1917 r. Tam w kan. 984 w punkcie trzecim prawodawca stwierdziđ, z˙e nieprawidđowymi z powodu braku s ˛a wszyscy, którzy cierpieli lub cierpi ˛a na epilepsje˛, chorobe˛ umysđow ˛a czy tez˙ ope˛tanie28

. Poprzez epilepsje˛ rozumiano w owym czasie chorobe˛ centralnego ukđadu nerwowego, która zwi ˛azana jest z napadami pa-daczkowymi czy z utrat ˛a przytomnos´ci. Komentatorzy Kodeksu z 1917 r. pi-sz ˛a, z˙e ze wzgle˛du na trudnos´ci w jej wyleczeniu Stolica Apostolska nie daje dyspensy, jes´li choroba ta powtórzyđa sie˛ po czternastym roku z˙ycia, nato-miast nie stanowi ona nieprawidđowos´ci, jes´li pojawiđa sie˛ tylko i wyđ ˛acznie w okresie wczesnego dziecin´stwa29. Gdy natomiast chodzi o choroby umys-đowe, to ci sami kanonis´ci zaliczaj ˛a do nich wszelkiego rodzaju psychozy, a takz˙e schizofrenie˛, obđ ˛akanie, idiotyzm, gđuptactwo30. Znamienne wydaje

sie˛ umieszczenie w tym samym punkcie kanonu ope˛tania, co wynikađo z prze-konania, iz˙ cze˛sto trudno odróz˙nic´ je od zaburzen´ psychicznych, takich jak urojenia czy tez˙ natre˛ctwa31.

Jeszcze przed oficjaln ˛a promulgacj ˛a Kodeksu z 1983 r. toczyđy sie˛ gor ˛ace dyskusje dotycz ˛ace omawianej przez nas tu nieprawidđowos´ci. Kontrowersje

uwaz˙any za niezdolnego do wđas´ciwego wykonywania posđugi; 2. Kto popeđniđ przeste˛pstwo apostazji, herezji lub schizmy; 3. Kto usiđowađ zawrzec´ mađz˙en´stwo, nawet tylko cywilne, b ˛adz´ sam zwi ˛azany we˛zđem mađz˙en´skim albo s´wie˛ceniami lub wieczystym publicznym s´lubem czys-tos´ci, b ˛adz´ tez˙ z kobiet ˛a zwi ˛azan ˛a waz˙nym mađz˙en´stwem lub takim samym s´lubem; 4. Kto popeđniđ dobrowolne zabójstwo albo spowodowađ spe˛dzenie pđodu, gdy skutek nast ˛apiđ, oraz wszyscy pozytywnie wspóđdziađaj ˛acy; 5. Kto powaz˙nie i z rozmysđem zraniđ siebie lub innego, albo usiđowađ odebrac´ sobie z˙ycie; 6. Kto wykonađ akt s´wie˛cen´ zarezerwowany maj ˛acym s´wie˛-cenia biskupie lub prezbitera, albo nie maj ˛ac tych s´wie˛cen´, albo nie mog ˛ac go wykonywac´ na skutek zakazu wynikaj ˛acego z jakiejs´ kary kanonicznej deklarowanej lub wymierzonej” (Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983, kan. 1041).

28P a s t u s z k o, Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´, s. 121. 29Por. B ˛a c z k o w i c z, Prawo kanoniczne, s. 110.

30Tamz˙e. 31Tamz˙e.

(8)

budziđ zwđaszcza zapis dotycz ˛acy samego udziađu biegđych w stwierdzeniu ewentualnej przeszkody. Zastanawiano sie˛, jak sformuđowac´ kanon w ten sposób, by wynikađo z niego jasno, z˙e chodzi w nim tylko i wyđ ˛acznie o kon-sultacje z biegđymi. Wydawađo sie˛ bowiem czyms´ oczywistym, z˙e ich opinia ma miec´ charakter pomocniczy, a nie rozstrzygaj ˛acy32. Polemiki, których echo dostrzec moz˙na w Schemacie Prawa z 1975 r., dotyczyđy takz˙e zast ˛apie-nia poje˛cia „braków psychicznych” (psychici defectus) nowym terminem „choroby psychiczne” (psychicae infirmitates)33.

