Szpital to jedna z najważniejszych jednostek organizacyj-nych w systemie opieki zdrowotnej. Leczenie szpitalne jest procesem złożonym, wymagającym zaangażowania i pracy personelu zatrudnionego we współpracujących ze sobą jed-nostkach organizacyjnych. Bez ich współpracy nie byłoby możliwe osiągnięcie głównego celu, jakim jest leczenie pa-cjenta. Każda z jednostek ma określone zadania do wykona-nia, a niezwykle istotną rolę w całym procesie odgrywa cen-tralna sterylizatornia (CS). CS stanowi „serce szpitala”, gdyż ze sterylnego sprzętu tam przygotowanego korzysta więk-szość komórek organizacyjnych placówki medycznej.
Centralna sterylizatornia odpowiada za przeprowadzanie dekontaminacji, czyli procesu przygotowania do ponowne-go bezpieczneponowne-go użycia narzędzi oraz sprzętu niezbędne-go w procesie leczenia. Osiągnięcie odpowiedniej czysto-ści mikrobiologicznej i przygotowanie sprzętu do ponow-nego wykorzystania obejmuje następujące etapy: dezynfek-cję w miejscu użycia (jeżeli jest konieczna), mycie, czysz-czenie, dezynfekcję, płukanie, suszenie, kontrolę wzrokową czystości, konserwację oraz naprawę w razie potrzeby, kon-trolę działania, oznakowanie, opakowanie i sterylizację, do-puszczenie do ponownego użycia oraz przechowywanie. JOANNA WŁODARCZYKRAJSKA
CENTRALNA STERYLIZATORNIA W SZPITALU CZY POZA
SZPITALEM?
SHOULD THE CENTRAL STERILIZATION DEPARTMENT BE INHOSPITAL OR OUTSOURCED?
STRESZCZENIE: Za organizacją centralnej sterylizatorni (CS) w strukturach szpitala przema-wia fakt, iż wszystkie oddziały zabiegowe – w tym blok operacyjny – wykorzystują dużą ilość sterylnego sprzętu. Odpowiednie zlokalizowanie sterylizatorni skraca czas transportu narzę-dzi, a dzięki połączeniu działów za pomocą wind proces ten może odbywać się bezobsługowo. SŁOWA KLUCZOWE: dekontaminacja, szpitalna sterylizatornia, usługi
ABSTRACT: One of the facts that justifies having an on-site central sterilization (CS) depart-ment is that all surgical wards and operating theaters consume a large amount of sterile equip-ment. Proper location of the central sterilization department reduces the time needed to trans-port surgical instruments and if there is straight connection of this department with the ope-rating theater by lifts, the whole process can be fully automated.
KEY WORDS: decontamination, hospital central sterilization department, sterilization services
Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa,
e-mail: joannawlodarczyk@gazeta.pl Wpłynęło: 02.11.2017 Zaakceptowano: 20.11.2017 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2017061 FORUM ZAKAŻEŃ 2017;85:397399 © Evereth Publishing, 2017
W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 czerw-ca 2012 roku w sprawie szczegółowych wymagań, jakim po-winny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, przewidziane zosta-ły dwa źródła, z których może zostać dostarczony sterylny sprzęt:
t sterylizatornia zlokalizowana w strukturach szpitala; t sterylizatornia zlokalizowana poza obrębem szpitala
i posiadająca odpowiednie certyfikaty jakości (out-sourcing) [1].
Słusznym zdaje się twierdzenie, że podczas projektowa-nia lub modernizacji szpitala koniecznie należy uwzględnić CS. W szpitalu używany jest sprzęt, który wymaga profesjo-nalnego przygotowania do powtórnego użycia. Narzędzia te, często o znacznej wartości, stanowią ważną część wyposaże-nia placówki. Odpowiedni proces przygotowawyposaże-nia wpływa na utrzymanie ich wartości i funkcjonalności przez długie lata. Za organizacją centralnej sterylizatorni w strukturach szpi-tala przemawia również fakt, iż wszystkie oddziały zabiego-we – w tym blok operacyjny – zużywają dużą ilość sprzę-tu, który musi zostać poddany procesom dekontaminacji. Ponadto lokalizowanie CS w pobliżu bloku operacyjnego
PRACA POGLĄDOWA
Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym umieszczanie w sieci) jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.
