Agrotechnika i mechanizacja
M
M
M
O
O
O
Ż
Ż
Ż
L
L
L
I
I
I
W
W
W
O
O
O
Ś
Ś
Ś
Ć
Ć
Ć
P
P
P
O
O
O
P
P
P
R
R
R
A
A
A
W
W
W
Y
Y
Y
J
J
J
A
A
A
K
K
K
O
O
O
Ś
Ś
Ś
C
C
C
I
I
I
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
I
I
I
A
A
A
K
K
K
Ó
Ó
Ó
W
W
W
U
U
U
P
P
P
R
R
R
A
A
A
W
W
W
I
I
I
A
A
A
N
N
N
Y
Y
Y
C
C
C
H
H
H
W
W
W
S
S
S
Y
Y
Y
S
S
S
T
T
T
E
E
E
M
M
M
I
I
I
E
E
E
E
E
E
K
K
K
O
O
O
L
L
L
O
O
O
G
G
G
I
I
I
C
C
C
Z
Z
Z
N
N
N
Y
Y
Y
M
M
M
P
P
P
O
O
O
P
P
P
R
R
R
Z
Z
Z
E
E
E
Z
Z
Z
Z
Z
Z
A
A
A
B
B
B
I
I
I
E
E
E
G
G
G
I
I
I
A
A
A
G
G
G
R
R
R
O
O
O
T
T
T
E
E
E
C
C
C
H
H
H
N
N
N
I
I
I
C
C
C
Z
Z
Z
N
N
N
E
E
E
dr Krystyna Zarzyńska, dr Wojciech GoliszewskiIHAR – PIB, Zakład Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie, 05-140 Serock e-mail: k.zarzynska@ihar.edu.pl
prawa roślin w systemie ekologicz-nym staje się w Polsce coraz po-wszechniejsza. Bardzo szybko wzra-sta liczba gospodarstw ekologicznych. Ziemniak nie należy jednak do roślin chętnie uprawianych w tym systemie produkcji ze względu na duże zagrożenie ze strony agro-fagów, a głównie stonki ziemniaczanej i za-razy, które w znacznym stopniu ograniczają plon. W zamian za niższy plon oczekuje się jednak lepszej jakości bulw, zwłaszcza
walo-rów odżywczych i smakowych. W literaturze – zarówno krajowej, jak i zagranicznej – czę-sto udowadnia się lepszą jakość ziemniaków pochodzących z systemu ekologicznego w porównaniu z innymi systemami, chociaż wyniki nie zawsze są jednoznaczne (Dlouhy 1992).
Na jakość plonu składa się wygląd ze-wnętrzny bulw, tj. udział wad zeze-wnętrznych, wady wewnętrzne, skład chemiczny, właści-wości odżywcze, smakowitość itp. Od
niaków pochodzących z produkcji ekologicz-nej oczekujemy na ogół lepszej smakowito-ści i lepszych wartosmakowito-ści odżywczych kosztem nieco gorszego wyglądu. Stosowane w pro-dukcji ekologicznej nawożenie obornikiem, płodozmian bogaty w rośliny wieloletnie, nawozy zielone przyczyniają się do wzrostu porażenia niektórymi chorobami, takimi jak parch zwykły czy rizoktonioza, a także stwa-rzają lepsze warunki do rozwoju szkodników glebowych, np. drutowców. Niektóre zabiegi uprawowe mogą jednak niwelować to nega-tywne oddziaływanie.
Celem pracy była ocena jakości handlo-wej ziemniaków uprawianych w systemie ekologicznym, tj. udziału wad zewnętrznych i wewnętrznych po zastosowaniu dodatko-wych zabiegów uprawododatko-wych, takich jak pod-kiełkowywanie sadzeniaków, nawadnianie plantacji czy zastosowanie efektywnych mi-kroorganizmów.
Metoda badań
Badania nad uprawą ziemniaków w systemie ekologicznym przeprowadzono w latach 2008-2009 w Jadwisinie, woj. mazowieckie, na glebie kompleksu żytniego dobrego. Sto-sowano następujący płodozmian: ziemniaki → owies + peluszka → żyto z wsiewką sera-deli → łubin na nasiona → facelia na nasio-na + gorczyca biała jako poplon
Pod ziemniaki stosowano obornik w daw-ce 25 t/ha. Chwasty zwalczano w sposób mechaniczny. Przeciwko zarazie ziemniaka stosowano dozwolone preparaty miedziowe, a przeciwko stonce – biologiczny preparat Novodor.
Oprócz standardowej technologii stoso-wano dodatkowe zabiegi agrotechniczne, takie jak: podkiełkowywanie sadzeniaków przez 4 tygodnie, nawadnianie kroplowe plantacji (tylko w 2008 r.) i preparat biolo-giczny zawierający efektywne mikroorgani-zmy o nazwie EM Farming (tylko w 2009 r.). Plantacje nawadniano, gdy potencjał wody glebowej spadał poniżej 40 kPa. W ciągu
całego okresu wegetacji zastosowano 100 mm wody w 11 dawkach. Uprawiano 8
odmian ziemniaka różnych grup wczesności: Berber, Miłek (b. wczesne), Owacja, Vitara
(wczesne), Tajfun, Agnes (średnio wczesne), Fianna, Ursus (średnio późne i późne).
