KATARZYNA UZAR
Katedra Filozofii Wychowania KUL
I MIDZYNARODOWA KONFERENCJA
O PERSONALISTYCZNY WYMIAR FILOZOFII WYCHOWANIA DEDYKOWANA P. PROFESOROWI WOJCIECHOWI CHUDEMU
(1947-2007)
20 maja 2008 odbyTa si! w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana PawTa II Pierwsza Mi!dzynarodowa Konferencja O personalistyczny wymiar filozofii wycho-wania. My"l# przewodni#, a zarazem inspiracj#, zorganizowanej przez Katedr! Filo-zofii Wychowania Instytutu Pedagogiki KUL oraz Instytut Jana PawTa II konferencji staTa si! bogata twórczo"$ (naukowa, dydaktyczna, spoTeczna, a tak%e artystyczna) zmarTego przed rokiem prof. Wojciecha Chudego – postaci znacz#co wpisuj#cej si! w %ycie i dziaTalno"$ wspomnianych o"rodków, jak równie% w caToksztaTt polskiej i europejskiej my"li filozoficznej oraz pedagogicznej.
Personalistyczna koncepcja czTowieka i wychowania, podejmowana i oryginalnie interpretowana przez Chudego wyznaczyTa charakter i tematyk! konferencji. Do jej zaTo%e& nale%aTa m.in. kontynuacja w ten sposób uprawianej filozofii wychowania, wskazuj#cej na 'ródTa pozytywnej refleksji nad podstawami wychowania – wymiaru niejednokrotnie pomijanego we wspóTczesnej teorii i praktyce pedagogicznej. Aspekt merytoryczny sesji zawarty zostaT w pi!ciu obszarach tematycznych: 1. filozoficzna refleksja nad wychowaniem i pedagogik#, 2. filozofia wychowania w aspekcie meto-dologicznym, 3. aksjologia w wychowaniu i pedagogice, 4. osoba jako 'ródTo i kryterium wychowania, 5. spoTeczne i kulturowe konteksty wychowania. CaTo"$ spotkania zostaTa równie% wzbogacona o wymiar wspomnieniowo-artystyczny, na który skTadaTy si!: wystawa rysunków i fotografii "p. Wojciecha Chudego, recital fortepianowy w wykonaniu Tomasza Rittera oraz projekcja filmu Droga do Wielunia autorstwa Dariusza Kiregera.
W konferencji wzi!To udziaT 56 osób, reprezentuj#cych 18 polskich o"rodków akademickich i 3 zagraniczne (Uniwersytet Salezja&ski w Rzymie, Uniwersytet w Mediolanie, Uniwersytet w Trnavie). Uroczystego otwarcia konferencji dokonaT prorektor KUL prof. Józef Fert. Na sesj! przedpoTudniow# moderowana przez ks. prof. Alfreda Wierzbickiego – Dyrektora Instytutu Jana PawTa II, oraz ks. prof. Ma-riana Nowaka – Dyrektora Instytutu Pedagogiki KUL, skTadaTy si! wyst#pienia: prof. Giovanniego Reale (Mediolan), ks. prof. Carlo Nanniego (Rzym), ks. prof. Andrzeja Szostka (KUL) oraz prowadz#cych obrady.
Prof. Reale w swym referacie Metafizyka osoby jako podstawa wychowania ukazaT (w perspektywie filozoficznej) proces ksztaTtowania si! i rozumienia poj!cia osoba. W opinii prelegenta za punkt wyj"cia nale%aToby przyj#$ my"l greck#, akcentuj#c# wymiar psyché czTowieka. Kosmocentryzm tego uj!cia zostaT przekroczony w chrze-"cija&skiej koncepcji relacji mi!dzy trójosobowym Bogiem a czTowiekiem. W faktach stworzenia czTowieka na obraz i podobie&stwo Bo%e oraz wcielenia Syna Bo%ego rodzi si! poj!cie osoby – najwy%szego w hierarchii bytów stworzonych. Zakorzenione jest ono równie% w relacyjnej naturze Osób Boskich – dialogiczno"$ i wspólnotowo"$ (podstawowe wyznaczniki osobowego charakteru czTowieka) wskazuj# na trynitarny wymiar podobie&stwa czTowieka do Boga. Podstawow# zasad# relacji mi!dzyosobo-wych jest miTo"$ obdarowuj#ca, otwarta w szczególny sposób na najsTabszych i naj-bardziej potrzebuj#cych. Stanowi ona swoistego rodzaju opozycj! do wspóTczesnej postawy indywidualizmu (zwi#zanej m.in. z laicyzacj#, nastawieniem materialistycz-nym spoTecze&stwa) b!d#cej wedTug Realego „negacj# poj!cia osoby”. Jego 'ródTa zobrazowaT on w dwóch wizjach: tragicznej zakorzenionej w tezie J. P. Satre’a „Pie-kTo to Inni”, oraz komicznej, odwoTuj#cej si! do plato&skiego obrazu czTowieka „roz-dwojonego” za nieposTusze&stwo bogom. Ich rezultaty: samotno"$ i ostateczne oso-bowe „niespeTnienie”, stanowi# zarazem swoistego rodzaju przestrog! dla wspóTcze-snego czTowieka, neguj#cego sw# strukturaln# zdolno"$ oraz inklinacj! do tworzenia relacji z innymi.
