Zarz¹dzanie
geoœrodowiskowymi zasobami informacyjnymi Wykorzystuj¹c nowoczesne technologie, w ramach reali-zacji Mapy geoœrodowiskowej Polski wdro¿ono system wspó³-dzia³ania pomiêdzy baz¹ geoœrodowiskow¹ a regionalnymi systemami informacji przestrzennej zlokalizowanymi w po-szczególnych województwach. Wdra¿anie systemu prze-prowadzono w województwie opolskim. Doœwiadczenia zebrane w czasie tej operacji wskazuj¹, ¿e jest to roz-wi¹zanie przysz³oœciowe i stanowi wa¿ny krok w kierunku budowy Krajowej Infrastruktury Danych Przestrzennych.
W ramach zadania centralnego monitoringu i systemu wspomagania dzia³alnoœci administracji geologicznej na szczeblu powiatów i województw wraz z ocen¹ skutków œrodowiskowych nielegalnej eksploatacji ma byæ przygo-towana m.in. koncepcja wdro¿enia centralnego systemu monitorowania nielegalnej eksploatacji, a tak¿e systemu wspomagania dzia³alnoœci administracji geologicznej na szczeblu powiatowym i wojewódzkim. Przedsiêwziêcie to rozpocznie proces usprawniania funkcjonowania admini-stracji geologicznej w zakresie gospodarowania z³o¿ami kopalin i wodami podziemnymi.
Zaplanowane s¹ prace nad stworzeniem projektu syste-mu wspó³pracy i wymiany informacji geologicznej w ochro-nie œrodowiska pomiêdzy jednostkami ró¿nych szczebli. Przyczyni siê to do budowy Krajowej Infrastruktury Danych Przestrzennych, co stanowiæ bêdzie element wdra¿ania dyrektywy INSPIRE w Polsce. Zasady gromadzenia danych o œrodowisku powinny zostaæ jasno sprecyzowane, a zada-nia w tym zakresie musz¹ byæ przypisane w³aœciwym instytucjom. Pozwoli to upowszechniaæ wysokiej jakoœci informacje geoœrodowiskowe na ró¿nych szczeblach zarz¹dzania, a tak¿e przekazywaæ je równie¿ spo³eczeñ-stwu w postaci ogólnie dostêpnych serwisów geoinforma-cyjnych w sieci internetowej (Geoportal).
Wspó³praca miêdzynarodowa
W warunkach integracji europejskiej i coraz œciœlejszej wspó³pracy miêdzynarodowej jest niezbêdna z jednej
strony kontynuacja dotychczasowych form wspó³pracy, a z drugiej rozwijanie nowych obszarów tematycznych, w tym m.in. wzajemnej wymiany geoœrodowiskowych baz danych obszarów pogranicza, sporz¹dzanie map w strefach pogranicza, a tak¿e projektowanie i koordynowanie prac w zakresie rozwoju metodyki i badañ œrodowiska geo-logicznego na obszarach transgranicznych. Uczestnictwo w miêdzynarodowych projektach, prowadzonych m.in. przez EuroGeoSurveys, w dziedzinie budowy jednolitej bazy danych skupiaj¹cej informacje o stanie œrodowiska przyrodniczego wszystkich krajów Europy, bêdzie jedn¹ z aktywnoœci pañstwowej s³u¿by geologicznej na forum miêdzynarodowym.
Podsumowanie
Dokument Kierunki badañ w dziedzinie geologii œro-dowiskowej (na lata 2008–2015) okreœla zarówno przed-siêwziêcia stanowi¹ce kontynuacjê prac rozpoczêtych w latach 90. XX w., jak równie¿ nowe zadania stawiane przed geologi¹ œrodowiskow¹. Przyk³adowo: nadal maj¹ byæ prowadzone prace nad Map¹ geoœrodowiskow¹ Polski, kartowaniem geochemicznym Górnego Œl¹ska oraz bada-nia nad ruchami masowymi w ramach realizowanego II etapu Systemu Os³ony Przeciwosuwiskowej (SOPO).
