A C T' A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S ' • * ГОНА OECONOMICA 49. 1985
Eugeniusz Kwiatkowski*
SPÓÄ J . M. КЕШ2А I A. C, PIGOU V KWjESTII ZATrttTONIENlA
h J S iS S .
Jakkolwiek centralnym.problemem k o n fe re n cji bą przemiany w e - ta fu m u burżuazyjnej l a t aMÓiSdaieaiątych i siedem dziesiątych, to 4°<inak uzasadnione wyda> s ię s ię g n ię c ie do w cześniejszego etapu d í v a j ú U J ekonomii, z l a t trz y d z ie sty c h i c z te r d z ie s ty c h Mecly to John Maynard Keynee r * u c ii wyzwanie neoklasycznej ortodoksji* u93obioneJ vr "Ogólnej t e o r i i . . . " przez A rthura С, Pigou. Wynika t l - 1 * fa k tu , że w d z isie js z y c h kontrow ersjach (np, monetaryetów i keyl n«eiatów> w racają ne nowo " s ta re " problemy, a ponadto r e z u lta t y Polémlki Keynesa i Pigovj ni« p o zo stały b<*z wpływu na k ieru n k i ro z-boju p ó ź n ie jsz e j ( v t у» i najnow szej) ekonomii.
N ie j e s t celem rozwažarf p e łn a i p o g łę b io n o a n a li z a neokl*aycz- ^ '-У v ® r s j i 'A. c * P ig o u ) i k e y n e so w sk ie j t e o r i i z a tru d n io fti« ,
w eianiQ k o n c e n tr u ją a i ę n a to m ia s t na sp orn ych wątkach tych tt o - r U . D la te g o t e ż , a n a liz u j ą c t e z y t e o r i i z a t r u d n ie n ia w u j ę c iu РЫ
KOU (p , 2), zw rócim y uwagę na t e e le m e n ty , k tó r e s p o t k a ły a i ę z r ytyk ą K eynesa. Z k o l e i z a ś , p r z y p r e r e n t a c j i st&nowLaka K vym sa P* 3 ) , p o d k re < H a y t e momenty* do k tó r y c h nawiązuje Pigou, w awej s p l i c e na a ta k ze s t r o n y K eynesa ( p , 4),.
■gz_Ołówna te z y t e o r i i z a t r w büen la w u ję c iu A. C. RiKC4( . . Podstawą t e o r i i z a t r u d n ie n ia P ig o u j e s t t e z » , 4« w goapodarc*
У111*«j o n u j ą c e j w warunkach d o s k o n a łe j k o n k u r e n c ji ne rynku p ra cy
( d o s k o n a ł e m o b i l n o ś ć s i ł y r o b o c z e j , bezkompromisowa walka konku-r e n c y j n a o m l e j e c a p konku-r a c y , g i ę t k i e p łace) występuje tendencja do p e ł n e g o z a t r u d n i e n i a 1. P e ł n o z a t r u d n i e n i e d e fin iu je Pigou jako s t a n , w k t ó r y r s r o z m i a r y z a t r u d n i e n i a c ą równe l i c z b i e osób skłon-n y c h d o p r a c y w e d ł u g u k s z t a ł t o w a skłon-n y c h skłon-n a r y skłon-n k u s t a w e k p ła c , a l i c z -ba w a k a n s ó w r ó w n a s i ę z e r o 2 » J o s t t o więc b a r d z o rygorystyczna de-f i n i c j a , k t ó r a n i e d o p u s z c z a n a w e t i s t n i e n i a bezrobocia fry k cy j-n e g o .
Dla P i g o u b y ł o r z e c z y oczyw istą, że tak rozumiane . pełne za-tru d n ie n ie n ie występuje z a w s z e . Zdawał so b ie bowiem aprawę, iż wahania c y k l i c z n e 1 s e z o n o w e o r a z występujące fry k ć je mogą wywoły-wać bezrobocie. C harakterystyczne Jednak, i ż Pigou n ie dopuszczał możliwości dłużesego utrzymywania s i ę hezrpbocla ogólnego. S to jąc na gruncie p r a w a S a y a , odrzucał możliwość utrzymywania s ię bezro-b o c i a , w y n i k a j ą c e g o г niedostatecznego popytu. Powstające bezrobo-c ie mogło więbezrobo-c e i « ć jed y n ie c h a ra k te r przejściow y. O i l e pow stało, to - w jego przekonaniu - było ono likwidowane w wyniku d z ia ła n ia automatycznego mechanizmu rynkowego.
