Poznań
3-1999
\
PORADNIK
Bibliograficzno-Metodyczny
Wojewódzka Biblioteka Publiczna
ojewódzka i [
a
Publicznw oz niu
PORADNIK
BIBLIOGRAFICZNO-METODYCZNY
-2-Przewodniczący Zespołu Redakcyjnego
uje zes 0238-9142 Materiał szkoleniowy: Zofia Plalkiewicz Urszula Bzdawka Andrzej Baumgart Beata Nowak
Powielono w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Poznaniu
S REŚCI
str. I. KALENDARZ ROCZNIC.
OBcr rOllów
I WYDARZeŃ(Oprac. Urszula Bzdawka) . . ... , ... ,., ... " ... 5
II. ZESTAWIENIA BIBLIOGRAFICZNE
Wojciech Charchalis -Współczesna literatura światowa. Zarys literatury portugalskiej 1974-1999 i jej
obecność Polsce ... H • • • H . . . 12 Bibliografia przekładów z literatury portugalskiej na język w latach 1974-99. . . ... . Bibliografia opracowań na temat współczesnej literatury portugalskiej ... 19 Andrzej Dudziak - Świat i Polska na przełomie XX/XXI wieku ... 20
Bzdawka - Polska
Dobre w jednoczącej Europie ... . Andrzej Dudziak Fryderyk Chopin i jego muzyka
Międzynarodowy Rok Chopinowski. ... 47 Urszula Bzdawka - Przewodniki turystyczne po świecie ... 56 Bibliografie osobowe: Witold Gombrowicz ... .
Maria Kuncewiczowa .. .. III. MATERIAŁY METODYCZNE
Iwona Beller· V Dzielnica Związku Polaków w Niemczech .. ... . ... 92 IV. MATERIAŁY REGIONALNE
A.
B.nowości regionalnych ... . Dubliczne wOJ. wielkopolskiego ... .
-5-1. KALENDARZ ROCZNIC, OBCHODÓW WYDARZEŃ
Poniższy kalendarz, to wybrane daty rocznic, obchodów i wydarzeń na III kwartał 1999 roku. Szerszy zestaw dat na III kwartał znajduje się
w "Poradnikach Bibliograficzno-Metodycznych" z lat ubiegłych.
(55) VII 1944 VII, (430) VII 1569 (195) 1 VII 1804 (165) 1 VII 1834 (75) 3 VII 1924 (115) 3 VII 1884 (65) 4 VII 1934 (35) 4 VII 1964 (110) 5 VII 1889 (115) 7 VII 1884 (70) 9 VII 1929
L
iP
ie c
- Powstanie Polskiej Agencji Prasowej - Światowy Dzień Architektury
- Zawarcie unii lubelskiej - Wielkie Księstwo Litew-skie zostało pojączone z Polską Unią Realną
- Ur. George Sand, pisarka francuska (zm. 8.06.1876)
- Ur. Jadwiga Łuszczewska (Deotyma), poetka, powieściopisarka (zm. 23.09.1908)
- Reprezentacja Polski po raz pierwszy uczestni-czyła w Igrzyskach Olimpijskich (VIII Olimpiada,
Paryż 1924)
- Ur. Jakub Wojciechowski, robotnik, pamiętnikarz związany z Wielkopolską (zm. 17.04.1958) - Zm. Maria Cuńe-Skłodowska, chemik (ur. 7.11.1867) - Zm. Samuel Marszak, poeta i t1umacz rosyjski
(ur. 4.11.1887)
- Ur. Jean Cocteau, poeta, dramaturg i powieścio pisarz francuski (zm. 11.10.1963)
- Ur. Lion Feuchtwanger, pisarz i dramaturg nie-miecki (zm. 21.12.1958)
-6-11 VII Dzień ogłoszony ~ 987 roku
przez ONZ, jako "dzień narodzin pięciomiliardo wego mieszkańca Ziemi"
11 VII - ZIII. Lagerkvisl, pisarz szwedzki, laureat na· grody Nobla w 1951 r. (UL 23.05.1891) (95) 12 VII 1904 - Ur. Pablo Neruda (właść. nazw. Neftali Ricardo
13 VII (10) 15 VII 1989 (15) 15 VII 1984 (95) 15 VII 1904 17 VII 19 VII (695) 20 VII 1304 (100) 21 VII 1899 21 VII 1 (55) 22 VII 1944 (90) 23 VII 1909 (170) 23 VII 1829 (20) 24 VII 1979
Reyes Besualto), pisarz j poeta chilijski, laureat Nobla w 197 (zm. 23.09.1973) - UL Babel, rosyjski 1 .03.1941 - Zm. Maria Kuncewiczowa. pisarka (ur. 30.10.1897) - Zm. John Boyntan Pristley, angielski pisarz, dra·
malurg. eseista (ur. 13.09.1894)
- Zm. Anton Czechow, nowelista i dramaturg rosyj-ski (ur. 29.01.1860)
- Zm. Jadwiga, królowa Polski od 1
- UL Degas, francuski malarz i grafik (zm. 27.09.1917)
- Ur. Francesco Petrarca, poeta włoski
(zm .. 19.07.1374)
- UL Ernest Hemingway, pisarz amerykański. lau-reat nagrody Nobla w 1954 L (zm. 2.07.1961) - Lądowanie pierwszych ludzi na
(astro-nauci amerykańscy Armstrong i Edwin Aldrin)
- Ogłoszenie Manifestu PKWN
- Zm. Zygmunt Noskowski, kompozytor i pedagog (ur 846)
- Zm. Wojciech Boguslawski. dralnaturg, aktor (ur. 9.04.1757)
- Zm. Edward Stachura. poeta, prozaik, tłumacz (ur .. 18,03.1937)
(30) 26 VII 1969 - Zm. Witold Gombrowicz, prozaik, eseista. drama-turg (ur_ 4.08.1904)
(105) 26 VII 1894 - Ur. Aldons Huxley, pisarz angielski (zm. 22.11.1963)
(100) 26 VII 1899 (właść. nazw. Nie·
20.10.1972)
(25) 27 VII 1974 prozaik niemiecki
(175) 28 VII 1824 dramaturg, powie·
11.1895)
(195) 28 VII 1804 niemiecki
(215) 30 VII 1784 - Zm. Denis Diderot, pisarz i filozof francuski (ur. 5.10.1713)
(150) 31 VII 1849
- Zm.
Sandor Petoli, poeta węgierski (ur. 1.01.1823) (55) 31 VII 1944 Zm. Antoine de Saint·Exupery, pisarz francuski(ur. 29.07.1900)
(80) 31 VII 1919 - Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikowal traktat wersalski kończący I wojnę światową
(85) VIII 1914
(80) VIII 1919 Wielkopolski do
(55) VIII 1944 Wybuch Powstania Warszawskiego
(90) VIII 1909 - Ur. Henryk Worcell (w/aść. nazw. Tadeusz Kurty· kal, powieściopisarz (zm. 1.06.1982)
(55) 1 VIII 1944 - Lądowanie we Francji polskiej 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem gen. Stanisława Maczka
(100) 2 VIII 1899 (90) 3 VIII 1909 (75) 3 VIII 1924 (140) VIII 1859 (95) 4 VIII 1904 (55) 4 VIII 1944 (135) 5 VIII 1864 6 VIII (55) 8 VIii 1944 (100) 13 VIII 1899 15 VIII (230) VIII 1769 (50) VIII 1949 (55) VIII 1944 (90) VII! 1909
-8-- Ur. Stanislaw Bobiński, poeta, nowelista
(lm. 12.1 .1985)
- Ur. Stanisław Piętak, poeta, prozaik, eseista
(lm. 22.01.1964)
- Zm. Joseph Conrad (w/aść. nazw. Józef Teodor
Konrad Najęcz-Korzeniowski), powieściopisarz angielski, polskiego pochodzenia (ur. 3.12.1857)
- UL Knut Hamsun (wlaść. nazw. Knud Petersen),
pisarz norweski, laureat nagrody Nobla w 1920 r. 19.02.1952)
- Ur. Witold Gombrowicz, prozaik, eseista,
drama-turg (zm. 26.07.1969)
- Zm. Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, prozaik (ur. 22.01.1921)
- Zm. Romuald Traugutt, ostatni nyktator powstania styczniowego (ur.16.0 1.1826)
- Światowy Ozień Rozbrojenia (obchodzony w rocznicę zrzucenia bomby atomowoj na Hiro-szimę)
- Zm. Juliusz Kaden-Bandrowski, prozaik, publicy-sta (ur. 24.02.1885)
- Ur. Alfred Hitchcock, angielski rezyser i scenarzy-sta filmowy (zm. 29.04.1980)
- Święto Wojska Polskiego
- Ur. Napoleon I Bonaparte, cegarz Francji (zm. 5,05.1821)
- lm. Margaret Mitchell, pisarka amerykańska (ur. 8.11.1900)
- Zm. Tadousz Gajcy, peela, prozaik, krytyk literac-ki (ur. 8.02.1922)
- UL Jerzy Andrzejewski, powieściopisarz,
(25) 19 VIII 1974 (180) 19 VIII 1819 (415) 22 VIII 1584 (55) 22 VIII 1944 (85) 22 VIII 1914 23 VIII (50) 24 VIII 1949 (255) 25 VIII 1744 (15) 25 VIII 1984 (10) 26 VIII 1989 (85) 26 VIII 1914 (105) 27 VIII 1894 (20) 27 VIII 1979 28 VIII (250) 28 VIII 1749 (75) 30 VIII 1924 (80) 31 VIII 1919 (150) 31 VIII 1749
-9-- Zm. Aleksander Janta-Połczyński, pisarz, dzienni-karz, tłumacz, związany z Wielkopolską
(ur. 11.12.1908)
- Zm. James Watt, angielski wynalazca maszyny
staropolski (ur. 1530) poeta (ur. 13.03.1909)
lIurnacz literatury anglosa·
- Wszedł w życie Pakt Północnoatlantycki - Ur. Johann Gottfried von Herder, niemiecki pisarz
i filozof (zm. 18.12.1803)
- Zm. Truman Gapole (wlaść, nazw. Truman Streckfus Persons), pisarz amerykański (ur. 30.08.1924)
- Zm. Irving Stone, pisarz amerykański (ur. 14.07.1903)
argentyński
poeta, prozaik,
publicy-fiński (ur. 19.09.1908)
- Ur. Johann Wolfgang von Goethe. poeta niemiecki (zm. 22.03.1832)
- Ur. Truman Gapote (wlaść. nazw. Truman Streckfus Persons). pisarz amerykański (zm. 25.08.1984) - Otwarcie Opery Poznańskiej
- Ur. Aleksander Radiszczew, pisarz i filozof rosyj· ski (zm. 24.09.1802)
-10-(25) 31 VIII 1974 Witold Zegalski, pisarz poznański (ur. 27.10.1928) (60) 1 IX IX (190) 4 IX 7 IX 9 IX (60) 9-18 IX (25) 10 IX (105) 11 IX (475) 11 1809 1939 1939 1939 Wrzesi
Napaść Niemiec hitlerowskich na Polskę. Wybuch II wojny światowej
- Międzynarodowy Dzień Pokoju, rocznicę wybu-wojny światowej
Juliusz Słowacki, poeta, dramaturg tyczny (zm. 3.04.1849)
- Kapitulacje Westerplatte
- Zm. Józef Czechowicz, poeta (UL 15.03.1903) - Bitwa Armii "Pomorze" i ,,Poznań" nad Bzurą
Zm. Melchior Wańkowicz, polski pisarz i publicy-sta (ur. 10.01.1892)
Ur. Maria Kownacka, autorka książek dla dzieci i młodzieży (zm. 27.02.1982)
1524 - Ur. Pierre de Ronsard, francuski (zm. 27.12.1585)
2 IX 1814 - Ur. August Cieszkowski, filozof, ekonomista, działacz polityczny i spoleczny związany z Wiel-kopolską 12.03.1894)
(105) 13 IX 1894 ,Iuliiln Tuwim, poeta, satyryk, 12.1953)
(105) 13 IX 1894 Boynton Pristley, angielski maturg, eseista (zm. 15.07.1984)
(210) 15 IX - Ur. James Fenimore Cooper, powieściopisarz amerykański (zm.