Wœród planowanych nowych zadañ nale¿y wymieniæ prace dotycz¹ce antropopresji (m.in. wykonanie spisu zamkniêtych obiektów unieszkodliwiania odpadów wy-dobywczych, badania wp³ywu osadów œciekowych na œro-dowisko abiotyczne) i ochrony georó¿norodnoœci (przy-gotowanie dokumentacji wytypowanych geoparków oraz opracowanie dotycz¹ce polskich i litewskich parków juraj-skich). Ze wzglêdu na potrzebê usprawnienia zarz¹dzania geoœrodowiskowymi zasobami informacyjnymi przewidu-je siê wdra¿anie wspó³dzia³ania baz danych na poziomie wojewódzkim, bêdzie te¿ wspomagana dzia³alnoœæ admi-nistracji geologicznej na poziomie wojewódzkim i powia-towym, m.in. w zakresie monitoringu oraz udostêpniania i przetwarzania informacji geologicznych.
Kierunki g³êbokich badañ geologicznych (na lata 2008–2015)
Marek Jarosiñski
1, Marcin Warjas
2Nowelizacja kierunków g³êbokich badañ geologicznych
Poprzednia Polityka resortu MOŒZNiL w dziedzinie
g³êbokich badañ geologicznych z listopada 1995 r. jest
obecnie gruntownie nowelizowana. W poprzednim doku-mencie skupiono siê g³ównie na problemach badawczych bez okreœlenia ich znaczenia dla gospodarki narodowej i polityki pañstwa w dziedzinie œrodowiska. Rekomendo-wano wówczas badania konkretnych struktur geologicz-nych i ich ewolucji. Kierunki polityki by³y uto¿samione z metodami badawczymi, spoœród których wyj¹tkowo by³y eksponowane badania geofizyczne, w tym g³êbokie bada-nia sejsmiczne. Zadabada-nia geologiczne zosta³y wówczas ogra-niczone do wykonania g³êbokich otworów wiertniczych — zaproponowano 35 otworów o g³êbokoœci 4,5–8 km. Tak sformu³owana polityka zosta³a zrealizowana konsekwent-nie w czêœci dotycz¹cej badañ geofizycznych — wykonano du¿¹ liczbê profili sejsmicznych refrakcyjnych i
magneto-798
Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 9, 2008
M. Jarosiñski M. Warjas
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; marek.jarosinski@pgi.gov.pl 2
Departament Geologii i Koncesji Geologicznych, Ministerstwo Œrodowiska, ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa; marcin.warjas@ mos.gov.pl
tellurycznych. Nie wykonano natomiast ¿adnego g³êbokie-go otworu wiertniczeg³êbokie-go. Finansowane by³y inne wa¿ne projekty, obejmuj¹ce zarówno badania podstawowe jak i stosowane.
Obecnie przygotowany dokument ró¿ni siê od po-przedniego, tak pod wzglêdem struktury, jak i sposobu zdefiniowania kierunków badañ. Za g³êbokie badania geo-logiczne (GBG) uznaje siê te, które maj¹ znaczenie w roz-poznawaniu wg³êbnej budowy geologicznej i stanu fizy-cznego skorupy ziemskiej i litosfery, bez wzglêdu na g³êbokoœæ prowadzonych obserwacji, np. badanie ska³ mezozoicznych lub krystalicznych w wychodniach powierzchniowych bêdzie nale¿eæ do dziedziny GBG. Równie¿ badania utworów czwartorzêdowych mog¹ byæ zaliczone do tej dziedziny, je¿eli s³u¿¹ rozpoznaniu stanu fizycznego litosfery (np. struktur neotektonicznych). Poszczególne kierunki nie s¹ uto¿samiane z metodami badawczymi lub problemami geologii regionalnej (jak w poprzedniej polityce), lecz s¹ wyodrêbnione pod k¹tem dalekosiê¿nych celów, jakimi s¹: unowoczeœnienie syste-mu informacji geologicznej, zwiêkszenie jakoœci danych geologicznych, metodyczne uaktualnienie syntez geolo-gicznych oraz charakterystyka uwarunkowañ geologicz-nych realizacji strategiczgeologicz-nych planów gospodarczych rz¹du RP. Takie ujêcie u³atwia interdyscyplinarne podejœ-cie do proponowanych badañ i powinno owocowaæ now¹ jakoœci¹ wyników oraz bardziej kompleksowym ujêciem problemów.