Toczone dyskusje zaowocowađy pewnymi zmianami w Kodeksie Prawa Kanonicznego Jana Pawđa II. W nowym Kodeksie nie ma juz˙ mowy o ope˛ta-niu przez diabđa, a takz˙e nie pojawia sie˛ zagadnienie epilepsji. Prawodawca przez usunie˛cie tych terminów z tres´ci kanonu chciađ prawdopodobnie zapo-biec sytuacji, kiedy w danym przypadku stwierdzono by, z˙e choroba, która nie zostađa przez niego wymieniona, nie powoduje nieprawidđowos´ci do s´wie˛-cen´34. Istotn ˛a zmian ˛a w nowym Kodeksie wydaje sie˛ równiez˙ to, z˙e nie wspomina on o tym, iz˙ takz˙e ten, komu dolegađa jakas´ choroba psychiczna, zwi ˛azany jest t ˛a przeszkod ˛a. W zwi ˛azku z tym nie zaci ˛aga nieprawidđowos´ci do s´wie˛cen´ ten, kto kiedys´ cierpiađ na dane zaburzenie, a w chwili oceny jego predyspozycji do przyje˛cia sakramentu kapđan´stwa jest zdrowy35.

Choroba psychiczna jest nieprawidđowos´ci ˛a, u podstaw której lez˙y prawo Boz˙e. Wynika to mie˛dzy innymi z faktu, iz˙ mimo to, z˙e powođanie jest darem nadprzyrodzonym i darmowym, to jednak opiera sie˛ w sposób konieczny na przymiotach naturalnych i w przypadku, kiedy w ˛atpi sie˛ w ich obecnos´c´, nalez˙y takz˙e pow ˛atpiewac´ o samym powođaniu do kapđan´stwa36. Komentato-rzy Kodeksu z 1983 r. podkres´laj ˛a w zwi ˛azku z tym, z˙e jes´li biskup nawet bez opinii biegđych zauwaz˙y cechy jakiegos´ zaburzenia psychicznego, to moz˙e podj ˛ac´ decyzje˛ tylko tak ˛a, która uniemoz˙liwi przyje˛cie s´wie˛cen´37. Jes´li

jednak nie ma ku temu z˙adnych przeszkód, swój os ˛ad powinien on podeprzec´ opini ˛a przynajmniej dwóch biegđych, tak by wykluczyc´ jakiekolwiek pomyđki,

32Por. E.J. G i l b e r t, The Code of Canon Law. A Text and Commentary, New York 1991, s. 729.

33Tamz˙e.

34P a s t u s z k o, Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´, s. 128.

35J.M. G o n z á l e z del V a l l e, Irregularidades y otros impedimentos, [w:]

Comen-tario exegético al Código de Derecho Canónico, red. Á. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, vol. III/1, Pampeluna 2002, s. 981.

36E. S z a f r o w s k i, Podre˛cznik prawa kanonicznego, Warszawa 1986, s. 311. 37P a s t u s z k o, Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´, s. 128.

(9)

co jest bardzo istotne, gdyz˙ mamy tu do czynienia z przeszkod ˛a stađ ˛a a nie zwykđ ˛a38

. Warto równiez˙ dostrzec w tym konteks´cie to, iz˙ niektórzy z kano-nistów zauwaz˙aj ˛a pewnego rodzaju analogie˛ pomie˛dzy omawian ˛a tu przeszko-d ˛a, a tego samego rodzaju nieprawidđowos´ci ˛a do przyje˛cia sakramentu mađ-z˙en´stwa39. E.J. Gilbert pisze na przykđad o tym, z˙e cze˛sto spotyka sie˛ z sytuacj ˛a, kiedy trybunađ kos´cielny orzekđ niewaz˙nos´c´ mađz˙en´stwa, a jeden z mađz˙onków pragnie przyj ˛ac´ s´wie˛cenia. Stwierdza on, z˙e w takiej sytuacji nalez˙y sprawdzic´ dokđadnie, czy przypadkiem wydanie orzeczenia o niewaz˙-nos´ci nie opiera sie˛ na obđe˛dzie, czy innej wadzie psychicznej, która wy-klucza równiez˙ kandydata do przyje˛cia kapđan´stwa40.

