Ryszard Grygiel,Eugeniusz Czarny
Jarocin, woj. kaliskie, st. 2
Informator Archeologiczny : badania 22, 126-127
126
PÓŹNE ŚREDNIOWIECZE z n a n y c h ob iek tó w z b u d o w a n e były z tan ieg o k a m ie n ia w ap ien n eg o , b ą d ź też p o s ia d a ły Ją d ro k a m ie n n e obi Leo w a n e cegłą, u k ła d a n ą w w ą tk u gotyckim . S zereg b u d y n k ó w n o si śla d y p r z e b u dow y w o k re s ie r e n e s a n s u , w iążący ch się z w p ro w ad zen iem now ego p o d z ia łu w ew n ętrzn eg o I b u d o w y c e g la n y c h sk le p ie ń kolebkow ych.W o b rę b ie ro z p o z n a n y c h ob iek tó w stw ierd zo n o 2 b u d y n k i śre d n io w ie c z n e w s p a rte n a f u n d a m e n ta c h w k o n s tru k c ji p u n k to w o -lęk o w ej. B u d y n k i tc w fozle śre d n io w ie c z n e j n ie były p o d p iw n iczo n e . Ich m o d e rn iz a c ja z w iązan a z w p ro w ad zen iem piw n ic d o k o n a n a z o s ta ła w o k resie r e n e s a n s u . R o zp o zn an e b u d y n k i p o s ia d a ły sz e ro k o ść w św ietle w a h a ją c ą się w g ra n ic a c h od 3 ,3 0 do Θ .50 m . S ą s ia d u ją c e b u d y n k i p o sia d a ły w sp ó ln e ś c ia n y b o czn e. B a d a n i* w in n y b y ć k o n ty n u o w a n e w m i a r ę z a b u d o w y c a łe g o k w a r ta ł u . G n ie w o s z ó w , w o j, w a łb r z y s k ie , Z a m e k “S i c i e r b a ” M uze u m Archeologiczne we W ro c b w iu
[Badania prow adził m gr C zesław F ra n c k e . B a d a n ia fin an so w ały : ΚΖΛ w W ałb rzy ch u , IflASzlT P o litech n ik i W rocław skiej o ra z U n iw ersy tet W rocław ski w ra m a c h p ro g ra m u badaw czego "P rzeo b rażen ia sp o łeczn e i n a ro d o w e n a Ś lą s k u '. C zw arty se z o n b a a a ń , Z a m e k śre d n io w ie c z n y (XIV w. - 1428 Г.].
N azw a Z a m k u (niem . S c h n ą lie n s tein) pojaw ia s ię w 1358 ro k u . J e g o dzieje z w iązan e były z ro d z in ą G loubosów , k tó ra n a Z iem i K łodzkiej p ojaw iła s ię p om iędzy 1315 a 1318 r.
S k o n cen tro w an o się n a ro z p o z n a n iu części m ieszk aln ej z a n ik u . B a d a n ia m i objęto 2 z 4 w y ró żn io n y ch pom ieszczeń o raz o d k ry ty w p o p rzed n im sezo n ie plee ty p u h y p o k a u s tu m .
P o m ieszczen ia w y ek sp lo ro w an o do pierw otnego poziom u użytkow ego. O d sło n ięto zew n ę tr z n ą s tr o n ę p ie c a o raz Jego o tw ó r w sypow y. J e d n o z p o m ieszczeń to k o ry ta rz z którego p row adziły w ejścia do p o zo stały ch pom ieszczeń . W ejścia te o d k o p a n o . We w sz y stk ic h p rz y p a d k a c h z ach o w ały się ic h tylko d o ln e p a rtie b ez n ad p ro ży . O śeleża otw orów w y k o n a n e były z bloków p iask o w ca u s ta w io n y c h w przy g o to w an y ch w cześniej u s k o k a c h m u r u . W je d n e j ze ś c ia n k o ry ta rz a o d sło n ię to w nękę.
