Poszukiwania geologiczne surowców skalnych na Roztoczu (I)

(1)

przegląd

6EtJLOfi/CZNł'

m

·(·". Nuftler3 (84J lłlarzec .,960 Rolf. 1'111

•

ro:.umu W}}wodem albo pró:tniactwa ,.Umiejętnosci dopotąd są jes:.cz.e prói.IQim :.abawą, dopolr4d nie są W}}nala:.lł~m, :.asto.sowane dO mote CU:Z-Nm u:i.ł}tlłu tł}llło narodów. l ucz.eni potąd nie odpowiadają swemu powołani~, swemu w towa7'%Nstwach

•

lud:.lłich prz.e:.nacz.eniu ... dopokąd ich umiejętnmt nie nadaje fab'1}1łom i

ręko-. d:ręko-.ielom o~wiecenia, ułatwienia kierunku postępu" STANISłAW STASZIC

MARIA MOROZ-KOPCZYŃSKA, STEFAN KOZŁOWSKI

Przedsiębiorstwo Geologiczne Surowców Skalnych

.

POSZUKIWANIA GEOLOGICZNE SUROWCÓW SKALNYCH NA ROZTOCZU (l)

W

1957 11". DZIAŁ STUDIÓW I PROJEKTÓW pl'IZI€dsięhiol\9b.wa Goologi;oznego Sumowców Skaln'}'loh w Krralkowie ro:zJpOczął regi'<ma1ne ba-dania iSUirow.oowe na RoztocziU. Z'WirÓcenie speojaLneij uwagi

n:a

ten obszall" spOW!Odowane byro ball"dzo słabą zn:a1jromośdą bogactw natu-ralnych w tej części kraju. Jedyne in:tor-macje, jakie posiadaliśmy o wŁasnrościacll fi-zycznych IWapieni Roztocza~ zruwdlzięcrzJaliśmy

prnoom J. Czall"'llidkiego {5, 6)*. Materiały te

dJOt)'ICZ)'Iły tylko obszalru północno-zaidłrodniego

i to :W sp®b rbar:rdZ'o orlren~talcyjny. Odnośni'e do

części wschJOdniej braJk było ztllpclnie cha~rak

terys.tyki SumoWoO(M7leJj :występując)llcih -tu

wa-p~eni trz.erciorzędo.wyclh.

Badania prowadzone prrz.ez P.G.S.S. objęły

u;tJwiory ·trzeciorzędowe i razęśldOWIO C~arrto l"ZędoWe. Tr.zeci01nzęd :wy~akiOiny jest ,tu jako wapienlie (tcmton-samrnat) i odjpawiiadiaóące tm

wiekowo iły rklraikJowirecime. Z utwoil'Ów czwar-tor~O\Vych ;rosrt;ały fll'agrnentaa-yozruie pT:zreba-dra."1e złoża płasków wyrlm<JWy~dh. Wyrniemone typy surowców iiliteresują Z'jedlnoc.zeni.a p~rze myslJU: oomento'Wiego, kamienia buciow1an~go,

wapiennicz10_,gipsoweg.o, reerarmiCIZ'llego

wa-pienniczo-pi.aslrowego. ·

Prr.eystępUljrąc dlo oprraoowywania zagadnień

surow.cowy;ch na Roztoczu, .natPatka~iśmy na

trudnrctści Z'Wiąmne rz: hrra~kiem srz~czególowych

map ~ge.oLQgiazny.ch. Dla1tego •też badania na RozotoOZiu prOIWadmne · są w dwu etapach. W pierwszym etapie wyilronuje s~ę przeglądowe

• LITERATURA zostanie zamieszczona w ostatniej części artykułu. W m 4 ukaże się artykuł Z. Gajew-skiego pt.: "Surowce skalne Roztocza między Wer-chratą a Hutą Różaniecką, który ze względu na chro-nologię prowadzenia prac powiniren ukazać się wcześ niej. jednak 2l powodów technicznych został

przelo-fony na termin późniejszy. (Red.).

zdjęcie geologicem;e w dużej skali. Na

podsta-wie o.bserWiarcji 1Jeren1u, arientacyjn)'loh prób chemicznych i teohnldlogicznych :wylkonywane jest wstępne opr.aoowanie ~eologi:azne; W qpra-oow.aniu tym wy;brane .są pewne dlmacy z

po-dan:iJem ~isów w

ikaft.

