Streszczenie
Logistyka i zarzdzanie łacuchem dostaw charakteryzuj si dynamicznymi zmianami, które spowodowane s wiadczeniem usług dla wielu sektorów gospodar-ki. Dynamika zmian coraz czciej prowadzi do koniecznoci realizacji zada o cha-rakterze jednostkowym, unikalnym. Taki charakter maj projekty i narzdzia infor-matyczne, które w istotny sposób oddziałuj na funkcjonowanie łacuchów dostaw. Keywords: Zarzdzanie projektami, zarzdzanie łacuchem dostaw
1. Wprowadzenie
Przedsibiorstwa działaj na rynku współpracujc ze sob w tworzeniu całych łacuchów lo-gistycznych łczcych ze sob producentów, przedsibiorstwa zaopatrujce i dystrybutorów w jeden, kompleksowy system, którego zadaniem jest jak najsprawniejsze przeprowadzenie proce-sów przepływu dóbr w celu zaspokojenia potrzeb klienta. Budowa mniej lub bardziej skompliko-wanych łacuchów logistycznych wymaga spełnienia okrelonych warunków, przede wszystkim z zakresu wskazania moliwej integracji działa w obrbie rozbudowanych łacuchów logistycz-nych. Obecnie bacznie zwraca si uwag na logistyk jako funkcj przekrojow, a take przejaw procesów dostosowawczych, koniecznych w działalnoci przedsibiorstw na rynku globalnym.
2. Procesy logistyczne w przedsibiorstwach
Charakter zachodzcych w przedsibiorstwach procesów logistycznych jest cile powizany z wszystkimi procesami zachodzcymi w przedsibiorstwach, zarówno procesami materialnymi, takimi jak procesy produkcyjne, jak równie z cał szeroko pojt sfer regulacji (czyli de facto procesami zarzdzania: zarówno w aspekcie strategicznym, jak i operacyjnym). Taki szeroki cha-rakter warunkuje konieczno właciwej koordynacji, konieczno nieustannego monitorowania relacji pomidzy rónymi elementami systemu.
Rozpatrujc procesy logistyczne z punktu widzenia przyjtego kryterium, czyli zapewnienia przez nie takiego skoordynowania w czasie i przestrzeni, które doprowadzi do dostpnoci produk-tów i usług dla klienta, istotny wpływ na ich kształt posiada strategia przedsibiorstwa, uwzgld-niajca odpowied na pytanie o zakres procesów logistycznych realizowanych przez samo przed-sibiorstwo lub przez przedsibiorstwa zewntrzne, wynikajca z odpowiedzi na pytanie typu make-or-buy (wyprodukowa czy kupi), które bezporednio wi si z istot outsourcingu. Ko-nieczno odpowiedzi na tak przedstawione pytanie ma bezporedni wpływ na kształt całych pro-cesów logistycznych zachodzcych w łacuchu logistycznym, jednak szczególnie silnie warunkuje ono kształt, szeroko i rodzaj działa logistycznych w sferze zaopatrzenia.
Obserwowan obecnie tendencj jest denie do integracji współpracujcych za sob jedno-stek. Osiganie integracji jest włanie jednym z obszarów, gdzie tradycyjne traktowane zarzdza-nie musi okreli nowy wymiar. Z jednej strony współpracujce ze sob jednostki pragn zacho-wa swoj tosamo i uprawnienia decyzyjne, z drugiej za strony potrzeba jak najwszechstron-niejszych uzgodnie i koordynacji działalnoci, oznaczajc rezygnacj z wielu indywidualnych cech przedsibiorstwa.
Spojrzenie na integracje przez pryzmat aspektów technicznych jest uznawane za „orientacj na produkt”, zgodnie z któr dominujcym celem jest wytworzenie jak najdoskonalszego produk-tu. W tak postrzeganej integracji uczestnicz przede wszystkim jednostki, które maj bezporedni lub poredni udział w wytwarzaniu produktu, a wic tworzce łacuchy dostaw. Uwzgldnienie w tym obszarze aspektów zarzdzania pozwala mówi o zarzdzaniu łacuchami dostaw[1].