W nowych kierunkach badañ za istotne uznano za-gadnienia dotycz¹ce gospodarki narodowej, takie jak sek-westracja dwutlenku wêgla lub magazynowanie paliw p³ynnych i gazu ziemnego w naturalnych strukturach geo-logicznych. Pokrewn¹ tematyk¹ jest rozpoznanie optymal-nych miejsc podziemnego sk³adowania w strukturach geologicznych odpadów niebezpiecznych dla œrodowiska. Zosta³y równie¿ uwzglêdnione kierunki zmierzaj¹ce do dostarczenia spo³ecznoœci nauk o Ziemi i odbiorcom bizne-sowym jak najwiêkszej iloœci danych najlepszej jakoœci, a tak¿e do stworzenia nowoczesnych syntez w skali kraju, przewy¿szaj¹cych mo¿liwoœci wykonawcze pojedynczych oœrodków naukowych i podmiotów gospodarczych. Synte-zy takie tworz¹ regionalny kontekst dla podmiotów inwe-stuj¹cych lokalnie i powinny przyczyniaæ siê do poprawy efektywnoœci ich gospodarowania i kalkulacji ryzyka inwestycyjnego. W dokumencie uwzglêdniono równie¿ badania s³u¿¹ce rozpoznaniu wg³êbnej budowy litosfery, bêd¹ce podstaw¹ spójnoœci syntez geologicznych i modeli ewolucyjnych struktur tektonicznych, które s¹ wykorzy-stywane w analizach surowcowych oraz s³u¿¹ zrozumieniu genezy wstrz¹sów sejsmicznych.
Priorytety kierunków i warunki ich realizacji G³êbokie otwory wiertnicze. Proponuje siê
odst¹pie-nie od koncepcji finansowania g³êbokich otworów badaw-czych ze œrodków publicznych, gdy¿ koszt uzyskanej w ten sposób informacji geologicznej jest niewspó³miernie wysoki w relacji do uzyskanych wyników. Dotychczas w Polsce wykonano ok. 7100 otworów g³êbszych ni¿ 1000 m, z czego ponad po³owa ma dokumentacjê na poziomie mo¿liwym do wykorzystania w dobrej jakoœci interpreta-cjach geologicznych. Mamy zatem nadzwyczajn¹ liczbê danych otworowych, w tym materia³u rdzeniowego
zgro-madzonego ogromnym nak³adem kosztów, który ze wzglê-du na wzglê-du¿¹ intensywnoœæ dzia³añ wiertniczych w latach 1960–1990 zosta³ opracowany pobie¿nie, w stopniu nie-wystarczaj¹cym z punktu widzenia dzisiejszych standar-dów naukowych. Wraz z postêpem wiedzy i metodyki analiz materia³ ten by³ sukcesywnie wykorzystywany do nowoczesnych badañ, ale nigdy nie doczeka³ siê kom-pleksowej reinterpretacji. A zatem na obecnym etapie roz-woju badañ geologicznych w Polsce bardziej wskazane jest finansowanie opracowañ istniej¹cego materia³u rdzenio-wego i karota¿y wiertniczych, ni¿ wykonywanie kolejnych g³êbokich otworów, zw³aszcza ¿e koszt jednego takiego otworu by³by wiêkszy ni¿ reinterpretacji danych i wykona-nia nowych analiz z setek, a nawet tysiêcy istniej¹cych otworów.
Nie mo¿na natomiast kwestionowaæ celowoœci pog³êbienia lub dodatkowego rdzeniowania któregoœ z naf-towych otworów wiertniczych lub wykonania otworów p³ytkich (o g³êbokoœci do 1000 m), je¿eli otwory takie by³by przydatne do realizacji któregoœ z kierunków GBG, a zw³aszcza w wypadku wspó³finansowania otworu przez miêdzynarodowy program wierceñ kontynentalnych
Inter-national Continental Scientific Drilling Program (ICDP). G³êbokie badania geofizyczne. W efekcie realizacji
poprzedniej polityki badañ geofizycznych osi¹gniêto nie-porównywalny z ¿adnym innym miejscem w Europie sto-pieñ rozpoznania struktury sejsmicznej skorupy ziemskiej i najwy¿szego p³aszcza. Zarówno liczba wykonanych pro-fili sejsmiki refrakcyjnej, jak i publikacji w najlepszych czasopismach miêdzynarodowych jest imponuj¹ca i prze-wy¿sza pod tym wzglêdem inne przedsiêwziêcia z dziedzi-ny nauk o Ziemi w Polsce. Jednak¿e ze wzglêdu na ogrom danych polowych pe³na interpretacja geofizyczna i geolo-giczna tych profili nie zosta³a jeszcze zakoñczona. A zatem obecne wysi³ki powinny byæ skierowane na dalsz¹ analizê danych, modelowanie geofizyczne i weryfikacjê tworzo-nych modeli. Uwzglêdnia siê mo¿liwoœæ dofinansowania g³êbokiego profilu sejsmiki refleksyjnej, który powinien wnieœæ now¹ jakoœæ do badañ g³êbokiej struktury litosfery i poprawiæ efektywnoœæ wczeœniejszych interpretacji da-nych geofizyczda-nych. Dofinansowanie kolejda-nych g³êbo-kich profili refleksyjnych bêdzie uzale¿nione od oceny wyników pierwszego eksperymentu oraz od stopnia za-anga¿owania finansowego ze strony inwestorów komer-cyjnych.
