Projekty unijne realizowane z udzia³em Pracowni Odnawialnych
róde³ Energii IGSMiE PAN – „Promowanie systemów geotermalnego
centralnego ogrzewania w Europie”
Beata Kêpiñska
1, Aleksandra Kasztelewicz
2EU projects implemented with the participation of the Division of Renewable Energy Sources MEERI PAS – "Promote Geothermal District Heating Systems in Europe". Prz. Geol, 60: 585–586.
A b s t r a c t. Since April 2012, the Division of Renewable Energy Sources of the Mineral and Energy Economy Research Institute of the Polish Academy of Sciences has been participating in the EU Project called Promote Geothermal District Heating Systems in Europe (GEODH) within the frame of Intelligent Energy Europe Program. The Project will last 30 months and aims to accelerate the market penetration by geothermal energy in district heating systems in Europe. This shall be achieved by addressing and removing regulatory, financial and market barriers at regional and local levels – adequate proposals will be developed and then presented to relevant decision makers in all countries embraced by the Project. The GEODH gathers 10 partners representing 14 countries, was initiated and is coordinated by the European Geothermal Energy Council (EGEC). The activi-ties will focus on seven Central and Eastern European member states (including Poland) and on seven old member states. The pur-pose of the Project is directly coupled with a long-term perspective of increasing the uptake of geothermal district heating in the heat market by 2020 (following 3x20 set of EU directives) through the improvement and expansion of geothermal district heating systems in European countries. Moreover, geothermal energy is still in a shadow of other renewable energy sources on our continent, but does creates a prospective source for many district heating systems, which can significantly contribute to achieve 20% of renewables in final energy consumption in EU by 2010.
Keywords: geothermal energy, district heating systems, regulations, financing, EU member states
Od kwietnia 2012 r. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN bierze udzia³ w realizacji pro-jektu „Promowanie systemów geotermalnego centralnego ogrzewania w Europie” (Promote Geothermal District
Heating Systems in Europe, GEODH). Projekt jest
dofi-nansowywany przez Komisjê Europejsk¹ w ramach Pro-gramu „Inteligentna Energia – Europa” (Intelligent Energy
Europe, IEE). Bierze w nim udzia³ 10 partnerów z Bu³garii,
Danii, Francji, Holandii, Polski, S³owacji, S³owenii, Wêgier i W³och, a tak¿e zespó³ Europejskiej Rady Energii Geotermalnej (European Geothermal Energy Council,
EGEC), która jest inicjatorem i koordynatorem projektu.
Prace dotycz¹ 14 krajów i bêd¹ trwa³y 30 miesiêcy (http:// www.eaci-projects.eu).
Celem projektu jest promowanie wykorzystania ener-gii geotermalnej w Europie w ciep³owniczych systemach centralnego ogrzewania (c.o.) – zasoby wód geotermal-nych perspektywiczne do zagospodarowania w celach grzewczych na znacznie wiêksz¹ ni¿ dotychczas skalê posiada bowiem wiele pañstw europejskich, w tym tak¿e objête projektem kraje Europy zachodniej oraz Europy œrodkowej i wschodniej.
Dzia³ania i cele projektu s¹ adresowane przede wszyst-kim do przedstawicieli organów regionalnych, samorz¹do-wych, odpowiedzialnych za przygotowywanie przepisów, planowanie, rozwój regionalny i gospodarkê energetyczn¹, operatorów i specjalistów z zakresu ciep³ownictwa, planowa-nia i rozwoju regionalnego.
W Europie pracuje obecnie ponad 5000 sieci c.o. (212 z nich to sieci z udzia³em energii geotermalnej), co stanowi oko³o 10% rynku ciep³owniczego na tym kontynencie. Systemy geotermalnego c.o. dzia³aj¹ m.in. w kilku krajach Europy Œrodkowej i Wschodniej, w tym w Bu³garii, Cze-chach, Rumunii, S³owenii, na Wêgrzech i w Polsce. Poten-cja³ geotermalny odpowiedni dla sieci c.o. jest natomiast znacznie wiêkszy. Znalaz³o to oddŸwiêk w zapisach nie-których krajowych planów dzia³ania dotycz¹cych wyko-rzystania odnawialnych Ÿróde³ energii (National Renewable
Energy Action Plans, NREAPs), przedstawiaj¹cych sposoby
realizacji zobowi¹zañ co do osi¹gniêcia przyjêtych udzia³ów OZE w koñcowym zu¿yciu energii do 2020 r.
