R O CZN . PZ H , 2000, 51, N R 2, 191-201
Z B IG N IE W K O SZ A R N Y
W P Ł Y W IN T E N S Y W N E G O H A Ł A S U U L IC Z N E G O N A S A M O P O C Z U C I E I S A M O O C E N Ę S T A N U Z D R O W IA M IE S Z K A Ń C Ó W
E F F E C T O F IN TEN SIV E T R A F FIC N O ISE ON W ELL-BEING A N D A SELF ASSESSED H EA LTH O F U RB A N INHABITANTS
Państwowy Zakład Higieny, Zakład Higieny Komunalnej, 00-791 Warszawa, ul. Chocimska 24 Kierownik: doc. dr hab. S. Maziarka
Przedstawiono badania ankietowe wpływu hałasu ulicznego na stan zdrowia i samopoczucie mieszkańców Warszawy mieszkających w rejonie o dużym na tężeniu ruchu ulicznego. Oprócz czynników akustycznych w badaniach u- względniono wpływ wieku, płci, warunków ekonomicznych oraz palenie tytoniu.
WSTĘP
Ż yw iołow y rozw ój m o to ry z acji, o p ró c z n iew ątpliw ych korzyści i satysfakcji d la c o ra z liczniejszej rzeszy p o sia d ac zy sa m o c h o d ó w w P o lsce, sta je się n ie ste ty d la n ie m ały ch g ru p lu d n o śc i ró w n o c z e śn ie ź ró d łe m w ielu uciążliw ości i za g ro ż e ń .
Je d n y m z n ich je s t h ałas, sz cz eg ó ln ie uciążliw y d la m ieszk ań có w , k tó rz y m ie sz k ają w p o b liż u a rte rii k o m u n ik acy jn y ch o dużym n a tę ż e n iu ru c h u u lic zn e g o . S k ra jn ie n ie korzystny k lim at akustyczny w tym re jo n ie w pływ a n eg a ty w n ie nie tylko n a ja k o ść b y to w an ia tych ludzi, ale ró w n ież n a sta n ich zdrow ia. S tale je d n a k b ra k je s t ro z strz y gających d o w o d ó w o k reśla ją cy c h za k res i ro zm iary te g o w pływ u. N ajłatw iejszy d o u sta le n ia i n a jle p ie j u d o k u m e n to w a n y je s t wpływ h ałasu d ro g o w e g o n a sfe rę p sy ch iczn ą i sp ra w n o ść d z ia ła n ia człow ieka [6,7,9]. Z e w zględu na niespecyficzny c h a r a k te r o d d ziaływ ania h a ła su niezw ykle tr u d n o je s t u sta lić zw iązek ilościow y m iędzy p a r a m e tra m i n a ra ż e n ia a ro z m ia re m b iologicznych skutków . O b se rw o w a n e b o w iem zm ian y m o g ą być z w ią za n e z w ielo m a ró żn y m i przyczynam i, k tó ry ch o b se rw a c ja zw ykle je s t zbyt k ró tk a , by m o ż n a było uzyskać je d n o z n a c z n e ro zstrzy g n ięcie. J e s t w ięc rz e c z ą is to tn ą , by sk a la p o te n c ja ln y c h efe k tó w o d d ziały w a n ia h ała su była ro z p a try w a n a n a c o ra z to szerszym m a te r ia le badaw czym . W a żn y m ró w n ież z a g a d n ie n ie m je s t o k re ś le n ie w arto śc i p ro g o w ej, n a p o d sta w ie k tó re j m o ż n a by p o d e jm o w a ć d ecyzje o k o n ie c z n o śc i d z ia ła ń z a b ez p ie cza ją cy ch p rz e d h ała se m .