(60) 18 1939 - Zm. Stanisław Ignacy pisarz, drama-turg (ur. 24.02.1
(35) 964 - Zm. O'Casey, pisarz i dramaturg irlandzki (ur. 31.03,1884)
(60) 23 IX 1939 - Zm. Zygmunt Freud, austriacki neurolog i psy-chiatra, twórca psychoanalizy (ur. 6.05.1856) (85) 1914
-
UL
Turkowski, związany zWielko-polską i Poznaniem (zm. 985) (15) 1984
-
Zm, Aleksander Rymkiewicz. polski(ur. 13.04.1913)
27 IX
-
Międzynarodowy Dzień Turystyki(195) 29 IX 1804 -
UL
Czajkowski (Sadyk Pasza), powieścio-pisarz i emigracyjny dzialacz polityczny (zm. 1.1886)II. EST NIA
-
12-lOG R CZNE
Wojciech Charchalis
Uniwersytet im. A. Mickiewicza
WSPÓ ESNA ERA A ŚWII\ OWA
ZARYS LITERATURY PORTUGALSKIEJ 1974-1999 I JEJ OBECNOŚĆ W POLSCE
Literatura portugalska tradycyjrie jest ola naszego kraju Deryferyjna, też wiedza o niej i liczba publikacji na jej temat jest znikoma. O ile w pierwszej p%wie XIX w. Joachim Lelewel dostrzegł znaczące podobieństwa w historii i Hiszpanii oraz postulowal rozwój Iberystycznych w naszym o tyle polalana tuż obok, znacznie mniejsza Portugalia pozostała prze? niego niezauwaiona. Z jednej strony na taki stan rzeczy wpłynęło położenie
geograficzne Portugalii, tego prawdziwego Finis lerrae, gdzie "ziemia się koń czy i ocean zaczyna" - jak pisał Fernando Pessoa- z drugiej zaś
uwarunko-tym położeniem rozwój hlsloryczno-polilyr:7ny. Mająo u swego boku sąsiada, luzy tania, odcJ"ielona od resziy Europy nieprzebytymi górami i pustkowiem wykorzystywała jedyny naturalny kierunek swej ekspansji, tj. przez morza. Powstało w ten sposób w XV i XVI w. olbrzymie imperium zamor-skie.
z
tego też powodu z Portugalii zawsze bylo bliżej do Indii czy Ameryki niżEuropy.
Obraz takiHgo postrzegania świata odnajdujemy w literaturze i tematilcll Iradycyjnie podejmowanych przez pisarzy aż do dnia dzisiejszego. Warto tu nadmienić, że najznakomitszy i najlepiej znany w świecie utwór portugalski, "Os Luisa Camóes epopeją traklującą o odkryciu morskiej drogi Indii i w Polsce znany już tIumaczer. wiekach mnio-nych (oslatnio, bo w 1995 r. ukazał się w nowym, znakomitym przekladzie ire-neusza Kani pl. "Luzytanie", WL, Kraków).
Należy również zwrócić uwagę na lo, że prądy estetyczno-filozoficzne do-da tego odleglego kraju unacznym opóźnieniem, powinno jeśli weźrniorny pod uwagę wszystko lo, napisaliśmy pov'Yżej.
Wiek XX wprowadził w Portugalii szereg rewolucyjnych zmian nie tylko w zakresie postępu technicznego, ale również na polu myśli politycznej. Jedyny portugalski noblista w dziedzinie literatury Saramaga, t',',jorzący pod
naszego tj. po przez Portugalię ostatnich kOlonii w Afryce I Azji, po doświadczeniach fa!>..:ystowskiej dyktatury i komunistycznego
prze-wrotu, po wstąpieniu do NATO i UE wyraża pełną świadomość tych zmian w mentalności Portugalczyków, parafrazując cytowaną już powyżej myśl: "Portugalia to kraj, w którym morze się kończy i ziemia zaczyna". W istocie zmiana taka nastąpiła, gdy po kompromitacji salazaryzmu w 1974 r. Portugalia, chcąc nie chcąc, zostala nowej filozofii swego ist-nienia i definitywnie odrLucila "plecami do Europy", zwracając się w stronę swego tradycyjnego
Rok 1974 i Rewolucja początek nowej ery w dziejach Portugalii i początek nowej kraju. Zniesienie cenzury pozwoliło pisarzom na gorsetu i podjęcie tradycyjnych tematów literatury, choć z przeszłością w duchu niemal zawsze lewicowym, widoczne w literaturze lat 70-tych. Warto zauważyć, Hiszpanii, mającej bardzo po-dobne losy w XX w., w przypadku Portugalii nie można mówić o literaturze emigracyjnej, dlatego też pęd do rozliczania z przeszłością na łamach utworów literackich po dziś dzień jest w tym kraju bardzo silny. Z czasem, obok utworów podejmujących tradycyjne tematy literatury, zaczęła pojawiać się na rynku znaczna liczba tytułów powieści historycznych i nostalgicznych, szczegótnie
trak1ujących o dawnych koloniach. Przez wiele lat tak zwana dekolonizacja, byla tematem tabu, a wszelkiego rodzaju uzewnętrznianie tęsknoty za Angolą, Mozambikiem, czy Gwineą mogło narazić autora na zarzut popierania faszy-zmu i salazaryfaszy-zmu. Obecnie, po Upływie ponad 25 lat, po ustabilizowaniu życia
politycznego i stosunków z dawnymi koloniami oraz po przytłumieniu namięt-ności, jakie rozbudzały ten przestaje być unikany i stopniowo pojawia się pisarzy, takich jak np. Antonio Lobo Antunes. Sprawia opowiadań portugalskich jest kulturowo hermetycznych, nieportugalskiego czytelnika.
Współczesna Portugalia liczący ok. 9,5 mln mieszkań-ców, w k1órym rynek przez literaturę anglo i tran-podobnie jak w reszcie autorów rodzimych nale-ży do starszego pokolenia pozycji umożliwiającej im skuteczne wspólzawodnictwo z zagraniczną konkurencją. Należą do nich np. Vergilio Ferreira, Luis Pacheco, Sofia de Melo Breiner Andersen, Agustina Bessa-Luis, zmarły niedawno Jose Cardoso Pires. Nie zmienia to jednak fak1u, że współczesna literatura, a w szczególności proza, zasluguje na uwagę, o czym przekonuje nas przyznanie Nagrody Nobla za 1998 rok Jose Sarama-go, jednemu z czolowych twórców literatury światowej ostatnich lat.
Co się zaś tyczy obecności literatury portugalskiej w Polsce, to jej obraz jest bardzo mglisty. o ile w ogóle o takim obrazie można mówić. Co prawda
14
-w latach 70-tych i BO-tych ukazała się nakładem Wydawnictwa Lilerackiego i Czytelnika znaczna liczba publikacji, jednak w znakomitej większości były to utwory klasyczne lub "ideologicznie poprawne". Lata 90-te stoją pod znakiem Jose doląd opublikowano dwie jego powieści,
publikacje trzech następnych (Ensaio da lJtJ.UUl,:!Ir'
O Ano Ricardo Reis i Nomes, REBIS) oczekiwany też
jest przekład Sinais de Fogo Jorge de Sena przygotowywany przez wydaw-nictwo Bene Nati z Poznania. Jeżeli chodzi o nieliczne opracowania krytyczne w języku polskim, lo ich przegląd może doprowadzić do mylnego przekonania, że jedynymi liczącymi się pisarzami portugalskimi są Fernando Pessoa i LUls Vaz de obaj należący literatury portugalskiej. Niestety w Polsce tylko jeden zakład porlutla1istyki, mieszczący
Uniwer-sytecie mało, aby skulecznle propagować
kulturę I kraju.
Poezja
Poezja w Portugalii, podobnie jak ma to miejsce w całej Europie, w
ostat-nich latach Tym niomniej możemy kilku
zna-komitych Współczesna cechuje się
wielką tematów, tradycji, sielankowych obrazów wysublimowanego erotyzmu i pos~modemislycznej obsesji. Dlatego też nie będziemy analizować twórczości poszczególnych autorów i wymieniać licznych ty1ułów ich tomików, a poprzestaniemy jedynie na wyli-czeniu najistotniejszych z nich. Do starszego pokolenia, które debiutowało w dekadach wcześniejszych należą: Sofia de Melo Breiner Andersen, Ernesto Manuel Castro, Alberto Herberto Helder,
Maria
sa Horta, Moura, Fernando
co. Z młodszego pokolenia, publikujących w latach uwagę
zasługują: Nuno Judice, Joao Miguel Fernandes Jorge, António Franco
Alexandre, Luis Miguel Nava, Fernando Pinto do Amaral, Isabel de Sa, Paulo Teixeira, Joao Camilo i Jose Agostinho Baptista.