In te re s u ją c e Je s t, żc próg w ejścia do części m ie sz k a ln e j (do w sp o m n ia n e g o ko ry tarza)
z n a jd o w a ł się o b lisk o 1 m n a d poziom em użytkow ym oraz, że p ró g drzw i p ro w a d z ą c y c h do Jed n eg o z p o m ieszczeń p o sad o w io n o zn a c z n ie wyżej niż progi w ejść do p o z o sta ły c h z n ich . S tą d w n io sek , Że w łaściw y poziom u żytkow y k o ry ta rz a sta n o w iły p la tfo rm y -p o d e sty o od p o w ied n io zró ż n ico w an y ch s to p n ia c h . W d ru g im z po m ieszczeń , z p iecem ty p u h y p o k a u s tu m , o d k ry to 3 położone n a ró żn y ch w y so k o śc ia c h o d sa d z k l. Dwie z n ic h n a le ż y w iązać z k o leb k ą. T rzecią o d sa d z k ę p o sad o w io n o o p o n a d 1 m poniżej poziom u użytkow ego p o m ie sz c z e n ia . J e j Istn ie n ie m o ż n a w iązać z re d u k c ją g ru b o ś c i m u r u zew n ętrzn eg o - obw odow ego.
W y p ełn lsk o pom ieszczeń s ta n o w iły w arstw y: sp a le n iz n y , p rz e p a lo n e j gliny, zw ietrzałej z a p ra w y z k a m ie n ia m i 1 h u m u s u z k a m ie n ia m i. N ajbardziej z a b y tk o n o ś n e były d o ln e w a rstw y w łą c z n ie ze sp ą g ie m w a rstw y zw ietrzałej zapraw y.
O d g ru zo w an o ta k ż e re jo n b ra m y głów nej.
W iększość zabytków pozyskano z dw óch p rz e b a d a n y c h pom ieszczeń: 12290 fragm entów c e ra m ik i (w ty m kafle I cegły). 7 00 gwoździ. 5Θ7 u łam k ó w kości. ok. 3 5 0 u łam k ó w n a c z y ń szk la n y c h , 53 groty, 12 skobli, 6 podków . 7 noży, 5 sprzączek. 5 [iłytck zbroi, 2 ostrogi, 2 klucze, 1 w ędzidło, 1 bogato zdobione szydło. 3 paciorki, 3 osełki, 1 s r e b r n ą m o n etę 1 1 frag m en t g lin ian ej figurki. Na uw agę z a słu g u ją o k u c ia drzw i I m etalow e elem en ty w ozu. Za najb ard ziej s p e k ta k u la r ne u z n a ć należy bryły przepalonej gliny z otw oram i po g ro ta c h bełtów kuszy.
G niezno, woj. p o zn a ń sk ie , st, 15 - p a trz w czesn e średniow iecze.
G ó rk a S obocka, g m . K ondratow i ce, woj. w rocław skie - p a tr z e p o k a b rą z u .
Góry, woj. siedleckie, st. D rohiczyn 'R u s k a S tro n a " - p a tr z w czesn e średniow iecze. G ro d zisk , gm . G rębków , woj. siedleckie, st. I - p a tr z w czesn e średniow iecze. G ronow o, gm . Lubicz, woj. to ru ń sk ie , s t. 1 - p a trz w czesne średniow iecze. H yża, gm . Z am ość, woj. zam o jsk ie, st. 1 - p a trz neolit.
J a r o c i n , w o j. k a li a k le , a t. 2
M u z e u m R e g io n a ln e w J a r o c in ie
B a d a n ia prow adzi! d r h a b , R y szard G rygiel, p rzy w sp ó łu d ziale m g r E u g e n iu sz a C zarnego, B a d a n ia finansow ali: WKZ w K aliszu I M u zeu m
in fo rm a to r A rcheologiczny 1988
1 2 7
R egionalne w J a r o c in ie . K o n ty n u a c ja b a d a ń z la t 1986 - 1Θ87. Ś re d n io w ieczn a sie d z ib a ry c e rsk a Z arem b ó w (z pol. ХШ * XIV/XV w.).