Wykonane do tej pory pó³szczegó³owe zdjêcia grawi-metryczne i magnetyczne s¹ wystarczaj¹ce do przeprowa-dzenia syntez w skali kraju i interpretacji g³êbokich profili sejsmicznych. Zwiêkszenie rozdzielczoœci tych zdjêæ powinno byæ umotywowane realizacj¹ któregoœ z zadañ polityki. W ostatnich latach wykonano równie¿ znaczn¹ liczbê profili magnetotellurycznych, w których iloœæ pozy-skanych realnych informacji geologicznych jest niepropor-cjonalna do wysokich kosztów badañ. Uwzglêdnia siê mo¿liwoœæ dofinansowania szczegó³owych zdjêæ gra-wimetrycznych, ewentualnie magnetotellurycznych pola wzbudzonego podczas budowy konkretnych instalacji do sekwestracji dwutlenku wêgla lub magazynowania paliw p³ynnych, ale w takich przypadkach g³ówn¹ rolê powinien odgrywaæ inwestor bran¿owy.
799
Zastosowanie metod numerycznych. W kierunkach
GBG du¿¹ wagê przyk³ada siê do iloœciowych i cyfrowych wersji wyników badañ. Podkreœliæ nale¿y, ¿e nie jest to wy³¹cznie kwestia techniczna, ale w najwy¿szym stopniu priorytet g³êbokich badañ geologicznych, wymagaj¹cy znacznej mobilizacji finansowej, organizacyjnej i kompe-tencyjnej œrodowiska nauk o Ziemi. Obecne tempo rozwo-ju spo³eczeñstwa informacyjnego powoduje, ¿e taki sposób kodowania danych i wyników jest niezbêdnym warunkiem udostêpnienia informacji geologicznej oraz jej dalszego przetwarzania. Szybko zwiêksza siê liczba odbiorców modeli numerycznych, którzy oczekuj¹ cyfro-wych formatów danych i mo¿liwoœci ich przestrzennej wizualizacji. Poziom rozwoju technologii komputerowej oraz rynek odbiorców uzasadniaj¹ koniecznoœæ rozwiniê-cia tych dzia³añ na du¿¹ skalê. Zadania w tej dziedzinie powinny byæ zharmonizowane z europejsk¹ inicjatyw¹ s³u¿b geologicznych GeoEurope 3D, zawi¹zan¹ w celu ujednolicenia standardów kodowania i dostêpu do nume-rycznych modeli przestrzennych g³êbokiej budowy geolo-gicznej.
Zaplecze kadrowe i instytucjonalne. Warunkiem sku -tecznej realizacji kierunków GBG jest odpowiednio nowo-czeœnie wykszta³cona kadra. Obecnie w Polsce nie ma wystarczaj¹cej liczby specjalistów potrafi¹cych stosowaæ metody matematyczne w badaniach geologicznych. Najle-piej wykszta³ceni w tej dziedzinie s¹ geofizycy, ale wystê-puje niedobór ekspertów maj¹cych g³êbok¹ wiedzê o fizyce procesów geologicznych. Nastêpuje jednak systematyczny wzrost liczby m³odych geologów maj¹cych predyspozycje informatyczne. Jednoczeœnie na emerytury odchodz¹ geo-lodzy doœwiadczeni w pracy z materia³em skalnym, o g³ê-bokiej wiedzy faktograficznej. Taki stan kadry pozwala na realizacjê tych zadañ, które powinny ³¹czyæ doœwiadczenie z nowoczesnoœci¹, a które mog¹ byæ trudniejsze do realiza-cji w nieodleg³ej przysz³oœci.