Proza
Podobnie w przypadku wydawniczy zdominowany przez slarszego pokołenia, publikując od dziesięcioleci, zdobyli so-bie uznanie publiczności, a każda ich nowa książka jest entuzjastycznie witana przez krytykę. Pośród nich największym uznaniem cieszy się Vergilio Ferreira,
który w interesującym nas okresie opublikował następujące utwory: Signo-sinal (1979), Para Sempre (1983),Ate ao Fim (1987), Em nome da Terra (1990).
Jose Cardoso (1925 - 1999) przez wielu jest uważany za najwybitniej-szego współczesnego pisarza Portugalii. Publikuje od początku lat 50-tych, a w ostatnim okresie wydal: Balada da Praia dos Caes (1982) (wyd. pol. Histo-ria psiej plaży: historia Alexandra A/pha (1987), De Profundis - Va/sa LenIa O Burro em
Pe
(1979) i A Republica dos Corvos zasługuje powieść De Profundis - Va/sa Lenta, autora podczas niemalrocznego okresu śpiączki na mózgu.
Urbana Tavares Rodrigues wielu esejów, opracowań i dzienników podróży, jest Jednego z najlepszych auto-rów opowiadań. W jego często powracający temat seksu w powiązaniu z odwagą przeciw drobnomieszczańskiemu za-klamaniu: Desta Agua Beberei (1979), Fuga Imóve/ (1982), Abece de Negacao (1980), Vio/eta
e a
Noite (1991).Joao de Melo (1949) poszukuje inspiracji dla swej twórczości w obrębie dwóch zasadniczych tematów: biedy na prowincjonalnych Azorach i doświad czeń wojny kolonialnej w Angoli: O Meu Mundo naD
e
des te Reino (1987), Gente Fe/iz com Lagrimas (1988) - za którą został uhonorowany Premio do Romance, Autópsia de um Mar de Ru/nas (1984), opowiadania Entre Passaroe Anjo (1986), Bem-Aventuran9as (1992).
Jak już wspomnieliśmy, istnieje we współczesnej powieści portugalskiej nurt koncentrujący się na taszystowskiego reżimu Salazara. Utworów, które moglibyśmy nurtu jest bardzo wiele -można tu choćby wspomnieć znamienitych autorów jak J. Saramago, czy A. Lobo cechuje lewicowa orienta-cja, bardzo często epatujaca komunistycznej. Trzeba jednak nadmienić, że znakomita intelektualistów portugalskich zo-slala wychowana na ideologii też trudno się dziwić ich lewicowym sympatiom, a w literaturze. Pośród pisarzy koncentrujących się krytyce taszyzmu i postulują-cych budowę socjalistycznej Portugalii na uwagę zasługują: Augusto Abelaira, Baptista Bastos i Joao Medina.
W pisarstwie Augusto Abslairy (1926) dominują tematy miłości i rewolucji: Ode (quasi) Maritima (1978), Sem Teeto Entre Rufnas (1979), Deste Modo ou DaqueJe (1990).
Proza Baptisty Bastosa (1934) analizuje i obnaża wpływ, jaki miały repre-sje faszystowskie na życie rodzinne i społeczne w podlizbońskiej wsi: CaD
-16-Velho entre Flores (1974), Elegia para urn eaixao Vazio (1983), eolina de
eri-(1987), Hornem Parado Inverno (1991).
Joao Medina w powieściach Novas A.'enluras de Guiliver (1 i A IIha
esM cheia de vozes (1978) ironicznie traktuje zachodnią imperialistyczną
kultu-rę w swego rodzaju klasycznych antytekslach i egzotycznych parabolach. Proza Jose Saramago (1922) stanowi swoisty fenomen. Pisarz len zade-biutował latach 50 tych, wydając jedną a następnie poświęcił się poezji, zresztą z umiarkowanymi sukcesamI. Dopiero w wieku 55 lat opubliko-wal następną powieść Manual de Pintura e Caligrafia (1977), którą można uznać za debiut prozatorski, gdyż dopiero ta powiość zawiera wszystkie elementy stylistyczne typowe dla cal ej następującej po niej twórczości proza-torskiej tego autora. Cechuje go niemal pozbawiony interpunkcji styl, który ma
nawiązywać do dawnej literatury ustnej. Zaś tematyka utworów jest różna
rodna: od powieści historycznej symbolicznej politjenl fiction, czy Interpreta-cji życia Chrystusa w oparciu o nieścisłości zawarte w Biblii. Saramago lo pi-sarz kontrowersyjny ze względu na swe ultralewicowe poglądy, z którymi się
kryje. potrafi rozdzielle życie od literatury, więc wątki komunistyczno pOjawiają w jego ullil/orach sporildycznie i niejako na marginesie. \!Vszystkio jego powieści uzyskują wysokie noty od krytyków i slają się bestsellerami. Z pozostałych utworów na uwagę zasługują: Levantado do CMo (1980),
Me-morial do Cen vento (1982) (wyd. pol. Ba/lilZi.ł1 i Blimuf/da, 1993), ano morte de Ricardo Reis (1984), A Jangada de Pedra (1986), O G81CO de Lisboa (1989), O Evangelho Segundo Jesus Gristo (1991) (wyd. pol. Ewangelia we-dług Jezusa Chrystusa, 1993), Todos os Nornes (1998). 1998 Jose Sara· mag o zoslal uhonorowany Nagrodą Nobla.
Femanda Botelho (1926) charakteryzuje się niebywałą zręcznosclą w konstruowaniu swych bardzo złożonych powieści, a ich tematyka oscyluje wokół samolnoścl i frustracji jednostki: Esta Sonhei com Breughel (1987). W powieściach Jorge (1946) dominuje marazm i zniechęcenie wyra-żane na różne sposoby i w różnych sytuacjach: O Dia dos Prodfgios (1979) -zmaganie się z życiem na alentejańskiej wsi, O Cais das Merendas (1983) -konfrontacja wiejskieqo życia z życiem zagranicznych turystów, da
Ci-dade Silvestre (1984) - analiza zachowania człowieka w sytuacjach
ekstremal-nych, A Costa dos Murmurios (1988) - wizja wojny w Mozambiku postrzeganej eczyma żon portugalskich oficerów
António Lobo Antunes (1942) zawiera swoich ulworach doświadczenia
z wojny kolonialnej i swej pracy zawodowej w charakterze psychiatry. Z racji trudnego, niejednolitego stylu, w którym traktuje eksperymentalnie nie tylko
strukturę utworu, ale strukturę zdania jest jednym najbardziej dyskutowa· nych, a zarazem najlepiej sprzedających pisarzy por1ugalsklch. Zwraca
uwagę fakt, że A. Lobo Antunes lączy eksperymenty formalne z tematami tra-dycyjnie portugalskimi. Takie połączenie stanowi swoisty fenomen i odróżnia tego autora od pozostałych prozaików tego kraju. Spośród jego utworów należy wymienić: Memória de Elefante (1979), Fado A/exandrino (1983), Auto dos
Danados (1985). Naus (1988), da A/ma (1990), Manual
dos /nquisidores (1996). jako czołowy kandydat do
literackiej Nagrody Nobla. Agustina Bessa LUla galskich XX w. W jej vu',m::"""aCd burżuazji, dominuje poczucie niem o schyłku tej klasy Cruzado Osb. (1976), Conversa<;óes com Dimltn
najislotniejszych pisarek portu-rodzaju kronikami życia powodowane głębokim
przekona-Fe/izes (1975), Crónica do Mosteiro (1980), opowiadania Obok Fernandy Botelho I Lidii Jorge istnieje dość liczna grupa pisarek inte-resujących się w swej twórczości kobietą w różnych sy1uacjach życiowych. Ich utwory z jednej strony przedstawiają kobietę portugalską w przypisanym jej przez tradycję miejscu, z drugiej zaś stanowią studium samotności i miłości, frustracji i marazmu, jakim przepojone jest życie kobiety w patriarchalnym społeczeństwie portugalskiej wsi. Do najbardziej znanych pisarek-feministek należą:
- Luisa Dacosta (1927): Corpo Recusado (1985);
- Maria Judite de Carvalho (1921): A/em do Quadro (1983);
Maria Isabel Barreno (1938): /nventfJrio de Ana (1982), Celia e Celina (1985), Crónica do Tempo (1990), O Enviado (1992), opowiadania O Chao
Sa/gada (1992). Obok należy zauważyć, że proza tej
pisarki przepojona jest portugalskiej elementami fanta-stycznymi;
- Maria Velho da Missa in A/bis (1988);
(1977), Lucialima (1983),
- Maria Ondina (1978), O Homem da IIha
e outros contos (1982),
- Teolinda Gersao Paisagem com mu/her e o maI
ao
fundo (1882), O CavaloZ pozostałych prozaików na uwagę zasługują:
- Minio de Carvalho (1944): Os Casos do Beco de Sardinheiras (1981),
O Livro Grande de Tebas (1983), Navio
e
Mariana (1983), A Paixao do Condede Frois (1986);
- António Alcada Baptista (1927): Os Nós e os La/(os (1985), Catarina ou o Sabor da Maca (1988);
-18-Literatura portugalska u schyłku wieku została uhonorowana Nagrodą Nobla, na którą w pełni sobie zasłużyła. Miejmy nadzieję, że ten fakt przyczyni
się do zwiększenia jej popularności nie tylko w rodzimym kraju, ale także u nas, bo choć przyszlo nam żyć na dwóch przeciwległych krańcach kontynentu, po bliższym poznaniu okazuje się, iż nie jesteśmy tak bardzo od siebie różni i wiele możemy się od Być może już niebawem bę-dziemy mogli czytać powieści, a nie tylko po-równywać wskaźniki naszymi, do czego tak chętnie uciekają się nasi politycy i
BIB Z LITERATUR
AOÓW
JĘZYK POLSKI W LATACH 1974-99
1. ALCOFORAOO Mariana. Listy miłosne Mariany Alcoforado / wstęp i tł.
S. Przybyszewski. - Warszawa: WAiF, 1986
2. CAMÓES Luis de. Poezje wybrane
I
wybór i oprac. J. Waczków. - War· szawa: Ludowa Spóldzielnia Wydawnicza, 19843. CAROOSO PIRES Jose. Infant
III.