Jakość bulw oceniano, określając wystę-powanie wad zewnętrznych, jak: parch zwy-kły, ospowatość, deformacje, uszkodzenia przez szkodniki, zazielenienia, i wad we-wnętrznych: rdzawa plamistość miąższu i pustowatość.
Ilość opadów w okresie wegetacji była
zbliżona w obu latach badań i wynosiła 334 mm w roku 2008 i 340,9 w 2009.
Wyniki badań
Wpływ nawadniania na jakość handlową bulw. Dane w tabeli 1 wskazują, że
nawad-nianie plantacji istotnie ograniczyło wystę-powanie parcha zwykłego, deformacji bulw i rdzawej plamistości miąższu. Nie odnotowa-no istnego wpływu tego zabiegu na pozosta-łe cechy jakości bulw.
Wpływ efektywnych mikroorganizmów na jakość handlową bulw. Jak wynika z
tabeli 2, efektywne mikroorganizmy ograni-czyły jedynie porażenie bulw parchem zwy-kłym. Zastosowanie ich nie miało istotnego wpływu na pozostałe wady bulw.
Wpływ podkiełkowania sadzeniaków na jakość handlową bulw. Podkiełkowanie
sadzeniaków istotnie ograniczyło jedynie udział bulw z rdzawą plamistością miąższu i nie miało wpływu na pozostałe wady (tab. 3).
Wpływ odmiany na jakość handlową bulw. Czynnik odmianowy w największym
stopniu oddziaływał na udział wad w plonie. Najwięcej wad zewnętrznych odnotowano u odmiany Vitara, najmniej u odmiany Berber. Najwięcej wad wewnętrznych miała odmiana Ursus, a najmniej – Tajfun. Największe róż-nice odmianowe odnotowano w wypadku porażenia bulw parchem zwykłym: od 1,1% u odmiany Miłek do 23% u odmiany Vitara. Porażenie ospowatością kształtowało się w zależności od odmiany od 4,8 (Owacja) do 15,5% (Miłek). Udział bulw zdeformowanych wynosił od 0,9% u odmiany Tajfun do 8,4% u odmiany Vitara, a zazielenionych od 0,6% u odmiany Fianna do 4,0% u odmiany Miłek. Najmniejszy udział w sumie wszystkich wad zewnętrznych miały bulwy uszkodzone przez szkodniki (tab. 4).
Dyskusja
Do czynników obniżających poziom plono-wania, jak i wpływających na jakość różnych roślin rolniczych uprawianych w systemie ekologicznym, należy zaliczyć duże ograni-czenia w stosowaniu środków ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami oraz deficyt składników pokarmowych wywołany brakiem nawozów mineralnych. Poszukiwanie roz-wiązań zwiększających plonowanie i popra-wiających jakość bulw w uprawach ekolo-gicznych jest bardzo uzasadnione. Zabiegi, które mogą zniwelować wymienione ograni-czenia, to na przykład właściwe przygotowa-nie sadzeniaków, nawadniaprzygotowa-nie plantacji czy stosowanie dozwolonych w uprawach ekolo-gicznych użyźniaczy glebowych i efektyw-nych mikroorganizmów.
Podkiełkowywanie sadzeniaków jest za-biegiem szczególnie polecanym w produkcji ekologicznej, ponieważ przyspiesza wscho-dy i początkowy rozwój roślin, co sprzyja „ucieczce przed zarazą”, a w konsekwencji poprawia zdrowotność roślin i bulw oraz wpływa na ich lepsze przechowywanie. W niniejszej pracy skoncentrowano się na wpływie tego zabiegu na jakość handlową bulw. Niestety, podkiełkowanie istotnie zmniejszyło jedynie udział bulw z rdzawą plamistością miąższu.
O wiele lepsze rezultaty uzyskano dzięki nawadnianiu plantacji. Zabieg ten ograniczył bowiem występowanie parcha zwykłego, deformacji bulw i rdzawej plamistości miąż-szu. Takie działanie nawadniania jest po-wszechnie znane w praktyce i potwierdzone przez wielu autorów (Głuska 1994; Głady-siak, Grześ 2006; Mazurczyk i in. 2007; Rę-barz, Borówczak 2006; Zarzyńska 2006). Nawadnianie ekologicznych upraw ziemnia-ka może jednak mieć negatywne konse-kwencje. Deszczowanie plantacji zwiększa bowiem zagrożenie ze strony zarazy i może wypłukiwać składniki pokarmowe z rizosfery do głębszych warstw gleby. Lepszym roz-wiązaniem wydaje się nawadnianie kroplo-we, które zastosowano w naszych bada-niach.