Za³o¿enia projektu wi¹¿¹ siê z perspektyw¹ zwiêksze-nia udzia³u odnawialnych Ÿróde³ energii (OZE) w krajo-wych bilansach koñcowego zu¿ycia energii do 2020 r. zgodnie z zapisami pakietu dyrektyw UE „3x20%”. W wie-lu krajach i regionach mo¿na to w du¿ej mierze osi¹gn¹æ poprzez rozwój systemów ciep³owniczych stosuj¹cych OZE, w tym tak¿e energiê geotermaln¹ (Strategic Research
Prio-rities…, 2011). Pozwoli³oby to na znaczne oszczêdnoœci
tradycyjnych Ÿróde³ energii, wzrost bezpieczeñstwa i dywer-syfikacji dostaw energii, wi¹za³oby siê z modernizacj¹ ju¿ istniej¹cych systemów c.o. i budow¹ nowych, opartych na energii pozyskiwanej z wód geotermalnych.
G³ównym wyzwaniem dla zwiêkszenia udzia³u geoter-malnych systemów c.o. na rynku ciep³owniczym jest obec-nie usuniêcie barier prawnych, administracyjnych i finanso-wych w wymiarze regionalnym i lokalnym, st¹d te¿ planowane
585 Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 11, 2012
B. Kêpiñska
ARTYKU£Y INFORMACYJNE
A. Kasztelewicz
1
Pracownia Odnawialnych róde³ Energii Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN, ul. Wybickiego 7, 31–261 Kraków; kasztelewicz@meeri.eu, bkepinska@interia.pl.
w ramach projektu dzia³ania dotycz¹ m.in. opracowania propozycji skutecznych narzêdzi i rozwi¹zañ w tym zakre-sie. W pañstwach Europy Œrodkowej i Wschodniej (Bu³garia, Czechy, Polska, S³owenia i in.) istnieje koniecznoœæ zarów-no przekonania decydentów do wprowadzenia odpowied-nich regulacji prawnych, jak i stworzenia warunków ryn-kowych dla rozwoju takich sieci. Kraje Europy Zachodniej (Niemcy, Francja, W³ochy) powinny natomiast przede wszystkim uproœciæ procedury prawne i administracyjne oraz zwiêkszyæ wsparcie finansowe. Z kolei w tych krajach, gdzie opracowywane s¹ projekty budowy systemów geoter-malnego c.o. lub te¿ dzia³aj¹ pierwsze pojedyncze instalacje (Holandia, Dania, Irlandia, Wielka Brytania) istnieje potrze-ba opracowania i wprowadzenia odpowiednich przepisów prawnych, finansowych i warunków rynkowych sprzyja-j¹cych ich rozwojowi.
Niektóre prace wykonywane przez IGSMiE PAN i in. partnerów projektu bêd¹ bazowaæ na wynikach poprzed-nich projektów UE, w tym Projektu „Przepisy prawne dla geotermii – ciep³o” (Geothermal Regulations – Heat, GTRH). By³ on zrealizowany w latach 2006–2009 i mia³ na celu opracowanie sprzyjaj¹cych ciep³ownictwu geotermalnemu propozycji rozwi¹zañ prawnych i administracyjnych na poziomach krajowych (Geothermal Regulations
Frame-work …, 2009; Kêpiñska & Tomaszewska, 2010;
Buja-kowski i in., 2010). Doœwiadczenia i efekty tego projektu bêd¹ pomocne w Projekcie GEODH ukierunkowanym na poziomy regionalne i lokalne, których dotyczyæ bêd¹ tak¿e opracowane w ramach projektu propozycje rozwi¹zañ u³atwiaj¹cych rozwój geotermalnych sieci c.o.
Projekt zawiera kilka pakietów zadañ obejmuj¹cych nastêpuj¹ce zagadnienia: potencja³ dla geotermalnych sys-temów c.o. w krajach partnerów projektu – przygotowanie bazy danych w powi¹zaniu z zapotrzebowaniem rynkowym na ciep³o w skali krajów i wybranych regionów; analiza barier rozwoju systemów geotermalnego ciep³ownictwa c.o., opracowanie rekomendacji dotycz¹cych regionalnych i lokalnych przepisów prawnych dla geotermalnego c.o.; spo-soby finansowania i zarz¹dzania projektami, zebranie naj-lepszych rozwi¹zañ europejskich wspieraj¹cych rozwój geotermalnych sieci c.o.; najlepsze praktyki i dzia³ania szkoleniowe; komunikacja i popularyzacja prac projektu; dzia³ania promocyjne we wspó³pracy z Agencj¹ Wykonaw-cz¹ ds. Kompetencji i Innowacji (Executive Agency for
Com-petiveness and Innovation, EACI).
Wymienione zagadnienia bêd¹ tak¿e przedstawiane i dyskutowane podczas kilkunastu warsztatów i spotkañ indywidualnych organizowanych przez poszczególnych partnerów z udzia³em przedstawicieli decydentów krajo-wych, regionalnych i lokalnych, firm ciep³owniczych, pro-jektantów, specjalistów z zakresu energii geotermalnej itp. W efekcie opracowane bêd¹ m.in. propozycje dotycz¹ce ich usuwania na szczeblach regionalnych i lokalnych. Docelowo zostan¹ te¿ upowszechnione jako rekomendacje prawne dotycz¹ce geotermalnych systemów c.o.