B a d a n ia m i objęto z a c h o d n ią 1 częściowo p ó łn o cn ą częńć siedziby rycerskiej Zarem bów . W w y kopie o w y m iarach 8 x 3 m uchw ycono p ełn y zasięg w arstw kultu ro w y ch . O d stro n y zachodnlcJ odkryto zw arty b r u k k am ienny, który pierw otnie u m acn iał w ty m m iejscu zbocze sztu czn ie u sy p an eg o s to ik a , a Jed n o cześn ie mógł stan o w ić fu n d a m e n t d la d rew n ian y ch ś c ia n siedziby. Stw ierdzono, że p ó łn o cn a część siedziby rycerskiej w nlew telklm s to p n iu zo stała n a ru s z o n a I zniszczona przez w arstw y niw elacyjne g ru z u w 2 pol. XIX w. M ateriały ru c h o m e (ceram ika, kości zw ierzęce, p rzedm ioty żelazne) były o wiele m niej liczne, aniżeli w ro k u ubiegłym . Na uw agę z a słu g u ją d alsze g roty bełtów do k u sz y oraz gw iaździsty bodziec ostrogi, o d k ry te w spalonej, p ołudniow o-zachód niej części siedziby. M ateriały te nie zm ieniają dotychczasow ego sp o jrzen ia n a chronologię całego o b iek tu . N aleiy przypuszczać, że n a p rzeb ad an y m w c ią g u o s ta tn ic h 3 la t teren ie, o łącznej pow ierzchni 70 .5 m 2. odsłonięto ok. 3 / 4 siedziby Zarem bów .
M ateria ły z b a d a ń p rzech o w y w an e s ą w M u zeu m R eg io n aln y m w J a ro c in ie . B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
I Je d w a b n o , gm . Lubicz, woj. to ru ń sk ie , st. 1 - p a trz w czesn e średniow iecze.
ii
j
P olska A k ad em ia N a u k I n s ty tu t H is to rii K u ltu ry M a te ria ln e j Z ak ład A r c h eo lo g u P olski Ś ro d k o w ej P ra c o w n ia B a d a ń A rc h ite k tu ry M u ro w an ej w Łodzi
B a d a n ia prow adził zesp ó ł pod k ie ru n k ie m doc. d r h a b . T a d e u sz a Poklc- w sklego. F in a n s o w a ł WKZ w K aliszu. B a d a n ia trw ały od 1981 do 1988. R u in a z a m k u z XIV w.
W n iezg o d n o ści z lo k a ln ą tra d y c ją za m e k um iejsco w io n o I w części o d k o p a n o p rzy b u d y n k u d aw n ej sz k o ły w ojew ódzkiej, a o b e c n ie I L iceum O g ólnokształcącego Im. A d am a A sn y k a I n a s ą s ie d n im PI. K ilińskiego. Po p ru s k ic h ro zb ió rk ach z p rzeło m u XVIII 1 XIX w, zach o w ały s ię p a rtie fu n d a m e n to w e w o b ręb ie p rz e d e w sz y stk im podw órcow ej ś c ia n y sk rz y d ła zachodniego. W śród s t r u k t u r m u ro w a n y c h ro z p o z n a n o sk rzy d ło z a c h o d n ie o raz w y ch o d zące z Jego n a ro ż y p a rtie sk rz y d e ł p ó łn o cn eg o I południow ego. W ykopy objęły w s u m ie p o w ierzch n ię około 4 aró w 1 sięg n ęły do głęb o k o ści od 3 do 4 m.
U stalo n o n iew ątp liw y te r m in u s p o s t q u e m b u dow y z a m k u z n a jd u ją c p rz y s y p a n e n a s y p e m z o k re s u bud o w y z a m k u sz czątk i c h a łu p y d re w n ia n e j (podw al i n ow a b e lk a 1 klepisko), ro z e b ra nej w zw iązku z b u d o w ą z a m k u , w k tó rej k lep isk o g lin ia n e było w d e p ta n y c h 10 m o n et s r e b rn y c h , d a to w a n y c h n a o s ta tn ią ćw ierć XIII I p ierw szą ćw ierć XIV w. M am y w ięc do c z y n ie n ia z re lik te m z a m k u K azim ierza W ielkiego.