D ziałanie powyższego mechanizmu o p ie ra Pigou na dwu ch arak terystycznych d la c a łe j szkoły neoklasycznej p o stu la ta c h , o k re ś la ją -cych postępowanie poszczególnych pracodawców l pracowników na ryn-ku pracy. Zgodnie z pierwszym postulatem , pracownicy dążą do wy-równania użyteczności p łac roboczych z krańcową przy k ro ścią pracy“! P o s tu la t ten o k re śla kształto w an ie s ię podaży p rścy , będącej w tym u ję c iu rosnącą funkcją p łac realn y ch . J e á l i bowiem płace re a ln e u* k s z t a ł t u j ą s i ę na takim poziomie, iż w ocenie jednostek użytecz-ność tych płac przewyższy k rartсową przykrość pracy, to podaż pracy będzie r o s ła j w przypadku odwrotnym ja ś - podaż pracy s i ę skurczy.
P o stu la t d ru g i, zgodnie z którym występuje tendencja do zrów-n azrów-n ia stopy p łac realzrów-nych z krańcową produkcyjzrów-nością pracy4, okre-ś la k ształto w an ie s ię popytu na p ra c ę. Ody sto p a płac J e a t n iższa
1
A. C. P i g o u , The Theory of Unemployment, Macmillan and ; Co., Ltd, London 1933, s . 252.
2 Tamże, t . 9. :••• . .’JT
A. C. P i g o u , Th« Economics o f S ta tio n a ry S ta te s , Mac-m illa n and Co., Ltd, London 1935» s . 35.
A. C. P i g o u , employment and K quillbrium , Macmillan and
é í,J,s. К о у п я я а 1 Л . С» P l j ^ 'j í
od krańcowej produkcyjności praoy, pracodawcom opłaca s ię zvi <}- kazać z a tru d n ie n ie ( Jtaś w przypadku odwrotnym - opłaca a ię zmnie,?- e*ać zatrudnienie* Popyt na pracę J e a t więc m alejącą funkcją płac realn y ch .
Szczególną ro lę w d z ia ła n iu mechartlzmü pełnego z a tru d n ie n i i Przypisuje Pigou zmianom popytu na p racę. Podaż pracy troktuj*. natom iast często Jako w ielkość s t a ł ą w toku a n a liz y . Prooaaem i n i -cjującym d z ia ła n ie tego mechanizmu J e a t - według Pigou - obniż!;.:, stóp p łac nominalnych, jaka n astęp uje w przypadku powstania bezro-bocia**, Przy z ało ż e n iu , że płac« stanow ią caiosd koeztów włar,ny«h P rodukcji, te o s ta tn io spadają w t a j samej p ro p o rc ji co płac%) nc- » in aln e. Spadek p łac noainałnych oznacza - w przekonaniu Pigovt - Nieuchronny spadek płac realn y ch , gdyż ceny spadają w olniej c i tych p ła c . D zieje s ię tak - jego zdaniem - zarówno w s y tu a c ji, gdy globalne dochody są s t a ł e oraz nieoo spadają (w wyniku upadku plí-v, рггу sta ły c h początkowo dochodach producentów), Jak i w przypadku,
8dy globalne dochody (ilo c z y n i l o ś c i pien iąd za i szybkości obiegu) Podlegają zmianom, zgodnym z zasadami ’’normalnej" p o lity k i banko» v®j . Ceny v każdym ra z ie spadają w olniej n iż p łace nominalne, co “Stnacza apadek płac realn y ch . V t e j s y tu a c ji poprawia s ię ekonomi- c*ne położenie pracodawców, co zachęca ich do zvL%kö$ani* z a tru d -n ie -n ia . Zatrud-ni «-nie będzie zwiększa-ni: dopóty, doyc&i -n ie u i t a l i
®ię pełne z a tru d n ia n ie w gospodarce. 7
P i g o u u ś w i a d a m i a ł s o b i e , l ż r z e c z y w i s t e S a n k c j o n o w a n i e r y n k u P r a c y n i e j e s t w p e ł n i z g o d n e ? p o w y ż s z y m i mechanizmami, c h a r a k t e -r y « t y c z n y m i < ł i a -r y n k u d o s k o n a l e konkurencyjnego. Z a g r o ż o n e J « ; : t ® w ł a 3 z c z a J e d n o o g n i w o w t y m m e c h a n i z m i e , a m i a n o w i c i e g i ę t -k o ś ć p ł a c . Ź r ó d e ł t e g o z a g r o ż e n i a u p a t r u j e w s i l n e j s k ł o n r . o i - c l * w i ą z k ó w z a w o d o w y c h o r a z p r a c o d a w c ó w do u s z t y w n i a n i a p ł a c . o z ę z e - » S i l n ą o d p o w i e d z i a l n o ś c i ą o b c i ą ż a z w i ą z k i z a w o d o w e , k t ó r e n i o t y l k o ^ t y w n i a j ą p ł a c e w d ó ł , a l e t a k ż e u s i ł u j ą u s t a l a ć j e n a p o z i o m i e v y t a z y m o d p ł a c r ó w n o w a g i * ^ , V t e n s p o s ó b P i g o u o b a r c z a » w i ą z k i й а - '•'O d o w e g ł ó w n ą o d p o w i e d z i a l n o ś c i ą z a b e z r o b o c i e , k t ó r e - p r z y t a k i m ,