Liczne dyskusje na temat omawianej tu przeszkody budzi równiez˙ zagad-nienie zaburzen´ osobowos´ci. Raczej przyjmuje sie˛ bowiem, iz˙ nie s ˛a one toz˙same z chorob ˛a psychiczn ˛a, gdyz˙ nie ma w takim przypadku objawów typu urojenia czy omamy. W literaturze psychologicznej mówi sie˛, z˙e s ˛a one czyms´ z pogranicza zaburzen´ psychicznych41. Osoba cierpi ˛aca na zaburzenia tego typu moz˙e byc´ niezdolna do nawi ˛azania wie˛zi uczuciowej, cze˛sto nie odczuwa wstydu i odpowiedzialnos´ci, nierzadko rani sama siebie42. Ws´ród komentatorów Kodeksu z 1983 r. przewaz˙a zdanie, z˙e tego typu zaburzenia osobowos´ci nie powoduj ˛a nieprawidđowos´ci, ale mog ˛a stanowic´ przeszkode˛ na skutek niezdatnos´ci do s´wie˛cen´43. O niezdatnos´ci wskutek chorowania na dane zaburzenia psychiczne mówi takz˙e druga cze˛s´c´ kanonu dotycz ˛acego omawianej przez nas przeszkody stađej. Prawodawca w sposób klarowny wy-jas´niđ, dlaczego ludzie cierpi ˛acy na dan ˛a chorobe˛ psychiczn ˛a zaci ˛agaj ˛a nieprawidđowos´c´. Stwierdziđ on, z˙e osoba chora jest niezdolna do wđas´ciwego wykonywania tak waz˙nej przeciez˙ posđugi kapđan´skiej44. Za tym, jak istotna

38G o n z á l e z del V a l l e, Irregularidades, s.981.

39O niezdolnos´ci do przyje˛cia sakramentu mađz˙en´stwa z przyczyn natury psychicznej mówi Kodeks Prawa Kanonicznego w kan. 1095 w punkcie trzecim. Wedđug róz˙nych statystyk okođo 80% wniosków o stwierdzenie niewaz˙nos´ci mađz˙en´stwa opiera sie˛ wđas´nie na podejrzeniu zaistnienia u jednego z mađz˙onków tejz˙e przeszkody. Jak bardzo powaz˙ny jest to problem, widac´ w statystykach „Roczników Watykan´skich”, z których wynika, z˙e w Polsce w 1999 r. s ˛ady biskupie wydađy 1265 orzeczen´ o niewaz˙nos´ci mađz˙en´stwa, w roku 2006 byđo ich 1961, a w 2007 az˙ 2171. Por. D. R y n´, Niedojrzali do obr ˛aczki, „Charaktery” 3 (2010), s. 30-35.

40G i l b e r t, The Code, s. 729-730.

41C.R. R o g e r s, The characteristics of helping relationship, „Personnel and Guidance Journal” 37 (1958), s. 6-8.

42Tamz˙e.

43P a s t u s z k o, Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´, s. 127. 44G o n z á l e z del V a l l e, Irregularidades, s. 982.

(10)

jest to prawda, s´wiadczy równiez˙ fakt, z˙e o nieprawidđowos´ci nazywanej chorob ˛a psychiczn ˛a pisze równiez˙ Kodeks Kanonów Kos´ciođów Wschod-nich45.

III. CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH CHORÓB PSYCHICZNYCH BE˛D ˛ACYCH PRZESZKOD ˛A DO PRZYJE˛CIA S´WIE˛CEN´

1. AMENCJA

Amencja jest jedyn ˛a chorob ˛a psychiczn ˛a, któr ˛a Kodeks wymienia z nazwy. W psychiatrii i psychologii okres´la sie˛ j ˛a jako chorobe˛ umysđow ˛a zwi ˛azan ˛a z brakiem rozumu46. Nazywana jest cze˛sto obđ ˛akaniem, pomieszaniem

zmys-đów, szalen´stwem. Zalicza sie˛ j ˛a do chorób umysđu i woli47. Moz˙e byc´

po-wi ˛azana takz˙e z innymi chorobami, takimi jak amnezja naste˛pcza czy wstecz-na48. Cze˛sto wynika z uszkodzen´ mózgu lub tez˙ centralnego ukđadu

nerwo-wego. Moz˙e wi ˛azac´ sie˛ z takimi zaburzeniami, jak przymglenie, które przeja-wia sie˛ osđabieniem orientacji w czasie i miejscu oraz spowolnieniem reakcji na okres´lone bodz´ce. Zdarza sie˛, z˙e przybiera postac´ zm ˛acenia, które moz˙e powodowac´ zaburzenie orientacji w miejscu, czasie, a takz˙e w sobie samym, a czasem wi ˛az˙e sie˛ ze zđudzeniami i halucynacjami. Nierzadko w przypadku amencji pojawiaj ˛a sie˛ tez˙ powaz˙ne problemy z komunikacj ˛a49. Omawiana

tu choroba przejawia sie˛ równiez˙ tym, iz˙ zaburzona wola nie potrafi zapano-wac´ nad róz˙nymi uczuciami, namie˛tnos´ciami, a takz˙e wzruszeniami, co cze˛sto prowadzi do tragedii. Uszkodzenia mózgu mog ˛a równiez˙ doprowadzic´ do ta-kich sytuacji, kiedy wola wyprzedza dziađanie umysđu50.

Amencja, jako choroba psychiczna, w konteks´cie omawianej przeze mnie nieprawidđowos´ci jest szczególnie niebezpieczna. Moz˙e bowiem prowadzic´ do

45

Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium z 1990 r. [Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium(= CCEO), kan. 762, nr 2.]

46P.E. V e r n o n, Intelligence: Heredity and environment, San Francisco 1979, s. 33-34. 47Tamz˙e, s. 34.

48Por. A. G r a b o w s k a, P. J a s´ k o w s k i, J. S e n i ó w, Mózgowe mechanizmy

funkcji psychicznych i ich zaburzen´ z perspektywy neuropsychologii i neuronauki, [w:] Psycho-logia akademicka, t. II, s. 608-609.

49C i e r p i a đ k o w s k a, Z a l e w s k a, Psychopatologia, s. 556.

50T. B e n s c h, Wpđyw chorób umysđowych na waz˙nos´c´ umowy mađz˙en´skiej w prawie

(11)

zupeđnie niekontrolowanych zachowan´, w tym takz˙e agresywnych. Chory z powodu zakđócen´ umysđu nie jest w stanie zapanowac´ nad samym sob ˛a i cze˛sto nie pamie˛ta, co robiđ, gdzie byđ i jak sie˛ zachowađ51

. Jedn ˛a z cech tej choroby jest równiez˙ to, z˙e ten, komu ona dolega, miewa tak zwane okresy jasne (lucidum intervallum), kiedy to wydaje sie˛, z˙e jest on zupeđnie zdrowy. S ˛a to jednak pozory, które wcale nie s´wiadcz ˛a o tym, z˙e chory umysđowo wyzdrowiađ52

.

