Polska Partia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim, cz. I

Paweł Letko

Polska Partia Socjalistyczna w

powiecie kętrzyńskim, cz. I

Echa Przeszłości 8, 171-191

ECHA PRZESZŁOŚCI VIII, 2007 PL IS S N 1509-9873

Paw eł Letko

Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

POLSKA PARTIA SOCJALISTYCZNA W POWIECIE

KĘTRZYŃSKIM - CZ. I*

M a te ria ły a rc h iw a ln e dotyczące działaln ości P olskiej P a r tii S o cjalistycz­ nej w K ę trzy n ie i pow iecie k ę trz y ń s k im 1 s ą n iek o m p letn e. D yspon ujem y p rz ed e w szy stk im d o k u m e n ta m i w ytw orzonym i w P ow iatow ym i M iejskim K om itecie P P S (protokoły z z e b ra ń , posiedzeń, wieców o raz okresow e s p r a ­ w o zd an ia i ra p o rty z działalności). Pom ocne s ą ta k ż e d o k u m en ty K o m itetu P orozum iew aw czego i K o m itetu M iędzy p arty jn eg o - ciał, k tó re m iały być płaszc zy zn ą p o ro z u m ie n ia m iędzy istn ie ją cy m i p a r tia m i i stro n n ic tw a m i poli­ tycznym i. Część inform acji pochodzi z m a te ria łó w z P ow iatow ego U rz ęd u B ezp ieczeń stw a i K o m itetu P ow iatow ego P olskiej P a r tii R obotniczej - dzięki n im m ożem y spojrzeć n a działaln o ść socjalistów n iejak o „z d ru giej s tro n y ”, od ra z u dodajm y, że n ie j e s t to sp ojrzenie życzliwe.

C elem niniejszego szkicu je s t p re z e n ta c ja zaw artości w ym ienionych a rc h i­ waliów pod k ą te m ich p rzydatności do opracow ania dziejów kętrzy ń sk iej PPS .

K om órka o rg a n iz a c y jn a P P S w K ę trzy n ie p o w sta ła n a p o cz ątk u czerw ca 1945 r. P oczątkow o b y ła b ard zo n ieliczn a - w jej s k ła d w chodzili J a n D o w n ar - s ta ro s ta p o w iatu , L eo k a d ia Anc, R om an M ichało w sk i2, J ó z e f W ardecki i B orys S zw arc - z a stę p c a P ełn o m o cn ik a R e so rtu G o sp o d ark i N arodow ej i F in a n só w J a n a N a w ro ta . Od czerw ca 1945 r., w ra z z N a w ro tem , p rz ejm o ­ w ali od w ładz sow ieckich p rz e d się b io rstw a n a te re n ie p o w iatu k ętrzy ń sk ieg o . W s k ła d tym czaso w eg o K o m ite tu w e sz li M ich ało w sk i (p rzew odn iczący), S zw arc (se k re ta rz ) i W ardecki (sk a rb n ik ). K o m itet w ty m sk ład zie d z ia ła ł do

* Część I, obejmująca okres od czerwca 1945 do czerwca 1947 r.

1 W tekście będę używać nazw Kętrzyn i powiat kętrzyński, mimo że zostały one wprowa­ dzone dopiero 7 maja 1946 r., do tego momentu obowiązywała spolszczona niemiecka nazwa miasta i powiatu Rastembork.

I W alnego Z eb ran ia, k tó re odbyło się 26 s ie rp n ia 1945 r., w ted y to dokoopto­ w ano doń J a n a D o w n a ra i A le k s a n d ra Z asłonę. P o w ażn iejsze zm ian y zaszły podczas II W alnego Z eb ran ia, k tó re m iało m iejsce 19 w rz eśn ia. W ów czas przew odniczącym P K P P S w ybrano M a ria n a D m ochow skiego, w iceprzew od­ niczącym zo stał J a n Eftym ow icz, s k a rb n ik ie m M a ria n Z aw adzk i, czło nk am i M ichałow ski, J ó z e f B orkow ski i Z ach eu sz N ow ow iejski. J e d y n ą osobą, k tó ra u trz y m a ła po p rzed n ie stan o w isk o był S zw arc3.

Z c z a se m s t r u k t u r a o rg a n iz a c y jn a P P S w p ow iecie r o z r a s t a ł a się. 17 luteg o 1946 r. u k o n sty tu o w a ł się K o m itet M iejsk i w K ę trzy n ie w składzie: p rzew odniczący K osow ski, w iceprzew odniczący W incen ty A utow icz, s e k re ta rz U rb an o w sk i, jego z a stę p c a W rzosek, re fe re n t zw iązków zaw odow ych S te fan W asiew icz, r e fe re n t św ietlicow y M ieczy sław a Z a w a d z k a i N ow ow iejsk i4. Dw aj z n ich - U rb a n o w sk i i W rzosek n ie an g ażo w ali się w p ra ce K o m itetu i dlatego też tylko p ó łto ra m iesiąca sp raw o w ali swoje sta n o w isk a . 24 m a rc a zo stali u su n ięci, a w ich m iejsce w y bran o Je rz e g o K ow alskiego i M ichała L ingo5.

Z ad a n iem p rio ry teto w y m było pozy sk iw an ie now ych członków i zdoby­ w a n ie p o p arcia w śród m ieszkańców pow iatu . Z tego w zględu K o m itet M iejski u z n a ł, że n iezb ę d n e je s t częstsze o rg a n izo w an ie z e b ra ń , u rz ą d z a n ie w ieczo­ rów rozryw kow ych i d y sk u sy jn y ch czy wieców, i to n ie tylko d la członków p a rtii, lecz i jej sym patyków . D ro g ą do u m o cn ien ia wpływ ów m ia ła być ścisła w sp ó łp raca i w sp ie ra n ie zw iązków zaw odow ych. D ziałacze P P S chcieli zorg a­ nizow ać p rz y n ajm n ie j je d e n zw iązek zaw odow y ściśle zw iązan y z so cjalistam i - w sk az an o n a Z w iązek Zaw odow y P racow nikó w U żyteczności P ub licznej, co m oże sug erow ać w ja k im środo w isku w ów czas P P S m ia ła n ajw ięk sz e wpły- wy6. W połowie 1946 r. w pow iecie funkcjonow ało ju ż 6 zw iązków zaw odo­ wych. C złonkow ie P P S w K ę trzy n ie s ta r a li się je zdom inow ać, bo ja k m ów ił W asiewicz: a b y tr a f ić d o k a ż d e j g r o m a d y m u s im y o p r z e ć s ię n a Z w ią z k a c h Z a w o d o w y c h . G d y o p a n u je m y z w i ą z k i b ę d z ie m y m o g li r o b o tę r u s z y ć . P a r t i a p r z e z Z w . Z a w . u z y s k u je c a łe m a s y c z ło n k ó w7. W ocenie P K P P S z a d a n ie to zostało zrealizo w an e - ro k później w pływ y socjalistów p rz ew aż ały we w sz y st­

3 Sprawozdanie na Powiatowy Zjazd Delegatów z działalności Komitetu Powiatowego PPS w Kętrzynie od chwili założenie w czerwcu 1945 r. do dnia 30.VI. 1947 r., APO 1102/1, k. 8;

Sprawozdanie Wojewódzkiego Komitetu Polskiej Partii Socjalistycznej do dnia 30.09.b.r. [1945], APO 1094/9, k. 11.

4 Protokół z zebrania Komitetu Powiatowego PPS w Rastemborku z dnia 17.II.1946 r., APO 1102/1, k. 23; Protokół I z pierwszego zebrania Miejskiego Komitetu PPS w Rastemborku z 17.II.1946 r., APO 1102/2, k. 1.

5 Protokół z zebrania Komitetu Powiatowego PPS w Rastemborku z dnia 17.II.1946... , k. 23; Protokół z ogólnego zebrania członków i sympatyków PPS w Rastemborku, odbytego w dniu 24.3.1946, APO 1102/2, k. 6.

6 Protokół II z drugiego zebrania Zarządu Komitetu Miejskiego PPS w Rastemborku z 20.II.1946 r, APO 1102/2, k. 2.

7 Protokół z odprawy Przewodniczących i Sekretarzy Powiatowych Komitetów PPS odbytej w dniu 5 maja 1946 r , APO 1094/11, k. 13.

Polska P artia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim

₁₇₃

kich zw iązk ach zaw odow ych, oprócz Z w iązku Zawodowego P raco w n ikó w B u ­ dow lany ch8.

W 1946 ro k u socjaliści k o n tro lo w ali w iele z w ażny ch sta n o w isk w p ow ie­ cie - cz ło n k a m i P P S by li s ta r o s ta S te fa n N aw ro cki, a ta k ż e b u rm is trz i w ice b u rm istrz K ę trzy n a: K azim ierz S ty p a i A n to n i U rb an o w icz9.

C e le m d z ia ła ń p a r t i i by ło zd o b y cie j a k n a jw ię k s z e j r e p r e z e n ta c ji w R ad ac h N arodow ych. J u ż w lu ty m w yłoniono k a n d y d a tó w do W RN: D m o­ chow skiego, E ftym ow icza, S zw a rca i Z asło n ę10. G dy w io sn ą 1946 ro k u form o­ w a ła się M iejsk a R a d a N a ro d o w a, socjaliści ta k ż e p rz y s tą p ili do w a lk i o m an d aty .