U s ta le n ia sk u tk ó w z d ro w o tn y c h , jak i p o w o d u je h a ła s m o to ry zacy jn y w o b ec n y m k ształcie, nie m o ż n a uzyskać w la b o ra to riu m , ale w w a ru n k a c h rzeczyw istego b y to w a nia, w śro d o w isk u dom ow ym . D la te g o nin iejsze b a d a n ia p rz e p ro w a d z o n o w w a ru n k a c h n a tu ra ln y c h , a n a liz u ją c sy tu a cję m ieszk ań có w d o m ó w leżących w zd łu ż tra s k o m u n ik a
cyjnych o dużym n a tę ż e n iu ru ch u ulicznego. Z d e c y d o w a n a ich w iększość była n a ra ż o n a p rz e z w iele lat n a o d d ziały w a n ie h ałasu .
M A TERIA Ł I M ETODYKA
Badania przeprow adzono w 1997 i 1998 r. Do badań wytypowano domy znajdujące się w bezpośrednim zasięgu oddziaływania hałasu ulicznego, zlokalizowane przy dwóch ulicach w W ar szawie: przy ul. Puławskiej i Trasie Łazienkowskiej. Obie ulice należą do głównych ulic miasta, jednak o odmiennym charakterze. Ulica Puławska jest ulicą miejską łączącą południowe rejony miasta z Centrum Warszawy. Trasą Łazienkowską, oprócz ruchu miejskiego, odbywa się ruch międzymiastowy. Ruch na obu ulicach odbywa się w dwu kierunkach, niezależnymi jezdniam i o trzech pasach ruchu, oddzielonymi od siebie wąskim pasem rozdzielczym. Pasem tym ul. Puławską jeżdżą tramwaje. Natężenie pojazdów w dniu powszednim na ul. Puławskiej wynosi ok. 67 tys., przy czym udział transportu ciężarowego wynosi zaledwie ok. 4-5% . N atężenie ruchu na Trasie Łazienkowskiej wynosi ok. 127 tys., przy udziale pojazdów ciężkich na poziomie 8-10% . W ciągu nocy udział pojazdów ciężkich wzrasta na Trasie do 15%, podczas gdy na ul. Puławskiej jest zbliżony do dziennego. W okresach świątecznych ruch pojazdów spada o ok. 20%.
Badania przeprow adzono na wylosowanej próbce 120 mieszkań. Zasadą doboru mieszkań do badań był poziom równoważny, LAeq > 70 dB występujący w ciągu dnia od strony ulicy. W 11 mieszkaniach odmówiono wzięcia udziału w badaniach. W wytypowanych mieszkaniach przepro wadzono badania ankietowe obejmujące wszystkie osoby dorosłe, które w dniu pomiarów ukoń czyły 18 lat. W badaniach wzięło udział ogółem 212 osób. Ich zadaniem było odpowiedzieć pisem nie na zawarte w ankiecie pytania. Odpowiedź polegała na wyborze jednej z kilku poda nych możliwości. N iektóre z badanych osób nie udzieliły odpowiedzi na wszystkie pytania.
Reakcje subiektywne oraz stan zdrowia oceniano przy wykorzystaniu specjalnie w tym celu opracowanych kwestionariuszy i skal, umożliwiających ich klasyfikację i pomiar. Kwestionariusz obejmował charakterystykę gospodarstwa domowego, dane personalne osoby badanej, ocenę warunków w zakładzie jej pracy oraz w miejscu zamieszkania, sposoby radzenia sobie z hałasem, styl życia badanego oraz sam oocenę stanu zdrowia fizycznego i psychicznego. Czynniki takie jak wiek, płeć, warunki mieszkaniowe czy przebyte choroby mogą z jednej strony sprzyjać gwałto wności reakcji na hałas, z drugiej zaś ekspozycja na hałas może pogarszać przebieg istniejących wcześniej chorób bądź przyczyniać się do powstawania dolegliwości.