C2. W !ten ~bobrzy-:

muj•emy podl9tawo.we mart:e.riały datyrozące łrolka

ldizaJoji i 'Cihalrakrterystyiki nowych złóż. Po uzgodnieniu tych IPOOjekltów z :proo7Jazególnymi zj€dnoczeniami :przystępude się d!o drugiego etapu .badań, tj. d!o spovzącLzanlia SZJc2Jeg!6łowej

dokumentaoji prz.em.ys1owej w :kategorii B lub A. Dokumentacja

rta

.jest dqplieroo padstawą

do c;po:rządz.enia projektu ·teohnrl!az:nego budłowy

nawego :zakładu.

PodstaiWoW:e rSUOOWoOOWie zdjęcia ,geoLogiczne wykonyw.aili .praoownli!cy P.G.S.S.: mgr inż.

J. RadwaJn oraz mgr dn.ż. J. Małek or.az częśdo

wo dyplomanci z Zakładu SurOWICów Skalnych AGH (J. Leś i Cz. Nowatkowircz). Nra podstawie tych ma1teriaŁów W)'llrortanro rcrzJtel'y wstępne

opraoowanda geologiczne {14, 15, 1'6, 17). 'l'rzy

daL"'lle znajdują się obecnie IW opracowaniu (9).

Pierwszą faJZą .prra'c objęto obszalr od grani.cy poli tycZlllej z ZSRR na wschredzile aiŻ po olrolice .Fmampola na zaolrodrzie. Obecnrie o.praoowy-wany jest l'ejon od F\rampola do Zalk!lilrow.a.

Dotychczas zloka!lirZJOw.ane i wstęplllie 7Jbadane złoża pokazuje :zamieszczona !Illralpka.

ZARYS BUDOWY GEOLOGICZNEJ

W budrowie geoLogicznej RozJtooza wyrStEpuje . kilka .głównych elemen!tów. Mamy tu do czy-·

pienia z południrOWO-zachodlnLą częścią Wyży

ny Lubelskiej zbudowaną z utworów k~

wyoh. Kreda w~tałoona jest jako mail"~ i opoki piaswzyrSte mHozane. do ka.mparnu,

(2)

Roztocz~ kreda jest .balrtl7Jilej z;wię:złla, dzięki czemu jeslt eksplo.a~towa!na na miEUISioowe

po-trzeby, jaik ibjp. w ŁJ71ohowie. W rejonie

Roz-tlocz.a u1Jwmy kredowe \llie wtzJbudlzaj·ą ~jal ~ za!interescmanLa SUI'IOWOOWie!go. · MożiliiWIOŚci wy1k<mzystatnia kiredy z innych .rejonów jako kamienia •budowlatnego omówlione zostały w

pra-caJcili A. T.remibe~ (20, 21) i A. Mdrawiec-kliego (13).

Na lm'edzi.e spoczywają osady tr.reciorzędowe,

należące do oLigocenu, torrtonu i sarmatu.

Oli-gocen w)llksZtaŁoony jesit j~o piaski i piaJSilrow-ce glaullron~towe. Piaski o~ilgooeńsklie na Rozto-czu nie były dotydhcms .bax;taJne pod W~Zględem SUJI'QWicowym. PiaszC~cyStJe utwory ol.tigooen u . osią;ga~j•ą miążswść ldllk.u metrów. Jest to osad

dość zmtilenny i dzasami ulega zupełinej

:re-diU:kidj:i. Pod pilaiskaimi olilgooeńskimi wy\Sitępują czasaJmli demno.sza~re iły ma•rgliilste, jlaik np.

w otworze 0/3 w Błalzlowie. Wl€idibll!g dbserwacji

:m;gr S . .A!lexa'DICilrowiom iły te odlpowiadlaj.ą . gór-nej kr€1dzie. W torltonile występują ,tmzy facje: wa.pienna, pilas7JCZysta i lillaJSto-ma~rgliSta. Pro-wadoone obecnie hadantia mają za !Zadanile wy-dzielenie tydh ·1mzooh facji. Kaii;diy ,tYIP facj;alny pr.zecfutalwia SUil"'Wiiec dla ro:hnJ71cili rodzajów

mJar00!-1aiłów lbudlawlainycll: wapi-ende - kamień

bU'dlowllany li · WIClpno; 1Wapi.l€inie pia~SZJczyste i pia.Skowce - kamdień drogowy i budowlany; iły !triarngliste - tCemienit.

. Pon;ad . tortoill€\m z1na:jdluje się nd.ezgod:nie łe żący sa1:tmaJt. Wyiksrzltaiłloon.y jest ·jadro IWaJPienie ciJatrytyoc2:ne i iSell'JPIUloOiWie z 'Wikł~i wapieni m:aJI1glist;ycil. Wapienie sarmadkie przed~taJWfia.ją sUil'IQW'i.le;c dlo wypa~u wapna i do prodiukoj-i

ka-~ hudOWtlanągo. · ..