Chodzi tu w szczególnoci o specyficzne podejcie do grupy współpracujcych za sob przed-sibiorstw, likwidujce wiele istniejcych miedzy nimi dotychczas barier, majce na celu zarz-dzanie i/lub koordynowanie przepływu produktów, poczwszy od surowców a skoczywszy na wyrobach gotowych, nabywanych przez konsumentów i innych uytkowników. Celem tej współ-pracy jest osignicie wysokiej efektywnoci poszczególnych z tych przedsibiorstw i ich sieci jako całoci, dziki integracji i koordynacji, jak równie optymalizacja wartoci dodawanej przez wszystkie ogniwa łacucha do produktu oczekiwanego przez klienta. Sukces zarzdzania łacu-chem dostaw zaley od integracji i koordynacji trzech typów przepływów[2] (por. rys. 1):
• informacji, • produktów • gotówki.
W praktyce maj miejsce zjawiska powizania i rozdziału w łacuchu logistycznym[3]:
• W sferze zaopatrzenia podejmuje si i realizuje takie działania, które pozwalaj na do-starczenie wielu rónych materiałów i elementów kooperacyjnych w ustalonej iloci, asortymencie i jakoci, w okrelonym terminie i po moliwie najniszym koszcie do wy-znaczonego punktu, tj. do procesu produkcyjnego. Wystpuje wic zjawisko powizania strumienia materiałów i elementów kooperacyjnych.
• W sferze dystrybucji przyjmuje si i realizuje takie działania, które zapewniaj klientom wyroby gotowe w danej iloci, asortymencie, w okrelonym terminie, po moliwie naj-niszym koszcie i w ustalonych punktach. Wystpuje wiec zjawisko rozdziału strumienia dostaw wyrobów gotowych w sieci dystrybucji a do odbiorców kocowych.
Kada zmiana miejsca materiałów i wyrobów gotowych oraz zwizanych z nimi informa-cjami w łacuchu logistycznym wie si z przezwycieniem czasu i przestrzeni. Aspekt czasowy wie si z koniecznoci uzyskania jak najkrótszego czasu przepływu materiałów i wyrobów gotowych w poszczególnych ogniwach i całym łacuchu logistycznym.
Rysunek 1. Czynniki integrujce łacuch dostaw
ródło: J.J. Coyle, E. Bardi, C.J. Langley Jr: Zarzdzanie logistyczne. PWE Warszawa 2002.
3. Realizacja projektów informatycznych w logistyce
Rozpatrujc problematyk realizacji projektów konieczne jest odwołanie si do definicji po-jawiajcych si w literaturze.
Z punktu widzenia projektów realizowanych dla celów zarzdzania łacuchami dostaw istotna jest definicja projektu według PMI (Process Management Institute): „projekt to tymczasowe przedsi-wzicie podejmowane w celu wytworzenia unikalnego wyrobu lub dostarczenia unikalnej usługi. Przez tymczasowo naley rozumie wic, i kady projekt ma swój pocztek i koniec[4]”. Defi-nicja ta ma silne odniesienie do wyzwa jakie stoj przed współczesnymi przedsibiorstwami i koniecznoci rozwizywania problemów o charakterze jednostkowym, które wymagaj niestan-dardowych działa. Podejmowanie ich wymaga zastosowania ronorodnych metod i koncepcji zarzdzania projektami.
Analizujc procesy logistyczne realizowane w pojedynczych przedsibiorstwach i w całych łacuchach dostaw rozpatrujemy przepływy trzech strumieni: dóbr, rodków finansowych oraz informacji. Z punktu widzenia problematyki wydajnoci i skutecznoci funkcjonowania łacu-chów dostaw coraz czciej podkrelana jest rola informacji jako czynnika integrujcego podmioty tworzce łacuch dostaw. Zapewnienie dostpnoci informacji decyduje o moliwie najlepszej
realizacji procesów logistycznych, jak równie zarzdzania projektami podejmowanymi w przed-sibiorstwach.