Zorganizowana bêdzie seria szkoleñ i wizyt studyjnych dotycz¹ca geotermalnych systemów ciep³owniczych dla przedstawicieli organów rz¹dowych, regionalnych, samo-rz¹dowych, operatorów i specjalistów z zakresu ciep³ownic-twa, planowania i rozwoju regionalnego itp., wed³ug wspól-nego programu ramowego (opracowawspól-nego zgodnie z zasa-dami wczeœniejszego projektu Geotrainet; www.geotrainet.eu). Przygotowana zostanie równie¿ baza najlepszych praktyk geotermalnego c.o. w krajach partnerów projektu. Zaplano-wano równie¿ konferencjê fina³ow¹, podczas której
przed-stawione zostan¹ g³ówne rezultaty i efekty rzeczowe projektu oraz sposoby kontynuacji i wdra¿ania jego wyników.
Wszystkim pracom projektu bêd¹ towarzyszyæ dzia³ania popularyzacyjne i promocyjne: informacje na stronach internetowych projektu, w œrodkach spo³ecznego przekazu, w formie wideo, organizacja lokalnych warszta-tów promocyjnych i wizyt studyjnych, publikacje w wydaw-nictwach ró¿nego typu.
Efektami projektu bêd¹ m.in.:
– zwiêkszenie wiedzy i œwiadomoœci w krêgach przed-stawicieli administracji i samorz¹dów regionalnych i lokal-nych, decydentów ró¿nych szczebli i operatorów sieci ciep³owniczych na temat zasobów oraz mo¿liwoœci zasto-sowania energii geotermalnej w sieciach c.o. w rejonach ich dzia³ania oraz korzyœci wynikaj¹cych z wykorzystania tego odnawialnego Ÿród³a energii;
– poznanie obecnej sytuacji w zakresie regulacji i barier dotycz¹cych ciep³ownictwa geotermalnego w kra-jach europejskich, a tak¿e dostarczenie ww. podmiotom propozycji co do sposobów usuwania przeszkód praw-nych, propozycji poprawy przepisów krajowych i lokal-nych, które bêd¹ s³u¿y³y zwiêkszenie udzia³u energii geotermalnej w rynkach ciep³owniczych;
– poznanie technologii stosowanych w geotermalnych sieciach c.o. (i ch³odzenia), a tak¿e zwi¹zanych z nimi kosztów i mo¿liwoœci finansowania;
– transfer dobrych praktyk i przyk³adów udanych zasto-sowañ na poziom w³adz krajowych i lokalnych w³adz oraz sektorów publicznych w regionach wybranych dla potrzeb projektu, a tak¿e szkolenia z zakresu technologii stosowa-nych w sieciach geotermalnego c.o. dla urzêdników odpo-wiedzialnych za regionaln¹ i lokaln¹ politykê energetyczn¹;
– wzrost liczby systemów geotermalnego c.o. w kra-jach, w których realizowany bêdzie projekt.
Istotnym elementem realizacji Projektu GEODH, maj¹cym te¿ znacz¹cy wp³yw na osi¹gniêcie zak³adanych celów, jest wspó³praca i aktywny udzia³ przedstawicieli decydentów krajowych, samorz¹dów regionalnych i lokal-nych, operatorów sieci ciep³owniczych i innych podmio-tów. Jest to wa¿ne tym bardziej, ¿e ze strony UE oczekuje siê, i¿ projekt rzeczywiœcie przyczyni siê do wprowadzania bardziej sprzyjaj¹cych warunków prawnych, administra-cyjnych i finansowych dla rozwoju geotermalnych syste-mów c.o., jak i wzrostu ich liczby w krajach europejskich.
LITERATURA
BUJAKOWSKI W., KÊPIÑSKA B. & TOMASZEWSKA B. 2010 – Propozycje zmian polskich uregulowañ prawnych dotycz¹cych energii geotermalnej – podsumowanie projektu UE "GTR-H Geothermal Regulation – Heat". Biul. Pañstw. Inst. Geol., 439 (1): 205–208. Geothermal Regulations Framework. November 2009. GTR-H (www.gtr-h.eu).
KASZTELEWICZ A. & PAJ¥K L. 2010 – Projekt GEOCOM realizo-wany w ramach 7 Programu Ramowego UE. Prz. Geol., 58(7): 631. KÊPIÑSKA B. & TOMASZEWSKA B. 2010 – G³ówne bariery roz-woju wykorzystania energii geotermalnej w Polsce. Propozycje zmian. Prz. Geol., 58(7): 594–598.
Strategic Research Priorities for Geothermal Technology (heating & cooling), 2011. European Geothermal Energy Council.
www.egec.org www.geotrainet.eu www.gtrh.eu www.geodh.eu
Praca wp³ynê³a do redakcji 6.08.2012 r. Po recenzji akceptowano do druku 3.09.2012 r. 586