. Na poJ1udlnie od :kr,aJWędi1Ji! RIO~ !Zillajduje s1ę wiellkti: obszar Niziny Sandomiemkiea. Cały

ó~z~r Niziny Satndlomierskilej :zaijmują utwory

tmec1o'rzędowe wy.ks7Jtadioon-e w faJojd. i.łów kTa ... ~iedk.idh. Iły te treplliezentu'j.ą swrowiec dla

przemysłu 'oor.amicznego, .roobudlot'wOOte!gO np.

W ttej.onlite TaJr.J}J()Wia i Tarnob:roogu. Stanowią O!lle rowtnież dobry SIU100Wiec do produlkcjli re-menltu. W r'elionde LubaJczow.a, Cieszanowa, Biq-gorajal ·iły klr.akOIWieokiie występują płytliDo pod

n.adlldadiem .czWialrttorzędldwym (17) i stcmmvią

niewycz.enpany .re.z~erwuar rurOWtoa Hastego.

'f.rudln.Ośarą .przy (plds'zJU:kiilwniu nlow)llcil złóż iłu jest jedynie występujące masami 2latJ)i~zenie oraz ZJbyrt; duży nadkład ozw.al'lbor'zędowy.

Utwory CZJWtaJI'torzędowe są a:ównież słabo pOZ'nane pod WIZględlem s·Uil'ICiwoowym. Na

Roz-liOozJu istnieją reahne możliWIOŚCi znalezienia wydanowycili rMóż piasków. U~UimieiilJtlowane wydany znajdują się JW tJ:'IeljiOlllie DY'l (10).

CHARAKTERYSTYKA SUROWCOW

Re .j o n B :r u s n a. Badania~ swrowoowe .roz-poczęto 00: rejtonu Brusnat. WIZ!dił!lliŻ połudruolwleij lm"aWI~ Roztocza• wylbra!lliO cztery złożaJ:

Dzie-więcien, Htnlszki, Nowilll.y Horyniookie i

Brus-no. Najwięk!Sze ,znaOZieilli.le ma. zŁoże

w

Bru$nie. :Złore

to

występulje na S'Zlazycie ,wzniesienia

po-Łożonego llll!itędlzy wsią Brwno a. Nowinami

Ho-rynieckilmi. Wapilenii.e liltotaimnilowte 'tworzą tu g11uby pdklad o średlnńlej miąższości 8,81 m

(maksymalnie do 20 m). Nadkład jest ba.rdZ\0 niewieiliki w gnaJntcaoh 1,5-2,0 m. Wapilenie są barrdzo jednorodne, rzlbilfle, o wytjątkowo dobrej hlocznJOŚci. Wymilaxy -bLoków 'l.l!Zyskiwanycili tu

w 1957

:r.

są następulj1ąoe:

2,20 X 0,40 X 0,35 m 2,00 X 0,40 X 0,40 m

1,00 X 0150 X 0,60 m 1,20

X

0,20

X

0,70 m

ZŁoże ma Uikład poziomy i podścielone jest

zielonkamymi pilaS.kami ol.dJgoceńlskJmi. Na

pod-stawJJe p!aJC geolqgilczno-;poszJuikifwaWICZYCh

pl'Ze-pr!OWadlzonJ11cili pr.rez 1IliSttytut GetdL<)mczny· w WiaJrszaiW!iie - głębokie sreybiki, prz.ebijaj.ące cale zołtore (4) - i baJdań P.G.S.S. (14) można byll:o wy1kt011ać d.OkUJmelllJtację w katt. Ct. Wstęp nie przebadane :wstały ll'Ównież pazootałle 12'!110-ża. ObLiczone zasaby JW .re\jiOilie · Brusna

prned-staJWi!anJo ponilżej.

Nazwa złoża

l

kat.C1

l

kat. C1

Brus no 4 460 000 ms 2 285 000 m3

Nowiny Horynieckie 1172 000 ms

-Hruszki l 575 000 mil

-Dziewięcierz 875 000 m8

-Tabela l ZESTAWIENIE WYBRANYCH ANALIZ CHEMICZNYCH Z REJONU BRUSNA

Według Laboratorium P G S S

.

. . .

(16) . :.Nr

l

Lokalizacja i opis skały

l

_Si0₁

l

Fe108

l

Ais O a

l

CaO

l

M gO

l

S03

l

Strata !Suma {)rób~ · praż.