Punktem wyjcia wymiany informacji pomidzy partnerami w łacuchu dostaw jest realizacja właciwego przepływu wewntrz przedsibiorstw. Skuteczne zarzdzanie logistyczne w przedsibiorstwie opiera si w znacznym stopniu na przepływie informacji, który powinien zachodzi w sposób płynny i moliwie szybki, tak aby dostarczy menederom kompleksowej wiedzy. Informacje przekazywane w obrbie przedsibiorstwa musz spełnia kilka warunków, które decyduj o ich przydatnoci w procesie podejmowania decyzji. Mona do nich zaliczy:
• pełno(kompletno) informacji, która jest zalena od metod pomiaru, ich dokładnoci i stopnia zakłóce,
• wiarygodno informacji, na któr wpływaj cechy zbioru sygnałów wejciowych i wyjciowych, rodzaje kanałów i reguł decyzyjnych wystpujcych w odbiornikach • uyteczno, czyli istotno dla menederów redniego i wyszego szczebla[5].
Dbało o gromadzenie i wytwarzanie informacji o najwyszej wartoci powinna by de-niem wszystkich przedsibiorstw tworzcych łacuch dostaw, poniewa jako poszczególnych informacji wiadczy o jakoci całego strumienia informacyjnego. Natomiast strumie informacyj-ny łczy elementy poszczególinformacyj-nych podsystemów organizacji gospodarczej z systemem zarzdza-nia oraz ze zbiorem algorytmów przetwarzazarzdza-nia danych i stanowi system informacyjny, czyli fun-dament działalnoci przedsibiorstwa. System informacyjny stanowi wielopoziomow struktur lub element łacucha decyzyjnego funkcjonujcy w systemie zarzdzania, umoliwiajcy poprzez odpowiednie procedury i modele przetwarzanie konkretnych informacji wejciowych na podane informacje wyjciowe.
Decyzje logistyczne, które s cile powizane z innymi działaniami w sferze zarzdzania wymagaj uzyskiwania informacji pozyskiwanych, gromadzonych i przetwarzanych w ramach całego systemu logistycznego przedsibiorstwa. O przydatnoci informacji decyduj takie cechy, jak: aktualno, relewantno, kompletno, przyswajalno i wiarygodno[6]. Dostpno in-formacji spełniajcych powysze warunki jest moliwa dziki systemowi inin-formacji logistycznej. Wg J.C. Coyle’a, E.J. Bardi, C.J. Langley’a[2] „system informacji logistycznej jest to struktura wzajemnie powizanych ze sob ludzi, sprztu i procedur zapewniajcych kierownikom do spraw logistyki odpowiednie informacje niezbdne do planowania, realizacji i kontroli działalnoci logi-stycznej”. Do rozwoju i ugruntowania pozycji logistycznego systemu informacyjnego przyczynił si rozwój technologii komputerowych, zastosowane zostały narzdzia informatyczne, dziki którym staje si moliwe funkcjonowanie systemu informacji logistycznej jako czci systemu informacji całego przedsibiorstwa. Wg J. Kisielnickiego i H. Sroki[7] system informacyjny to „wielopoziomowa struktura, która pozwala uytkownikowi tego systemu na transformowanie okrelonych informacji wejcia na podane informacje wyjcia, za pomoc odpowiednich proce-dur i modeli”. System informacyjny spełnia okrelone funkcje, takie jak:
• planowanie poszczególnych procesów logistycznych, takich jak prognozowanie popytu, planowanie potrzeb materiałowych, tworzenie relacji z klientami,
• koordynacj przepływów w całym łacuchu przepływu dóbr,
• monitoring i kontrol przebiegu procesów logistycznych, takich jak: zakupy, sprzeda, gromadzenie i utrzymywanie zapasów,
• sterowanie procesami na poziomie operacyjnym zwłaszcza w dostawach, transporcie i magazynowaniu.