H. Czajka. - Warszawa: Czytelnik, 19774. CAROOSO PIRES Jose. Tajemnica Psiej Plaży: historia pewnej zbrodni
I tł.
W. Chabasiński i E. : Czytelnik, 19905. CARVALHO Maria / Ił. J. Klave. - Kraków: WL, 1978
6. FERREIRA posł. J. Klave. - Kraków:
WL, 1979 7. FONSECA Manuel
WL,1979 8. FONSECA Manuel
siński. - Kraków.
/ wybór i tł. I. Kania. - Kraków: K. Chabasińska, W. Chaba·
9. GON<;:ALVES Egito. Sny o kamieniu
I
wybor i tł. M. Baterowicz, A. Ko-morowski. - Kraków: Wydaw. Lit .. 197910. NAMORA Fernando. Człowiek w masce / tł. J. Klave. - Kraków: WL, 1985
11. NAMORA Fernando. W niedzielę po poludniu / 11. A. Hermano-wicz-Pałka, M. Baterowicz. - Kraków: WL, 1982
12. OLlVEIRA Carlos de. Pszczoła na deszczu
III.
J. Klave. - Kraków: WL. 198013. OLlVEIRA Carlos de. Opowiadania portugalskie XIX i XX w. / wybór iti. K. Chabasińska, W. Chabasiński, J. Klave, posl. J. do Prado Coelho, .1. Prokop. - Kraków: WL, 1978
14. PESSOA Fernando. Księga niepokoju / tł. J. Klave. - Warszawa: Czy-telnik, 1995
15. QUEIRÓS Ega de. posł. J. Klave. - Kraków: WL,1978
16. QUEIRÓS Ega de. romantycznego / tł. K. iW. Chabasińscy. - Kraków.
17. REDOL António Alves. Oleslowa, posl. A. Komo-rowski. - Kraków-Wrocław'
18. RIBEIRO Aquilino. C!1abasińska, W. Chabasiń-skI. - Kraków: WL,
19. RIBEIRO Aqullino. Dwór w Romarigaes / II. K. Chabasińska, W. Chaba-siński, posl. J. K1ave. - Kraków: WL, 1980
20. RODRIGUES MIGUEIS Jose. Salome
I tł.
K. Chabasińska, W. Chaba-slński, pasł. J. Klave. - Kraków: WL, 198021. RODRIGUES MIGUEIS Jose. Szczęśliwych świąt / tł. I. Kania. - Kraków : WL, 1977
22. SARAMAGO Jose. Ewangelia wedlug Jezusa Chrystusa / tl. C. Długosz. - Poznań: SAWW, 1993
23. SARAMAGO Jose. Baltazar i Blimunda
I
tł. E. Milewska. - Londyn : PULS, 199324. TAVARES Rodrigues J. Klawe. - Kraków' 25. TOJAL Altino M. do. nia. - Kraków: WL,
26. TORGA Miguel. Nowe oO()wl,ada ków : WL, 1988
:,,,"\".c.C;".G'ct / tł. B. Olesiowa, pos!.
Barbarzyńców / tł., posl. I. Ka-post E. Milewska.
Kra-BIBLIOGRA lA O ACOWAŃ NA TEMAT WSPÓŁCZESNEJ LITERATURY PORTUGALSKIEJ 1. KLAVE Janina Z.
Historia literatury portugalskiej: zarys. - Wrocław: Zakład Narad. im. Ossolińskich, 1985. - 359 s.
-
20-BIBLlOG.i=1AFlf\ polskich publikacji dotyczących Portugalii. T, 1-3. Warszawa: Uniwersytel Warszawski
T. 1: (1945-1979) I oprac. A Szendzielorz, 1981 T. 2: (1980-1985) / oprac. J. Karasek, 1986 T. 3: (1985-1990) / oprac. A Kalewska, 1991
BRZOZOWSKI Jerzy. dla Portugalii: sz1okho!mskie jury
nagro-rlziło Jose Saramago
1/
P o w s - 1998. nr 4;),4. HAUBRICH Walter. Na kamiennej trawie: po literackim Noblu II F
0-rum.-1998,nr42,s.12
5. JASTRZEMBSKł S. Odpowiedzialność pisarza: rozmowa
z
Urbano Tavares Rodligues / [tł. ros.] II e m y u i S -cjalizmu.1983,nr36. KALEWSKA Anna. Fernando Namora w pięćdziesięciolecie twórczości
1/
Ku
I t u r a . - 1988,nr
29, s. 11KALEWSKA Anna. Humanizm i ironia Jose Sara mag o
1/
T w rczosc nr1,s. 30
8. KOMOROWSKI Adam. Konsekwencje cenzury czyli wśród pisarzy por-tugalskich I/Życi e Lit. -1981,
nr
19, s. 109. KOT Wiesław. Detalista wyobraźni: literacki Nobel '98 fi W P r o s t .
-1998, nr 14-115
MARRODAN Casas C. literatura portugalska
1/
R o s.585-588i t. - 1980. 11. MILEWSKA Elżbieta. Rok chwały Jose Saramago
II
W i e d z a i Ż y.c
ie . -
4,s.
54-50Andrzej Dudziak
I nstrukcyjno- Metodyczny
ŚWIAT I POLSKA NA PRZEŁOMIE XXIXXI WIEKU
Przełom to czas, skłania refleksji nad przt·szłością do rOZ'Nażań nad ksz1altem przyszlości. Tym bardziej, gdy jest to początek trzeciego tysiąclecia, a dynamiczny bieg wydarzeń powoduje szybkie i głębokie przemiany współczesnego życia.
Aktualny świata XX wieku budzi powszechny niepokóJ. na naszych oczach upadl komunizm, dogorywa Jugoslawii i Kubie, nadal występują liczne konflIkty zbrojne I nagminnIe stosowana jest
przemoc. Tam, gdzie nie dociera wojna obawy budzi tempo zmian związanych
z rewolucją technologiczną, informatyczną czy szybkim przemieszczaniem ka-pitałów. Sytuację pogarsza jeszcze konflikt między bogatą Północą a biednym, zadłużonym Południem. Powszechnym zjawiskiem stał się także wysoki po-ziom bezrobocia i związane z nim społeczne patologie. Przestępczość, porno-grafia i rozkład rodziny powodują zagrożenia moralne, na które szczególnie podatna jest młodzież.
Wszystkie problemy współczesności, w mniejszym czy większym stop-niu, wplywają również na Polskę, która musi wkomponować swoją gospodarkę w struktury europejskie i światowe. Państwo nasze znajduje się w okresie
łransformacji ustrojowej, społecznej i gospodarczej zainspirowanej ruchem ,"Solidarności" i uwieńczonej przełomem 1989 roku. Sukcesy ostatnich lat nie mogą przesłaniać problemów, które są źródłem napięć i konfliktów społecz nych. Głębokich zmian wymagają takie dziedziny jak górnictwo, rolnictwo, hut-nictwo czy reformowane obecnie ubezpieczenia spoleczne, edukacja, slużba zdrowia. Stopniowo zmienia się mentalność spOłeczeństwa, które przystoso-wuje się do normalnej gospodarki rynkowej.
Dla zobrazowania przemian zachodzących w świecie i w Polsce przeka-zujemy poniższy zestaw bibliograficzny (wybór). Zawiera on pozycje zwarte oraz artykuły (z lat 1995-1999). Z uwagi na rozległość i zlożoność różnych wy-darzeń oraz dynamikę zjawisk społecznych, politycznych i gospodarczych ze-stawienie to należy traktować jako wprowadzenie w problematykę świata z przełomu XXJXXI wieku.
Część opracowania dotyczącą Polski uzupełnia temat "Rocznica okrą glego stołu. Połska - dziesięć lat później" zamieszczony w "Poradniku Biblio-graficzno-Metodycznym'" nr 1 z 1999 roku.
A. ŚWIAT a. Pozycje zwarte
1. BROZI Krzysztof Jaroslaw
Ludzie i kryzys cywilizacji: szkice antropologiczne. - Lublin: Wy-daw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1995. - 108 s.
2. CZAPUTOWICZ Jacek
Ład czy nieład?: bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku.-Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN: Centrum Stosunków Międzynarodo wych, 1998. - 345 s.
3. CZARKOWSKI Jan
O nowy ład społeczny i ekonomiczny. - Warszawa: Pańsl. Wy-daw. Naukowe, 1988. - 212 5.: mapy, rys., wykr.
-22-4. DUDZIŃSKI Jerzy, GWIAZDA Adam, NAKONIECZNA-KISIEL Halina Współczesna gospodarka światowa: (wybrane problemy). - [Wyd. 2
popr. i uzup.]. - Szczecin: Wydaw. Nauk. US, 1992. - 329 s.
5. DYLEMATY tożsamości europejskich pod koniec drugiego tysiąclecia / red. Janusz Mucha, Wojciech Olszewski. - Toruń: UMK, 1997. - 328 s.
6. FROMM Erich
Rewolucja Wydawniczy "Re bis",
7. HANDY Charles
Wiek paradoKsu:
,ABC",
1996.-8. HAWRYL YSHYN Drogi do m711,:;;I'1111:(:1 port Klubu Rzymskiego.
z
KI, 1990. - 255 s.9. HOPFINGER Maryla
technologii. - Poznań: Dom (Bib!ioteka Nowej Myśli)
przyszłości. - Warszawa:
efektywności społeczeństwa:
ra-, Polskie Towarzystwo Współpracy
Kultura audiowizualna u progu XXI wieku. - Warszawa: IBL. Wy-daw., 1997. - 197 s.
10. HUNTINGTON Samuel P.
Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. - Warszawa: "Muza", 1997. - 538 S.: mapy, wykr. - (Spectrum)
11. ISTOTA i kierunki procesu transformacji w gospodarce światowej / Lidia
Gabryś
li
in.]. - Katowice: AE, 1994. - 116 s . .:.. (Prace Naukowe)12. KAPUŚCIŃSKI 13. Wrzenie Technokraci PAN, 1997.-14. MARIAŃSKI Janu!>? Mieć czy ściola. - Kraków' Chrześcijanina) Warszawa: "Czytelnik", 1990,
Warszawa: Wydaw. IFiS
7ycia - wyzwaniem dla
Ko-(Biblioteka Współczesnego
15. NASZE światowe podwórko: raport Komisji do Spraw Światowego Kie-rowania. - Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 1996. - 410!>. 16, NOWE role mocarstw / red, Bogusław Mrozek, Stanisław Bieleń. - War·
szawa : "Linia", 1997. - 164 s.