G dy było ju ż w iadom o, że 9 m a n d a tó w z o stan ie p rzeznaczo n y ch d la p a r ­ tii politycznych M K P P S w ytypow ał aż 4 k an d y d a tó w : A utow icza, B orkow ­ skiego, E ftym ow icza i S z w a rc a 11. S p ra w a p o d ziału m a n d a tó w s ta ła się źró­ dłem k o n flik tu w k w ie tn iu 1946 r. 14 k w ie tn ia odbyło się ze b ra n ie m ięd zy ­ p a rty jn e z u d ziałe m p rz ed staw icieli P P R , P P S , P S L i SL, podczas którego m iał się dokonać rozdział m an d ató w (w m iędzyczasie ich liczba w zrosła do 11). W tra k c ie ze b ra n ia zostały p rzed staw io n e dwie propozycje: A dam E k e rt z P P R zaproponow ał, by po 4 m a n d a ty p rz y p ad ły P P R i P P S , 2 d la SL i 1 d la PSL. P ropozycja Z alew skiego z P S L w p raw d zie nie u sz c z u p la ła s ta n u p o sia d a n ia P P S , ale p rop o n o w ała po 3 m a n d a ty d la P S L i P P R i tylko je d e n d la SL. J a k było do p rz ew id ze n ia , p rzegłosow ano propozycję E k e rta . P S L n a z n a k p ro te ­ s tu n ie wzięło u d z ia łu w głosow aniu. E k e r t ta k u z a s a d n ia ł swój p rojekt:

p o d z i a ł m u s i b y ć ta k i, z e p a r t i e , k tó r e m a ją k i l k a d z i e s i ą t l a t w a l k i o p r a w d z i ­ w ą d e m o k r a c ję , te p o w i n n y o tr z y m a ć w i ę k s z ą ilo ś ć m a n d a tó w . Z te g o w z g lę d u n ie b y ło b y s ł u s z n y m p o d z ie le n ie m a n d a tó w w j e d n a k o w e j ilo śc i, n ie z w r a c a ją c u w a g i n a w k ł a d p r a c y p o s z c z e g ó ln e g o s t r o n n i c t w a12.

Przyw ódcy P P S w pow iecie w łaściw ie o rien to w a li się w obow iązującej „geografii p olitycznej” i w w iększości n ie m ieli w ątpliw ości, z k im im b ard ziej po drodze. Słow a S zw arca z m a ja 1946 ro k u n ie p o zo staw ia ją w ątpliw ości:

W ie m y d o s k o n a le j a k p o s tę p o w a ć , w ie m y z k im p r z e c iw k o m u . Z g n i e tl iś m y z u p e łn ie P S L . M ik o ła jc z y k j e s t m o d n y , to g r o ź n e n ie j e s t 13.

P o lsk a P a r ti a S ocjalisty czn a s ta r a ła się też zdobyć ja k n ajw ięk sz e w p ły­ wy w Pow iatow ej R adzie N arodow ej, k tó rej p ierw sze, o rg an izacy jn e po sie­ dzenie odbyło się 24 m a ja 1946 ro k u . Socjaliści o trz y m a li stan o w isk o w ice­ 8 Sprawozdanie miesięczne Komitetu Powiatowego [PPS] w Kętrzynie [za miesiąc kwiecień 1947 r.], APO 1102/1, k. 145.

9 Pismo KP PPR w Kętrzynie do KW PPR w Olsztynie z 29.X.1946 r., APO 1981/7, k. 9. 10 Protokół z zebrania Komitetu Powiatowego PPS w Rastemborku z dnia 17.II.1946 r. ..., k. 23.

11 Protokół z posiedzenia Komitetu Miejskiego PPS w Rastemborku odbytego dnia 8-go III 1946 r., APO 1102/2, k. 5.

12 Protokół z zebrana międzypartyjnego w dniu 14.4.46 r. w związku z rozdziałem manda­ tów do Miejskiej Rady Narodowej, APO 2502/1, k. 1.

przew odniczącego (W asiewicz), zaś przew odniczącym w y bran o W acław a Kę- sickiego z P P R 14.

W sie rp n iu 1946 r. w P R N n a 37 ra d n y c h 10 w ywodziło się z P P S , w M R N sto su n e k był jeszcze b ard ziej k o rz y stn y - 10 członków n a 24 było socjalistam i. D uże w pływ y w idoczne były ta k ż e n a te re n ie poszczególnych zakładów - w ra d z ie zakładow ej ZEOM połowę (3) stan o w ili socjaliści, n a te re n ie cu krow ni aż 7 n a 9, n a to m ia s t w drożdżow ni w szyscy (3)15.

Podzielono ta k ż e sta n o w isk a w G m inn ych R ad ac h N arodow ych. N a K on­ ferencji M ięd zy p arty jn ej w lu ty m 1947 r. u sta lo n o klucz, wg którego n a 12 R ad po 5 sta n o w isk przew odniczącego m iały o trzy m ać P P S i P P R , a 2 SL. C złonkow ie P P S s ta r a li się zm niejszyć w pływ y P P R „w te re n ie ”, dochodziło n a w e t do sporadycznej w spó łp racy z SL, k tó rej celem m ia ła być z m ia n a u ch w ał p odjętych n a ze b ra n ia c h K om itetów M ięd zy p arty jn y ch . W ywołało to zan iepokojenie szefa P U B P w K ę trzy n ie Z y g m u n ta K rólikow skiego, k tó ry w ra p o rcie z lutego 1947 r. o sk a rż a ł P P S , że s t a r a się o n a w szelkim i śro d k a ­ m i u tru d n ia ć P P R ty p o w an ie k a n d y d a tó w do in sty tu c ji i u rz ęd ó w 16. W m a r ­ cu 1947 ro k u w ra d a c h g m in nych za sia d ało po 42 członków P P S i P P R 17.

C złonkow ie P P S s ta r a li się a k ty w n ie u czestniczyć w życiu po w iatu . B ed ­ n a rc z y k z o sta ł d eleg o w an y do K om isji O sied leń c zej, a Z d zisław N y k iel w szedł w s k ła d K om isji O chrony M ien ia P o n iem ieckiego 18. P odejm ow ano też ró żn orodne in icjaty w y o c h a ra k te rz e społecznym - założono św ietlicę i b ib lio­ tek ę, gdzie grom adzono k s ią ż k i d la członków i sym p aty k ó w p a rtii, o rg an izo ­ w ano kursy, np. b u ch a lte ry jn y , im p rez y rozryw kow e i z e b ra n ia d y sku sy jne. T erm in o tw arcia św ietlicy był k ilk a k ro tn ie o dkładany, poniew aż n ie u d ało się n a czas w y re m o n to w ać lo k a lu , w k o ń cu M K P P S zw rócił się z p ro ś b ą o p rz y d ział N iem ców do ty ch p ra c 19. P P S an g a żo w a ła się ta k ż e w obchody rocznic i in n y ch uroczyści, np. „Ś w ięta P oległych” w d n iu 1 lis to p a d a 1945 r. D zień w cześniej odbyło się ze b ra n ie m ięd zy p a rty jn e , podczas którego u s ta lo ­ no p la n uroczystości. Rozpoczęły się one o godzinie 18.00, k ied y to spod S ta ro s tw a w yru szy ł pochód, n a czele k tórego znajd o w ali się p rzed staw iciele

14 Protokół nr 2 z posiedzenia Powiatowej Rady Narodowej w Kętrzynie w dn. 15.VI.46 r,

APO 2502/3, k. 1.

15 Sprawozdanie z działalności od 1.III do 15.VIII [1946] MK w Kętrzynie, APO 1102/1, k. 84. 16 Protokół z posiedzenia Komitetu Międzypartyjnego z dnia 13.II.1947 rok., APO 1081/4, k. 43-44; Sprawozdanie z działalności Komitetu [Powiatowego PPS w Kętrzynie] za miesiąc luty 1947 r., APO 1102/1, k. 140; Raport dekadowy za okres sprawozdawczy od dnia 28.1.1947 r. do dnia 28.II.1947 szefa PUBP w Kętrzynie Zygmunta Królikowskiego, IPN Bi 084/283, k. 31.

17 Doniesienie agenturalne z 27.III.1947 r. („Longin"), IPN Bi 084/283, k. 69.

18 Protokół nr 3 z zebrania Kom. Miejsk. PPS w Kętrzynie odbytego dnia 31.VII.1946 r.,

APO 1102/2, k. 24.

19 Protokół nr 2 z posiedzenia Komitetu Miejskiego PPS w Kętrzynie z dn. 17.VII.1946 r.,

APO 1102/2, k. 19; Protokół nr 4 z zebrania Miejskiego Komitetu PPS w Kętrzynie odbytego w dniu 14.VIII.46 r., APO 1102/2, k. 26; Sprawozdanie z sytuacji politycznej pow. Kętrzyn za okres od dnia 4.II.1947 r. do dn. 4.III.1947 r. Komendanta Powiatowego MO por. Władysława Gizy, IPN Bi 120/187, k. 3; Protokół z Walnego Zebrania członków PPS w Kętrzynie odbytego w dniu 30.VIII.1947 r., APO 1102/1, k. 31.

Polska P artia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim

₁₇₅

A rm ii C zerw onej i P ow iatow ego U rz ę d u B ezp ieczeń stw a, dalej poczty s z ta n ­ darow e P P R i P P S , w ieńce, o rk ie s tra sow iecka, o dd ział M ilicji O b yw atelskiej, d ru ż y n a h a r c e r s k a i lud ność cyw ilna. Podczas u roczystości s k ła d a n ia w ie ń ­ ców p rz e m a w ia li m .in. D o w n ar i D m ochow ski20.

N a p o cz ątk u listo p a d a 1945 r. P P R i P P S p rz ep ro w ad ziły akcję z b ie ra n ia p ien ięd zy d la ra n n y c h żołnierzy A rm ii C zerw onej (n o ta b en e najw ięcej ofiaro­ w ali k u p cy - 3530 zł, re s z tę u z y sk a n o z m a g is tra tu - 160, P U B P - 520 i sta ro stw a - 425). 7 listopad a delegacja złożona z 4 przedstaw icieli P PS i 4 P PR rozdała paczki w śród żołnierzy przebyw ających w k ętrzy ń sk im szp italu 21.