2. INNE CHOROBY PSYCHICZNE

Liczba róz˙norakich zaburzen´ psychicznych wyste˛puj ˛acych na cađym s´wie-cie jest tak duz˙a, z˙e logiczny wydaje sie˛ fakt, iz˙ prawodawca w kan. 1041 nie wymieniđ wszystkich tych chorób psychicznych, które stanowi ˛a niepra-widđowos´c´ do s´wie˛cen´. Zaznaczyđ jedynie, z˙e nieprawidđowos´ci podlega ten, kto podlega amencji „lub innej chorobie psychicznej”. Moz˙na jednak na pod-stawie historii powstawania omawianego tu kanonu, jak i gđosów komentato-rów nakres´lic´ charakterystyke˛ wybranych chorób psychicznych, które mog ˛a stanowic´ przeszkody do s´wie˛cen´. Wymagađoby to jednak osobnego artykuđu ze wzgle˛du na obszernos´c´ wspomnianej problematyki. Pragne˛ jednak krótko nadmienic´, z˙e do chorób psychicznych, które mog ˛a stanowic´ przeszkody do s´wie˛cen´, moz˙na zaliczyc´: cie˛z˙k ˛a i dđugotrwađ ˛a depresje˛ kliniczn ˛a53, obđ ˛a-kanie54, oligofrenie˛ – upos´ledzenie umysđowe55 (nalez˙y zaznaczyc´, z˙e staje sie˛ równiez˙ niezdatnos´ci ˛a do s´wie˛cen´ na mocy kan. 1029, gdzie mowa jest o tym, z˙e do s´wie˛cen´ moz˙na dopus´cic´ jedynie tych, którzy posiadaj ˛a dosta-teczn ˛a wiedze˛). Pragne˛ równiez˙ wspomniec´ o schizofrenii, w przypadku której do czynienia mamy z osobowos´ci schizoidaln ˛a, której bardzo trudno przycho-dzi nawi ˛azywanie gđe˛bszej relacji z Bogiem, a która charakteryzuje sie˛ nad-pobudliwos´ci ˛a, tworzeniem wyimaginowanej rzeczywistos´ci czy

histeryczno-51V e r n o n, Intelligence, s. 68-69.

52Por. R.E. T h a y e r, The biopsychology of mood and arousal, New York 1989, s. 86-92.

53Zob. S.J. B l a t t, S. B e r s, The sense of self in depression: A psychoanalytic

perspec-tive, [w:] The self in emotional distress: Cognitive and psychodynamic perspectives, red. Z.V. Segal, S.J. Blatt, New York 1993, s. 173-177.

54Zob. N. C a m e r o n, Paranoid conditions and paranoia, [w:] American handbook of

psychiatry, red. S. Arieti, t. I, New York 1959, s. 508-509.

(12)

s´ci ˛a56. Wspomnienie o niej jako nieprawidđowos´ci do s´wie˛cen´ znajdujemy juz˙ w Dekrecie Gracjana, zbiorze prawa kanoniczego z 1140 r., gdzie czyta-my, z˙e clericum non ordinandum […] qui in furian aliquando versus

insa-nivit57.

Nalez˙y równiez˙ wspomniec´ o powaz˙nych zaburzeniach nerwicowych58 oraz zaburzeniach seksualnych czy parafiliach (napotykamy tutaj przeszkode˛ zwi ˛azan ˛a z tym, z˙e to, co w naukach seksuologicznych stanowi norme˛ albo nazywane jest nietypowym zachowaniem seksualnym, np. homoseksualizm, ws´ród katolików czy w dokumentach Kos´ciođa nazywane jest zaburze-niem59). Bez w ˛atpienia nieprawidđowos´ci ˛a be˛dzie tu transseksualizm, przez seksuologów okres´lany jako pragnienie z˙ycia w roli pđci przeciwnej, zwi ˛azany doprowadzeniem swojego ciađa do postaci zbiez˙nej z pđci ˛a, z któr ˛a sie˛ dana jednostka utoz˙samia60, czy tez˙ zaburzenia na tle seksualnym wi ˛az˙ ˛ace sie˛ z zaburzeniami preferencji seksualnych. (Problematyka ta wydaje sie˛ szcze-gólnie aktualna w wyniku licznych skandali pedofilskich w Stanach Zjedno-czonych, Irlandii czy Niemczech. W ich wyniku papiez˙ Benedykt XVI wysto-sowađ 19 marca 2010 list do wiernych Irlandii, w którym wyraziđ swój z˙al z powodu tych naduz˙yc´ i kieruj ˛ac swoje sđowo do ksie˛z˙y i zakonników, któ-rzy dopus´cili sie˛ naduz˙yc´, zobowi ˛azađ ich do odpowiedzialnos´ci przed Bo-giem, jak i wđas´ciwymi s ˛adami61. W imieniu Kos´ciođa papiez˙ zaapelowađ