17. RATZINGER Joseph, SEEWALD Peter
Sól ziemi: chrześcijaństwo i Kościół katolicki na prze/omie tysiącle· ci. - Kraków: ,,Znak", 1997. - 243 s.
18. SCHNEIDER Bertrand
Rewolucja bosych: raport dla Klubu Rzymskiego. - Warszawa:
Pańsl Wydaw. Ekonomiczne, 1989. - 245 s.
19. SPOŁECZEŃSTWO liberalne: rozmowy w Castel Gandolfo I Frans A.M. Alting von Geusau [i Michalski. - Kraków: "Znak"; Warszawa: Fundacia 1996. - 210 s. - (Demo-kracja -
Filozofia-20. STEFANOWICZ
Ład międzynarodowy: f1{)'"\ĄII"f1,C7~'n,
ISP, 1996. - 271 s. 21. THERBORN Goran
i przyszłość. Warszawa:
Drogi do nowoczesnej lach 1945-2000.
spolecL8flstwa europejskie w la-PWN. Oddział, 1998.
-5905.: mapy. - (Zmieniająca się Europa)
22. TOFFLER Alvin, TOFFLER Heidi
Wojna i antywojna: jak przetrwać na progu XXI wieku. - Warszawa: "Muza". 1997. - 373 s. - (Spectrum)
b. Artykuły
1. ASH Timothy Garton. Co nam uczynił XX wiek? II G a z. W Y b o r . -1998. nr44,5. 16-17
2. BALCEROWICZ Leszek. Obywatele świata II W p r o s t . - 1997, nr 13,
s.46,48 Globalizacja 3. BALlCKA Mariola.
s. "
Gospodarka 4. BIELECKI Jan Krzysz1of.
w Davos II W p r o
5. CO KRAJ - 10 problem
i
nr 1, s. 8, 10, 12,
i przepływu informacji. y k a. - 1995. nr 4 dod.
~;wiatowe Forum Gospodarcze
/1
Pr z.
Te c
h . - 1995, Wypowiedzi ambasadorów przebywających w Polsce o proble-mach ich krajów u progu XXI wieku.6. DAHRENDORF Ralf. Nieświęte przymierze II P o I i t Y k a . - 1998, nr 9,
s.69--71
Gospodarcze skutki globalizacji.
7. DZIEDZIUL Bronisław. Niespokojne regiony świata lat dziewięćdziesią tych II C
z a s.
Ge o
gr. - 1995,z.
2,s.
216-219--
24-8. FUKUYAMA Francis. Trzecia rewolucja: rozmowa z ...• profesorem filo-zofii politycznej i politologii na Uniwersytecie George'a Masona w Wa-szyngtonie I rozm. przepr. Bronislaw Wildstein II W P r o
s
t. - 1999, nr 23, s. 19-219. FONTANASlefano. I/Społeczeństwo.
- 1997. nr 3. s. Współczesne ścioła.
spoleczno-ekonomiczne w ocenie Ko-10. GABRYEL Piotr. nr 8.
s.
46-49 Globalny 11. GIEŁŻYŃSKI WOlclech globalna/1
WP
r o s t. - 1999. d r a . - 1997. nr 1. s. 2-11 Fundamenta!izm muzułmańskich.12. GIZIŃSKI Jarosław. Północ i południe
/1
W P r o s t. - 1997,nr
1. s. 73-75 Układ sil politycznych w świecie.13. GRACZVK Maria. Szczyt Ziemi: Światowe Forum Ekonomiczme w Davos
1/
W P r o s t . - 1999. nr 6. s. 90-9214. HAJEK Milos. Slulecie dobiega końca
1/ D
z i ś . - 1996. nr 3. s. 18-22 15. HONKISZ Władysław. Chory gołąbek pokoju: mapa konfliktów zbrojnychna świecie 1/ D z i ś . - 1997, nr 2. s. 24-29
16. HUNTINGTON Samuel. Rynek cywilizacji
I
rozm. przepr. Bronislaw Wildstein II WP
r o s t. - 1998, nr 28, s. 19-21Polityka międzynarodowa u progu
XXI
wieku.17. IREK Waldemar. w Ś w i e c i e.
-1997. nr 2, S. 41
Jedność II.
18. JAD CZAK Rys?ard. A r t y s t .
-L i I . - 1997. nr
19. JAN PAWEŁ II. prawa narodów: [przem.].
II
Prz. Powsz. 120. JANECKł Stanislaw,
Wprost. -1999. nr 6. s. 2224 Kryzys w rolnictwie światowym.
Chlopska wojna światowa
/1
21. JANECKI Stanisław.Kościół 2000: z czym chrześcijaństwo wkroczy w trzecie tysiąclecie?
1/ W P r o s t . -
1999, nr 7, s. 30-3122. JANKOWłAK Janusz. Szkic do krajobrazu po zwycięstwie
1/
G a z . Wy b o r . - 1998, nr 43 dod. Magazyn Gazeta nr 8 s. 14-1623. JOHNSTON Donald J. Lekcja dla świata przyszłości: dziedzictwo Planu Marshalla: [fragm.]
/I
G a z. B a n k. - 1997, nr 13, s. 29Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). 24. JONAS Andrzej. Czy możemy być bezpieczni? II O d r a . - 1995, nr 10,
s.9-13
Sy1uacja geopolityczna.
25. KAPUŚCIŃSKI Ryszard. I rozm. przepr. Wiesław Kot
II
W P
r o s t. - 1997,26. KAPUŚCIŃSKI Ryszard, Tyg. Powsz.-1995,
27. OD!OIKOV\/ ;' rozm. przepr. Krzysztof
Bumetko II A p o Świat końca XX w.
28. KŁOSSOWSKA Anna. Diaspora łez II Tyg. S o I i d. - 1998, nr 12,
s.
8-9Raport ONZ "Uchodżcy na świecie".
29. KOWALIK Tadeusz, Matwin Władysław. Inwazja elek1roniczna a kompli-kacje nowoczesności II N oweŻ y c i e G o s p. -1997, nr 13, s. 12-14
Globalizacja gospodarki.
30. KOCHANOWICZ Jan. Wyścig
/I p
r z. P o I i t. - 1994, nr 26, s. 76-79 Sytuacja ekonomiczno-gospodarcza na świecie w końcu XX wieku. 31. KOZNIEWSKI Kazimierz. Co dalr;j, c71owieku?/I
D z i ś . - 1995, nr 5,s.
30-35 Cywilizacja 32. KRZEMIŃSKI Adam. s. 68-71 33. 34. nr 22 dod. Tysol nr 5 s. 26-27 /' II I i tY k
a. - 1996, nr 2,kapitalizm przeżyje upa-80,82,84
T Y g. S
o
I i d . - 1999,35. KULA Marcin. Wiek ludzi myślących?
/I
p r z. H u m. - 1998, nr 2,s.
1-33Bilans XX wieku.
36. KUŻNIAR Roman. Nieporządek: lad międzynarodowy lat 90 II T Y g . p o w s z. - 1996, nr 2, s. 1,4
37. LEHNERT Marek. Nakarmić świat: [korespondencja z Rzymu] II T Y g . p o w s z . - 1996, nr 49, s. 6
-
26-38. LESKI Janusz. Pulapki współczesności II W D r o d z e . - 1997, nr 5, s.48-54
Krytyka cywilizacji w świetle prac Michaela Jonesa.
39. LOBKOWICZ EsteTa. Wojna si owa z obrazem II Fronda. - 1997, nr 9/10. s. 234-239
Masowa kultura "obrazkowa".
40. MAGOT Bożena. Świat porozumieniami stoi: korespondencja z Francji II
Ty g. S o I i d. - 1998, nr 10, s. 8-9
41. MATHEWS Jessica T. Ewolucja władzy
1/
G a z. B a n k. - 1997, nr 13, s. 1&-1742. MATWIN Władysław. Co się stało z naszym światem
110
d r a. - 1997, nr 11, s. 37-40Kultura a cywilizacja.
43. McCLOSKEY Donald N. Efekt Guliwera II Ś w i a t N a u ki .. - 1995. nr 11, s. 24-25
Międzynarodowe powiązania gospodarcze.
44. MELLER Marcin. Teatr wojenny II P o I i t
Y
k a. -1995, nr 47, s. 92, 94-97 Konflikty zbrojne na świecie.45. MICEWSKI Andrzej. Nie Wschód-Zachód a Północ-Poludnie
1/
W i a d . Ku I t. -1998, nr 11, s. 6-7Zmiany w światowej geopolityce.
46. MISZTAL Bronisław. Gra o niewinność, czyli kryzys polityki globalnej: u progu XXI wieku
/I
A ze cz p o s p o I it a. - 1996, nr 174, s. 17 47. MOUHONG Xue. Czy nowy ład światowy: [skrót]1/
D z i Ś. - 1996, nr 1,s. 50--51
48. MOŻEJKO Eugeniusz. Świat u progu XXI wieku II N o w e Ż y c i e G o s p. -1998, nr 38, s. 60--61
Międzynarodowa konferencja w Jachrance poświęcona proble-mom gospodarczym.
49. MUELLER John. Wskaźnik katastrof: zagrożenia po zimnej wojnie
/1
S pot. Olwa rte. -1995, nr 3 dod. s.I-XII50. MUSZYŃSKI Henryk. Niemcy, Polska, Europa / rozm. przepr. Marcin PrzecIszewski
/I
Ł a d . - 1995, nr 46, s. 1, 4Wkład Kościolów w budowanie jedności europejskiej.