W listo p a d zie odbyły się też uroczystości z okazji 28. rocznicy R ew olucji P aźd ziern ik o w ej. P rze d sta w iciele P P R s ta r a li się, aby uroczystość m ia ła ja k n ajw ięk sz y oddźw ięk w społeczeństw ie. K o m e n d a n t m ia s ta p łk Chochłow u d o stę p n ił salę k in o w ą i film oraz o rk ie strę . A k ad em ia, k tó rą z re s z tą rozpo­ częto po projekcji am e ry k a ń sk ie g o film u „ H u ra g a n ”, n ie p rz y ciąg n ęła zbyt w ielu osób. Co w ięcej, z o s ta ła zig n o ro w a n a ta k ż e p rz e z d z ia ła c z y P P S - nieobecny był n a w e t s ta r o s ta D o w n a r (i ta k ż e w ic e sta ro s ta J e rz y Owier- czuk z P PR ), P P S n ie w y sta w iła sz ta n d a ru . N a stró j obecnych p o p raw ił się w m om encie, gdy poinform ow ano, że po ak a d e m ii będzie b e z p ła tn a p o tań - có w k a ...22 (n a m a rg in e sie m o żn a dodać, że tego ty p u im p rez y nie zaw sze były w ów czas bezpieczne, np. 3 lutego 1946 r. z a b aw a zak oń czyła się b ójką 1 s trz e la n in ą m iędzy P o la k a m i a żo łn ierzam i ra d zieck im i, w w y n ik u czego 2 osoby zginęły - w ty m p ra co w n ik P U B P - a k ilk a zostało ciężko ra n - ny ch 23).

J e d n a k w d o k u m e n ta c h m ożem y znaleźć u ty s k iw a n ia n a zby t m ałe z a a n ­ gażo w anie i ak ty w n o ść członków P P S n a te re n ie po w iatu . N a jb a rd ziej n a r z e ­ kan o n a n is k ą frekw encję n a z e b ra n ia c h p a rty jn y c h i w ieczorach św ietlico ­ wych. W efekcie w lu ty m 1946 r. n a w n iosek S zw a rca zaap rob ow an o zasad ę, że członek P P S , k tó ry opuści dw a kolejne z e b ra n ia , z o stan ie u s u n ię ty z p ar- tii24 . M im o że p rz y ję ta jed n o m y śln ie , raczej n ie b y ła eg zekw ow an a - fre ­ kw encja p o p ra w iła się n ieznacznie.

Oczywiście, pow iatow e i m iejsk ie s tr u k tu r y P P S w K ę trzy n ie an g a żo w a­ ły się ta k ż e w w y d a rz e n ia o zasię g u krajow ym . P o czą te k ro k u 1946 p rz e b ie ­ 20 Sprawozdanie z obchodu Święta Poległych dnia 1 listopada 45 r. w Rastemborku, APO 1081/4, k. 13; 1081/24, k. 1-2.

21 Uroczystość wręczenia paczek rannym żołnierzom sowieckim w dniu 7 listopada 45 r,

APO 1081/24, k. 3.

22 Protokół z zebrania międzypartyjnego dn. 2.XI.45 r. w Rastemborku, APO 1081/4, k. 32-34;

Protokół z zebrania międzypartyjnego dn. 5.XI.45 r. w Rastemborku, APO 1081/4, k. 35; Spra­ wozdanie z uroczystej akademii poświęconej 28 rocznicy rewolucji listopadowej w dniu 8.XI.45 r. w Rastemborku, APO 1081/4, k. 15; APO 1081/24, k. 4.

23 Zarządzenie Kierownika Starostwa Powiatowego w Rastemborku Stanisława Fryza z 8 lutego 1946 r., APO 1081/7, k. 1; Sprawozdanie St. ref. WB PUBP Rastemboru Izydora Ordy do Kier. WB WUBP w Olsztynie za okres od dn. 27. I do 6.II.1946, IPN Bi 084/381/1, k. 10.

24 Protokół z zebrania Komitetu Powiatowego PPS w Rastemborku z dnia 10.II.1946 r.,

g ał pod zn a k ie m przyg o to w ań do wyborów p a rla m e n ta rn y c h . N a sp o tk a n ia c h P P S trw a ła ożyw iona d y sk u sja n a d ta k ty k ą w yborczą. P odczas z e b ra n ia P K P P S 10 lutego 1946 r. zd a n ie m zeb ran y c h p a r tia p o w in n a iść do wyborów, albo sam odzielnie, albo z blokiem w szy stk ich S tro n n ic tw D em o kraty czny ch.

B lo k o w a n ie s ię z j e d n ą ty lk o p a r t i ą p o l i t y c z n ą b y ło b y n ie k o r z y s tn y m d l a n a s, g d y ż , z d a n i e m z e b r a n y c h , p o s i a d a m y o p r ó c z c z ło n k ó w , w ie lu s y m p a ty k ó w - k tó r z y n ie o d d a d z ą g ło s ó w n a d o b r o n a s z e j e ś l i iś ć b ę d z ie m y z j e d n ą ty lk o p a r t i ą25. S iedem dn i później, ta k ż e n a z e b ra n iu P K P P S , padło stw ierd z en ie, że P P S je s t n a ty le silne, b y iść sam o d zieln ie do w yborów - wyw ołało to w śród zeb ran y c h b u rz liw e o k la sk i26. J a k w idać, socjaliści n ie p alili się do bliskiej w spółpracy z „ b ra tn ią p a r ti ą ”.

J a k w y n ik a z inform acji z lutego, k o n flik ty z czło nk am i P P R n ie były czym ś w yjątkow ym . P rz y k ła d e m m oże być choćby sp ra w a „problem atycznej sp raw iedliw ości” p rz y rozd ziale darów U N R R A , k tó rą S zw arc zobow iązał się poruszyć n a p o sied zen iu K om isji P orozu m iew aw czej27. N a w e t w sp ra w a c h ja k n ajb ard ziej prozaicznych, np. o rg a n iz acja w spólnego w iecu, czasam i t r u d ­

no było dojść do p o ro z u m ie n ia 28.

S y tu a c ja nie zm ien iła się pod koniec rok u. N a z e b ra n iu M iejskiego K om i­ t e t u P P S w s ie rp n iu o m aw ian o sp ra w ę d z ia ła ln o śc i P P R w K ę trz y n ie . S tw ierdzono, że dąży o n a do p o d p o rz ąd k o w an ia w szy stk ich in s ty tu c ji sw oim d yrektyw om i postanow iono zwrócić n a to u w ag ę W K P P S 29.

W połowie ro k u 1946 n a jw a ż n ie jsz a b y ła sp ra w a re fe re n d u m , n ie s te ty liczba zachow anych m a te ria łó w n ie daje m ożliw ości dokładnego om ów ienia za g a d n ie n ia . W iadom o, że 25 m a ja n a p o sied zen iu m ię d z y p a rty jn y m p o sta n o ­ wiono podzielić p o w iat n a 12 obwodów. P K P P S zo stał u p o w ażnion y do zo rg a­ n izo w a n ia obwodów w g m in ach K orsze i L au k in ik o w o (Sątoczno). Socjaliści w ysyłali w te re n ek ip y pro p ag an d o w e z re fe ra ta m i P P S (ta k z p o w iatu , ja k i z w ojew ództw a). Z ich obserw acji w ynikało, że lu dn ość w powiecie b y ła b ard zo słabo z a in te re s o w a n a głosow aniem ludow ym - z e b ra n ia n ie p rz y cią­ gały w ielu słuchaczy, lu dzie n a s ta w ie n i byli n eg a ty w n ie . Jesz cze w połowie czerw ca n ie w szędzie były zo rganizo w ane K om isje W yborcze (g m in a B a rc ia ­ ny), z d a rz a ły się p rz y p a d k i z r y w a n ia w nocy p la k a tó w ro z w ie sz a n y c h w dzień (g m in a W inda). Z re s z tą b r a k z a in te re s o w a n ia w idoczny był w śród sam ych socjalistów - z n o ta tk i Jó ze fa D a m ia n a K retko w skiego z W K P P S (lipiec 1946) w yn ik a, że s e k re ta rz e S zw arc i W asiew cz b ard ziej byli z a a n g a ­

25 Ibidem.

26 Protokół z zebrania Komitetu Powiatowego PPS w Rastemborku z dnia 17.II.1 9 4 6 .,

k. 23.

27 Protokół z zebrania Komitetu Powiatowego PPS w Rastemborku z dnia 10.II.1946. , k. 12.

28 Protokół nr 8 z posiedzenia Komitetu Miejskiego PPS w Rastemborku odbytego w dniu 3.4.br. [1946], APO 1102/2, k. 8.

Polska P artia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim

₁₇₇

żow ani w spółdzielczość i p ra cę n a rzecz p a rtii, n a to m ia s t p ra s ę i afisze p ro p ag an d o w e w y słan e n a re fe re n d u m o d n alaz ł za sz a fą 30.

13 lipca 1946 r. u k o n sty tu o w a ł się now y K o m itet M iejski P P S w składzie: przew odniczący Z dzisław N ykiel, w iceprzew odnicząca M a ria P raszało w icz, s e k re ta rz S te fa n W asiew icz, J a n in a Głos, W incenty A utow icz, M a ria n B ed ­ n a rc z y k i J ó z e f K ro m e r31.

Socjaliści w pow iecie k ę trz y ń sk im , w ra z z rozw ojem liczebnym p a rtii, s ta n ę li p rz ed d y lem atem - czy iść w k ie ru n k u zw ię k szen ia liczby członków, czy raczej w k ie ru n k u p a r tii k adrow ej. Po d y sk u sji zdecydow ano się, że n a ra z ie n ależ y k łaść n a c is k n a zw iększenie liczebności P P S w powiecie, a dopie­ ro później zająć się fo rm acją p o lity czn ą now ych członków (s ta ra ć się z nich uczynić „praw dziw ych so cjalistów ”)32. Z daw ano sobie bow iem sp ra w ę, że w ry w alizacji z P P R ich jed y n y m a rg u m e n te m je s t p op arcie społeczne.