3 Dziewięcierz - wapienie litotaroniowe 2,31 0,34 0,77 53,08 0,72 0,21 42,52 99,95 4 Dziewięcierz - wapienie litotaroniowe 3,50 0,51 1,41 51,83 0,81 ślady 41,71 99,78 5 Dziewięcierz - wap. lit. zapiaszcz. 5,41 0,51 0,86 50,90 0,91 0,28 41,03 99,90

7 Nowiny Horynieckie - wap. litot. 4,40 0,26 1,03 51,16 0,90 ślady 42,15 99,90

.,·.' 8 _{Nowiny Horynieckie -} _{wap. litot.} _2,17 _0,25 _0,45 _52,87 _0,87 _43,07 _99,68

_. 9·

..

. 11 .Nowiny Horynieckie - wap. litot. 4,26 0,26 0,88 51,12 0,87

..

42,13 99,52

.. · Brusno - wapienie litotamn. 3,23 0,17 0,58 52,55 0,89 brak 42,56 99,98

12 . ~B~sno - wanienie litotamn. 3,17 0,17 0,62 52,72 0,72 42,67 100,07

· u

..

::1:4

· Brusno. - wapienie litotamn •. 4,31 0,18 0,69 51,90 0,72

..

41,99 99,79

· Brusrio . .,_ wapienie litotamn. 2,45 0,17 0,68 53,09 0,81

..

. 43,00 _._100,20

-.)~-, -Brusno· ~ wapienie li:totamn. 4,44 0,19 0,56 52,25 0,66 ślady 41,78 99,88

(3)

Kradnlk0

o

o~--~10~--~20km

Mapa rozmieszczenia wstępnie zbadanych złóż

su-rowców skalnych na Roztoczu.

t - wychodnie utworów trzecłorzędowych (wapienie. plask!, piaskowce, iły, margle) częściowo na podstawie

Prze-iilądowej Mapy Geologicznej Pols'kl; 2 - rtlota wstępnie

zba-dane; 3 - udOkumelllltow.ane złoże iłów kra.kowlecklcłl; 4

-lły łtl'a.kow.teclde; 5 - lm"eda - na podstaw1e Przeglądowej

Mapy Geologicznej Polski; 6 - kolej normalnotorowa; 7

-kolej !Wąskotorowa.

REJON BRUSNA (4, 16)

l. Dziewięcierz - wstępnie zbadane.

2. Hruszki - wstępnie zbadane.

3. Nowiny Horynieckie - wstępnie zbadane.

4. Brusno - udokumentowane.

REJON PŁAZOWA (14)

5. Łówcza - odwiercone udokumentowane.

6. Płazów - _"

REJON JOZEFOWA (15)

7. Nowiny - wstępnie zbadane.

8. Hamernia - wstępnie zbadane.

9. Pardysówka Duża - wstępnie zbadane.

10. Pardysówka Mała - częściowo odwiercone i

udo-kumentowane.

11. Józefów - udokumentowane.

12. Tarnowola - "

13. Brzeziny - wstępnie zbadane.

14. Górnik!

REJON FRAMPOLA

15. Zelebsko - wstępnie zbadane.

16. Frampol

REJON ZAKLIKOW A

17. Modliborzyce - orientacyjnie rozpoznane.

18. Łysaków - wstępnie zbadane. 19. Baraki

20. Szczecyn

Sketch map showing the situati()ITI, of preliminarily investigated deposits of st()ITI,e materials in Roztocze

1 - outoraps of Tertiary deposits (limestones, sarul.s,

sand-&tones, clays and maa:ls) partly after t·he Geneml Geolog!Joal Map of Poland; 2 - prelim!JnaTily tLnvesblgated depomts, 3 -dooumented deposit ot Kralrolwiec c1ays, 4 - Hlrakowlec clays, 5 - Cretaceous after the Generał Geologlcal Map of Poland, 6 - normai gauged raUway, 7 - nan-ow gauged

• ~rail'WI!IY·

Wylronane anailizy chernieme z wapieni

Brus-na IWiska~uj.ą na barrdzo jed!oolrty ma1leriał

Ctab.

l). Różmice w rzaiWaJrtośail Ca;O są

niewiel-kie i !Wy'IliOSZą ddl 51,20 do 53,090/o. Są to

IWa-pi,enie HJtotaimniowe

z

:niewliellką dorniesaJką

pia~u. Za'Wiall'1tość

lm1zJernionllci

waha slię tu

w ~Lcaelh 2--4°/o. Pod ~ględi€1In ~chemicz

nym wapienie z Brusna nadają się do wy:pału I i II ga1tunku wapna

w

zależności od miejsca elkisp1oartaJdji. W a!piende z Nowin Harytnieckich wyftmzujtą już nieco miniEljlszą za!Wall"tlość CaO waJha1jąoą się IW 1grnm.icaldh 51,16-5·2,960/o.