51. NOWAK Andrzej. Niepodległość i tożsamość w końcu XX wieku
II
Ar-c a n a . - 1997 , nr 4, s. 5-1552. NOSOWSKI Zbigniew. Czy zbliża się wiosna Kościoła: XXI wiek może zrodzić nowe oblicze Kościoła jako wspólnoty i jako instytucji: [skrót]
/I
A z e c z p o s p o li t a . - 1998, nr 28, s. 453. OLECHOWSKI Andrzej. Wielka fala
II
W P r o s t . - 1998, nr 36, s. 82, 84 Gospodarka światowa.54. OSTROWSKI Marek. Chleba codziennego: światowy szczyt żywno ściowy w Rzymie II P o I i ty k a. -1996, nr 47, s. 18
55. PAŁKIEWICZ Jacek. Terroryzm 2000 roku
II
P r a w o i Ż y c i e. -1998,nr30,s.40-4356. PASTUSIAK Longin, Żarnowski Janusz, Tazbir Janusz. Czy to już inny świat? / rozm. przepr. Anna Leszkowska
/I
p r z. T e c h . - 1995, nr 1,s.
6-8, 2557. PINTADO Valentin Xavier. Ekonomia światowa u progu tysiąclecia
1/
C o m m u n i o. - 1997, nr 6, s. 3-1558. RYNIEWICZ Iwona. Nie luksus, lecz konieczność
1/
G a z. B a n k . -1997, nr 26, s. 24Raport o rozwoju świata 1997 pl. "Państwo w zmieniającym się świecie".
59. SAUJ Jacek. Co się dzieje z naszą cywilizacją?: na marginesie encykli-ki "Ewangelium vitae"
/1
Z n ak. - 1996, nr 1, s. 74-8560. SAUJ Jacek. Europa - błogosławieństwo czy przekleństwo świata?
/1
E t h o s. - 1996, nr 1/2, s. 199-20261. SCHAFF Adam. Co znaczy cywilizacja zajęć II p r z. T Y g . - 1995, nr 22, s. 20
62. SIEMIANOWSKI Andrzej. Zmierzch filozofii w zmierzchu XX stulecia?
II
p r z. Z a c h . - 1994, nr 4, s. 23-2963. SZCZEPAŃSKI Jan. Koniec mojego stulecia I rozm. przepr. Bronisław
Tumi/owiczll
P rz Tyg. -1997, nr 47, s. 564. SZCZYPIORSKI Andrzej. Być czy mieć
I
oprac. Barbara SeidlerII
Prawo i Życie.-1997,nr4,s.6Wizje świata pod koniec XX i na początku XXI wieku.
65. SZOSZKIEWICZ Andrzej. Megakapitalizm: jak powstaje gospodarka globalna
II
W P r o s t . - 1996, nr 46, s. 46, 48, 50, 5266. SZOSZKIEWICZ Andrzej. Przepis na bombę II W P r o s t. - 1996, nr 32, s. 62-64
Międzynarodowy terroryzm.
67. W SZKOLNYM skrócie: znosząc silę rynku
II
N o w e Ż y c i e G o s P . - 1998, nr 2, s. 47-49Globalna integracja gospodarcza na świecie.
68. WRÓBLEWSKI Andrzej Krzysztof. Koniec zacisznej izolacji: (korespon-dencja z Davos)
II
Po lity k a. -1997, nr6, s. 18
-28-69. WRÓBLEWSKI Andrzej Krzysztof. Na niewielkiej planiecie II.p
°
I i t y-k a. - 1997, nr 13, s. 3, 6--8Rola technologii informatycznych w gospodarce światowej. 70. WIELOWIEYSKI Andrzej, O duszę Europy: [ref.] II W i ę ź.
-
1995,nr11,s.21-28
Kryzys europejskiej cywilizacji.
71. WIELOWIEYSKI Andrzej. Zderzenie cywilizacji II R z e c z p o s p o I i t a. -1998, nr 74, s. 15-17
Światowa polityka u progu XXI wieku.
72. ZABIELSKI Józef. Wolność a prawa człowieka w postmodernistycznej kulturze końca XX wieku II Ż y c i e i M Y ś I . - 1997, nr 3, s. 25-34 73. ZANUSSI Krzysztof. Rekolekcje II P r a w o i Ż
Y
c i e . - 1996, nr 14,s. 1,8
Rozważania na temat zagrożeń cywilizacyjnych w końcu XX wieku. 74. ZIELIŃSKI Michał. Kapitaliści wszystkich krajów, łaczcie się II Ty g .
p o w s z . - 1998, nr 31 , s. 5 Megafuzje.
75. ZIEMIECKI Jacek. Dokąd zmierzasz, rewolucjo? II P r z. T e c h. -1995, nr 47, s. 28
Rewolucja techniczna a gospodarka światowa.
76. ZYCHOWICZ Andrzej. Wyzwania naszych czasów II Ż y c i e G o s p. -1995, nr 6, s. 10
Forum Gospodarcze w Davos.
77. ŻYWNOŚĆ dla świata I Stanisław Berger [i in.]; oprac. Marcin
Mako-wiecki, Anna Wieczorkowska II N o w e Ż y c i e G o s P . - 1996, nr 44, s.32-36
Przed Światowym Szczytem Żywnościowym w Rzymie.
B. POLSKA
a. Pozycje zwarte 1. BOGUCKA Teresa
Polak po komunizmie. - Kraków: "Znak", 1997. - 218 s. - (Demo-kracja - Filozofia - Praktyka)
2. DOBROSIELSKI Marian
Rewolucja rozumu: sprawy świata i Polski. - Warszawa : "Pax", 1988. - 201 s.
3. DYNAMIKA transformacji polskiej gospodarki: praca zbiorowa / red. Ma-rek Belka, Witold Trzeciakowski. T. 1-2. - Warszawa: "Połtext", 1997.-2
t.
(283; 336 s.)4. ELEMENTY nowego ładu / red. Henryk Domański, Andrzej Rychard. -Warszawa : Wydaw. IFiS PAN [Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii NaukI, 1991. Transformacja 5. KULTURA i sztuka Kisielewska, Zbigniew - 315 s. - (Kultura i Pnllc"lnc 6. MARIAŃSKI Janusz Religia i Kościół dziewięćdziesiątych. 7. PODGÓRECKI Adam Krzemień-Ojak, Alicja "Trans Humana", 1997.
pluralistycznym: Poiska lat He·daMle,,) Wydawnictw KUL, 1993. - 301 s. Społeczeństwo polskie. - Rzeszów: Wydaw. Wyższej Szkoły Pe-dagogicznej, 1995. - 307 s.
8. RACJA stanu w dobie transformacji ładu europejskiego: implikacje dla Polski I Janusz Stefanowicz, Iwona Grabowska-Lipińska. - Warszawa: ISP PAN, 1995. - 175 s.
9. ROZMOWY na koniec wieku / oprac. Katarzyna Janowska, Piotr Mu-charski. T. 1 2. - Kraków: "znak", 1997-1998. - 2
t.
(294; 268) 10. SKOTNICKA-ILLASIEWICZ ElżbietaPowrót czy droga w nieznane?: europejskie dylematy Polaków. Warszawa: IK, 1997. 141 i Studia)
11. UNIA Europejska: Europejską / red. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska; A. Ambroziak [i in.l. -Warszawa: IKiCHZ,
12. WIEŚ polska w procesach red. Krzysztof Gorlach. - (Varia;
t.
322)b. Artykuły
uslrojowej: praca zbiorowa / Kraków: UJ, 1993. - 207 s.
1. BOROWICZ Ryszard. Polacy wobec wyzwań nowych czasów
1/
K u I t . i Eduk.-1994,nrl,s.9-202. BOBEK Józef. Kiedy i jak do Unii: dyskusja nad Narodową Strategią In-tegracji 1/ N o w e Ż y c i e G o s p. - 1997, nr 22, s. 24-25
3. GRACZYK Maria, Szoszkiewicz Andrzej. Przyjaciele Rzeczpospolitej II
Wp ros t . -1997, nr 1, s. 70-71
-30-4. GIEDROYC Jerzy. III Rzeczpospolita oczami realisty I rozm. przepr. Krzysztof Burnetko II T Y g. p o w s z . - 1998, nr 3, s. 1,4
5. DOMAŃSKI Henryk. Stan przejścia II S p o ł O t war t
e. -
1996, nr 9, s.9-15Społeczeństwo polskie lat 90-tych.
6. JAK sprzedawać Polskę I Radosław Sikorski [i in.]; rozm. przepr. Alina Grabowska. - (Jak nas widzą. lak nas
l!
R z e c z p o s p o I i t a . -1999, nr 73, s. 17 Wizerunki Polski 7. JANECKI Stanislaw. Szczęsny II WP
ro
8. JANECKI Stanisław. W p r o s t. - 1997. 9. JÓZEFlAK Cezary. polskiej gospodarki) li 10. JÓŹWIAK Wojciech, ci e G os p. -1997, nr 22, s. 20-21 Polskie rolnictwo.11. KOWALEWSKI Adam Tadeusz. Polska P r z. S
P
o I . -
1995, nr 29, s. 3-20Ryszard Kamiński, Jacek Polska u progu XXI w.? II (Najważniejsze problemy nr13,s.13
kcnkurencji II N o w e Ż y
-wobec wyzwań globalnych II
12 KUROWSKI Stefan. Teraz Polska
lIT
y g. S o I i d . - 1997, nr 22, s. 4, 6-7, 10-11Pozycja Polski w świecie.
13. LEOPOLD Antoni. W drodze do Unii II N oweŻ y c i e G D S p. - 1997, nr 22, s. 18-19
RestrukturyzaCja 14. NIE zostawiać wsi
Grażyna Smulska II N
15. PĘCZAK Mirosław.
Pokolenie pOlskich 16. POLACY na progu trz,,,c,,~ao
rum OŚw.-1997.
,Polska XXI wieku" / oprac. 1995, nr 23,s. 32-33 . - 1997, nr 2, s. 48-49
17. SZCZEPAŃSKI Jan. 1 -14 II Sycyna. - 1995,
nr 18, 19; s. 7; nr 4; nr 26. s. 5. - 1996,
nr3,4,s.4;nr5,~5;nr6,~4;nr 11,s.7; nr 12,s.4
18. WOJ NAR Irena. Kultura przyszłości - przyszłość kultury: konferencja Komitetu Prognoz "Polska w XXI wieku" przy Prezydium PAN: Jachran-ka, 20-23 listopada 1996 r. II N a u k a. - 1997, nr 3, s. 209-219 19. ZIELIŃSKI Michał. Prawo trzeciego roku II W P r o s t. - 1999, nr 23,
Urszula Bzdawka
Dział łnstrukcyjno-Metodyczny
POLSKA-NIEMCY
DOBRE SĄSIEDZTWO W JEDNOCZĄCEJ SIĘ EUROPIE
Wielowiekowe sąsiedztwo polsko-niemieckie utrwaliło w świadomości
Polaków szereg negatywnych doświadczeń. Ostatnim, bodaj najbardziej bo-lesnym, wydarzeniem była II wojna światowa. Powstały po jej zakończeniu układ polityczny, mimo swej niedoskonałości, pozwolił stopniowo
normalizo-wać stosunki polsko-niemieckie. Słynny już list biskupów polskich (1965), który w swoim czasie budził szereg kontrowersji był pierwszym sygnałem, że możliwe jest przebaczenie i porozumienie. Działania dyplomatyczne po
-dejmowane po okresie "zimnej wojny" pozwalały poznawać wzajemne pro-blemy. istotne znaczenie miały zabiegi normalizacyjne Willy Brandta.