Nowy sk ła d K o m ite tu P ow iatow ego P P S u s ta lo n o podczas W alnego Zgro­ m a d z e n ia C złonków P P S w d n iu 6 p a ź d z ie rn ik a 1946 r. P rzew od niczącym z o sta ł S te fa n N aw ro ck i, w icep rzew o d n iczący m A bram ow icz, s e k r e ta rz e m S zw arc (m im o zgłaszan ej w cześniej chęci rezy gn acji ze stan o w isk a), s k a r b n i­ k iem H e n ry k Jachim ow icz, członkam i A utow icz, B ed n arczy k i W asiewicz. Podczas Z g ro m ad zen ia n a w niosek N aw rockiego po stanow iono zorganizow ać now y K o m itet P orozum iew aw czy S tro n n ictw , gdyż p o p rzed n i n ie d ziała ł zbyt ak ty w n ie. K o m itet u k o n sty tu o w a ł się 12 p a ź d z ie rn ik a 33.

4 d n i później in s p e k to r CKW P P S J a n D ąb ro w sk i w obecności III S e k re ­ t a r z a W K P P S Z y g m u n ta Sw idow skiego p rz ep ro w a d ził k o n tro lę P P S w po­ wiecie. P ro to k ó ł p o k o n tro ln y p o zw ala bliżej przyjrzeć się s tr u k tu r z e społecz­ nej K o m ite tu P ow iatow ego. N aw rocki był w ted y s ta ro s tą , inż. A bram ow icz nauczycielem g im n azju m , Jach im o w icz k iero w cą P aństw ow ego P rz e d się b io r­ stw a T ra k to ró w i M aszyn Rolniczych, B ed n arczy k n au czy cielem Szkoły R ol­ niczej, W asiew icz p ła tn y m s e k re ta rz e m M K P P S w K ętrzy n ie, A utow icz m e- c h a n ik ie m -ślu sa rz e m . W edług oceny in s p e k to ra 3 zw iązki zaw odow e n a 8 w pow iecie (cukrow niczy, spółdzielczy, pocztowców) o p an o w an e były przez P P S , podobnie j a k dw ie spółdzielnie: spożywców i rolniczo -h and lo w a. M owa je s t o dobrej w spółpracy z P P R , co w z e sta w ie n iu z in n y m i d o k u m e n ta m i

raczej nie do koń ca oddaje złożoną rzeczyw istość34.

30 Sprawozdanie Komitetu Powiatowego [PPS w Kętrzynie] z prac nad referendum z 19.06.46 r., APO 1094/13, k. 69; Wyciągi z raportów instruktorów „Referendum” z 18.VI.1946, APO 1094/13, k. 23; Notatka J.D. Kretkowskiego z wyjazdu do Kętrzyna w dniu 5 lipca 1946 r, APO 1094/15, k. 5.

31 Protokół nr 1 z zebrania Komitetu Miejskiego PPS w Kętrzynie odbytego w dniu 13 lipca 1946 r., APO 1102/2, k. 17.

32 Protokół z zebrania aktywu PPS przy Powiatowym Komitecie PPS w Kętrzynie odbytego w dniu 12.X.46 r , APO 1102/1, k. 112.

33 Protokół nr 7 z zebrania KM PPS w Kętrzynie [2.10.1946], APO 1102/2, k. 32; Protokół z zebrania konstytucyjnego Komitetu Powiatowego PPS w Kętrzynie z dnia 12.X.1946 r., APO 1102/1, k. 25; Sprawozdanie na P o w ia to w y., k. 8.

34 Protokół z przeprowadzonej kontroli organizacyjnej w PK PPS Kętrzyn (Rastembork) przez insp. CKW PPS tow. Dąbrowskiego Jana w obecności III Sekretarza WK tow. Swidowskie­ go Zygmunta 16.10.1946 r , APO 1102/1, k. 76-77.

Pod koniec p a ź d z ie rn ik a 1946 r. w P ow iatow ym K om itecie P P S doszło do zm ian organizacyjnych. N a w niosek A bram ow icza, aby u sp ra w n ić działaln o ść p a rtii, po stanow iono utw o rzyć 7 re fe ra tó w (w cześniej były tylko 3)35.

Koniec ro k u 1946 to d alsze p rz y g o to w an ia do wyborów, k tó re o statec zn ie zadecydow ały o dziejach P o lsk i n a p ra w ie pół w ieku. 29 p a ź d z ie rn ik a odbyło się w spólne ze b ra n ie P ow iatow ego i M iejskiego K o m itetu P P S . Zdecydow ano, że o rg a n iz a c ją w iecu p rzedw yborczego za jm ie się M iejsk i K o m ite t P P S w K ę trzy n ie oraz w ytypow ano k a n d y d a tó w n a k u rs przedw yborczy ( J a n Do- w n ar, G aw ryś, W acław M enchen, W incenty M ichalski, S z y m a ń sk a , J e rz y Z a­ w ada). Wiec zo stał zo rganizow any 3 listo p a d a , a re fe ra ty w ygłosili B e d n a r­ czyk i W asiew icz36. N a ty m sam y m z e b ra n iu (29.10.46) zostało ta k ż e odczy­ ta n e pism o W ojewódzkiego K o m itetu P P S w sp ra w ie służb y w o rg a n ach bezpieczeństw a.

W połow ie listo p a d a n a z e b ra n iu K o m ite tu P orozum iew aw czego d y sk u to ­ w ano sp ra w ę po d ziału p o w iatu k ętrz y ń sk ie g o n a obwody do głosow ania. Z de­ cy dow an ą p rzew ag ę podczas z e b ra n ia m ia ła P P R (5 członków, w ty m K ró li­ k ow ski z P U B P ), P P S b y ła re p re z e n to w a n a p rzez 3 osoby (B ed narczyk , N a ­ w rocki, W asiewicz), SL i P S L p rzez je d n ą . W asiew icz zaprop on ow ał podział p o w iatu n a 11 okręgów, u z a s a d n ia ją c to o k re sem zim ow ym i co za ty m idzie tru d n o ś c ią d o ta rc ia do p u n k tó w głosow ania. S przeciw ił się te m u K rólikow ­ ski, k tó ry pow ołując się n a z a rz ą d z e n ie z „W ojew ództw a” zap ro p o n o w ał 7 - i w łaśn ie t a propozycja z o sta ła zaak ce p to w an a. P rze d sta w iciele P P S m ieli obsadzić sta n o w isk a przew odniczących w 3 obw odach (P P R 4) i w ice­ przew odniczących w 2 (P P R w 4). W m iesiącu ty m odbyło się też d ru g ie p osied zenie K o m ite tu M ięd zy p arty jn eg o pośw ięcone sp ra w o m w yborów 37. W g ru d n iu pow ołano K o m itet W yborczy B loku, k tó ry u s ta lił k a le n d a rz w ie­ ców i z e b ra ń przedw yborczych (w k ażd ej g m in ie m iały odbyć się d w a wiece - je d e n w g ru d n iu , d ru g i w sty czn iu tu ż p rz ed w yboram i). W k ażdej g ro m a ­ dzie w iejskiej m iał zostać zorg an izo w an y wiec lub ze b ra n ie - w efekcie z a p la ­ now ano 23 wiece i 16 ze b rań . Oprócz tego n a p o sied ze n iu P K P P S za p la n o ­ w ano 15 wieców po lin ii p a rty jn e j. P o n ad to członkow ie P P S - k ierow nicy placów ek, zo stali zobow iązano do zo rg an izo w a n ia u siebie z e b ra ń p rz ed w y ­ borczych. J e d n a k dopiero n a p o cz ątk u sty czn ia z a in te re so w a n ie w yboram i w pow iecie w zrosło. D użym zg rzy tem m iędzy „ b ra tn im i p a r tia m i” było w p ro ­ w ad zen ie zm ia n w sk ład zie Obwodow ych K om isji W yborczych - p rz e d s ta w i­ ciele P P S zo stali w ycofani, a w ich m iejsce w prow adzono członków P P R . Co

35Protokół z posiedzenia wspólnego Komitetu Powiatowego i Miejskiego PPS w Kętrzynie

z dnia 29.X.46 r, APO 1102/1, k. 26-27; APO 1102/2, k. 33-34.

36 Ibidem, k. 27; APO 1102/2, k. 34; Protokół z zebrania Komitetu Miejskiego PPS w Kętrzynie [30.10.46], APO 1102/2, k. 35.

37Protokół z zebrania międzypartyjnego Komitetu Porozumiewawczego odbytego w dniu 18.XI.46. [w Kętrzynie], APO 1081/4, k. 37-38; Sprawozdanie Komitetu Powiatowego PPS w Kętrzynie za m-c listopad 1946 r., APO 1102/1, k. 135; Sprawozdanie z działalności Komitetu [Powiatowego PPS w Kętrzynie] za miesiąc styczeń 1947 r., APO 1102/1, k. 139.

Polska P artia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim

₁₇₉

więcej, w g r a p o rtu K rólikow skiego, P P S „p rzeszk ad zało ” w tw o rz e n iu K om i­ sji, d om agając się obsady z k lu cza p arty jn e g o , n ie chcąc zgodzić się n a k o m i­ sje złożone tylko z członków P PR . In terw en io w a n o n a p o sied zen iu K o m itetu M iędzy partyjnego, ale sp ra w a n ie z o sta ła ta m ro z strz y g n ię ta , więc zo sta ła p rz e k a z a n a do O lszty n a. Z a ta rg zakończył się dopiero po in te rw e n c ji W K P P S , ale członkom P P S przyw rócono tylko 2 m a n d a ty w K om isjach Obwodo- w ych38.