Tematyka kolejnego referatu, Personalistyczny wymiar filozofii wychowania, wy-gToszonego przez prof. Carlo Nanniego stanowiTa kontynuacj! i przeTo%enie niektó-rych tre"ci poprzedniego wyst#pienia na grunt pedagogiki. WedTug profesora perso-nalizm traci znaczenie przy formuTowaniu podstaw wychowania, staje si! jedynie koncepcj# historyczn#, zdominowan# przez wspóTczesne pr#dy my"lowe. Istotne po-zostaje jednak odniesienie do poj!cia osoby i wynikaj#cej z niej podmiotowo"ci czTowieka. Pojawiaj# si! jednak i tutaj zagro%enia d#%enia w kierunku przesadnego indywidualizmu czy te% spirytualizmu. CzoTowym zadaniem pedagogów, filozofów wychowania jest „ponowne przemy"lenie podmiotowo"ci osobowej”, zwi#zanie jej rzeczywistej warto"ci z %yciem czTowieka wspóTczesnego. B!dzie to zarazem poszu-kiwanie czynników integruj#cych mi!dzy to%samo"ci# i zró%nicowaniem, rzeczywi-sto"ci# realn# i wirtualn#, lokalnym i globalnym wymiarem egzystencji czTowieka. Uwzgl!dnienie tych pTaszczyzn w tworzeniu „nowego humanizmu” pozwoli nada$ wychowaniu czTowieka w peTni osobowy, personalistyczny wymiar.
Nast!pne referaty, ks. prof. Alfreda Wierzbickiego Pedagogiczna moc filozofii oraz ks. prof. Mariana Nowaka Modele uprawiania filozofii wychowania, z racji ogra-nicze& czasowych nie zostaTy wygToszone w caTo"ci. Ich tre"$ uka%e si! w przygoto-wywanej do druku publikacji pokonferencyjnej.
Jako ostatni w sesji przedpoTudniowej gTos zabraT ks. prof. Andrzej Szostek. W wyst#pieniu Personalizm Jana PawNa II w twórczo#ci Wojciecha Chudego wskazaT zwi#zki pomi!dzy personalistyczn# my"l# prof. Chudego i Karola WojtyTy (Jana PawTa II). Personalizm etyczny WojtyTy staT si! dla Chudego podstaw# uprawianej przez niego filozofii i pedagogiki. W sposób twórczy, przy wykorzystaniu ró%norod-nych 'ródeT (filozofia, literatura, sztuka, kontekst spoTeczny i polityczny) interpreto-waT go i nadainterpreto-waT mu oryginalny, znajduj#cy swe przeTo%enie na gruncie dziaTalno"ci pedagogicznej, charakter. Do podejmowanych przez niego, w pryzmacie my"li perso-nalistycznej, zagadnie& nale%aTy m.in.: osobotwórczy wymiar refleksji, problematyka niepeTnosprawno"ci, solidarno"ci spoTecznej, w szczególny za" sposób tematyka doty-cz#ca kTamstwa naruszaj#cego fundamentalne odniesienie czTowieka – istoty rozum-nej do prawdy. Inspiracja my"l# WojtyTy znajdowaTa równie% swoje odzwierciedlenie w pracy dydaktycznej Chudego. Tematyka wielu podejmowanych pod jego kierun-kiem prac seminaryjnych dotyczyTa szczegóTowych aspektów filozofii personalistycz-nej w kontek"cie rozwoju i wychowania czTowieka.