398 © Evereth Publishing, 2017
FORUM ZAKAŻEŃ 2017;85
znacznie skraca czas transportu narzędzi, a w przypadku połączenia obu działów windami proces ten może odbywać się bezobsługowo.
Ponadto centralna sterylizatornia szpitalna:
t zapewnia kompleksowe i profesjonalne wykonanie usługi dekontaminacji;
t bierze całkowitą odpowiedzialność za powierzony do dekontaminacji sprzęt;
t ma obowiązek zatrudnić odpowiednio przygotowa-ny personel (technicy sterylizacji medycznej); t umożliwia bezpośredni kontakt personelu
dostar-czającego narzędzia z personelem CS, co ułatwia wy-jaśnianie ewentualnych wątpliwości;
t umożliwia wykonanie usługi na cito;
t w przypadku pojawienia się zakażenia umożliwia szybkie przeprowadzenie dochodzenia epidemiolo-gicznego.
Projektując centralną sterylizatornię, należy uwzględ-nić: liczbę sal zabiegowych, liczbę wykonywanych zabiegów operacyjnych oraz zakres innych procedur, podczas których używa się sterylnego sprzętu. Na tej podstawie zostaje okre-ślona: wydajność sterylizatorni, liczba niezbędnych urzą-dzeń do mycia, dezynfekcji i sterylizacji oraz liczba zatrud-nionego personelu. Ponadto należy pamiętać o dostosowa-niu wielkości i liczby pomieszczeń do faktycznych potrzeb, nie zapominając o magazynach, pomieszczeniach pomoc-niczych oraz socjalnych. Należy również wziąć pod uwagę fakt, iż ruch w sterylizatorni powinien odbywać się postępo-wo – od strefy brudnej do sterylnej, z uwzględnieniem róż-nicy ciśnień między strefami.
W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 roku zawarto wymagania dotyczące CS zlokalizowanej w strukturach podmiotu wykonującego działalność leczni-czą [1].
W centralnej sterylizatorni należy wyróżnić trzy strefy: t brudną – przeznaczoną do: przyjmowania,
sortowa-nia, mycia, dezynfekcji wstępnej i właściwej narzę-dzi chirurgicznych oraz aparatury medycznej, mycia i dezynfekcji wózków i elementów transportowych, gromadzenia narzędzi fabrycznie nowych oraz prze-chowywania zapasów środków dezynfekcyjnych i przygotowywania z nich roztworów roboczych; t czystą – przeznaczoną do: suszenia
zdezynfekowa-nych narzędzi i aparatury, przeglądania i składania bielizny operacyjnej, pakietowania zestawów opera-cyjnych i zabiegowych, załadunku przygotowanych wsadów do sterylizatorów, gromadzenia narzędzi fabrycznie nowych, tworzenia i archiwizacji doku-mentacji procesów sterylizacji;
t sterylną – przeznaczoną do wyładunku wysteryli-zowanych materiałów, ich magazynowania i wyda-wania oddziałom szpitalnym lub odbiorcom spoza szpitala [1].
Funkcjonuje opinia, iż stworzenie szpitalnej centralnej sterylizatorni jest kosztowną inwestycją, z której można zre-zygnować lub na której można oszczędzać. Należy jednak pamiętać, iż dobrze wyposażona CS i pracujący w niej pro-fesjonalnie przygotowany personel obsługujący przekłada-ją się na sukces w leczeniu pacjenta oraz oszczędności wy-nikające z możliwości długotrwałej eksploatacji narzędzi. Dodatkowo przyczyniają się do możliwości uniknięcia po-wikłań, jakimi są krwiopochodne zakażenia szpitalne, oraz dodatkowych kosztów leczenia czy ewentualnych odszko-dowań/roszczeń z tego tytułu.