P rz y k ła d e m w spólnego w iecu p rzedw y borczeg o, m oże być s p o tk a n ie w K ę trzy n ie 5 sty czn ia 1947 r. W edług sporządzonego pro to k o łu u d z ia ł w nim wzięło około ty sią c a osób - za g aił S zw arc, a p rz e m a w ia ł R zeszot, członek CKW P P S . M ówił o d ziałaln o ści P P S w ciąg u 54 la t is tn ie n ia , om ówił zasłu g i R ząd u Je d n o śc i N arodow ej. P rze d sta w iciele P P R m ów ili o k rw aw ej w alce n a ro d u polskiego (ale tylko tej części, k tó ra p o p ie ra ła PPR ), o w yzy sk u ze stro n y h ra b ió w i k sią ż ą t, o cierp ien iach d ziałaczy robotniczych w yw ożonych do B erezy K a rtu sk ie j. Co ciekaw e, n a z a k o ń c z e n ie j a k o d o w ó d j e d n e j m y ś li i d ą ż e ń o d ś p ie w a n o R o tę 39. O sta tn ie wiece przedw yborcze odbyły się w dn iach 15-17 sty czn ia, a n a k aż d y m z n ich p rz e m a w ia ł p rz ed staw iciel P P S i PPR . J a k ocenił P K P P S w sty czn iu p rzeprow ad zon o 14 wieców i z e b ra ń po lin ii P P S oraz 21 wieców i 16 z e b ra ń po lin ii B lok u40. B ra k je d n a k inform acji ja k liczne były to zgrom adzenia.

W d n iu w yborów P P S z a p rez en to w ał się dużo b ard ziej o k azale n iż PPR . W m yśl um ow y za w arte j n a z e b ra n iu K o m ite tu M iędzy p arty jn eg o członkow ie P P R i P P S m ieli zebrać się pod lo k a la m i sw ych p a rtii, sk ą d z tr a n s p a r e n ta m i i s z ta n d a ra m i m ieli u d ać się do u rn . Pochód członków P P S , ich ro d zin i sy m p aty k ó w w K ę trzy n ie liczył (wg d an y ch P P S ) 80 0 osób, a P P R - 20. W K orszach 45 członków o rg an izacji i 33 sym p atyk ów zebrało się o godzinie 8 .00 pod lo k alem P P S , sk ą d czw órkam i i ze s z ta n d a re m u d a li się n a w ybory z k a r t k ą N r. 3 o f ic ja ln ie z g o d n ie z w ł a s n y m s u m ie n ie m w s z y s c y to w . tow . i s y m p a ty c y o d d a l i s w o je g ło s y w w y b o r a c h d o S e jm u U s ta w o d a w c z e g o . P o g ło s o w a n i u u d a l i s ię d o lo k a lu P P S 41. W edług oficjalnych d an y c h frek w en cja w pow iecie w yniosła 95%. N a 6 tys. o d d an y ch głosów ty lko 400 m iało p aść n a P SL . W iększość socjalistów b y ła pozyty w n ie u s to s u n k o w a n a do wyborów

38 Sprawozdanie z działalności Komitetu Powiatowego [PPS w Kętrzynie] za miesiąc gru­ dzień 1946 r., APO 1102/1, k. 136-137; Raport dekadowy za okres sprawozdawczy od dnia 28.XII.46 r. do dnia 28.I.1947 szefa PUBP w Kętrzynie Królikowskiego, IPN Bi 084/283, k. 7.

39 Protokół z wiecu przedwyborczego odbytego w dniu 5.I.47 r. w Kętrzynie, APO 1981/24, k. 11.

40 Protokół z posiedzenia Komitetu Międzypartyjnego z dnia 13.I.47 r, APO 1081/4, k. 42;

Sprawozdanie z działalności Komitetu [Powiatowego PPS w Kętrzynie] za miesiąc styczeń 1947. , k. 138.

41 Sprawozdanie z 19.I.1947 r. [PPS Korsze], APO 1102/2, k. 458. Wg sprawozdania PK PPS pochód w Korszach miał liczyć 500 osób, tak więc istnieją bardzo duże rozbieżności.

Sprawozdanie z działalności Komitetu [Powiatowego PPS w Kętrzynie] za miesiąc styczeń 1 9 4 7 ., k. 138-139.

i g łoso w an ia jaw nego, tylko n ieliczne w y jątk i chciały g łoso w an ia tajn eg o i ubolew ały n a d ro z b ijan iem P S L 42.

O k re s wyborów, a zw łaszcza sp ra w a członków O bw odow ych K om isji Wy­ borczych, zaogniły s to su n k i m iędzy P P R a P P S . W edług P K P P S w lu ty m „ b ra tn ia p a r tia ” w y k azy w ała d ąż en ie do hegem onii. Podczas z e b ra ń w z a k ła ­ dach p ra cy jej członkow ie m ieli o sk arżać socjalistów o reakcjon izm . T akże członkow ie P P S n ie w y pow iad ali się najcieplej o P P R , m im o że żadn ych pow ażnych s ta rć n ie było, to w sp ó łp ra ca ta k ż e n ie u k ła d a ła się n ajlep iej. P ojaw iły się głosy, w g k tó ry ch P P R m oże sobie organizow ać z e b ra n ia a g ita ­ cyjne, a ludzie i ta k b ę d ą zapisyw ać się do P P S , poniew aż P P R n ie p ro w adzi odpow iedniej akcji org an izacy jn ej, jej członkow ie n ieu d o ln ie p ro w a d z ą a g ita ­ cję i w y p o w iad ają się za ostro (np. k to n ie b ę d z ie n a le ż a ł d o p a r t i i te n b ę d z ie w y r z u c o n y i p o z b a w i o n y p ra c y )43.

Do z a d ra ż n ie ń dochodziło ju ż w cześniej. W czerw cu 1945 ro k u zaczęło się od k o n flik tu o b u d y n ek . P oczątkow o u stalo n o , że z o stan ie w y b ra n y je d e n lokal d la w szy stk ich p a rtii. J e d n a k k ied y P P R za ję ła ju ż b u d y n ek , P P S zaofe­ row ano je d y n ie lo k al n a s e k r e ta ria t. Szw arc, negocjujący tę sp ra w ę, u z n a ł to za z ła m a n ie p o ro z u m ie n ia i p o stan o w ił w yszu kać b u d y n e k (i znalazł), nie tylko d la P P S , ale i pozostałych p a rtii. S p raw ę tę o m aw ian o n a II W alnym Z e b ra n iu P K P P S , a z e b ra n i w ezw ali s e k r e ta rz a P P S , ab y poinform ow ał „odpow iednie czy n n ik i porozum iew aw cze” stro n n ic tw p olitycznych o n ied o ­ trz y m a n iu p o ro z u m ie n ia p rzez P P R 44.

2 m a rc a 1947 r. u k o n sty tu o w a ł się now y M iejski K o m itet P P S . P rzew o d ­ niczącym ponow nie zo stał A utow icz, w iceprzew odniczącym C zesław W a rta, s e k re ta rz e m W asiew icz, s k a rb n ik ie m Głos, a czło nk am i J e r z y Z aw ad a (refe­ r e n t św ietlicow y), M a ria n B ed n arczy k (ref. ośw iatow y), Z enon Peczsz (ref. zw iązkow y), S zczepan T raczyk i J ó z e f Z w oliński (ref. gospodarczy)45.

9 m a rc a m iało m iejsce w ażn e w y d a rzen ie d la ro ln ikó w z te re n u p o w iatu - uroczystość n a d a n ia ziem i n a w łasność. U d z ia ł w niej w zięli p rz e d sta w ic ie ­ le m ia s ta , o sadnicy z poszczególnych gm in, W O P o raz p rz ed staw iciele p a r tii B loku D em o kratyczneg o i zw iązków zaw odow ych. U roczysty pochód p rz e m a ­ szerow ał u licam i m ia s ta do kościoła garnizonow ego, gdzie m szę celebrow ał ks. A d am S z a b u n ia - a po u roczystości w szyscy o dśp iew ali „Boże coś P o lsk ę”. Po pow rocie do sa li te a tr a ln e j lid erzy p a rty jn i w y g łaszali liczne p rzem ó w ie­ n ia, w ty m p rzed staw iciele P P S - N aw rocki, S ty p a, W asiew icz46.

42 Sprawozdanie z działalności Komitetu [Powiatowego PPS w Kętrzynie] za miesiąc styczeń 1947 r., APO 1102/1, k. 138; Raport dekadowy za okres sprawozdawczy od dnia 2 8 . X I I . 4 6k. 7.

43 Sprawozdanie z działalności Komitetu [Powiatowego PPS w Kętrzynie] za miesiąc luty 1 9 4 7 ., k. 141; Raport dekadowy za okres sprawozdawczy od dnia 28.I.1947..., k. 31.

44 Protokół z II Walnego Zebrania P K PPS w Rastemborku z dnia 19.09.1945 r., APO 1102/ 1, k. 1-2.

45 Protokół konstytuowania się nowego Komitetu Miejskiego PPS [w Kętrzynie] w dniu 2.III.47 r., APO 1102/2, k. 48; Protokół z walnego zebrania członków M K PPS w Kętrzynie odbytego w dn. 2.III.47 r , APO 1102/2, k. 49.

46 Protokół z dnia 9.III.1947 z uroczystości aktu nadania chłopom ziemi na własność ref. Ref. IVppor. Jana Majewskiego, IPN Bi 084/378, k. 50-51.