Decydujące dla ułożenia wzajemnych kontaktów jest ostatnie dziesię·
ciolecie. Przemiany zapoczątkowane w Polsce szybko znalazły swój
od-dźwięk w Niemczech. Zburzenie muru berlińskiego i połączenie Niemiec
dały nowy impuls do wzajemnych, życzliwych kontaktów. Bezsprzecznie
duże zasługi przypisać należy pozytywnemu nastawieniu kanclerza
Hel-muta Kohla. Jego spotkanie z Tadeuszem Mazowieckim w Krzyżowej
sta-nowiło wyraźny gest pojednania pomiędzy naszymi narodami. Dalsze
kontakty przywódców i podpisane porozumienia dowodzą trwałej chęci
współpracy. Poparcie Niemiec w sprawie przyjęcia Polski do NATO czy w obecnych staraniach o przyjęcie do Unii Europejskiej łagodzi spojrzenie
Polaków na zachodniego sąsiada.
Mimo pojawiających się zadrażnień z powodu przesiedleńców,
odszko-dowań za pracę w Niemczech czy problemów mniejszości narodowych,
na-leży uznać, że sąsiedztwo z Niemcami nigdy dotąd nie dawało tak dużego
poczucia bezpieczeństwa. Perspektywa 60 lat od wybuchu II wojny świato
wej pozwala docenić wzajemne starania o stworzenie warunków do
pokojo-wej współpracy.
Zestawienie bibliograficzne zawierające wybór pozycji zwartych i
arty-kułów z ostatnich 10 lat, odzwierciedla przemiany zachodzące w stosunkach polsko-niemieckich w ostatnim okresie.
I. NIEMCY W EUROPIE I W ŚWIECIE a. Pozycje zwarte
1. DROGA Niemców do ponownego zjednoczenia państwa: 1949-1990:
zbiorowa I red. Anioni Czubiriski. - Poznań. Nauk. UAM,
a76 s. - (Historia
2. KONIECZKA Aleksander
Wybrane aspek1y niemieckiej polityki bezpieczeństwa. - Warsza-wa : Wydaw. Adam Marsza/ek, 1997. - 35 s. (Analizy Syntezy -Fakty - Opinie)
3. KROCKOW Christian von
NierrJcy: ostatnie sto
4. Polska, Rosja:
społeczeństw
I
pod red. Badań Wschodnich- Warszawa: Volumen, -361 s.
bezpieczeństwo europejskie I współpraca OObroczyńskiego. Warszawa:
Cen-1996. - 3tl6
5. NIEMCY w opinii własnej i świata I zebrał i oprac. Joachim Glensk. -Poznań: Insty1ut Zachodni, 1994. - 505 s.
6. POLITYKA zagraniczna zjednoczonych Niemiec / red. Teresa PawIak-Lis. - Warszawa: PISM, 1994. - 116 s. - (Siudia i Materiały: 75)
7. POOZIELONA jedność: Niemczech la! dziewięf:d7iesiątych I
Anna Wolff-Powęska. - Poznań: Instytut 1994.
-(Studium Niemcoznawcze Instytutu 66)
8. Alan
Niemcy: kim są teraz? - Poznań: Zysk i Ska, 1998. - 444 s. tabl.: mapy, portr.
b. Artykllly
1. Narodziny Niemiec II K u I 1990, nr 11,
2. BORCHARDT Ulrike. polityka zagraniczna polityka bezpie·
czeństwa przed nowymi wyzwaniami: [fragm. ref.] II Z e s z. N i e m .
c o z n . -
1995,z.
1,s.
15--283. CZ/OMER Erhard. Polityka zagraniczna zjednoczonych Niemiec
oraz
jej powyborcze prognozyII
Ro c
'l. Po
I. - N ie
m . - 1995,z.
4, s. 55-734. DONHOFF Marian. Zmienili Niemcy, zmienia II T Y g .
- 1995, nr 36,
5. Anna. Ekstremizm prawicowy w zjednoczonych
Niem-czecn: przegląd niemieckich publikacji z lat dziewięcdzlesiątych II P r z . Za c h. - 1997, nr 2, s. 197-205
6. FISCHER Joschka. Przymus historii: europejskie powołanie Niemiec
1/
P o I i t Y k a . - 1999, nr 3, s. 61-637. FISZER Józef. Zmiany w pojmowaniu racji stanu w RFN po zjednocze-niu Niemiec i ich implikacje dla Polski II R o c z. P o I . N i e m.
-1995,z.4,s.41-54
8. FOKS Robert. Nowe Niemcy w nowym świecie
II
Z b I iż. p o I . -Niem.-1995,nrl,s.117-118Konferencja w Warszawie.
9. GROSS Feliks. Nowe Niemcy: nadzieja czy widmo futuryzmu panger-mańskiego I rozm. przepr. Andrzej Toczewski II O d r a. - 1993, nr 1,
s. 18-23
10. HACKE Christian. Rola Niemiec w Europie Środkowej i Wschodniej II
Z e s z. N i e m c o z n . - 1995, z. 1, s. 43-56
11. HOLZER Jerzy. Bliscy na dystans? II G a z. Wy b o r. - 1997, nr 51,
s. 12-13
O niemieckiej polityce wschodniej.
12. KOSZEl Bogdan. Hegemon czy partner?: zjednoczone Niemcy w nowej Europie II R o c z. P o I. - N i e m. - 1993, nr 2, s. 95-108
13. KUCZYŃSKA Teresa. Nowi Niemcy: 50 lat po wojnie II Ty g. S o I i d.
-·1995, nr18, s. 8-9
14. MAZUR Zbigniew. RFN wobec problemów bezpieczeństwa
europej-skiegoll
P rz. Zach. -1993, nr 4, s. 73-78'i 5. MAZUR Zbigniew. Rola nowych Niemiec na arenie międzynarodowej II
p rz. Z a c h. -1994, nr 3, s. 182··184
16 RFN [Republika Federalna Niemiec] wobec rozszerzenia Unii Europej-skiej/I S pr. M i ę d z y n . - 1998, nr 2, s. 23-34
17. ROSNOWSKI Stanisław. Marianna, Germania, Polonia II P o I i t Y k a . -1996,nr51,s.40,42
Przed spotkaniem ministrów spraw zagranicznych Francji, Niemiec i Polski w Warszawie.
18. ROYEN Christoph. Zjednoczone Niemcy i ich sąsiedzi w Europie Środ kowej//Spr. Międzynar.-1997, nr l,s. 27-40
19. RUlKOWSKI Jacek. Niemiecka polityka zagraniczna i polityka bezpie-czeństwa II P o I. w E u ro p i e. - 1995, nr 17, s. 79-86
20. SAKSON Andrzej. Bezpieczeństwo europejskie i polsko-niemiecka współpraca wojskowa: konferencja w Strausbergu II Ż y c i e i M Y ś I . -1998, nr 3, s. 85--87
21. SAUERLAND K. Niemcy po zjednoczeniu II Więź. -1992, nr 9, s. 20-28 22. SCHWllK Heino. Duchowy fundament Europy: Niemcy w poszukiwaniu
-34-23. SEMINARIUM nt. Polityka wschodnia zjednoczonych Niemiec:
[mate-riały) II Zesz. N i emcozn. -1997, nr 1 s. 29-92
24. SCHRÓDER Gerhard. Niemcy Europy I rozm. przepr. Piotr Cywiński II
W P r o s t . - 1998, nr 24, s. 90--91
25. SULOWSKI S. Problem niemiecki w polityce państw Układu Warszaw-skiego w latach osiemdziesiątych i ę d z y n ar. - 1991, nr 14,s.49-59
26. SUtEK Jerzy. Czas r z. T Y g. - 1998, nr 42, s. 10--11
27. VOIGT K.o. Niemiecka pokojowe współistnienie w Europie II W i ę ź
.
28. WALSUM Peter van.
II
e
s z. N i e m c o z n . - 1998, z. 2, s. 61-7229. WORONIECKI Aleksaeder polityka zagraniczna w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych: cele i uwarunkowania II
Z e s z. N i e m c o z n. -1998, nr 1, s. 99-108
II. POLSKA-NIEMCY DROGA DO NORMALIZACJI
a. Pozycje zwarte
1. GIERTYCH Jędrzej
Polska i Niemcy: granica polsko-niemiecka w świetle norm mię dzynarodowych. - Wrocław: Norton, 1996. - 195 s.
2. JANUSZEWSKI Ludwik Niemcy w świadomości Wydaw. Naukowe US,
3. KĄKOL Kazimierz Sprawa niemiecka Wydawnicza, 1988. _. 4. KOĆWIN Lesław socJOlogiczny. - Szczecin: (Rozprawy i Studia) Warszawa : Krajowa Ag.
Polityczne determiozmty rolskowschodoioniemieckich stosunków przygranicznych 1949-1 Uniw.
Wrocławskie-go, 1993. - 292 s.
5. KORBEL Jan
Polska - Górny Śląsk - Niemcy: polityczny bilans 50-lecia Pocz-damu. - Opole: Wydaw. UD, 1995. - 107 s. - (Studia i Monografia: nr 228)
6. MADAJCZYK Piotr
Na drodze do pojednania: wokót orędzia biskupów polskich da bi-skupów niemieckich z 1965 roku. - Warszawa Wydaw. Naukowe PWN, 1994. - 197 s.