Korzystanie z usług zewnętrznej dekontaminacji sprzętu nie zwalnia całkowicie szpitala z konieczności zajmowania się narzędziami medycznymi. W takim przypadku w placów-ce medycznej należy wydzielić pomieszczenia przeznaczone do: ekspedycji materiału skażonego, odbioru materiału ste-rylnego oraz dodatkowo pomieszczenie wyposażone w myj-nię-dezynfektor, przeznaczoną do mycia wózków i innych elementów transportowych [1]. Często placówka szpital-na zobowiązaszpital-na jest przeprowadzić dezynfekcję sprzętu po użyciu, co wymaga zatrudnienia odpowiednio przeszkolo-nego personelu oraz wyposażenia w profesjonalny sprzęt.
Komercyjna sterylizatornia powinna legitymować się certyfikatem dotyczącym systemu zarządzania jakością (ISO lub GMP). Teoretycznie musi odpowiadać takim sa-mym wymaganiom jak szpitalna CS. Jednakże w praktyce Rozporządzenie Ministra Zdrowia odnosi się tylko do pod-miotów leczniczych.
W przypadku zawierania umowy ze sterylizatornią ze-wnętrzną należy dokładnie ustalić obszary współpracy do-tyczące:
t przekazania narzędzi po sterylizacji (transport wła-sny czy dowóz przez usługodawcę);
t częstotliwości dostaw;
t momentu dostawy, np. czy po dezynfekcji wstępnej; t sposobu wykonania usługi – zalecenia producenta; t czasu wykonania usługi i związanego z tym procesu
planowania zabiegów;
t sposobu odbioru narzędzi po użyciu do sterylizacji (transport własny lub odbiór przez usługodawcę); t częstotliwości odbioru;
t dokumentacji prowadzonej w sterylizatorni komer-cyjnej i jej przekazania, a także udostępniania w ra-zie konieczności;
t odpowiedzialności za powierzony sprzęt.
W celu sprawdzenia sposobów przestrzegania obowiązu-jących standardów i procedur oraz kompetencji personelu, należałoby również przeprowadzić wizję lokalną.
Niestety często decyzja o wyborze formy outsourcingu w zakresie sterylizacji nie jest poparta znajomością tematu, a tylko pozornymi oszczędnościami związanymi z zapro-ponowaną ceną jednostkową pakietu. Dla przykładu: moż-na założyć, że moż-narzędzia są przekazywane do sterylizatorni Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym umieszczanie w sieci)
jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.
399
© Evereth Publishing, 2017
FORUM ZAKAŻEŃ 2017;85
jeden raz na dobę i cykl ich przygotowania trwa 24 godzi-ny. W celu zachowania ciągłości pracy w szpitalu należało-by w związku z tym wyodrębnić i odpowiednio wyposażyć strefę brudną sterylizatorni oraz zapewnić:
t dezynfekcję po użyciu (niezbędne są myjnie-dezyn-fektory do narzędzi i sprzętu, preparaty dezynfek-cyjne);
t co najmniej trzykrotność zestawów narzędziowych; t szczelne pojemniki;
t wózki transportowe (do transportu do/z oddziałów); t myjnie-dezynfektory do wózków i pojemników
transportowych;
t pomieszczenie do składowania narzędzi (spełniające odpowiednie warunki dotyczące temperatury, wen-tylacji i umeblowania);
t a także zatrudnić przeszkolony personel.
W takiej sytuacji nie jest raczej możliwe, aby wieloprofi-lowy szpital zabiegowy, współpracując z zewnętrzną steryli-zatornią, zwiększył efektywność i opłacalność zakresu swo-jej działalności leczniczej.
W związku z tym słuszną staje się teza, że zdecydowanie bardziej opłacalne jest prowadzenie własnej centralnej ste-rylizatorni, która stanowi swoiste „serce szpitala” [2].
KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.
PIŚMIENNICTWO
1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szcze-gółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Dz.U. z 2012 r., poz. 739. 2. Wojciech Kuta. Outsourcing w odwrocie: dlaczego szpitale rezygnują z
ze-wnętrznych usług. Rynek Zdrowia 2016 (online); http://www.rynekzdro- wia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Outsourcing-w-odwrocie-dlaczego-szpitale-rezygnuja-z-zewnetrznych-uslug,165054,1.html
Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym umieszczanie w sieci) jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.