o nietracenie nadziei w zwi ˛azku z skandalami seksualnymi i wezwađ ofiary do utoz˙samienia sie˛ z Chrystusem, który takz˙e niesprawiedliwie cierpiađ62

).

56Por. H. S p o t n i t z, Modern psychoanalysis of the schizophrenic patient, New York 1969, s. 14-16. Por. H.S. S u l l i v a n, Schizophrenia as a human process, New York 1962, s. 45-48; I. G o t t e s m a n, Schizophrenia genesis: The origins of madness, New York 1991, s. 22-23.

57Cyt. za: P a s t u s z k o, Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´, s. 127. 58Zob. R.J. S t o l l e r, Observing the erotic imagination, New Haven 1985, s. 24-26. 59Zob. Kongregacja Edukacji Katolickiej, Instrukcja na temat kryteriów rozeznawania

powođania u osób z tendencjami homoseksualnymi ubiegaj ˛acych sie˛ o przyje˛cie do seminariów i dopuszczania do s´wie˛cen´, nr 1. Tekst instrukcji znajduje sie˛ na naste˛puj ˛acej stronie inter-netowej: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kedukacji/instrukcja_homos_ 04112005.html (6 listopada 2005).

60Z. L e w - S t a r o w i c z, A. D đ u g o đ e˛ c k a, Edukacja seksualna, Warszawa 2006, s. 184.

61B e n e d y k t XVI, List pasterski do katolików w Irlandii, tđum. K. Gođe˛biowski, S. Tasiemski. Tekst znajduje sie˛ na stronie: www.ekai.pl.

(13)

Inn ˛a jeszcze kategori ˛a zaburzen´ psychicznych s ˛a choroby psychiczne, których bezpos´redni ˛a przyczyn ˛a s ˛a urazy mózgu. Bez w ˛atpienia prawo kano-niczne, zarówno jes´li mówimy o stanowieniu prawa, jak i ocenach ludzkich decyzji, uwzgle˛dnia prawidđowe funkcjonowanie mózgu63. Jes´li bowiem

mózg pracuje nieprawidđowo, nasuwa sie˛ pytanie o to, czy dana osoba jest w stanie podj ˛ac´ woln ˛a i odpowiedzialn ˛a decyzje˛ o przyje˛ciu danego sakra-mentu, na przykđad s´wie˛cen´64

. W wyniku bowiem urazów mózgowo-czasz-kowych, które mog ˛a powstac´ choc´by w wyniku wypadków motoryzacyjnych, nierzadko naste˛puj ˛a oprócz skutków neurologicznych powikđania psycho-tyczne. Zaburzenia psychiczne powstađe w taki sposób moz˙na podzielic´ na bliz˙sze i dalsze. Do chorób zwi ˛azanych bezpos´rednio z urazem zaliczamy: wstrz ˛as´nienie mózgu, stđuczenie i ucisk. Jes´li zas´ idzie o naste˛pstwa odlegđe, to mówimy o takich chorobach, jak ote˛pienie urazowe, padaczka pourazowa, nerwica czy cerebrastenia pourazowa65. Ta ostatnia moz˙e zaowocowac´ chwiejnos´ci ˛a emocjonaln ˛a, le˛kiem, draz˙liwos´ci ˛a, zaburzeniami uwagi, a takz˙e problemami ze snem,đaknieniem, potencj ˛a. W przypadku wspomnianego ote˛-pienia urazowego mog ˛a natomiast pojawic´ sie˛ problemy z wybuchami gniewu i zđos´ci, istotnymi brakami w sferze uczuciowos´ci, kđótliwos´ci ˛a, sk ˛apstwem, brakiem odpowiedzialnos´ci, le˛kiem, niekontrolowan ˛a agresj ˛a66.