Wapienie ~ DzieiWię'cierza rwykarzJUj'ą naj-większe w:aJh:alillia IW zaJw:atrtości CaO, od 50,20

do 53,220/o. Sedymentacja tych wapieni była balrcllzJiej niespdlroj:na i dlatego twdrzY'łY się

osady o ~iennym składzie 'oh~ilcznytm. Zmienność ta; uwydatnia.. si.ę sz;czególnie w ll"ÓŻ

nej za!Watrtości piasku. OmalWiany obszar nie rOikuje ·POW!alżnielj:szy.dh mOŻili'WIOści dlla :prze-mys}u wajpierund<:z,€1~0. Również w:łaiSnJO'ści fi-z)11czne w;apieni z Nowiln Horyillie.dlcidh i Ozie-więcierza wyk.az,ują niedużą zmiennoOŚĆ i sto-sunlrowo niskie IWłaJsności, np. wy.tr.zy1matbości na z,gntiaitanie (1tab. II). Badatnia fieyozne

(4)

Tabela D

ZESTAWIENIE WYNIKOW BADA~ FIZYCZNYCH WAPIENI Z REJONU BRUSNA W g Centralnego Laboratorium Kamienia Budowlanego w Krakowie ( 16)

Nr Typ _ka- Lokalizacja _i Ciężar Ciężar Nasią-_właść._objęt. _kliw. pr.

mienia opis skały gfcm3 gfcma norm.

w%

17 I Brusno wapień litot. 2,68 1,84 13,13

18 I Brusno wapień litot. 2,73 1,80 13,75

11 II Brusno wapiań litot. 2,65 2,12 5,61

12 II Brusno wapień litot. 2,71 1,88 10,27

13 III Brusno wapień litot. 2,70 2,47 1,51

16 III Brusno wapień litot. 2,64 2,26 3,50

--

-Średnio 2,68 1,98 9,64

- -

₈

I Nowiny Bor. wapień lit. 2,67 . 1,69 16,60 9 I Nowiny Bor. wapień lit. 2,70 1,78 13,39 10 I Nowiny Bor. wapień lit. 2,66 1,86 11,71 7 II Nowiny Bor. wapień lit. 2,66 1,92 10,63

- -

-średnio 2,67 l,8f" 13,08

- 1 _I _{Dziewięcierz}_wapień_lit. _2,68 _~_11,62

5 III Dziewięcierz wapień lit. 2,68 2,42 6 III Dziewięcierz wapień lit. 2,68 2,42

-średnio 2,68 2,25

I.T.B., C.L.K.B. oraz P.G.S.S. Na podstaiWie otlrzy1manycll wynilków wydzieLono trrzy typy

surdw!oa

w

za~eżn.ośoi Od WiłalSI1Jości malte.riału:

. Typ I - ~tuje ikamień o

wytr.zyma-łlośoi. do 100 ~~am2_, _o _nasiąkli WIOŚci

w

tgt".alilicaich 15°/o i wytrrzy-muj-ący olrołlo l O cy{klli zamMŻalnia.

W Bru!śniie slliOOWiec .talki wystę

pulje tytllko sparady:az:nie. Dominuje nJa~tomiast w z.łiożu NO!Winy Hory-nieckie ..

. Ty.p II - tchalr.ak!telJ'I2luje się wytmz;ymałoocią ·

na tZgniatalnie 100- 200- 300 kg/

laW-. ()dlpotr1ny jest na tki1'kaiOOŚci€

dJo 25 'Cy'lcli na lffiiOOZJoodporność i ma nasiąildiwość rw grani,cach kil-ku do lkihlktmaJsltu procent. Wapienie

1tego typu występuj!ą powsredhnie

w Brtuśnie.

Typ III - wy'kazujje wy~trzymał·dść na zgnia-tanie pdw'ylźej 300 lkg/.cttnr. K.amień ten jest oclipoimy na 25 ·~li ,i ma

nrusiąlclillwaść w grankaclh od l do

4°/o. Występowanie ~t~ typu j,est

ograntcZJdnie db niekltórytah pa1rtii

iZ:łoża

w

Dtziewilęcierzu d: w Bruśnie.

DecydiUJjącym czytnnitk.iem dla :wytbrnymałości

materi.a!łu jest zawanitość krnzte.m:i:onlki. Niewielki

jej ~t powodtuje ICd traulu dtwe IPodwyż.sze nie wyt1Jrzyrrnałości na ZJgni.artJamie. ()dJWiootnile -próby o najwyższetj ZaJWiaJrtości OaiO wylkaxują naj:ffiższe w:łasnooci fizy'ome. W celu pl"2Jclśle dzenia z:ale:żnoścti między SkŁadem dhennicZillym

a 'Wiłasnościami fiey;aznymi ~<miStruowano

dia-2,45 1,92 5,33

Wy-trzy- W sp.