Czynnoci informacyjne wynikajce z powyszych funkcji zmieniaj si w zalenoci od specyfiki procesów wystpujcych w danym przedsibiorstwie. Cz. Skowronek i Z. Sarjusz-Wolski[8] wy-rónili trzy główne funkcje informacyjno-decyzyjne:
• funkcje planistyczne rozwinite w procesach zakupu, produkcji i dystrybucji. W procesie podejmowania decyzji du rol odgrywaj narzdzia informatyczne słuce prognozo-waniu popytu, badaniom rynku, operatywnego planowania produkcji oraz planowania po-trzeb materiałowych. Procesy te maj charakter dynamiczny, dlatego te tworzone bazy danych powinny by stale aktualizowane i rozwijane aby umoliwia równie elastyczne zaspokajanie potrzeb klientów i skuteczn współprac z dostawcami.
• funkcje koordynacyjne, które w procesach logistycznych odgrywaj szczególnie istotn rol, a ich wysoce złoony charakter wynikajcy z przepływu strumieni dostaw i informacji przez wiele komórek organizacyjnych przedsibiorstwa wymaga koordynacji wielu pojedynczych zdarze i procesów. Dziki temu moliwa jest do uzyskania wysoka sprawno całego systemu logistycznego, ale konieczne jest zastosowanie systemów komputerowych nie tylko w przedsibiorstwie, ale równie w powizaniu z dostawcami i odbiorcami.
• monitoring i kontrol procesów logistycznych, które dotycz szerokiego spektrum zja-wisk, które s opisywane w bazach systemów komputerowych. Funkcja ta obejmuje ewi-dencj zapasów, dostaw, sprzeday, kosztów, co daje moliwo uzyskania informacji słucych ocenie efektywnoci procesów logistycznych, take umoliwia realizacj pozo-stałych funkcji system informacyjnego, do którego mona zaliczy planowanie i sterowanie procesami logistycznymi.
M. Christopher[9] natomiast wskazuje cztery funkcje, jakie maj do spełnienia systemy informa-cyjne dla logistyki, do których zalicza logistyczny system informacyjny (LIS – Logistics Informa-tion System). Zawierajcy zbiór danych pozwalajcych kadrze kierowniczej na swobodne doko-nywanie analiz zachodzcych procesów logistycznych. W zalenoci od potrzeb, s to analizy ogólne, bd bardziej szczegółowe analizy statystyczne. Do najwaniejszych funkcji jakie spełnia on w przedsibiorstwach zaliczy mona:
• planowanie – jedn z podstawowych cech logistycznego systemu informacyjnego jest zdolno do przewidywania zachowa klientów, ich zapotrzebowania na konkretne pro-dukty. W tym wzgldzie konieczna jest moliwo prognozowania popytu. Posiadajc in-formacje prognostyczne oraz o czasie niezbdnym do realizacji zaopatrzenia, przedsi-biorstwo jest zdolne do planowania swych zapasów,
• sterowanie – funkcja ta polega na sterowaniu wszystkimi procesami logistycznymi za-chodzcymi w całym systemie logistycznym firmy, wymieni tu mona: obsług klienta, sprzeda, dostawy. Ustalane s odpowiednie standardy realizacji procesów, dla których zbierane s dane,
• koordynacj – funkcja ta odpowiada za ustanowienie współpracy pomidzy konkretny-mi działaniakonkretny-mi zkonkretny-mierzajcykonkretny-mi do przeprowadzenia sprzeday zgodnie z przyjtykonkretny-mi w przedsibiorstwie standardami obsługi klienta i kontrolowanie jej przeprowadzania. Koordynacja wymaga sprawnego przepływu informacji pomidzy współdziałajcymi ze
sob komórkami przedsibiorstwa,
• komunikacj i obsług klienta – aby moliwe było wypełnianie zada stawianych przedsibiorstwu przez jego klientów, konieczne jest zorganizowanie skutecznej komuni-kacji opartej na telekomunikacyjnych i teleinformatycznych kanałach komunikacyjnych. Znaczenie komunikacji jest szczególnie widoczne w przypadku pilnych zamówie nie-standardowych i nieregularnych – kiedy od przepływu informacji zaley zdolno przed-sibiorstwa do ich realizacji.