Polska P artia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim

₁₈₁

P o czą te k ro k u n a d a l nie sp rz y ja ł w spó łp racy m ięd zy P P S a P P R . Choć w ra p o rta c h P U B P m ow a j e s t o popraw ie, ale n a d a l p o jaw iają się zarzu ty , że członkow ie P P S , zw łaszcza „ sta rz y ”, k tó r z y m ie li k i e d y ś p r z e d 3 9 r o k ie m s ty c z n o ś c i w y łą c z n ie z k l i k ą r e a k c y jn o - s a n a c y jn ą 47, s ta r a ją się sk o m p ro m ito ­ w ać członków PPR . M iędzy in n y m i w skazyw ano W asiew icza, k tó ry w o k resie II R P w spółpracow ał z J a n e m K w a p iń sk im (poseł n a S ejm z ra m ie n ia P P S , w 1939 r. are sz to w a n y p rzez NKW D, zw olniony po u k ła d z ie S ik orski-M ajski, członek rz ą d u polskiego w L ondynie). W asiew icz w dużej m ierz e przyczynił się do zało żen ia w m a rc u 1947 r. koła P P S w cu rk o w n i n ajw ięk sz y m z a k ła ­ dzie przem ysłow ym p o w iatu , ta k zachęcając przy szłych członków: b o n i k t n ie p o w i n ie n c h o d z ić lu z e m , g d y ż te n k to n ie j e s t w p a r t i i , to b ł ą d z i . O czywiście zaznaczył, że rów nie słu szn e będzie w stą p ie n ie w szereg i P P R lu b SL48. M im o to w ra p o rta c h P U B P w idać zaniepo kojenie d ziała ln o śc ią re k ru ta c y jn ą socjalistów . P ocieszano się, że członkom P ow iatow ego K o m ite tu P P S chodzi tylko o ilość (z drugiej je d n a k strony, j a k w yn ik ało z raportów , in telig e n cja z a p isy w ała się w yłącznie do socjalistów ). T akże n ależ ący do P P S p rz e d s ta w i­ ciele a d m in istra c ji pow iatow ej p rz y s p a rz a li z m a rtw ie ń szefowi P U B P - w y­ jątk o w o n a rz e k a n o n a w ó jta i jego za stę p cę z g m in y S k a n d a w a , k tó rzy będąc wrogo n a s ta w ie n i do P P R i UB, ro zsiew ali n a w e t „wrogie p lo tk i” n a ich te m a t. C złonkow ie P P R z re s z tą n ie p o zo staw ali socjalisto m d łużn i, np. p rzy ocenie sy tu a c ji politycznej n a te re n ie b ro w a ru w sp ra w o z d a n iu rocznym ko ła P P R m o żn a przeczytać, że n a te re n ie z a k ła d u s ą członkow ie P P S , k tó r z y n ic n ie r o b i ą49.

O tru d n o śc ia c h w p o ro z u m ie n iu choćby w śró d szeregow ych członków p a r tii m ogą św iadczyć s p ra w o z d a n ia roczne kół P P R . W d w u n a s tu z nich z m a rc a 1947 ro k u , gdzie w spo m n ian o o w spó łp racy z P P S , w y n ik a, że w 8 p rz y p a d k a c h ta k ie j w spółpracy nie było (czasem w ynikało to z b ra k u kół P P S ) - w je d n y m p rz y p a d k u stw ierdzon o n a w e t, że socjaliści lepiej dog ady ­ w ali się z PSL , poza ty m b y ła b ard zo słab a, sła b a i tylko d w u k ro tn ie oceniono j ą ja k o d o b rą50.

K olejne n a p ię c ia pojaw iły się n a p o sied zen iu P K P P S z 21 m arc a. M ówio­ no o sy tu acji w g m inie S k a n d a w a , gdzie członkow ie P P R ag ito w ali przeciw P P S , n azy w ając j ą reak cją. Z w ypow iedzi S zw a rca w y n ik a, że m iał w rażen ie, iż ak cja przeciw socjalistom je s t zo rg an izo w an a, chociaż s e k re ta rz P P R B er- kiew icz (z k tó ry m socjalistom było dużo tru d n ie j dojść do p o ro z u m ie n ia niż

47Raport dekadowy za okres sprawozdawczy od dnia 28.II.1947 r. do dnia 17.III. 1947 szefa PUBP w Kętrzynie Królikowskiego, IPN Bi 084/283, k. 36.

48Protokół z zebrania członków PPS przy Cukrowni w Kętrzynie [15.03.1947], APO 1102/2, k. 102.

49Sprawozdanie roczne z koła [PPR] fabryki Browar Społem z dnia 15.III.47 r, APO 1081/ 11, k. 33; Sprawozdanie dekadowe za okres sprawozdawczy po linii Referatu V-go od dnia 15.III.1947 r. do dnia 29.III.1947, IPN Bi 084/283, k. 43; Raport dekadowy za okres sprawoz­ dawczy od dnia 28.11.1947..., k. 35, 36, 40.

z jego p o p rz ed n ik iem K ęsickim ) te m u zap rzeczał. S zw arc był p rzeko nan y, że P P R w idząc dom inację socjalistów w K ę trzy n ie, n ie ch c ia ła dopuścić do ich rozw oju n a wsi. P rz e d sta w ił w niosek, by K om isja M ed iacyjn a pom ogła w y d a­ ją c odezw y do obu p a r tii51. Ta z e b ra ła się d w a d n i później (P P S re p re z e n to ­ w ał N aw rocki, P P R sze f P U B P K rólikow ski) i p o stan o w iła, że n a n ajb liższy m w spólnym p o sied zen iu n a szczeblu pow iatow ym obu p a r tii - z e w z g lę d u n a m n o ż ą c e s ię w o s ta tn ic h c z a s a c h m ię d z y c z ło n k a m i o b u n a s z y c h p a r t i i z a ta r ć , p r z y b ie r a ją c y c h n ie r a z d o ś ć o s tr ą fo r m ę , co p r z y n o s i d u ż ą s z k o d ę je d n o ś c i p a r t y j n e j i d a je m o ż n o ś ć c z y n n ik o m r e a k c y jn y m w y k o r z y s ty w a n i a ty c h ta r ć n a s w o ją k o r z y ś ć - z o stan ie p rz y ję ta rezo lu cja n a k a z u ją c a zw ołanie w każdej g m inie do 30 k w ie tn ia w spólnego z e b ra n ia P P S i P P R , n a k tó ry ch p releg enci p o d k re ślą konieczność w spółpracy oraz w ydelegow anie po 3 członków z k a ż ­ dej p a rtii, k tó rz y pod p rzew odnictw em członka K om isji M ediacyjnej b ę d ą ro z strzy g ać spory w te re n ie . K om isję m ia ła obow iązyw ać z a s a d a ścisłej t a ­ jem n icy o b ra d i ro zstrzy g n ięć52.

In icja ty w a b y ła słu sz n a , gdyż z obu stro n n a r a s ta ły w zajem n e p re te n s je i o sk a rż e n ia . N a p rz y k ła d n a W alnym Z e b ra n iu P P S w K orszach m .in. s c h a ­ ra k te ry z o w a n o różnice m iędzy P P R i P P S n a te re n ie gm in y i p o d k reślan o , że członkow ie P P R często niew łaściw ie od n o szą się do socjalistów 53. Z kolei w ra p o rta c h P U B P od n ajd ziem y z a rz u ty P P R . W edług niej członkow ie P P S , m ający ta k ie m ożliw ości (np. Eftym ow icz, L ing, Ś liw iński, W asiew icz) s ta r a ją się w yróżniać socjalistów , a n ied o p u szc zają członków P P R do stan o w isk . J a k o p rz y k ła d podano sp ra w ę k ie ro w n ik a gospody k iero w an ej p rzez spółdzielnię „O stoja”, k tó rej p re zese m był W asiew icz. K iero w n ik a pom ówiono, że w sp ół­ p ra c u je z b ez p ieczeń stw em (czem u z re s z tą P U B P zaprzeczył) - zo stał za to zw olniony p rzez p re zesa , k tó ry stw ierd z ił, że osoby w sp ółp racu jące z UB nie m ogą u niego pracow ać. W zasad zie, w ed łu g ra p o rtu , tylko je d n a osoba s t a r a s ię p o d t r z y m y w a ć w s p ó łp r a c ę m ię d z y o b ie m a p a r t i a m i i k o m p r o m ito w a ć s w o ­ ic h c z ło n k ó w , d a ją c im o s tr e n a g a n y z a w y k r o c z e n ia te g o r o d z a j u j e s t s t a r o s ta p o w . N a w r o c k i54.

K w iecień był ta k ż e m iesiącem przyg o to w ań do obchodów 1 m aja. W yda­ w ałoby się, że w p rz y p a d k u t a k oczyw istej sp ra w y nie pow inno być za targ ó w - i w iększości n ie było - u stalo n o p la n obchodów, kolejność p rz em aw iający ch n a w iecach (p rzed staw ic ie l P P S ja k o czw arty, po p rz e d sta w ic ie lu rz ą d u , P R N i P PR ), p a rtio m zalecono w yznaczenie członków, k tó rzy „będą rz u c a li ha- s ła ”55. P ro b lem z a is tn ia ł dopiero w m om encie, gdy w czasie z e b ra n ia P K P P S dysku to w an o , w ja k i sposób socjaliści m a ją za p rez en to w ać się podczas pocho­

51 Protokół z posiedzenia Pow. Kom. PPS w Kętrzynie odbytego w dniu 21.III.1947 r., APO 1102/1, k. 28; Doniesienie agenturalne..., k. 69.

52 Protokół Komisji Mediacyjnej z dn. 23.III.47 r., APO 1081/4, k. 45-46; Protokół z posie­ dzenia Komisji Mediacyjnej w dniu 23.III.1947 r, IPN Bi 084/283, k. 68.

53 Protokół z Walnego Zebrania Partii PPS Korszyn w dn. 27.IV.47 r, APO 1102/2, k. 254. 54 Raport dekadowy za okres sprawozdawczy od dnia 28.III.1947 r. do dnia 30.IV. 1947 szefa PUBP w Kętrzynie Królikowskiego, IPN Bi 084/283, k. 77-78.

Polska P artia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim

₁₈₃

du. Zgodnie z okólnik iem R ad y Zw iązków Zaw odow ych osoby n ależ ące do p a r tii pow inny iść z z a k ła d a m i p ra cy i te n p u n k t w id ze n ia re p re z e n to w a ł A utow icz. J e d n a k W asiew icz zaproponow ał, ab y członkow ie P P S , bez w zglę­ du n a p rz y n ależn o ść do zw iązków, szli ra z e m - te n p ro je k t oczywiście spow o­ dowałby, że socjaliści m ogliby w ykazać się sw oją liczebnością. Po d y sk u sji p rzyjęto propozycję W asiew icza, czyli zw yciężyła lin ia p o d k re ś la n ia o d ręb n o ­ ści P P S 56.