Zak³ada siê, ¿e wiêksze zadania s³u¿by geologicznej bêd¹ wykonywane przez konsorcja kilku instytucji o naj-bogatszym doœwiadczeniu w danej dziedzinie. Synteza geologiczna w skali kraju wymaga szczególnych kwalifi-kacji, tote¿ do zespo³ów, które bêd¹ je wykonywaæ nale¿y anga¿owaæ najzdolniejszych absolwentów wydzia³ów nauk o Ziemi. Wa¿nym elementem realizacji kierunków GBG powinna byæ szeroka wspó³praca miêdzynarodowa, która gwarantuje odpowiedni poziom merytoryczny pro-jektów, odpowiadaj¹cy œwiatowym standardom. Istotne jest równie¿, aby wykonywane zadania wyrównywa³y poziom rozpoznania geologii Polski ze stanem rozpozna-nia innych krajów Unii Europejskiej. Postulat ten powinien byæ wcielany w ¿ycie g³ównie przez sta³e kontakty z euro-pejskimi s³u¿bami geologicznymi (np. w ramach EuroGeo-Surveys).
Kierunki g³êbokich badañ geologicznych 1) Rozpoznanie struktury i stanu fizycznego litosfery.
W ramach tego zadania przewiduje siê:
wykonanie dwóch g³êbokich sejsmicznych profili refleksyjnych;
wykonanie nowej syntezy pola termicznego Polski;
badanie wspó³czesnej geodynamiki skorupy ziem-skiej;
zintegrowanie modeli przestrzennych stanu fizycz-nego litosfery.
Rozk³ad temperatury i struktura pokrywy osadowej (z pól potencjalnych) maj¹ podstawowe znaczenie w mo-delach generacyjnych wêglowodorów oraz do geotermal-nego bilansu ciep³a. Z kolei informacja o naprê¿eniach i deformacjach jest wykorzystywana podczas eksploatacji surowców p³ynnych w kolektorach szczelinowych, nie-konwencjonalnych z³ó¿ gazu oraz w projektowaniu pod-ziemnych magazynów w strukturach geologicznych. Ma równie¿ du¿e znaczenie w zrozumieniu genezy wstrz¹sów sejsmicznych oraz analizie stabilnoœci g³êbokich otworów i wyrobisk górniczych. Znaczenie tego kierunku z pewno-œci¹ bêdzie ros³o z czasem, wraz z upowszechnieniem numerycznych modelowañ geodynamiki litosfery i pe³niej-szym zrozumieniem zale¿noœci pomiêdzy zjawiskami powierzchniowymi a litosferycznymi.
2) Synteza budowy i ewolucji tektonicznej obszaru Polski.
Kierunek ten obejmuje g³ówne problemy ewolucji i struktury geologicznej w skali ca³ego kraju oraz basenów sedymentacyjnych obejmuj¹cych równie¿ s¹siednie obsza-ry. Systematyczne uaktualnianie syntez geologicznych jest wymuszone nap³ywem du¿ej liczby nowych danych z przemys³u i nauki o istotnych walorach poznawczych. W obecnych rekonstrukcjach przewiduje siê zwiêkszenie udzia³u nowoczesnych analiz izotopowych i iloœciowych. Analizy basenów sedymentacyjnych zosta³y zainspirowa-ne przez przemys³ naftowy i s¹ wykorzystywazainspirowa-ne do mode-lowania generacji i migracji wêglowodorów. Jednak¿e realizacja tego kierunku nie s³u¿y bezpoœrednio celom z³o¿owym, które s¹ zawarte w polityce badañ MŒ w dzie-dzinie surowcowej, a zmierza do utworzenia solidnej bazy do analiz naftowych, w jak najwiêkszym stopniu uwzglêd-niaj¹cej wiedzê sedymentologiczn¹, strukturaln¹, geofi-zyczn¹ i geodynamiczn¹. Badania takie zosta³y w Polsce zainicjowane przed 10 laty (projektem Analiza basenów
sedymentacyjnych finansowanym przez NFOŒiGW), a
obec-nie powinny byæ kontynuowane i skoordynowane z opra-cowaniem przestrzennego modelu wg³êbnej budowy geologicznej pokrywy osadowej (kierunki badañ w dzie-dzinie kartografii). Miêdzynarodowa wspó³praca w re-alizacji tego zadania bêdzie warunkiem spójnoœci rekon-strukcji ca³ych basenów, wykraczaj¹cych poza granice pañstwa. Postêp w dziedzinie badañ regionalnych daje szansê na istotne korekty dotychczasowych pogl¹dów na budowê terranow¹ Polski oraz pierwotny zasiêg facji w obrêbie basenów, co mo¿e zmieniæ koncepcje poszuki-wañ wêglowodorów, zarówno w Karpatach, jak i na Ni¿u Polskim. Równie¿ badanie pod³o¿a krystalicznego mo¿e mieæ konsekwencje z³o¿owe. Badania powinny byæ prowa-dzone systematycznie w skali ca³ego kraju i koniecznie we wspó³pracy miêdzynarodowej. Przewiduje siê wykony-wanie:
opracowania budowy geologicznej pod³o¿a pokry-wy osadowej;
badañ terranowej budowy obszaru Polski;
nowej syntezy budowy geologicznej waryscyjskiego piêtra strukturalnego;
800
rekonstrukcji procesu inwersji bruzdy œródpolskiej;
palinspastycznej rekonstrukcji geometrii basenów osadowych;
modelowania subsydencji i ewolucji termicznej wype³nienia basenów.