Z opisu nieprawidđowos´ci zwanej chorob ˛a psychiczn ˛a, jak i z krótkiej charakterystyki wybranych zaburzen´ psychicznych, wyđania sie˛ prawda o tym, dlaczego cierpi ˛acy na tego typu choroby nie mog ˛a zostac´ dopuszczeni do sakramentu kapđan´stwa. Wydaje sie˛, z˙e nawet na podstawie samego opisu poszczególnych chorób (ich szczegóđowe omówienie znajdziemy w podanej w przypisach bibliografii) moz˙na z przekonaniem rzec, iz˙ przyje˛cie s´wie˛cen´ przez me˛z˙czyzne˛, któremu dolegaj ˛a tego typu zaburzenia, byđoby ogromnie niebezpieczne dla cađej wspólnoty Kos´ciođa i zagraz˙ađoby zdrowiu psychicz-nemu, a nawet fizycznemu tych, którzy zostaliby powierzeni trosce pasterskiej choremu kapđanowi. Jan Paweđ II w Pastores dabo vobis podkres´liđ, z˙e for-macja ludzka alumnów powinna byc´ tak prowadzona, aby byli oni w stanie wzi ˛ac´ póz´niej odpowiedzialnos´c´ za cađ ˛a wspólnote˛ i troszczyc´ sie˛ o jej

63K. G r a c z y k, Wpđyw urazów mózgu na kanoniczn ˛a zdolnos´c´ osoby do zawarcia

mađz˙en´stwa, „Roczniki Nauk Prawnych” 11 (2001), z. 2, s. 105.

64Tamz˙e.

65Tamz˙e, s. 110-111. 66Tamz˙e, s. 114-115.

(14)

jednos´c´67. Nie ulega w ˛atpliwos´ci, z˙e tak powaz˙nym zadaniom moz˙e sprostac´

jedynie osoba ciesz ˛aca sie˛ peđnym zdrowiem psychicznym. Jest to tym bar-dziej waz˙ne, z˙e w dzisiejszym dos´c´ antyklerykalnym spođeczen´stwie coraz bardziej rosn ˛a wymagania wobec kapđanów, a s´rodki masowego przekazu wychwytuj ˛a nawet najmniejsze potknie˛cia zdarzaj ˛ace sie˛ wys´wie˛conym. Kos´cióđ potrzebuje wie˛c w peđni zdrowych me˛z˙czyzn, którzy be˛d ˛a w stanie, jako pasterze Kos´ciođa, realizowac´ duchowe ojcostwo wobec innych ludzi. I choc´ ludzie chorzy budz ˛a w innych wspóđczucie, to jednak litos´c´ czy empatia nie moz˙e byc´ motywem dopuszczenia kogos´ do s´wie˛cen´. Warto w tym konteks´cie pamie˛tac´ sđowa zawarte w Czarodziejskiej górze sđynnego noblisty Tomasza Manna, który pisađ, z˙e „choroba nie jest bynajmniej wytworna ani godna szacunku - takie zapatrywanie jest juz˙ samo chorob ˛a albo do niej prowadzi”68.

BIBLIOGRAFIA

B ˛a c z k o w i c z F., Prawo kanoniczne. Podre˛cznik dla duchowien´stwa, Opole 1958.

B e n s c h T., Wpđyw chorób umysđowych na waz˙nos´c´ umowy mađz˙en´skiej w pra-wie kanonicznym, Lublin 1936.

B l a t t S.J., B e r s S., The sense of self in depression: A psychoanalytic perspective, [w:] The self in emotional distress: Cognitive and psychodynamic perspectives, red. Z.V. Segal, S.J. Blatt, New York 1993.