W m a ju p rz ed człon kam i P P S s ta n ę ło pow ażne w yzw anie - W alne Z gro­ m ad ze n ie Spółdzielczości. W zw iązk u z ty m n a p o sied ze n iu P K 15 m a ja pow ołano kom isję (A bram ow icz, D ębnicka, S zw arc, W asiew icz), k tó ra m ia ła ro z p atrzy ć w pływ socjalistów w poszczególnych spó łd zieln iach oraz o praco ­ w ać p la n d z ia ła ń w sp ra w ie zg ro m ad zeń i wyborów. P P S ch c ia ła u trz y m a ć swoje dotychczasow e d uże w pływ y w ru c h u spółdzielczym , chociaż zdaw ano sobie sp ra w ę, że P P R będzie prób o w ała zm ienić sy tuację: W obec a g r e s y w n e j d z ia ł a ln o ś c i B r a tn i e j P a r t i i w s to s u n k u d o c z ło n k ó w n a s z e j P a r tii , z a t r u d n i o ­ n y c h w s e k to r z e g o s p o d a r c z y m i a d m i n i s t r a c y j n y m p o s ta n o w io n o : d o ło ż y ć w s z e lk ic h s ta r a ń , a b y w s p ó łp r a c a z B r a t n i ą P a r t i ą u k ł a d a ł a s ię n a le ż y c ie p o p r z e z k a ż d o r a z o w e u z g a d n ia n ie s ta n o w i s k o b u P a r tii , b io r ą c j e d n a k p o d u w a g ę w p ł y w y p o s z c z e g ó ln e j P a r t i i57 (p re te n s je były z re s z tą o b u stro n n e - 4 m a ja n a K onferencji P ow iatow ej P P R p adło m .in. p y ta n ie , dlaczego członko­ w ie P P S z a jm u ją k ilk a stan o w isk , gdy członkow ie P P R s ą bez p ra c y 58). S zw arc p o d k re śla ł, że spółdzielczość p o w sta ła dzięki za an g a ż o w a n iu socjali­ stów, ale P P R dąży do p rzejęcia n a d n ią k o n tro li, a w efekcie do jej u p a ń ­ stw o w ien ia - w p rz eciw ień stw ie do P P S , k tó ra chce spółdzielczości społecz­ nej. P rzy p o m in ał, że K P P P R dąży do u z y s k a n ia p a r y te tu w spółdzielczości, gdy n ie chce zgodzić się n a ń w p rz y p a d k u UB czy MO. D latego za zgodą O lsz ty n a m iał przygotow ać w ybory n a 1 czerw ca, m ając n a celu w p ro w ad ze­ nie do R ad y W ojew ódzkiej j a k najw ięcej socjalistów . A utow icz ta k m iał to skom entow ać: M y ś m y p r a c o w a li, r o z b u d o w a li , a te r a z n a g o to w e , g d y d o b r z e n a m id z i e o d d a ć 59.

N a ty m p o sied ze n iu p rzeprow adzo no też re o rg an iza cję sk ła d u P K P P S . U rlopow ano Jac h im o w ic za i K oziełłę (Ze w z g lę d u n a to, ż e w a r u n k i p r a c y i m ie js c a z a m i e s z k a n i a c z ło n k ó w k o m ite tu n ie p o z w a l a n a s p r a w n e w y k o n y ­ w a n ie p o w ie r z o n y c h im f u n k c ji), w ich m iejsce (do cz asu z a tw ie rd z e n ia p rzez

55 Protokół z posiedzenia Komitetu Międzypartyjnego z 17 kwietnia 1947 r. o godz. 17.00,

APO 1102/1, k. 86-87; Protokół z posiedzenia Komitetu Międzypartyjnego z 17 kwietnia 1947 r. o godz. 18.30, APO 1102/1, k. 88; Protokół ogólnego zebrania członków PPS w Kętrzynie odbytego

w dniu 28.IV.1947 r., APO 1102/1, k. 30.

56 Protokół z zebrania Komitetu PPS w Kętrzynie [kwiecień 1947], APO 1102/1, k. 29. 57 Protokół z posiedzenia Pow. Komitetu PPS w Kętrzynie odbytego w dn. 15 maja 1947 r.,

APO 1102/1, k. 33-34.

58 Protokół z Konferencji Powiatowej Polskiej Partii Robotniczej w Kętrzynie, odbytej w dniu 4.V.1947 r., APO 1081/1, k. 2.

Z jazd P ow iatow y) w eszły J a n in a Głos i H a lin a D ębnicka. P rzew o dn iczący m P K z o s ta ł S zw a rc, z a s tę p u ją c N aw ro ck ieg o , k tó ry m u s ia ł zrezy g n o w ać w zw iązk u z n a w a łe m p ra cy n a sta n o w isk u staro sty , s e k re ta rz e m D ębnicka, s k a rb n ik ie m Głos (pozostali bez zm ian). P o n ad to w yznaczono łączników , k tó ­ rzy m ieli opiekow ać się k o m ite ta m i tere n o w y m i (pojaw iając się w n ich co n ajm n iej ra z w m iesiącu )60.

W ydarzeniem , k tó re mogło zachw iać pozycję P P S w powiecie było u ja w ­ n ie n ie p rzez P U B P n ad u ży ć w re s ta u ra c ji „G ospoda” należącej do „O stoi”. 16 m a ja K om isja R ew izyjna s tw ie rd z iła m an k o n a p o n ad 270 tys. - p o d ejrz en ia padły, oprócz k iero w n ic tw a re s ta u ra c ji, n a Z a rz ą d S półdzielni, zw łaszcza Wa- siew icza. P ew n e problem y stw a rz a ło p o d e j r z e n ie ż e m a n c o s p o w o d o w a n e j e s t ce lo w o , a b y w y w r z e ć p e w ie n w p ł y w u je m n y n a P r z e w o d n ic z ą c e g o P o w . R a d y N a r o d o w e j ob. K ę s ic k ie g o , k tó r y j e s t c z ło n k ie m P P R , a n a r z e c z o n y m b y łe j k ie ­ r o w n ic z k i „ G o s p o d y ”61. E fe k te m było n adzw y czajn e p o sied zen ie P rez y d iu m P K P P S z 24 m a ja (obecni S zw arc, N aw rock a, Głos, A bram ow icz). S p raw ę re fero w ał Szw arc, k tó ry stw ierd z ił, że P P R w y k o rz y sta aferę, ab y w y su n ąć w niosek o v o tu m nieufności d la Z a rz ą d u S półdzielni i zechce w prow adzić co n ajm n iej jeszcze jednego k a n d y d a ta (jeśli n ie dwóch) w m iejsce u stęp u jąc y ch dwóch b ez p arty jn y ch . Rozpoczęła się d y sk u sja n a d d alszym i d ziała n ia m i. A bram ow icz p o d k re śla ł, że trz e b a postępow ać zgodnie z o k ó ln ik am i W K P P S , za to S zw arc m ów ił, że W K w ysyła okólniki, a n a s tę p n ie poleca ta k działać, aby wychodziło n a korzyść P P S , n a w e t je śli j e s t to niezgod ne z okólnikiem . W końcu zdecydow ano, że p rz ed n a r a d ą m ię d z y p a rty jn ą N aw ro ck a dowie się w O lsztynie, j a k m a w yglądać sp ra w a p a ry te tu . W ty m czasie doszli M a ria n K eller i W asiewicz. Ten p ierw szy poinform ow ał ze b ran y ch , że w P U B P p y ta ­ no go o m ożliwość p rz e su n ię c ia wyborów do R ad y W ojew ódzkiej n a 6 czerw ­ ca. N a stę p n ie za su g e ro w a n o m u , ab y dopom ógł w pro w ad zić do z a rz ą d u „O stoi” 2 członków P P R . W dalszej d y sk u sji m ów iono, że w „O stoi” n a w e t połączone głosy P P R (50) i P P S (80-90) n ie z a p e w n ią p rzew ag i n a d b e z p a rty j­ nym i, co m oże u tru d n ić u z y sk a n ie p a r y te tu w za rząd zie. N aw ro ck a m ia ła się w yrazić: L e p s z y b e z p a r ty j n y n iż z P P R , ale w k oń cu zapro p o n o w ała przyjęcie do z a rz ą d u 2 członków „b ratn iej p a r tii” pod w a ru n k ie m , że n ie będ zie v o tu m n ieufności62.

29 m a ja m iało m iejsce posiedzen ie K o m ite tu M ięd zy p arty jn eg o 63. D y s­ k u to w an o n a d w yboram i do ra d y oddziałow ej „O stoi”. P P R p rz e d sta w iła p ro ­

60 Szwarc - MK Kętrzyn, Wasiewicz - GK Korsze, Autowicz - GK Wielki Dwór, Bednar­ czyk - GK Bobrowo, Abramowicz - GK Skandawa, pozostałe trzy komitety w stadium organiza­ cji podporządkowano Nawrockiemu (Winda i Różana) oraz Szymurze (Barciany). Protokół z posiedzenia Pow. Komitetu PPS w Kętrzynie odbytego w dn. 15 maja 1 9 4 7 ., k. 33.

61Sprawozdanie dekadowe do Naczelnika Wydziału Śledczego WUPB w Olsztynie za okres od dnia 12.V. do dnia 22.V.1947 r., IPN Bi 084/376/1, k. 143.

62Informacja z 28 maja 1 9 4 7 ., k. 99-100; Protokół z zebrania Prezydium PK [PPS] w Kętrzynie w dn. 24.V.1947, APO 1102/1, k. 35.

63 PPR reprezentowali Zdzisław Nocuń, Wacław Kęsicki, Zygmunt Królikowski, PPS Na­ wrocka, Nawrocki, Szwarc, SL Antoni Ikaniewicz.