Realizacja wymienionych funkcji Systemu Informacji Logistycznej pojedynczych przedsibiorstw tworzcych łacuch dostaw, które zostały zaprezentowane na rys. 1 ma zarówno charakter pozytywny, jak i negatywny. Istotna jest rola pozytywna, jak spełniaj informacje w zarzdzaniu łacuchami dostaw, czyli integrowanie partnerów, ale wystpuje równie zjawisko niekorzystne, kiedy informacje s traktowane jako czynnik przyczyniajcy si do walki konkurencyjnej pomidzy przedsibiorstwami w łacuchu, a nie wpływaj na powstanie wartoci dodanej łacucha jako całoci.
Wszelkie działania logistyczne opieraj si na informacjach uzyskiwanych z rónych baz da-nych usystematyzowada-nych i zarzdzada-nych poprzez systemy informatyczne. Dane istotne z punktu widzenia logistyki, które poddawane s przetwarzaniu musz by właciwie uzyskiwane z ze-wntrz, przechowywane i przekazywane na zewntrz systemu. Przepływ ten wspomagany jest systemami informatycznymi, bez których współczenie realizowana logistyka byłaby niewydol-na[10]. Systemy ERP (Enterprise Resource Planning), które wspomagaj przedsibiorstwo głów-nie w sferze planowania, produkcji i dystrybucji zbudowane s z szeregu aplikacji zapewniajcych integracj poszczególnych obszarów działalnoci przedsibiorstwa. Przynosz liczne korzyci dla działa biznesowych. Do kilku głównych mona zaliczy:
• rozszerzenie moliwoci wykorzystania informacji w sposób wielokrotny bez ryzyka utraty ich aktualnoci i przejrzystoci,
• integracj poszczególnych rozproszonych jednostek organizacyjnych przedsibiorstwa i ułatwienie zarzdzania nimi na rynku globalnym,
• wpływ na wzrost znaczenia systemów informatycznych dla przedsibiorstwa, które nie pełni ju wyłcznie funkcji pomocniczych, lecz słu kompleksowo realizacji działa operacyjnych, jak i strategicznych majcych na celu popraw konkurencyjnoci przedsi-biorstwa na rynku,
• zminimalizowanie trudnoci wystpujcych w dotychczasowych systemach, które były mniej elastyczne. Systemy klasy ERP s dopasowywane do indywidualnych potrzeb przedsibiorstwa,
• wyjcie naprzeciw uytkownikom, dua liczba pracowników majca dostp do systemu przyczynia si do zwikszenia jego przejrzystoci i ułatwienia tym samym korzystania z dostpnych danych[11].
• Omawiajc systemy wspomagajce realizacj procesów logistycznych naley równie wspomnie o Systemie Zarzdzania Łacuchem Dostaw SCM (Supply Chain Manage-ment) pozwalajcym na uzyskanie metod i narzdzi oraz informacji niezbdnych przy podejmowaniu decyzji w zakresie realizacji zada logistycznych. Uzyskane dane prze-twarzane przez systemy SCM pozwalaj na ich konsolidacj i wykorzystanie w postaci gotowych informacji o rynku, potrzebach i oczekiwaniach klientów przez wszystkie
podmioty współpracujce w ramach łacucha. Pozwala to na szybkie reakcje wobec zmian zachodzcych wewntrz i na zewntrz łacucha. Główne obszary realizowane przez systemy SCM zostały przedstawione na rys. 2
Rysunek 2. Integracja informatyczna łacucha dostaw
ródło: G. Bartoszewicz, Integracja procesów logistycznych w systemach informatycznych klasy MRP II/ERP- na przykładzie SAP R/3, [w:] Logistics 2000, Pozna 1–2.06.2000.
Okrelenie potrzeb informacyjnych pozwala na znalezienie rozwiza, które w istotny sposób przyczyni si do poprawy funkcjonowania poszczególnych przedsibiorstw, jak i całych łacu-chów przez nie tworzonych. Koordynacja działa logistycznych obecnie jest silnie zalena od przepływu informacji, które pozwalaj na wskazanie najistotniejszych punktów łacucha i zapew-nienie skutecznej koordynacji przepływów pomidzy nimi.