A. C. P i g o u , Lapses From P u ll Employment, Macmillan and
°* Ltd, London 1% 5, s . 17. . ?i
-° A. C. P i g o u, Real and Money Wage Rates in R elatio n to ^®n^loyment, "The Economic Jo u rn al" 1937, v o l. 47, s . 408—411«
u j ę c i u - p o j a w i * » a lę po prb etu d leto g o , £e płace są zbyt wysoki#. U j ę c i e t a k i e pozwala urn ponadto traktow ać I s tn ie ją c e -bezrobocie j a k o dobrovolne, a ni* przymusowe. Jawi s ią ona bowiem bądi jako r e z u lta t stwarzanych świadomie p rzez związki zawodowe og ran iczeń , obniżających popyt na p racą, bąd£ te ż jako r e z o l t a t dobrowolnej odmowypodjącia pracy przez pracowników, przy ukształtow anych na r y n k u stopach p ła c ,
•>' * *
3. Keynosowaka krytyka u ję c ia Pigou
Początki d z ia ła ln o ś c i naukowej Keynesa przypadają na pierwsze d z ie s ię c io le c ia bieżącego s t u l e c i a , kiedy panowała doktryna neok lasyczna, Początneokowo Keynes zaaneokceptował tą doneoktryną i był tra neok -towany Jako re p re z e n ta n t szkoły n e o k la a y c z n e jV późniejszym okre-s ie okre-swej tw órczości p o d jął okre-sze ro k i atak na te o r ią t e j okre-szk o ły , a le trz e b a zauważyć, iż nawet wówczas Keynes n ie czu ł s ią dobrze bez neoklasycznej argum entacji, Sądzie to widoczne również na gruncie je g o t e o r i i z a tru d n ie n ia , Moina' stw ierd zać, dse Keynes był w pewnym s e n s ie "produktem" szkoły neoklasycznej, aczkolwiek jego m isją s ta ł o s ię zreformowanie ekonomii neoklasycznej i przywrócenie j e j związku z re a ln ą rz e cz y w isto śc ią .
Keynes p o d ją ł a ta k aa trad y cy jn ą ekonomię (bezpośrednim przed-miotem ataku b yła prąca. Pigou "The Theory o f Unemployment" wydana w 1933 r . ) w o k re sie ostreg o kryzysu t e j ekonomii. W ielki kryzys l a t trz y d z ie s ty c h dowodził w yrafnle w ie lk ie j p rzep aści między skrzeczącą rz e cz y w isto śc ią a wyidealizowanym obrazem gospodarki, J a k i w yzierał z prac neoklasyków. ific więc dziwnego, że Keynes zaatakował podstawowy dogmat, na którym neoklaaycy budowali swe teo -r i e , t j . p-rawo Sey*a, k tó -re mimo w c ze śn iejsz ej k -ry ty k i Ma-rksa na-d a l utrzymywało s i ę w umysłach ekonomistów burżu&zyjnych. Co praw-da Keynes utrzym uje, że w p ro c e sie produkcji pow stają dochody rów-ne w arto ści wytworzorów-nej p ro d u k o ji, to Jednak - ja k podkreśla - n ie zawsze są ~>nrrw c a ło ś c i wydawane na zakupy rynkowe. Vf odróżnianiu od ortodoksyjnego u ję c ia , że voluáen oszęządnośoi o k re śla 'sto p ą in w e sty c ji, stw ierd za , i i to w łaśnie rozm iar oszczędności n ie może być n iezależn y od w ielk o ści ln w e sty o ji, któ ro s ą zdeterminowane decyzjami p rz e d się b io rstw i i n s ty tu c ji publicznych, a n ie
decyzja-mi Jednostek w sp raví*3 oszczędzania^. Stąd te ż moiliwa jW t r .z -
b ieżn oić in w esty cji 1 oszczędności *x ante oraz povstonio
sytua-c j i , w k tó rej sytua-część produksytua-cji n ie może być sprzedana.