Nasią- Poro- małość przew.

kliw. wat. na ści- ciepła Mrozoodporność

wzmoż w% skanie Kcal/

w% w mh°C kgfcm2 17,20 31,39 77,0 0,66 Rozpad po 14 cykl. 18,22 33,57 87,0 0,65 Rozpad po 19 cykl. 9,81 19,17 217,0 0,87 Rozpad po 15 cykl. 15,80 30,49 102,0 0,68 Rozpad po 25 cykl. 18,55 32,27 110,0 0,65 Rozp:1d po 15 cykl. 17,25 31,34 128,0 0,66 Rozpad po 17 cykl. 16,47 30,48 103,0 0,67 Rozpad po 25 cykl. 2,80 7,97 670,0 -6,97 13,24 338,0

-

Odporne 25 cykli -13,67 29,28 203,5 0,69 21,68- 36,63 _~0,60 Rozpad po 9 cykl. 18,73 34,18 53,0 0,65 Rozpad po 17 cykl. 16,37 29,82 72,0 0,67 Rozpad po 16 cykl. 13,35 26,87 133,0 0,70 Łuszczenie bez rozpadu 17,53 31;87 78,7 0,65

14,69 28,03 33,0 0,70 Rozpad po 10 cykl.

3,26 9,32 470,0 - Odporne 25 cykli

3,51 9,50 330,0

-

Odporne 25 cykli

-us

15,62 185,3 0,70

gramy prz.edstarwd.10ne .na trytc1me. S.ZJCze,gólnie

dla treljonu Józefowa dli.~ramy te poZJwaJają na

wyn-aźne wydtzielenie IOidimiennydh :rodlzajów

wapieni. Przedstarwieni·e wyników badań

wa-pieni łl€łkkich na Z8JPfoponowaiilytch diagramach

pozwa!la na szybką tkilaJsyfJtkaocj:ę balrdtziO zmien-nych sedymentów wapnist)11Ch tna Raz.to~u.

Charakierystyka lechnologiCl/IQ zldi w rejonie 81'11$f1Q o l o2 ..,3 Dl gatunek I i D.ąatunek wapna wapna

Charakterystyka technologiczna zlóż wapieni w rejonie Brusna,

o - :z.lioże Brusno, o - złoże Nowiny Horynieckie, 6.

-złoże Dzieow!ęc:ie!'Z.

Technological characteristic of lirnestone deposits

near Brusno

o - Brusno depo sit, D - NO!Winy · Horynieckie ·

(5)

Brusno. Największy

kamieniołom. Widać

bloki wydobyte w

1957 r. Fot.

s.

Ko-złowski. Brusno. The biggest quarry. Blocks exca-vated in 1957 are

visibłe

W stosunkiu do lliOMl {PN55/MBP 04300)

wa-pień z Brusna ~jduje się na pqgr.aniczu

wa-pieni miękkich i średlniej twall'dości. W.aJpień mięldti ~rowa.ny do tprold•Uikdji elementów bu-dowlanych powinien (pOSiadać wyttrzyma'lość na

ściskanie oo najmniej 60 ikg/CI'W. Wszystkie od-mialny wapieni IZ B:nusna. :pad 'W'Zględem

wy-trzymałości spełndalją Wall'Unki dlla wapieni

lek-kich. ·

Na podstawie anaLogii geolqgiCZillej d. tooh-nologiiCZinej można 51twierdzić ca&awitą przy-datność surowca z B-rusna. Jaik wy'karza.ły do-tychczasowe badan-ia i miejiSOOWa praktyka,

tmCllt€lriał z Brusna nadCllje się do WYII'Obu

okla-•dzi.n i kształtek dJ1a .po1trz.eb budownktwa. Jest

to

materiał odporny na wpływy

atmosferycz-llle, o czym można się opnrekOillaić dbsarwuj~c lmiejs<'owe budowni.obwo.

(Dokończenie nastąpi)

SUMMARY

smce

1957 ll'leiSeaTOh IWOI11G; ofx>r ll'alw ma.'ter.iaols aore

ca;r.riE!d oo

m

t:be lJulllllti Ro7JtiOOze (SE Polamld).