4. Podsumowanie
Realizacja zada majcych na celu uzyskanie wysokiej wydajnoci procesów logistycznych wymaga zapewnienia dostpnoci rzetelnej, pełnej i aktualnej informacji. Rozwój narzdzi i projektów informatycznych pozwala na zastosowanie na szerok skal rozwiza, które decyduj o zapewnieniu skutecznego przepływu informacji niezbdnych w zarzdzaniu procesami logi-stycznymi.
Właciwe zarzdzanie łacuchami dostaw wymaga take od przedsibiorstw koncentrowania si na rozwijaniu swych głównych kompetencji, tj. obszarów działalnoci, w których posiada ona (lub moe uzyska) rzeczywist przewag konkurencyjn na rynku, oraz wycofywanie si z działalnoci, w której osignicie takiej przewagi nie jest moliwe w najbliszym czasie. Rezy-gnacji z działalnoci w obszarach, w których firma nie posiada przewagi konkurencyjnej, nie nale-y utosamia ze strategi zmniejszenia zakresu i wielkoci prowadzenia biznesu, czy te redukcji zatrudnienia w celu podniesienia wydajnoci i konkurencyjnoci dla tworzenia przyszłej wartoci. Denie do rozwijania głównych kompetencji biznesu oznacza take koncentracj uwagi na gene-rowaniu nowego potencjału i innowacyjnych form działalnoci z zastosowaniem nowoczesnych narzdzi informatycznych.
Bibliografia
[1] Krawczyk S., Przesłanki metodologiczne zarzdzania łacuchami logistycznymi, [w:] Ma-teriały Konferencyjne „IV Midzynarodowa Konferencja Naukowa – Ustro 2000”, Kom-pleksowe Zarzdzanie Logistyczne – Total Logistic Managment, Czstochowa 2000. [2] Coyle J.J., E. Bardi, C.J. Langley Jr: Zarzdzanie logistyczne. PWE Warszawa 2002. [3] Majewski J., Informatyka dla logistyki, ILiM Pozna 2006.
[4] Frame J.D., Zarzdzanie projektami w organizacjach, WIG-Press, Warszawa 2001.
[5] Bendkowski J., Kramarz M., Logistyka stosowana, Wyd. Politechniki lskiej, Gliwice 2006.
[6] Bukowski L., Problemy przetwarzania informacji logistycznych w zintegrowanych syste-mach produkcyjnych, [w:] Wybrane zagadnienia logistyki stosowanej, Materiały VII Kon-ferencji Logistyki Stosowanej- Total Logistic Management, Oficyna Wydawnicza TEST, Kraków 2004.
[7] Kisielnicki J., Sroka H., Systemy informacyjne biznesu, Wyd. Placet Warszawa 2005. [8] Skowronek Cz., Sarjusz-Wolski Z., Logistyka w przedsibiorstwie, Wyd. PWE, Warszawa
2008.
[9] Christopher M., Strategia zarzdzania dystrybucj, Wyd. PLACET, Warszawa 1999. [10] Majewski J., Informatyka dla logistyki, Wyd. ILiM, Pozna 2006.
[11] Pr. zbiorowa pod red. M. Ciesielskiego, Instrumenty zarzdzania logistycznego, PWE War-szawa 2006.
THE IMPACT OF INFORMATION PROJECT ON SUPPLY CHAIN MANAGEMENT Summary
Logistics and supply chain management are characterized by dynamic changes which are caused by the provision of services for many sectors of the economy. The dynamics of change more often leads to the need to carry out the tasks of an individ-ual, unique. This is the characterstic designs and tools that have a significant influ-ence on the functioning of supply chains.
Keywords: Project management, supply chain management
Aleksandra Nowakowska
Instytut Ekonometrii i Informatyki Wydział Zarzdzania
Politechnika Czstochowska
Al. Armii Krajowej 19 paw. B, 42-200 Czstochowa e-mail: aleksnowa@gmail.com