3) Uzupe³nienie, weryfikacja i unifikacja baz danych.
Ten kierunek powinien byæ realizowany systematycz-nie, gdy¿ ze wzglêdu na postêp wiedzy geologicznej i geo-fizycznej zawartoœæ baz danych powinna co jakiœ czas byæ weryfikowana. Jednak¿e intensywnoœæ weryfikacji i stan-daryzacji danych archiwalnych powinna z czasem spadaæ. Unifikacja formatów zbiorów danych powinna byæ prowa-dzona we wspó³pracy miêdzynarodowej. Dba³oœæ o jakoœæ danych geologicznych, bêd¹cych w³asnoœci¹ oraz prze-chodz¹cych na w³asnoœæ Skarbu Pañstwa ka¿dego roku, jest jednym z g³ównych zadañ s³u¿by geologicznej. Wyj¹tkowo du¿a liczba rdzeni wiertniczych w Polsce daje unikaln¹ szansê na utworzenie modelu petrofizycznego kompleksu osadowego, który by³by wykorzystany do in-terpretacji danych pól potencjalnych, sejsmicznych i w mo-delach przep³ywów i mechaniki kolektorów. W ramach realizacji tego kierunku przewiduje siê:
utworzenie bazy danych parametrów petrofizycz-nych ska³ osadowych;
weryfikacjê stratygrafii w Centralnej Bazie Danych Geologicznych;
opracowanie stratotypowych odcinków rdzeni wiertniczych, które s¹ wyj¹tkowo nara¿one na degradacjê;
ujednolicanie bibliotek baz danych;
ujednolicenie i skalibrowanie karota¿y otworowych z wykorzystaniem sond najnowszej generacji;
kontynuacjê opracowania profili g³êbokich otworów wiertniczych Pañstwowego Instytutu Geologicznego.
4) Rozpoznanie formacji i struktur odpowiednich do bezpiecznego geologicznego sk³adowania CO2w
Pol-sce, wraz z programem ich monitorowania.
Realizacja tego zadania wi¹¿e siê ze strategi¹ pañstwa dotycz¹c¹ pakietu energetyczno-klimatycznego, w czêœci nawi¹zuj¹cej do propozycji dyrektywy unijnej o geolo-gicznym sk³adowaniu CO2, oraz zobowi¹zaniami naszego
kraju wynikaj¹cymi z realizacji protoko³u z Kioto i dalszy-mi krokadalszy-mi poczynionydalszy-mi przez UE w tym kierunku, takimi jak limity przydzielone w ramach unijnego mecha-nizmu handlu uprawnieniami do emisji CO2.