Przy analizie materiału uwzględniono różny stopień narażenia badanych osób na hałas. Uwzględniono trzy podgrupy. G rupę osób, które przebywają przez całą dobę w pokoju o oknach wychodzących na ulicę. Jest to grupa najbardziej narażonych osób na hałas, oznaczona „od ulicy”. G rupę osób, które przebywają zarówno w dzień jak i w nocy w pokoju o oknach wychodzących na podwórko. Jest to grupa osób najmniej narażonych, oznaczona „od podw órka”. Trzecią grupę stanowią osoby przebywające w pomieszczeniu Od ulicy jedynie w ciągu dnia, bądź jedynie w nocy. Została ona określona „od ulicy/podwórka”. Procentowy udział osób pierwszej grupy był największy i wynosił 63,1%, drugiej - 17,2% i trzeciej - 19,7%.
A nalizę zależności pomiędzy wymienionymi podgrupami oparto na teście chi kwadrat albo na teście Fischera.
WYNIKI I ICH O M Ó W IEN IE K l i m a t a k u s t y c z n y w r e j o n i e p r o w a d z o n y c h b a d a ń
A n aliz o w a n y re jo n c h a ra k te ry z u je się b a rd z o niek o rzy stn y m i p a ra m e tr a m i a k u s ty cznym i. D w u ty g o d n io w e p o m ia ry h ałasu w y k o n an e przy elew ac ja ch d o m ó w w ykazały, że p o k o je u sy tu o w a n e przy ul. P uław skiej c h a ra k te ry z o w a ły się ró w n o w ażn y m p o z io m e m d źw ię k u , LAeq rów nym 72 d B w d zień , w re jo n ie T ra sy Ł az ien k o w sk iej 74 dB.
N r 2 Hałas uliczny a samopoczucie i stan zdrowia mieszkańców 193
W o k re sie nocy ró w now ażny p o zio m dźw ięku, L Aeq przy elew acji p o k o i b e z p o ś re d n io n a ra ż o n y c h n a h a ła s w ynosi w re jo n ie ul. P uław skiej 66 dB , w re jo n ie T ra sy Ł a z ie n kow skiej 69 dB.
O d stro n y p o d w ó rk a ró w n o w a ż n e po zio m y h ałasu w o k re sie d n ia były n a p o z io m ie 56 - 58 dB , n a to m ia s t w g o d z in a c h nocnych po zio m y były o ok. 8 d B niższe.
W o k re sie św iątecznym s p a d e k p o zio m u w an alizo w an y ch re jo n a c h był niew ielki; w ynosił p r z e c ię tn ie ok. 2 dB.
O g ó l n a c h a r a k t e r y s t y k a b a d a n y c h
W b a d a n ia c h p rz e a n a liz o w a n o sytuację psychofizyczną i z d ro w o tn ą m ie sz k ań có w o ra z je j zw iązek z h ała se m . A n aliz o w a n o wpływ n a stę p u ją c y c h czynników : w iek, płeć, sy tu ację m a te ria ln ą ro d zin y , a ta k ż e u sy tu o w a n ie p o k o ju , w k tó ry m najczęściej p rz e b y w ali b a d a n i. T e n o sta tn i czynnik był d la n iniejszej p rac y p o d staw o w y m . P o m im o sto su n k o w o n ie w ielk ieg o z ró ż n ico w an ia g ru p p o sz u k iw an o p rz e d e w szystkim o d p o w iedzi n a p y ta n ie o wpływ o d m ie n n y c h w aru n k ó w akustycznych n a zd ro w ie i s a m o p o czucie m ieszk ań có w .
A n a liz a d an y c h p o tw ie rd z iła w y stę p o w a n ie zw iązków i w sp ó łz ale żn o śc i w ielu a n a li zow anych zm ien n y c h ze s ta n e m zdro w ia i w a ru n k a m i akustycznym i w m iejscu z a m ie szkania.
W sytuacji z n a c z n e g o n a ra ż e n ia n a h ałas w iek b a d a n y c h n ie w pływ ał w isto tn y sp o só b n a ich sto s u n e k d o za k łó c e ń aktyw ności c o d z ie n n e j. Z a ró w n o m ło d z i, ja k i o soby w starszy m w iek u n eg a ty w n ie ocen iały wpływ h ałasu n a c o d z ie n n e życie. W p o d o b n y m ró w n ież sto p n iu o so b y w różnym w ieku k o rzystały z d o stę p n y c h sp o so b ó w z a b e z p ie c z e n ia p rz e d hałase m .