Bezpośrednią i m p lik a c ją o d rz u c e n ia praw a S a y ‘ a b y ło nove < ję- o ie równowagi p rz e z K eyneaa. 0 i l e P ig o u d o p u s z c z a ł ty ik o J e d e n e ta n róxmowagi m iędzy globalnym po p j't* » a g lo b a ln ą p o d ażą, a a b - fto w lcie - k ie d y s ą z a tr u d n io n e w a x y s tk le asoaoby, to d la Keyn«s<- » o ż liw a j e s t równowaga p rz y różnym poziom ie z a tr u d n ie n l a ^ . Kożliwy J e a t w ięc ró w n ież p rzypadek ró v n o v ag i p ra y polnym z a tr u d n ie n iu , « le “ v p rz e k o n a n iu Keynesa - n i e J e3t t o e ta n o s ią g a n y a u to m a ty c z n ie ,
Ja k utrzym yw ał P ig o u , le c z d z ię k i ak ty w n ej I n g e r e n c j i państw a v p ro c e s y gospodarcze.
Keynes wysuwa dwa argumenty przeciwko rozw lniętenu przoz Pigou
mechanizmowi u sta la n ia s i ę pełnego zatrudnienia w gospodar^Ę,
Pierwszy z nich ma charakter pragmatyczny. Je.5 0 zdaniem, p o a tiila i
obniżki płao nominalnych J e a t n ierealn y w warunkach ic tn ie n la s i l
-nych związków zawodowych, a próby jego r e a liz a c j i prowadziłyby do
niepotrzebnych zatargów 2 k lasą r o b o tn ic z ą '°. Po dru gie, p o lity k a
obniżek płac nominalnych J e a t - z punktu w idzenia zapewnienia p e w
-nego zatrudnU-nla - n ifcelow a 1 wręcz szkodliw a. Co prawda «" j?„4
Przyzna ji» Keynes - może s i ę zdar.'у er, iż Jak i i indywidualny przed*
s ię b io r c a swiękezy rozmiary produkcji i zatrudnienia pod wpływem obniżki p ła c , to Jednak n ie można tego rozumowania - tak Jak to r »bi Pigou - przenoś i č na ca łą gospodarkę. Ogólna obniżka płac no-minalnych n ie musi bowiem wcale oznaczać obniżki płac realnych , a P rzecież tylk o w tym przypadku n astąp i poprawo p ołożenia ekonomi-cznego przedsiębiorców i w zrost popytu no pracę. Trudno bowiem za - Władać s t a ł e rozmiary popytu w s y t u a c j i o bniżki p łac nom inalnych,
co mogłoby wyatąplć Jedynie pod warunkiem, że krańcowa skłonność
do konsumpcji w szystkich grup ludnoácl * 1, bądź t e ż , i ż zawsze
nastąpi odpowiedni wzroat In w estycji kompensujący spadek koitóuińp- c j l . Należy spodziewać s i ę obniżenia rozmiarów popytu, oa^ńtę-pb-. zoatan le bez wpływu na ceny, któr<* będą^ najprawdopodobniej ;$jp>sdad
P a ri passu z płacam i, usuwając w ten aposób bodice pobudzają^
8
J . M. X e y n a p. Ogólna t e o r i a z a tr u .ln l e n ia p r o c e n tu l . P ieniądza, PWN, Warszawa 19t-ć s . 20, 329-333. ,■ : '
Tamże, a . 40.
w prost p rodukcji i z a t r u d n i e n i a11, V r e z u l ta c i e d oazedl Wi iC
Key-n es do wniosku, i i n i e można o s ią g n ą ć pełnego z a tr u d n ie n ia za po- nocą g ię tk ic h p la c .