Teritiary, jpalntily .ailiso QuateMalry rl~ots owere under examoliniation. Mdineral .resouroas 1w'hiiC'h OOOUll" iiil tbi.s regilon au-e a tbalsis for ltbe exop}M)iiotatlion of bu'iilJdim.g

matel'li.aJs. Gelllell"a:l ooaTa.dteristic of lthese ll'elSOUToOOS

was obtained. 'l)w.entyOIIle doepoiSi:tls of 1ime!Stoones aru:i

Nowiny Horynieckie. Jeden z licznych ka-mieniołomów wapie-ni litotamniowych. Fot. S. Kozłowski. Nowiny Horynteckle. One ot numerous puarrtes ot Litho-tamnium limestones

(6)

caklalrec:l!US samldsitoineis !Were IPreliimilniall'.Ny ex.amilnoo. Tortlonlian lalilld San:matim d~dsilt!s a1re of itihe belst

valiue !flor eciCJinblmy.

Useful1ness Oif rtlhie iliilrn€1Sbones f.rom iBrruiSnlo !Was sta;ted Odaitiing of mulltilbl1ildk . .lllJQok1s fur budll'dlilng requriJr€1IllJEinJ1ls anJd for \bu•nnilng IHim~one'li fur il!iJme.

PE310ME

C 1957 r. Be,l:lyTCR HCCJie,[IOBaHHR MHHepaJibHOrO CbipbR Jiro6JIHHCKoro Po3TO'la. BbiJIH Hccne,~:~osaHbi rJiaBHbiM 06pa30M TpeTH'lHbie o6pa30BaHHR a ąaCTlf'lHO H 'leTBepTH'lHbie. B pe3yJibTaTe KOJIJieKTHBHoro Tpy,~:~a

6biJia COCTaBJieHa 06~aR XapaKTepHCTHI\a HaXO,l:IR~e rOCR B !3TOM paiiOHe MHHepaJibHOrO CblpbR, RBJIRJO~e rOCR OCHOBOit ,l:IJIR pa3BHTHR IJpOH3BO,l:ICTBa CTpOHTeJib· Hb!X MaTepHaJIOB.

ITpe,I:~BapHTeJibHo HCCJie,I:~oBaHo 21 MecTopom,I:~eHne

H3BeCTHRKOB H H3BeCTKOBHCTbiX rrecąaHHKoB. CaMoe 60JiblliOe !3KOHOMH'leCKOe 3Ha'leHHe HMeJOT TOpTOHCI\He H capMaTCKHe o6pa3oBaHHR. BbiJia ycTaHosneHa rrpH·

ro,I:~HOCTb H3BeCTHRKOB H3 BpycHa Kał\ o6JIH~OBO'lHoro

KaMHR ,l:IJIR H3rOTOBJieHHR MHOrOKHpiJH'lHbiX <tJacOHHbiX 6JIOKOB ,l:IJIR HYiK,l:l CTpOHTeJibCTBa H ,l:IJIR 06iKHra H:

3-BeCTH.

ROMAN ROESLER, TADEUSZ RUTOWSKI

BADANIA GEOLOGICZNE A PROJEKTOWANIE NOWYCH

KOPALŃ

WĘGLA

KAMIENNEGO

W

OKRESIE POWOJENNYM rOZ!poczę

łiśmy budl()IWę lilOWych kqpalń węgla

ka-miennego, .alle budlowa ·.tyiah kQPalń nie była

opa~rtla na wystaJI'IOZiaijąicycih dia!Ily:clh ~cz

nycll, •oo II'lliędey iiilnymi c.z,ęstokll'!oć

:powod!Oiwa-Ło :wydlrużeni•e dkJreiS'U hudlowy, rzm1any w

pro-jeikitaidh, pod1roe.eme kiosiztów i 'llliledsiągnięcie

przewidy;wa:nyc:h wiskaźmAików te~ahmCZilJO-<e~ko

nJomkmnycl:l. Te dloSwilald:CIZienLa na:uczyły nas,

że nie mO!ŻnJru prqjeik1Jdwlać lkqpa:lni węgla~ 'lł tym

baTdizi€1j !pl"eystępowae dJo 1jej 1bwdlowy bez

do-strutelcmeg~Q dLa danlelgo !typu 2'lł!o!ża je.go

rozpo-mania•.

I. ROZIPOZNANIE GEOLOGICZNE ZŁOżA DLA

PROJEKTOWANIA KOP ALŃ

Pomń'jaljąc projek!ty :teclhn~CZIIle, któlre są

opnaiCIOWy'Wa!Ille dlla poswrególny,ah 101b1ekltów,

właści!wle pr10j.ekboiwlaln·ie kopaUń :ooztbilja się na

3 ert;apy, a m~a!IlowiJCie:

I etap - poojeiklt kJcmcepcyjny re'jOilJU wę

g.l.Qwe,go

II etap - p1'1ojek'1: lron:oopcyjny ~opalni

nr etap - prqje~ 1W'51tępny iklqplallni.