Polska P artia Socjalistyczna w powiecie kętrzyńskim

₁₈₅

je k t, wg k tórego P P R , P P S i SL o trzy m a ły b y po 3 m an d aty , 1 m iał p rz y p aść b e z p a rty jn e m u , socjaliści propon ow ali 4 d la P P S , 3 d la P P R , 2 d la SL i 1 dla b ezp arty jn eg o . O statec zn ej decyzji n ie podjęto, bo zgodnie z s u g e s tią S zw arca ta k ie sp ra w y pow inny być ro z strz y g a n e podczas z e b ra n ia K o m itetu P o ro zu ­ m iew aw czego. Za to, zgodnie z s u g e s tią P P R , zdecydow ano, że do ra d y n a d ­ zorczej „O stoi”, w m iejsce dwóch b e z p a rty jn y c h w e jd ą członkow ie P P R (do tej pory w z a rzą d zie i ra d z ie nadzorczej n ie byli re p re z e n to w a n i) - aby to u ła ­ tw ić i P P S i SL zobow iązały się n ie w y staw ić w łasn y ch k an d y d ató w , p o p ie ra ­ ją c P P R 64.

Tego sam ego d n ia odbyło się z e b ra n ie członków P P S n a leż ący c h do „O stoi”, n a k tó ry m S zw arc p rz e k a z a ł pow yższe u s ta le n ia . Sprzeciw ili się te m u A utow icz, D o w n ar i N ykiel, ale do p o rz ą d k u p rz y w o łała ich N aw ro cka, odw ołując się do dyscypliny p a rty jn e j. Po z e b ra n iu S zw arc w y jaśn ił członkom PK , że u k ła d sił w spółdzielczości zm ien ił się n a korzyść P P R pod w pływ em U rz ę d u B ezp ie cze ń stw a65 .

D zień p rz ed w yboram i odbyło się sp o tk a n ie K o m itetu P o rozu m iew aw cze­ go. S zw arc ośw iadczył n a ń , że P K P P S nie będzie n a k a z y w a ł g łosow an ia n a k a n d y d a tó w z P P R , ale tylko oświadczy, że się z n im i so lidaryzu je. T akże n ie pow iadom i ich o tym , że decyzję podjęto „na k om itecie”, ab y n ie prow okow ać b ez p arty jn y ch . S pory zaczęły się, gdy próbow ano u sta lić , ile osób z poszcze­ gólnych p a r tii m a zostać w y b ra n y ch ja k o delegaci n a zjazd okręgowy. N a ­ w ro c k a i S zw a rc d o m a g a li się w y ró ż n ie n ia P P S ze w z g lę d u n a w k ła d w rozwój spółdzielczości (jak to stw ierd z ił P U B P socjaliści s ta r a li się p rzefo r­ sow ać w szędzie o jed n eg o k a n d y d a ta więcej niż PPR ). K rólikow ski cynicznie ośw iadczył, że n ajw ięk sz y w k ład w niósł b e z p a rty jn y J a rc z y ń s k i (a reszto w a n y w zw iązk u z a fe rą w „G ospodzie”). W efekcie sp ra w y n ie rozw iązano. N a s tę p ­ n y m p u n k te m d y sk u sji b y ła s p ra w a W alnego Z e b ra n ia członków „O stoi” (1 czerw ca) - n a te n dzień p re zes W asiew icz zo stał w ezw an y p rzez kom isję sp ecjaln ą. S zw arc p ro sił P P R , by te n p rz e s u n ą ł te rm in p rz e s łu c h a n ia o je d e n dzień - K rólikow ski (sz ef P U B P ) w yjaśn ił, że nie m oże w pływ ać n a kom isję. P e w n ie że n ie m ógł, p o n iew a ż to n a jeg o p o lecen ie k o m isja s p e c ja ln a w O lszty n ie w ezw ała W asiew icza w ła śn ie n a te n k o n k re tn y dzień. Z re sz tą celem P U B P b y ła k o m p ro m ita cja W asiew icza, a łatw iej było to o siąg nąć, gdy nie m ógł się b ro n ić66. A tm o sfera wokół W asiew icza m u s ia ła być n a p ra w d ę g ę sta , skoro K o m e n d a n t P ow iatow y M O o strz e g a ł S zw arca, b y go n ie bronił. Ten o s ta tn i z re s z tą czuł się ju ż zm ęczony - ośw iadczył w połow ie m iesiąca, że

64 Protokół z posiedzenia Komitetu Międzypartyjnego odbytego w dniu 29 maja 1947 r,

APO 1102/1, k. 89-90.

65 Informacja z 24 czerwca 1947 inf. „Longinus”, IPN Bi 084/283, k. 113.

66 Protokół z posiedzenia Komitetu Porozumiewawczego Międzypartyjnego odbytego w lo­ kalu PPS w dniu 31 maja 1947 r., APO 1102/1, k. 92-93; Raport dekadowy za okres sprawozdaw­ czy od dnia 30.IV.1947 r. do dnia 30.V.1947 szefa PUBP w Kętrzynie Królikowskiego, IPN Bi 084/283, k. 89-90; Sprawozdanie z działalności Komitetu Pow. PPS [w Kętrzynie] w miesiącu maju 47 r., APO 1102/1, k. 142.

P P R dąży do likw idacji i ro z ła m u jed n o liteg o fro n tu , a CKW i W K P P S są praw dop odobnie bezsiln e, on sam był za w sp ó łp racą, ale p o stęp o w an ie P P R o d ebrało m u w ia rę w m ożliw ość w sp ó łd z ia ła n ia , i j e s t gotow y w yjechać z m ia s ta 67.

J e d n a k m im o tej ofensyw y P P R nie u z y sk a ła zad ow alający ch wyników. W w yborach do ra d y oddziałow ej „O stoi” u stalo n o p a r y te t 4 P P S , 3 P P R , 2 SL i 1 b ezparty jny. K lę sk ą zakończyły się w ybory u zu p e łn ia ją c e do ra d y n a d z o r­ czej - w ybrano p rz e d sta w ic ie la P P S i b ezp arty jn eg o . W odpow iedzi n a z a rz u ­ ty przeciw zarząd o w i k iero w an e ze s tro n y P P R , W alne Z g ro m adzenie u c h w a ­ liło jed n o m y śln e v o tu m z a u fa n ia 68.

P P S n a d a l s ta ra ło się rozw ijać sw oją o rg an izację n a te re n ie p ow iatu . N a sp o tk a n iu a k ty w u 15 czerw ca postanow iono, że w in sty tu c ja c h , w k tó ry ch d z ia ła ją akty w iści P P R w n ajb liższy m czasie m u s z ą p o w stać ko ła P P S , ta k ż e podczas p o sied ze n ia M K P P S w K ę trzy n ie trz y d n i później p ostanow iono w n ajb liższy m czasie założyć k o ła w s ta ro stw ie , społem , bro w arze, drożdżow ­ n i oraz u a k ty w n ić w cu k ro w n i69. O czywiście P P R s ta r a ła się w szelk im i spo­ sobam i o graniczać w pływ y socjalistów , p rz y k ła d e m m ogą być K orsze, gdzie za p rz y n ależn o ść do P P S m o żn a się było n a ra z ić n a szy k a n y przełożonych (należących do P P R )70.

N a p o sied ze n iu 25 czerw ca dokonano re o rg an iza cji P K P P S - jed n o g ło ­ śn ie dokooptow ano doń b u rm is trz a A le k s a n d ra M igd ała. K o m ite t p o p a rł w niosek p re z y d iu m o d y scy p lin arn e u su n ię c ie z p a r tii D o w n ara, zasłużonego d ziałacza P P S i tw órcy a d m in istra c ji p aństw o w ej w K ętrzy n ie, za „antyjedno- lito-fronto w e” w y stą p ie n ie podczas z e b ra n ia z człon kam i P P S w spółdzielni „O stoja”. N a p o sied zen iu ty m postanow iono też p rz ek az ać do O lsz ty n a s p r a ­ wę n ie p ra w n ie przejętego p rzez P P R b u d y n k u OM TUR, poniew aż n a szcze­ b lu pow iatow ym nie u d ało się k o n flik tu rozw iązać. Za to u d ało się załatw ić in n ą sp ra w ę z a tru w a ją c ą s to s u n k i m ięd zy p a r tia m i - k w e stię z a tru d n ie n ia w gospodzie „O stoja” członka P P R - W asiew icz zgodził się p rzy jąć go z p e n s ją 8 ty s. zł71.

Z ra p o rtó w czerw cow ych w y n ik a, że w połowie 1947 ro k u P P S w K ę trz y ­ n ie i pow iecie k ę trz y ń s k im by ła re p re z e n to w a n a p rzez M iejskie K o m itety w K ę trzy n ie i K orszach oraz G m in n e w B a rc ia n a c h , B e rla w sk u , B obrow ie i W ielkim D w orze, a w s ta d iu m o rg a n iz acji były GK P otok, R ó żana, S k a n d a ­

67 Informacja z 24 czerwca 1947..., k. 114.

68 Sprawozdanie z działalności Komitetu Pow. PPS [w Kętrzynie] w miesiącu maju 47. , k. 143; Protokół z odbytego posiedzenia rozszerzonej egzekutywy [PPR w Kętrzynie] w dniu 13.VI.47 r., APO 1081/3, k. 4.

69 Protokół z dnia 15.VI.1947 r. z zebrania aktywu PK [PPS w Kętrzynie], APO 1102/1, k. 113-114; Protokół z posiedzenia Miejskiego Komitetu PPS w Kętrzynie, odbytego w dniu 18.VI.1947 r., APO 1102/2, k. 50.

70 Protokół zebrania odbytego dnia 20.VI.1947 r. [Koło PPS SOK], APO 1102/2, k. 374;

Protokół z zebrania organizacyjnego członków PPS Koła Parowozownia w dniu 23 czerwca 1947 r.,

APO 1102/2, k. 371.