Jedynym w ła ś c iw ie ustęp stw em , ja k ie Keynes skłonny był z ro b ić n.i rz e c z P ig o u , b y ło » tw ie r d z e n ie , 11 j e ś l i o b n iż k i p ła c nom inal-nych m ia ły b y wpłynąć na z a tr u d n ie n ie , to mogłoby s i ę to ew entual-n ie dokoentual-nać je d y entual-n ie p o śre d entual-n io , poprzez wpływ entual-na sk ło entual-nentual-n ość do koentual-n- kon-su m p cji, krańcową wydajność k a p i ta łu i sto p ę procentow ą12. Pewne na i z i e j e ' w ią z a ł Keynes 7. m ożliw ością wpływu poprzez a to p ę
procen-tow ą. O bniżka p ła c nominalnych zm niejsza bowiem popyt tra n sa k c y jn y na p ie n ią d z i w związku z tym sto p ę procentow ą,co sty m u lu je w zro st in w e s ty c ji I z a tr u d n ie n ia . Trzeba przyznać Jednak, i ż Keynes n ie przywiązywał do tego mechanisiau w iększego z n a c z e n ia . Po pierw sze - Ja k s ą d z ił podobne s k u tk i można osiąg n ąć ła tw ie j za p o śre d n ic -twem e la s ty c z n e j p o l i t y k i m o n etarn ej. Po d ru g ie z a ś , ze względu na n is k ą w rażliw ość in w e s ty c ji 1 o szczędn ości na zmiany sto p y procen-to w ej, n ie może procen-to być mechanizm g w aran tujący p ełn e z a tr u d n ie n ie . Jego zapew nienie wymagałoby bowiem bardzo dużych obniżek sto p y p ro cen to w ej, co J e a t p rz e c ie ż niem ożliw e1-5.
Keynes odrzuca więc p o gląd Pigou o autom atycznej te n d e n c ji do pełnego z a tr u d n ie n ia w k a p ita liz m ie . Dopuszcza n a to m ia s t i s t n i e n i e e ta n u równowagi p rzy różnym poziom ie z a tr u d n ie n ia . K onkretny poziom z a tr u d n ie n ia (dochodu narodowego) u z a le ż n ia öd popoziomu g lo -balnego popy tu, będącego z k o le i fu n k c ją skiorm o áci do konsum pcji, krańcowej rento w no ści k a p i ta łu i « to p y p ro cen to w ej14. P rzy odpo-w ied n ia u k sz ta łto odpo-w a n iu ty ch .zmiennych możliodpo-we J e a t zatem utrzymy-w anie s i ę b ezro b o c ia utrzymy-w g o sp o d arce, utrzymy-w o d ró ż n ie n iu od P igou, poutrzymy-w sta-ją c e b ezro b o cie tra k to w a ł Keynoa n ie Jako b ezro b o cie dobrow olna, le c z Jako b ezro b o c ie przymusowe. U zasad niał te n pogląd tym, że w s y t u a c j i i s t n i e n i a b e z ra b o c ia n ie tru d n o byłoby z n a le ź ć chętny ch do p racy robotników , nawet za n iż s z e od is tn i e ją c y c h p ła c e , z a ś pod-wyżki cen , o b n iż a ją c e p ła c e r e a l n a , n ie wywołują r a c z e j wycofywa-n ia s i ę а Ц у ro b o cze j z rywycofywa-nku p ra c y 15. W te wycofywa-n apuaób o d rzu ca ł
Key-T aaże, s . 20, 332. Teas ż e , a . 333. T a* że, Ш • ЭЗЗ-ЗАО, Ta ;aźe, Ь . 341.
Др4г J . H. Хвуплиа 1 Д. С. Р1>тап 163
nea plorw ary, mikroekonomiczny p o s tu la t Pigou o zwląsku p o ta ży p racy z poziomem p łac realn y ch ,
Keynes zaaprobował n a to m ia st d ru g i z mikroekonomicznych postu» letó w neoklasyków - o związku p ła c re a ln y c h i krańcow ej produkcyj-n o ś c i pracy, k tó reg o Im p lik a c ją b y ła zależn o ść rozmiarów z a tr u d -n ie -n ia i p ła c re a l-n y c h 1 , Co prawda po k ry ty ce t e j z a le ż n o ś c i p rzez J . Dunlop© ośw iadczył na tamach “Economic J o u r n a l", i ż pro-blem wymaga d alszy ch badań1 t o Jednak n ie odw ołał swych wcześ-n ie js z y c h poglądów. W te wcześ-n sposób zaakceptow ał Koywcześ-nes Jedwcześ-no z fun dam entalnych tw ierd zeń n eo k lasy c zn ej t e o r i i z a tru d n ie n ia .