Kolejny czynnik mogący udoskonalić pro-dukcję ekologiczną ziemniaków to efektywne mikroorganizmy. Większość prac dotyczą-cych ich oddziaływania w produkcji ekolo-gicznej dotyczy głównie wpływu na glebę,
poprawy plonowania i zdrowotności roślin. Istnieją doniesienia mówiące o tym, że wprowadzenie do gleby szczepionki EM daje wiele pozytywnych efektów: ogranicza pro-cesy gnilne, przyspiesza przemianę materii, zwiększa efekt fotosyntezy i zawartość próchnicy, odtruwa glebę skażoną pestycy-dami, hamuje rozwój patogenów roślin oraz podnosi jakość biologiczną plonów (Kuchar-ski, Jastrzębska 2007). O wpływie tego czynnika na jakość bulw niewiele jest infor-macji. Jednymi z nielicznych są badania Bo-ligłowy (2005), w których potwierdzono pozy-tywny wpływ EM na ograniczenie wstępowa-nia zarazy ziemwstępowa-niaka i parcha zwykłego. W badaniach własnych również odnotowano dodatni wpływ EM, głównie na zmniejszenie porażenia bulw parchem zwykłym.
Kontynuacja badań nad poprawą jakości bulw i efektywności produkcji ekologicznej wydaje się uzasadniona ze względu na co-raz większe zainteresowanie ludności żyw-nością ekologiczną.
Podsumowanie
Najskuteczniejszym zabiegiem agrotech-nicznym poprawiającym jakość handlową ziemniaków uprawianych w systemie ekolo-gicznym okazało się nawadnianie plantacji metodą kroplową. Podkiełkowanie sadzenia-ków i zastosowane efektywne mikroorgani-zmy w niewielkim stopniu ograniczyły wady zewnętrzne i wewnętrzne bulw. Czynnik od-mianowy był elementem decydującym o ja-kości handlowej ziemniaków. Największą ilością wad zewnętrznych charakteryzowała się odmiana Vitara, najmniejszą Berber. Przystępując więc do uprawy ziemniaków w systemie ekologicznym, należy bardzo do-kładnie przeanalizować dobór odmian. Literatura
1. Boligłowa E. 2005. Ochrona ziemniaka przed
cho-robami i szkodnikami przy użyciu Efektywnych Organi-zmów (EM) z udziałem ziół. [W:] Wybrane zagadnienia ekologiczne we współczesnym rolnictwie. Red Z. Zby-tek. PIMR Poznań: 165-170; 2. Dlouhy J. 1992.
Pro-duct quality in alternative agriculture. [W:] Food quality concepts and methodology. Elm Farm Research Cen-tre, Newbury, UK: 30-35; 3. Gładysiak S., Grześ S.
2006. Plonowanie bardzo wczesnych ziemniaków w zależności od deszczowania, podkiełkowania sadze-niaków i nawożenia azotem. – Rocz. AR Pozn.
CCCXXX. Rolnictwo 66: 91-97; 4. Głuska A. 1994.
Wpływ ilości i rozkładu opadów w głównych miesią-cach wegetacji (VI-IX) na plon ziemniaka w zależności od terminu sadzenia i wczesności odmiany. – Biul. Inst. Ziemn. 44: 65-82; 5. Kucharski J., Jastrzębska E. 2005. Rola mikroorganizmów efektywnych (EM) i
glebowych w kształtowaniu właściwości mikrobiolo-gicznych gleby. – Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 507: 315-322; 6. Mazurczyk W., Głuska A., Trawczyński C., Nowacki W., Zarzyńska K. 2007. Optymalizacja
nawadniania plantacji ziemniaka (FertOrgaNic) za pomocą metody kroplowej oraz systemu DSS. – Rocz. AR Pozn. CCCLXXX: 235-241; 7. Rębarz K., Borów-czak F. 2006. Wpływ deszczowania, technologii
upra-wy i nawożenia azotowego na jakość ziemniaków odmiany Bila. – Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511. Cz.
2.: 287-301; 8. Shock C. C. 2007. The Canon of
po-tato science: 31. Irrigation. – Popo-tato Res. 50: 331-333;
9. Zarzyńska K. 2002. Przygotowanie sadzeniaków
ziemniaka z uwzględnieniem produkcji ekologicznej. – Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 489: 103-113; 10. Za-rzyńska K. 2006. Influence of precise fertigation on
plant development, yield and potato tuber quality. – Bibl. Frag. Agron. Book Proc. 1, 11: 255-256; 11.
Za-rzyńska K., Goliszewski W. 2007. Wpływ sposobu
przygotowania sadzeniaków na rozwój roślin i plon bulw ziemniaków uprawianych w systemie ekologicz-nym na różnej kategorii glebach. – J. Res. Appl. Agric. Engin. 52 (4): 104-108; 12. Zarzyńska K. 2009.
Pro-blemy ekologicznej uprawy ziemniaków w Polsce i krajach UE. – Ziemn. Pol. 3: 28-32