Przedstawione przez prof. Szostka aspekty personalistycznej filozofii wychowania znalazTy swoje przedTu%enie w tematyce wyst#pie& prelegentów uczestnicz#cych w popoTudniowych obradach pi!ciu grup dyskusyjnych.
Prezentacje i dyskusje pierwszych dwóch sekcji koncentrowaTy si! wokóT filozo-ficznej refleksji nad wychowaniem i pedagogik# (grupa I) oraz metodologicznego as-pektu filozofii wychowania (grupa II). Moderowanie obrad w wymienionych grupach podj!li: prof. STawomir Sztobryn z Uniwersytetu fódzkiego (referat wprowadzaj#cy: CzNowiek i paideia w stoickiej filozofii wychowania) i dr Witold Starnawski z Uniwer-sytetu KardynaTa Stefana Wyszy&skiego w Warszawie oraz prof. StanisTaw Palka z Uniwersytetu Jagiello&skiego (referat wprowadzaj#cy: Filozofia wychowania i filozo-fia w wychowaniu) i dr Agnieszka Regulska z Akademii Humanistycznej w PuTtusku.
Wyst#pienia prelegentów dotyczyTy zagadnie&: 1. personalistycznych i dialogicz-nych podstaw filozofii wychowania, 2. wybradialogicz-nych filozoficzdialogicz-nych koncepcji czTo-wieka i wychowania (m.in. K. WojtyTy, J. Tischnera, J. Ciemieniewskiego, W. W#-sika), 3. metodologicznych aspektów filozofii wychowania i filozofii pedagogiki, 4. miejsca empirii w filozoficznej refleksji nad wychowaniem oraz wybranych aspek-tów filozofii wychowania w uj!ciu prof. Chudego.
Tre"$ wyst#pie& referentów grupy trzeciej skupiTa si! wokóT aksjologicznych wy-miarów wychowania i pedagogiki. Obrady w niej poprowadzili dr Marek Czachorow-ski (KUL) oraz dr MaTgorzata WaTejko (Uniwersytet Szczeci&Czachorow-ski), która w referacie wprowadzaj#cym (a zarazem podsumowuj#cym tre"ciowo caTo"$ prac grupy) Aksjo-logia wychowania w uj!ciu #p. prof. Wojciecha Chudego wskazaTa na aksjologiczn# triad! (prawda, godno"$, wolno"$) jako konstytutywn# dla procesu wychowania w koncepcji Chudego. Prelegentka wyakcentowaTa równie% kluczow# rol! procesu
sa-mowychowania i postawy "wiadectwa ze strony wychowawcy dla rozwoju osobowe-go czTowieka.
W toku obrad grupy podj!te zostaTy problemy: zwi#zku ewolucji my"li filozoficz-nej i aksjologii wychowania, wspóTczesnego wychowania do warto"ci, roli poszcze-gólnych warto"ci (godno"ci, miTo"ci) w rozwoju czTowieka, a tak%e w formuTowaniu celów dziaTa& wychowawczych.
Prelegenci czwartej grupy dyskusyjnej, moderowanej przez prof. Alin! Rynio (KUL) i dr Iwon! Jazukiewicz (Uniwersytet Szczeci&ski), podj!li w swych wyst#pie-niach problematyk! osoby ujmowanej jako 'ródTo i kryterium wychowania. Personali-styczny wymiar wychowania, w szczególno"ci za" relacji wychowawczej, zaakcento-wany zostaT ju% na wst!pie obrad w referacie Autorytet, spotkanie i dialog w do#wiad-czeniu i teoretycznej refleksji Wojciecha Chudego prof. Rynio. Tematyka ta zostaTa równie% podj!ta i rozwini!ta w wyst#pieniu Autorytet mistrza dr Iwony Jazukiewicz.
W poszczególnych prezentacjach podj!to tak%e tematyk! personalistycznych aspektów ksztaTtowania sumienia, uj!cia i rozumienia osoby w wybranych koncep-cjach filozofii wychowania (m.in. E. Kanta, A. Cieszkowskiego, pedagogii ignacja&-skiej), a tak%e warto"ci osoby jako fundamentu pedagogiki osób „wykluczonych” – nie-peTnosprawnych, starych, umieraj#cych, stanowi#cej istotny obszar badawczy w pracy naukowej Wojciecha Chudego.