Eksperymen-ty w dziedzinie sekwestracji dwutlenku wêgla zosta³y ju¿ w kraju wykonane, podobnie jak wstêpne rozpoznanie mo¿liwoœci geologicznego sk³adowania, brak natomiast szczegó³owego t³a geologicznego, które wskazywa³oby systemy sekwestracyjne w poszczególnych regionach, optymalne z punktu widzenia ekonomii i bezpieczeñstwa oraz zapewnia³oby wiarygodne okreœlenie bilansu poten-cja³u sekwestracyjnego Polski. Ze wzglêdu na rozleg³e nastêpstwa gospodarcze tego przedsiêwziêcia trzeba je zre-alizowaæ niezw³ocznie, w ramach szerokiego konsorcjum najwiêkszych instytucji geologicznych i z miêdzynaro-dow¹ koordynacj¹ dzia³añ. Przewiduje siê:
wykonanie bilansu pojemnoœci systemów sekwe-stracyjnych w warstwach solankowych Polski;
ocenê ryzyka sekwestracji CO2pod k¹tem zagro¿eñ
œrodowiska, w tym poziomów wodonoœnych, oraz populacji ludzkiej;
wspó³udzia³ w budowie prototypowych instalacji technologii CCS.
5) Wskazanie optymalnych miejsc magazynowania ropy naftowej, paliw i gazu ziemnego oraz sk³adowania odpadów w strukturach geologicznych.
Rozwój tego kierunku badañ, zw³aszcza rozpozna-wanie optymalnych miejsc magazynowania paliw, jest zwi¹zany z bezpieczeñstwem energetycznym pañstwa, tote¿ zakres i tempo jego realizacji bêd¹ uzale¿nione od wyników analiz strategicznych w tej dziedzinie. Powinien to byæ obecnie jeden z priorytetów polityki rz¹du RP. W najbli¿szych latach prace maj¹ siê koncentrowaæ g³ównie na bezzbiornikowym magazynowaniu p³ynnych mediów w utworach solnych. Z funduszy publicznych powinno byæ finansowane wstêpne rozpoznanie geologiczne wybranych formacji, zmierzaj¹ce do wskazania optymalnej i bezpiecznej dla œrodowiska lokalizacji. Nastêpnie konkretne inwesty-cje maj¹ byæ prowadzone i finansowane przez inwestorów przemys³owych i komercyjnych. Magazynowanie mediów gazowych jest tak¿e mo¿liwe w ska³ach porowatych, tote¿ w miarê zapotrzebowania bêd¹ prowadzone prace badaw-cze równie¿ w tym kierunku, uwzglêdniaj¹ce zw³aszcza wyczerpane z³o¿a wêglowodorów o dogodnym logistycz-nie po³o¿eniu. W ramach realizacji tego projektu przewi-duje siê rozpoznanie geologiczne:
z³o¿a pok³adowego soli kamiennej w rejonie Gdañ-ska i Tczewa;
sczerpanych z³ó¿ wêglowodorów pod k¹tem bez-zbiornikowego magazynowania ropy naftowej, paliw i gazu ziemnego;
optymalnych miejsc sk³adowania odpadów niebez-piecznych i promieniotwórczych w naturalnych strukturach geologicznych i wyrobiskach górni-czych.
Podsumowanie
Poszczególne kierunki g³êbokich badañ geologicznych tworz¹ sprzê¿ony system, a zadania s¹ u³o¿one sekwencyj-nie, tak aby wyniki jednych zadañ mog³y s³u¿yæ realizacji kolejnych. Niektóre kierunki GBG maj¹ istotne punkty styczne z innymi kierunkami badañ resortu, a zw³aszcza w geologii surowcowej w poszukiwaniach wêglowodorów oraz w kartografii w zakresie modeli struktur wg³êbnych. Ze wzglêdu na nowatorski charakter wielu zadañ, warun-kiem ich wykonania bêdzie opracowanie metodyki, wyznaczenie nowych standardów badañ, a w niektórych wypadkach równie¿ wyposa¿enie w now¹ aparaturê i opro-gramowanie. Przedstawione kierunki g³êbokich badañ geologicznych wpisuj¹ siê w zakres prowadzonych na ca³ym œwiecie badañ geologicznych prezentowanych na Kongresie Geologicznym w Oslo. Realizacja zaplanowa-nych g³êbokich badañ geologiczzaplanowa-nych jest warunkiem nie-zbêdnym do racjonalnego zagospodarowania zasobów naturalnych Polski i jest wskazane, aby przedstawione zadania by³y finansowane ze œrodków publicznych. Wiêk-szoœæ przedstawionych kierunków nale¿y do sta³ych obo-wi¹zków s³u¿by geologicznej i dlatego nie nale¿y siê spodziewaæ ich zamkniêcia do 2015 r.
801