C a m e r o n N., Paranoid conditions and paranoia, [w:] American handbook of psychiatry, red. S. Arieti, t. I, New York 1959.

C i e r p i a đ k o w s k a L., Z a l e w s k a M., Psychopatologia, [w:] Psycho-logia akademicka, t. II, red. J. Strelau, D. Dolin´ski, Gdan´sk 2010.

D e˛ b i n´ s k i A., Rzymskie prawo prywatne – kompedium, Warszawa 2007. F l o r H., Obrazy lecz ˛ace psychike˛, tđum. P. Brysacz, „Charaktery” 2(2010). G i l b e r t E.J., The Code of Canon Law. A Text and Commentary, New York

1991.

G o b b a r d G.O., Psychodynamic psychiatry in clinical practice, Washington 1990.

G o n z á l e z del V a l l e J.M., Irregularidades y otros impedimentos, [w:] Comentario exegético al Código de Derecho Canónico, red. Á. Marzoa, J. Miras, R. Rodríquez-Ocaña, vol. III/1, Pampeluna 2002.

67J a n P a w e đ II, Pastores dabo vobis, Wrocđaw 1995, nr 45. 68T. M a n n, Czarodziejska góra, Warszawa 1965, s. 127.

(15)

J a n P a w e đ II, Pastores dabo vobis, Wrocđaw 1995.

L e w - S t a r o w i c z Z., D đ u g o đ e˛ c k a A., Edukacja seksualna, War-szawa 2006.

McW i l l i a m s N., Diagnoza psychoanalityczna, tđum. A. Pađynyczko-C´wiklin´-ska, Gdan´sk 2009.

P a s t u s z k o M., Nieprawidđowos´ci i przeszkody do s´wie˛cen´ (kanony 1040-1049), PK 50(2007), nr 3-4, s. 118-121.

S e˛ k H., B r z e z i n´ s k a A.I., Podstawy pomocy psychologicznej, [w:] Psycho-logia akademicka, t. II, red. J. Strelau, D. Dolin´ski, Gdan´sk 2010.

S p o t n i t z H., Modern psychoanalysis of the schizophrenic patient, New York 1969.

S t o l l e r R.J., Observing the erotic imagination, New Haven 1985. S u l l i v a n H.S., Clinical studies in psychiatry, New York 1973. S u l l i v a n H.S., Schizophrenia as a human process, New York 1962. S z t a f r o w s k i E., Podre˛cznik prawa kanonicznego, Warszawa 1986. T h a y e r R.E., The biopsychology of mood and arousal, New York 1989. V e r n o n P.E., Intelligence: Heredity and environment, San Francisco 1979.

MENTAL ILLNESS

AS IMPEDIMENTS TO HOLY ORDERS IN THE CODE OF CANON LAW BY JOHN PAUL II

S u m m a r y

The foregoing thesis entitled Mental illness as impediments to holy orders in the Code

of Canon Law by John Paul IIattempts to delineate the topic of mental disorder, immaturity as canonical impediments to holy orders. The author delineates the topic of mental disorder and immaturity as impediments to holy orders stemming from the human aspect of the priest-hood. He briefly characterises the most common mental disorders such as mental confusion, schizophrenia, madness, depression, oligophrenia, neurotic disorder, sexual dysfunction, addictive dysfunctions, and other. He attempts to present why a man suffering from above-mentioned disorders cannot be allowed to admit to holy orders. The author also discusses the content of mental disorder as abnormality in admitting to holy orders, included by the legi-slator in Canon 1041, n.1. This chapter also concerns content of psychological immaturity as incapability of being ordained. The author, analysing particular Codes of Canon Law of 1983, presents psychological attributes that the legislator requires from a prospective priest.

Sđowa kluczowe: choroba psychiczna, s´wie˛cenia, przeszkody do s´wie˛cen´. Key words: mental illness, orders, impediments to Holy.

Cytaty

Powiązane dokumenty