7. OD NIENAWIŚCI do przyjaźni: a problemach polska-niemieckiego są siedztwa: praca zbiorowa / pad red. Friedbert Pflunger, Winfried Lip-scher, Jerzego Halzera, 1994. - 462 s. 8, POLACY i Niemcy: normalizacji, duszpasterstwo
i szkolnictwo / red, Stefan Boldy, - Opole : "Wspólnota Polska", I
9, POLACY i Niemcy
wspótaut. Alicja AndrusLkiewicz, 171 5,
normalizacji / red, Michal Lis: , "Wspólnota Polska", 1994. -10, POLACY i Niemcy: normalizacji. - Opole:
"Wspól-nota Polska", 1995,
11, POLACY - Niemcy: przeszłość, teraźniejszośc, przyszłość I red. Zyg-munt Zieliński. - Wyd, 2 zm. - Katowice: Unita, 1995, - 286 s. 12, POLACY i Niemcy po otwarciu granicy / red. Teresa Pawlak-Lis, -
War-szawa : PISM, 1993, - 96 s. - (Studia i Materiały: 71)
13, POLACY i Niemcy pół wieku później: księga pamiątkowa dla Mieczy-sława Pszona
I
red. Wojciech Pęciak: wspomnienia Mieczysław Pszon. - Kraków: Znak, 1996. - 550 s" tabl., fot.14. POLACY i Niemcy: 100 kluczowych pojęć / oprac. Ewa Kobylińska, And· reas Lawaty, Rudiger Stephan. - Warszawa: Biblioteka "Więzi", 1996,-491 s,
15, POLACY wobec Niemców: red, Anna Wolff-Powęska. - (Prace Instytutu 16, PRL-RFN: blaski i (1972-1987) / red, 1988, - 282 s.: fot. nr 52) 17, SZAROTA Tomasz Polski 1945-1989/ Zachodni, 1993. - 462 s. wzajemnych stosunków : Instytut Zachodni, Instytutu Zachodniego;
Niemcy i Polacy: wzajemne i stereotypy, - Warszawa : Wydaw, Naukowe, 1996. - 241 s.: il.
18, TOMALA Mieczysław
Polacy - Niemcy: wzajemne postrzeganie. - Warszawa: Polski In-stytut Spraw Międzynarodowych, 1994. - 216 s.
19, TOMALA Mieczysław
-36-20. TOMALA Mieczysław
Warszawa, Berlin, Bonn: (1944---1980). - Szczecin: "Glob", 1987. - 399
s.
21. WOKÓŁ traktatów Polska - Niemcy. - Poznań: Instytut Zachodni, 1992. 98 s. - (Biblioteka Przeglądu Zachodniego: z. 16)
22. WOYCICKI Kazimierz Czy bać się "GDN", 1990.-23. WOŻNIAK Rober!
Obraz Niemiec granieza: poszukiwanie ukowe US, 1997.
-Stanislaw Stomma. - Warszawa:
świadomości polskiej młodzieży po-- Szczecin : Wydaw. Napo-- Na-24. WYBRANE probierny polsKo-niemieckich (polityczne, woj-skowe, wspójpracy ; Teresa Pawlak-Lis. - Warsza-wa : PISM, 1993. - 93 s.: mapy. - (Studia i Materiały: 67)
25. Z BADAŃ nad dziejami stosunków polsko-niemieckich I red. Antoni Czubiński, Ryszard Wryk. - Poznań: Wydaw. Nauk. Uniwersy1etu im. A. Mickiewicza, 1991. - 341
s. -
(Historia: nr 166)b. Artykuły
1. BACHMANN Klaus. Ziemia za spokój II W P r o s t . - 1998, nr 47, dod.
s.
18-19Stosunki niemiecko-polskie w aspekcie integracji europejskiej. 2. BACHMANN Klaus. chaesu: kilka uwag o wynikach
niemieckich wyberów I reakcjach
1/
R z e c z p o s p o -I i ta. -
1998, nr 3. BARCZ J. Traktat sko-niemieckaII
4. BARING Arnulf. Jeremi Sadowski1/
5. BARING Arnulf. nr 17, s. 20--21Stosunek Niemców do Polski.
1 września 1990 r. a granica pol-1990, z. 12, s. 16--22 niemiecko-poiska ...
I
rozm. przepr.5.55-60
Polska
II
P o I i t Y k a . - 1998,6. BARTOSZ Julian. Początek pięknej legendy II D z i ś
. -
1997, nr 10, s.35-41Układ polsko-niemiecki z dn. 14 XI 1990 r.
7. BAUCH Johannes. Sąsiedztwo dła Europy I rozm. przepr. Waldemar Żyszkiewicz
lIT
y g. S o I i d . - 1998, nr 31, s. 13-148. BINGER Dieter. Czy w Niemczech istnieje propolskie lobby?
II
Apokryf. 1994, nr5,s.39. BRENCZ Andrzej. Badania sondażowe w Poznaniu
II
P r z. Z a c h . -1993, nr3, s.11-16Polacy Niemcy, nowe spojrzenie na pogranicze.
10. BURZYŃSKA G. Granica bez kompleksów
II
T Y g. S o I i d . - 1992, nr 44, s. 7Stosunki poiska-niemieckie.
11. CIELEMĘCKI M. Na
Zniesienie wiz
;991, nr 16, s.13 12. COFTA W. Rozważania
II Sł.
N ar. - 1990,nr6,s.37-38
13. CYWIŃSKI Piotr. [korespondencja z Bonn]
II
W p r o s t . - 1998,o
stosunkach14. CZAJA Herbert. Uwaga o stosunkach niemiecKo-polskich. Cz. 1-2
II
Z b I iż. P o I . - N i e m . - 1993, nr 3, s. 68-76; 1994, nr 1, s. 39-51 15. CZAPLI ŃSKI W. Regulacja pokojowa z Niemcami po II wojnie światowejI/Państ. i Prawo.-1991,nr2,s.35-46
16. CZARNECKI Ryszard. Polska - Niemcy: język interesów
II
Nowe Życie Gosp. - 1995, nr 27, S. 1417. CZIOMER Erhard. Nowe uwarunkowania i problemy stosunków polsko-niemieckich w latach dziewięćdziesiątych /I R o c z. P o I . - N i e m . 1993,nr2,s.185-206
18. CZUBIŃSKI Antoni. Budujemy pomosty. ale na trwałych fundamentach
II
Z b I iż. p o I. - N i 6819. CZUBIŃSKI Antoni. polskiej publicystyce poli-tycznej i historycznej H i s t . S I a v o -G e r m. - 1995, nr 20. DARSKI Wojciech, SPD
II
T Y g. S o I i d . -1998, nr 26,s.
7 Spotkanie ,,Polacy i 21. DYCZEWSKI Leon. 1 Europy" w Warszawie. o stosunkach polsko-niemlockd, ce nt. -1997, nr 4, s. 181-185gorzkiego sąsiedztwa czyli perspektywy
II
A k-22.
Sympozjum w Stanach Zjednoczonych.
DZIEWANOWSKI Kazimierz. Dlaczego Niemcy nam sprzyjają możemy im ufać) II P r z. P o w S z . - 1994, nr 6, s. 340-344 23. EDELMAN Marek. Nowy świat
II
W P r o s t. - 1994, nr 31, s. 23Pojednanie polsko-niemieckie.
-
38-24. FISZER Józef. Rozwój stosunków polsko-niemieckich po roku 1989 i ich znaczenie dla integracji Europy II R o c z. P o I . - N i e m . - 1.996,
nr
5, s.155-17225. FISZER Józef. Stosunki polsko-niemieckie po roku 1989 oraz ich zna-czenie dla bezpieczeństwa Europy
/I
S t u d. P o I i t. - 1996, nr 5, s.141-15126. GORCZYCA Eugeniusz. Przede wszystkim współpraca II P r z. P o-I i t. - 1994,
nr
24, s. 135-138Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.
27. GRYGOLEC Władyslaw, Kamiński Antoni Z. Polacy i Niemcy w nowej Europie
1/
p r z. P o I i t. - 1994,nr
24, s. 50-5228. GRZYBOWSKA Krystyna. Tak bliscy, tak dalecy: Niemcy i Polacy na wyboistej drodze pojednania: [korespondencja z Bonn] II R z e c z p o -spal ita. -1996, nr 274, s. 8
29. HAJNICZ Artur. Zrozumieć drugą stronę II p r z. P o I i t. - 1994,
m
24, s.50-52Polsko-niemiecki traktat graniczny.
30. HENNELOWA Józefa. Wciąż jeszcze nad rachunkami: polsko-niemieckie spotkanie w Berlinie /I T Y g. P o w s z . - 1995, m 25, s. 3 31. HERZOG Roman. Z czystym sercem I rozm. przepr. Adam Krzemiński,
Jurgen Vietig II P o I i t Y k a . - 1994, m 31, s. l, 10
32. HOLZER Jerzy. Świat podzielonych racji I rozm. przepr. Wojciech Duda, Dariusz Filar /I P r z. P o I i t . - 1994,
nr
24, s.17-2833. JONCA K. Polska między Niemcami a Rosją: rozważania na tle trakta-tów niemiecko-polskich /I Z b I iż. p o I. - N i e m . - 1992, m 2, s. 16-34 34. JANECKI Stanisław. Po sąsiedzku II W
P
r o s t . - 1995,nr
28, s. 64 35. KINKEL Klaus. Dobre sąsiedztwo w zjednoczonej Europie: Niemcy-Polska /I R z e c z p o s p o I i t a . - 1998,
nr
185, s. 536. KOCWIN Lesław. Polacy i Niemcy w rok po ratyfikacji traktatu o dobrym sąsiedztwie II Zbl iż. Pol. - N i em. -1993, nr 2, s.138-139
Sesja naukowa w Opolu.
37. KOSCHYK Hartmut. Niemcy i Polska w pierwszą rocznicę układu o do-brym sąsiedztwie - drogą ku partnerstwu /I Z b I iż. P o I . N i e m . -1993,
nr
2, S. 8-1138. KOSIARSKI Jacek. Stosunki polsko-niemieckie w polskiej myśli
nie::a-leżnej i opozycyjnej (1976-1989) /I S t o s u n. M i ę d z y n ar. - 1995,
nr
17, s. 63-9339. KOSTRZEWA-ZORBAS Grzegorz. Czy Niemcy nas wykupią I oprac. Piotr Lislewicz - (Bitwa o polską politykę: cz. 4) /I G a z. P o I. - 1998, m 36, s. 7