Tematyka obrad ostatniej grupy dyskusyjnej, Wspólnota – kultura – to"samo#$, wspóTprowadzonej przez ks. prof. Mariana Nowaka (KUL) oraz ks. dra StanisTawa Chrobaka (UKSW w Warszawie) wykazywaTa najwi!ksze zró%nicowanie. W jej ob-szarze znalazTy si!: problemy wspóTczesnego %ycia spoTecznego: konsumpcjonizm, polityczne i etyczne dylematy cywilizacji zachodniej, wychowanie pa&stwowe, etyka medyczna, podj!te w perspektywie personalistycznej koncepcji czTowieka; spoTeczny wymiar filozofii wychowania prof. Chudego (jego „filozofia %ycia”, publicystyka), a tak%e koncepcja stosunku wychowawczego w idei buddyjskiej buddhisatwy.
Ró%norodny pod wzgl!dem merytorycznym program konferencji O personali-styczny wymiar filozofii wychowania uzupeTniony zostaT elementami wspomnienio-wymi i artystycznymi. Ich zadaniem byTo przybli%enie sylwetki i %ycia Wojciecha Chudego. STu%y$ miaTa temu, otwarta w przerwie obrad konferencyjnych, wystawa jego prac. STowo wprowadzaj#ce, w obecno"ci uczestników konferencji i zaproszo-nych go"ci, wygTosiT Cezary Ritter – sekretarz Instytutu Jana PawTa II. Na ekspozycj! skTadaTy si!: zdj!cia zwi#zane z ró%nymi etapami i wydarzeniami z %ycia Wojciecha Chudego, wykonane przez niego rysunki oraz grafiki ubarwiaj#ce codzienne plany zaj!$, jak równie% notatki do przygotowywanych wykTadów i publikacji. Stanowi# one wyraz aktywno"ci artystycznej prof. Chudego, nieznanej dot#d bli%ej szerszemu gronu odbiorców.
W atmosferze wspomnie& przebiegaTa równie% ostatnia cz!"$ konferencyjnego spotkania. Rozpocz#T j# recital muzyki fortepianowej (utworów w sposób szczególny bliskich zmarTemu) w wykonaniu mTodego pianisty Tomasza Rittera, wielokrotnego laureata krajowych i mi!dzynarodowych konkursów. W filmie Droga do Wielunia Dariusza Kriegera, zaprezentowane zostaTy fragmenty codziennego %ycia a tak%e dziaTalno"ci naukowej, spoTecznej prof. Chudego.
Wielo"$ tre"ci podj!tych w takcie dedykowanej Wojciechowi Chudemu konferen-cji wskazuje na szerok# mo%liwo"$ aplikakonferen-cji personalistycznej my"li na gruncie wy-chowania i pedagogiki. Filozofia wywy-chowania prof. Chudego wpisuje si! w nurt no-watorskich poszukiwa& podstaw procesu wychowawczego, znajduj#cych swe od-zwierciedlenie w praktyce pedagogicznej.
Organizatorzy konferencji, reprezentuj#cy ró%norodne "rodowiska naukowe, wy-razili nadziej!, i% inspirowana my"l# Wojciecha Chudego dyskusja nad filozoficznym wymiarem pedagogiki i wychowania, rozpocz!ta w toku obrad konferencyjnych, znajdzie sw# kontynuacj! w kolejnych spotkaniach po"wi!conych tej problematyce.
EL(BIETA STOCH
Katedra Edukacji Literackiej i Teatralnej KUL
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI
WSPÓTCZESNE WYCHOWANIE A PEDAGOGIKA KLASYCZNA KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWfA II,
5 GRUDNIA 2007
Konferencja szkoleniowa WspóNczesne wychowanie a pedagogika klasyczna od-byTa si! 5 XII 2007 r. w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana PawTa II. Zorgani-zowaTo j# Kuratorium O"wiaty w Lublinie we wspóTpracy z Katolickim Uniwersyte-tem Lubelskim oraz Fundacja Teresianum Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Lub-linie przy wspóTudziale Fundacji Servire Veritati w LubLub-linie. Adresatem konferencji byli dyrektorzy, pedagodzy, nauczyciele i wychowawcy wszystkich typów szkóT, praco-wnicy placówek o"wiatowych oraz wszyscy, którym bliskie s# sprawy wychowania.
Marek BTaszczak, lubelski kurator o"wiaty, otwieraj#c konferencj!, zaznaczyT, %e we wspóTczesnej szkole nierozT#cznie z realizacj# zada& dydaktycznych musz# by$ podejmowane zadania wychowawcze. S# one wyzwaniem dla nauczycieli