O d k o p a n e sz c z ą tk i fu n d a m e n tó w o raz z w alisk a stro p ó w d re w n ia n y c h Z p o lep ą, p ow stałe p o d c z a s p o ż a ru z a m k u , k tó ry Id en ty llk u jem y ze z n a n ą d a tą 1537, dow odzą, że b u d o w la była c z w o ro k ą tn a , czte ro sk rzy d ło w a, w p is a n a w k w a d ra t o bo k u około 45 m , o c z te re c h k o n d y g n a c ja c h n a z ie m n y c h . P od p iw n iczeń śred n io w ieczn y ch w b a d a n e j p a rtii n ic stw ierd zo n o . S krzydło z a c h o d n ie m u s ia ło m leć c h y b a p rz e z n a c z e n ie g o sp o d arcze, nie stw ie rd z o n o w n im śla d ó w In n ej zabudow y, p o za d re w n ia n ą w o b ręb ie m u ro w a n y c h ś c ia n ze w n ę trz n y c h . W ydaje się, n a p o d sta w ie o b se rw a c ji k o n s tru k c ji, żc n a ro ż e p ó łn o c n o -z a c h o d n ie z a m k u było p ozbaw ione w y o d ręb n io n eg o w ęzła o b ro n n eg o , pom im o, że po zo staw ało w llnll o b ro n n e j m u ró w m iejsk ich . N aroże p o łu d n io w o -z a c h o d n ie , od s tro n y m ia s ta , rów nież nic kryło w so b ie w ęzła o b ro n n eg o , p o n iew aż w cało ści było z a ję te przez co n a jm n ie j trz y k o n d y g n a c jjn y - licząc w raz z k o m in e m - g lin ia n y piec chlebow y, w ielo k ro tn ie w ytępiany w ew n ątrz. B ra m a zam k o w a głów na, u m ie s z c z o n a w elew acji po łu d n io w ej, od m ia s ta , w ychodziła n ie z n a c z n y m ry zalitem poza tę elew ację I była w cza sa c h now ożytnych, po pożarze w 1537 r., zaopatrzona w m o st zwodzony z przeciwwagą. W skrzydle zach o d n im znajdow ała się d ru g a bram a, gospodarcza, o w ybrukow anym przejeździć, w iodąca n a przygródek.
Po pożarze w 15 3 7 r. za m e k o d b u d o w a n o , ale bez sk rz y d ła z ach o d n ieg o . N a to m ia s t po d ru g im p o ż a rz e c h y b a w 1656 r. za m e k pozbaw iono o sta te c z n ie fortyfikacji, a w ty m i b ra m y g łów nej. W Jej z w a lis k a c h zn alezio n o zab y tk i w iążące się z u ży tk o w a n ie m m iędzy 1550 1 1656 r.: m o n e ty I * p rz e d e w sz y stk im - g lin ia n e , k a m ie n n e 1 s z k la n e k u lk i do ręcznej b ro n i p alnej. P iw n iczk a p od przeciw w agę m o s tu zw odzonego w b ra m ie z o sta ła z a s y p a n a g ru z e m z d u ż ą z a w a rto ś c ią no w o ży tn y ch kafli plecow ych z 2 połow y X V I I 1 połowy XVII w.
In n e a tr a k c y jn e zb io ry ru c h o m e to p rz e d e w sz y stk im u ła m k i n a c z y ń g lin ia n y c h o je d n o li ty m s tra ty g ra fic z n ie p o c h o d z e n iu z w a rstw p o w sta ły c h p o d czas bud o w y z a m k u 1 d a to w a n y c h n a la ta c z te rd z ie s te XIV w. N a stę p n ie s ą leż zbiory sz k ła w u ła m k a c h z n a c z y ń z p rzeło m u XVIII