4 . Odpowiedź Pigou
Pigou n ie mógł n ie zareagować na w y stą p ie n ie Keynesa, i to г dwóch powodów. Po p ie rw sze, Keynes o ś m ie lił s i ę zaatakować A lfre d a M a rsh a lla , k tó reg o bezkrytycznym uczniem b ył Pigou; po d ru g ie z a ś, z p racy "The Theory o f Unemployment" u c z y n ił b ezp ośred ni przedm iot a tak u na o rto d o k sy jn ą tr a d y c ję sz k o ły Cambridge,
Po p ierw szych , z ło śliw y c h uwagach na tem at "Ogólnej teox;Ai. św iadczących o r a c z e j słabym uświadom ieniu so b ie rzeczy w isteg o z n a c z e n ia p racy Keynesa10, n ie c o p ó ź n ie j p o d jął Pigou b a r d z ie j me-ry to me-ry c z n ą d y sk u sję ze ewym oponentem. Na atak Keynesa odpowie- ' d z i a ł wprowadzeniem nowej - przeoe;r<.u:j p rz e z Keynesa - ?uionneJ do fu n k c ji o szczęd n o ści (konsumpcji ) , d o ty c z ą c e j r e a l n e j w a rto ś c i nagromadzonych zapasów p ie n ią d z a . Zdaniem Pigou, je d n o s tk i oszczę- ■ d z a ją n ie ty lk o d la uzyskiw ania w p r z y s z ło ś c i dodatkowych dochodów ( t u o szczęd n o ści z a le ż ą od atopy p ro c e n to w e j), a le ta k że d la zasp o k o jen ia p o trze b y p o s ia d a n ia pewnego bogactwa (c o J e a t n ie z a le ż -ne o d 's to p y p ro c e n to w e j). W łaśnie "o szczęd zan ie d la pow iadania" J e s t skorelow ane odw rotnie p ro p o rc jo n a ln ie z r e a ln ą w a rto ś c ią za-pasów p i e n i ą d z a S t w i e r d z e n i e to im p lik u je , że p rzy odpowiednio ’
16 Tamże, e . 27. : ł
17
J . M. K e y n e s , K e la tiv e Movement o f Reel Wages and O u tp u t, "The Economic J o u rn a l" 1939, v o l. 49, e , 34-3£.
A. C. P i g o u, Mr, J . M. Keynes* G eneral Theory o f Emp-loym ent, I n t e r e s t and Money, "Economica" 1936,' v o l. 3 , s . 113-122, 19 A. C. P i g o u , Economic P ro g ress in e S ta b le E nviron- ® ent, "Economica" 1947, v o l. 14, no, 55, s . 180-183. r j
wysokim poziomie tych zapasów, oszczędności mogą by<5 równe zero przy d o d atn iej e to p ie procentow ej, Wprowadzenia nowej zmiennej do fu n k c ji oszczędności miało więc przywrócić wyaoką elasty czn o ść t e j fu n k c ji.
Wykorzystując im p lik acje wypływające z p rz y ję c ia nowej fu n k c ji oszczędności, Pigou zwraca uwagę na nowe u ję c ie wpływu obniżek płac nominalnych na z a tru d n ie n ie . Jego zdaniem, obniżka cen i płac nominalnych występująca w przypadku powstania bestrobocia, podnosi re a ln ą w artość nagromadzonych zapasów p ien iąd za, co powoduje z ko-l e i zm niejszenie rozmiarów oszczędności i zrównanie ich z inw estycjam i przy pełnym z a tru d n ie n iu 20. U jęcie to , k tó re weszło do l i t e -ra tu r y pod nazwą "efek tu Pigou", u n ie z a le ż n ia d z ia ła n ie mechanizmu pełnego z a tru d n ie n ia od e la sty c z n o śc i oszczędności i in w esty cji względem stopy procentow ej, «Efekt Pigou" etanowi więc próbę r a to -wania tra d y c y jn ej koncepcji automatyzmu pełnego z a tru d n ie n ia po
j e j krytyce przez Keynesa, • 1
5. Zakończenie
Wyłania s ię p y ta n ie , kto był zwycięzcą w sporze Keynesa z P i-gou i Jak ie były Jego im p lik acje d la późniejszego rozwoju ekonomii burżuazyjnej? w postaw ionej tu k w estii nasuwa s ię odpowiedź, iż aczkolwiek bezpośrednią polemikę wygrał niew ątpliw ie Keynes, to Jedn*k j e j im p lik acje n ie były bez znaczenia <ila dosyć szero k ieg o , późniejszego rozwoju różnych nurtów ekonomii neoklasycznej.