Projekt koncepcyjny rejonu węglowego.

Dla IP'l'a'W'idł()IWI€jgo qpraOOWia!Ilila prldjektów

po-szcZ€1gó1nycil lko.pa!lnrl. ruill.eży ~onać projekt

ikonooplcyjny mej001u węgllawego IOibejmuj.ący

·mli~y innymi: ,

- !piOdizJiał 11'1ej1cmu IW'ęg~ na poozazególnie

lo/bsza!ry ~oze,

- orien.taJcyJjne odkreśllenie zdloln®i

prOO.Uk-. •cyjnej pos~lnyieh lropailń i crułego

.re-·jiOnlu,

- •UIS1Jalenie ikdlejnooci lbudlowy ik10pailń a tym

S'ailll'Ylffi .lrolejniości diallJszycfu badań

goologiw-illyJclh na pOSZicrz.ególnyldłl ollsza1'a'dh

gómi-czycll,

- OlkJr,eśllenie ,preybl1li!żolll€'j :l!almldizaioj:i. głównych

zaklładiÓWI,

- ustalen·~ wszystJldah elemen'tów powie.

mch-rniQWY'ah wsp6lnyclh dla k!o,p.allń tego rejonu,

- wyzn:aczen~ ,lakaJ.i.mlcji osiedlli

m'iesikanio-rwy1ah.

Tak Qplraoowa!Ily pr101jek!t .k!oncepcyjny

rejo-nu węglowego ustrula. lmer~uniki Tdzw!oju

inwe-sty<tji ZIW'łaJSwza ilnwe1Sij11oji ·tloiwa:reyiSZących

i dla:je pods1ta1Wę dio oceny clronom:il01melj 100j10I1u.

Ustallietnile IZialtern k!olejruości dlailJszYiclh badań

~crmj11clh na poS1Ziczegó!Jny;dh obsrzall"aoh

górnkzych diaiilego xejonu WE;~gliow1ego powilnno

się Oldlbywać ;po IUZiglodiilie.nli:u IZ lbiU11'1€1Ill

JPI'tdjek-tów.

Pl'lojekt lrollloopcy1jny kopalni ustJa;la między

fum yJllltL:

- ~alllice ,CJibszaJI"U gómi1crz.ego,

- łiCJik.alli:mc:ję i ,przezn:alCZen~ SZ'ylbów,

- głębolooBć p<lSZ'C~Yic\h pooiormów

wydo-hywiC!Zy.CJh i wenJtyla~eyjnY'oh mruz ~oh

ka.pi-·tJatlne 'l"loizlaięcie,

- orilentrucyjną zdol.Jność produk!cyjną i jej

IOirilelntaJCyij!Ily 1J.WJWÓj.

Doilrumen1laloja geo!Jogi.czna dla apraCI()IWania

pr~qjekrou koCJinOE1Pey1jnejgo rejonu węgll()IWego

i pl'lqjelkrbów kl<moopcy'jny!ah Jropalń powilnna

w ogólnY'ah IZall"ylsaldh dlać obl"a:z 2'Jroża, a w

SZJcze-gól1ności zaw:Lelrać:

- mapy to,pqgrafilczme rejl()lliU wąg:LOwego lub

<Jibsizlall"U górnd;OZJeg!O,

- mapę rgedlqgicmJO-struktural1ną z

wytl;aśnio-ną :małm!QtelkitJondiką 12'Jł00a:, ·

-

llllia!PY

w.all'\Stwioowe polkładów biilaiJlSOWYc!h

IZ nanileiSieniern WlaiTSitwtiJc oo 100 m,

- ,dhaJI'!aJkiterystyezne I)Jil'Zelka'oje geo~Oigiczne

IZłma

'

- eha!Takterystykę pokładów w~gla

Obejmują-q między d!lmymi·: llll!iążsoość, wall"tllOć

Qpa-rową, ~ !pOipidlu, punkt 1x>pli'WI()Śai

papiO'łlu, zaJWa'l'fbość will:gooi, miWiaJl'łto'ść

sia:r-iki, .o/k!reślen:ile ty,pu węgla,

- <llb1ild2'Jen!ile ZlaSdbów .gedlqgikznycll dQa

po-SziCl'llególn.yldh polkładów z podzirułem na z~

S<fuy bi'laaliSIOWe i pi()Xabi1an.sowe omz na

ty-py węg.li,

- 1qgólne iolkireś1enie •OOdh •geoahernliiomycll

po-lkłaldlów i skał ota~czauących,

- oklreślenie gazonośności węgla w m3 _gazu

na t węgla ora;z ga?JO!Ilośności skał otaczają