Bezpośrednie zwycięstwo Keynesa było bezsporne. Musiał uznać te n fa k t nawet sam Pigou, k tć ry w końcowym o k re sie swej d z ia ł a l-n o ści miał w spal-niałom yśll-nie stw ierdzić» • U..1 z upływem czasu od-noszę w rażenie, i i n ie miałem w cześniej r a c j i , o cen iając surowo n ie k tó re ważne id ee Keynesa“21. Co prawda, w żadnej ze swych póź-n ie jszy c h prac Pigou póź-n ie odwołał swych w cześpóź-niejszych poglądów, to Jednak można z aw a ży ć , że był ra c z e j w odwrooie.
90
P i g o u , Lapses. . . , s . 24.
The D ictio n ary o f n a tio n a l Biography 1931-1960, eda S. T. * s á ló * P a l m e r , Oxford U n iv ersity P re ss,
Spór J , M. К оуп вяа 1 A , C . 1б5 Zwycięstwo Keynesa n ie było Jednakże p ełn e. Nie p o t r a f i ł gj* owlam wyzwolić z n iek tó ry ch , u ta rty c h tw ierdzeń ekonomii neokla-sy czn ej, Na gruncie t e o r i i z a tru d n ie n ie Keynes recypował neoklaneokla-sy- ciny argument o związku p ła c realn ych i z o tn ^ n le n ia , cd z o sta n ie Później wyeksponowane w rozw ijających e ię w duchu n e o k la sy c z n a koncepcjach naturalnego bezrobocia, Późniejszy rozwój ekonomii neoklasycznej u ła tw ił z re s z tą sam Keynes a tw ierdza ją o , że w przy-padku pełnego w ykorzystania zdolności wytwórczych podstawowe zasa-dy ekonomii neoklasycznej są prawdziwe. W ystarczyło więc przyjąt: . Nałożenie, że państwo k a p ita lis ty c z n e zapewnia odpowiedni poziom Popytu, by pogrążyć s i ę w abstrakcyjnych modelach wyidealizowanej gospodarki,
>ażnym Impulsem d la późniejszego rozwoju szeroko rozumianej a- honorni i neoklasycznej była także modyfikacja neoklasycznego mecha-nizmu pełnego z a tru d n ie n ia , dokonana przez Pigou pod wpływ«» kry-tyki ze stro n y Keynesa. K odyfikacja ta s tę p ia ła o a trz e k ry ty k i
®ynesowskieJ i podtrzymywała w iarę w d z ia ła n ie te n d e n c ji do p e ł-nego z a tru d n ia n ia . W odróżnieniu od tradycyjł-nego u ję c ia neoklagy- ‘•2n«go, wskazywała ponadto na is to tn ą r o lę czynników pieniężnych w " ^ ta łto w a n iu w ielkości "realnego" se k to ra gospodarki, "E fekt P l-
8°«" implikował bpwiem wpływ zmian re a ln e j i l o á c i p ien iąd za n* ■o'-miary popytu, produkcji i z a tru d n ie n ia , s t a j ą c s i ę w te n sposób »pulsem pobudzającym ekspansję rozw ijającego 3 lę o s ta tn io n u rtu “ónetary«tycznego,
Eugeniusz Kwiatkowski
CONTROVERSY BETWEEN J . M. KEYNES AND A. C. PIOOU ON EMPLOYMENT ISSUE
a Problem concerning a polemic between ~ . Pigou w ith reg ard to th e employment is s u e , which ie W . , - por ta n t fo r understanding o f tra n s form ations in th e con- or'ftľ ?ry boure e o i8 economy. The tr a d i tio n a l n e o c łą e a lc a ł -c-Oac«5>t ^em ploym ent ( i n Pigou*« v e rsio n ) p re sen te d by the au th o r c o n s t! - to « L * 7* . a l l ° viQS to g rasp common and d iv e rg e n t - in r e l a t i o n
"S “ th re a d s o f Keynes* employment theory*