N ie o b se rw o w a n o ró w n ież ró ż n ic w o c e n ie a k tu a ln e g o s ta n u p sy ch iczn eg o i w łasnej sytuacji życiow ej w śró d o só b w różnym w ieku. Z n ac zn y p r o c e n t o g ó łu b a d a n y c h c e cho w ał o b n iż o n y n astró j i b ra k rów now agi psychicznej o ra z m a ła o d p o rn o ś ć n a sy tu acje tru d n e .
W iek w sp o só b istotny n a to m ia s t ró żn ico w ał b ad a n y c h p o d w zg lę d em sta n u zd ro w ia , odczuw anych dolegliw ości, częstości w y stę p o w a n ia c h o ró b i zaży w an ia leków . Z n a c z n ie w ięcej p ro b le m ó w z d ro w o tn y c h i dolegliw ości o b se rw o w a n o w śró d o só b starszych. Z ró ż n ic o w a n ie p o d tym w zg lę d em było je d n a k p o d o b n e w g ru p a c h o só b za m ieszk ały ch w ró żn y c h w a ru n k a c h akustycznych.
Z n a c z n ie m n ie jsz e z n a c z e n ie niż w iek w o d n ie sie n iu d o b a d a n y c h zm ien n y c h m ia ła płeć. R e a k c je o b u płci były p o d o b n e n a sytuację ak u sty cz n ą w m iejscu z a m ie sz k a n ia i sp o só b z a c h o w a n ia się w z g lę d e m h ałasu . Z a ró w n o m ężczyźni ja k i k o b ie ty d o ść p o w sze ch n ie skarżyli się n a z a k łó c e n ia w ielu czynności d n ia c o d z ie n n e g o , a ta k ż e sta ra li się c h ro n ić p rz e d h a ła se m p rz e d e w szystkim p rz e z z a m y k a n ie i u sz c z e ln ia n ie o k ie n . W iększość o só b o b u płci w y rażała n ie z a d o w o le n ie z w a ru n k ó w z a m ie sz k a n ia i c h ę ć zm iany m ie sz k an ia . P o d o b n y był ró w n ież sta n psychiczny b a d a n y c h m ężczyzn i k o b ie t. K ob iety częściej je d n a k niż m ężczyźni w skazyw ały n a w y stę p o w a n ie różn y ch d o le g li wości zd ro w o tn y c h . W w ytypow anych g ru p a c h o o d m ie n n y m u sy tu o w a n iu p o k o i w zg lęd em ulicy u d z ia ł m ężczyzn i k o b ie t był p o d o b n y .
W b a d a n ia c h nic za o b se rw o w a n o rów n ież isto tn e g o w pływ u p a le n ia p a p ie ro s ó w n a sto su n e k b ad a n y c h do h ała su , ja k rów n ież zró ż n ico w an e g o ro z k ła d u palący ch w p o rów nyw anych p o d g ru p a c h .
Podstaw ow ym celem niniejszych bad ań było przeanalizow anie wpływu usytuow ania pokoi osób badanych na subiektyw na ocenę hałasu i wywoływanych przez niego za kłóceń oraz stan zdrow ia i sam opoczucie. E w entualne różnice w ystępujące m iędzy tymi g rupam i m ogą być in terp reto w an e jako ew entualny wpływ hałasu na stan psychiczny i zdrow otny m ieszkańców zróżnicowanych w arunków zam ieszkania.
N asilenie negatywnych reakcji wśród osób zam ieszkałych w zróżnicow anych w aru n kach przedstaw iono n a ryc. 1.
S u b i e k t y w n a o c e n a h a ł a s u i j e g o w p ł y w n a z d r o w i e
Ryc. 1. Częstość występowania negatywnych odczuć wśród mieszkańców w zależności od usy tuowania pokoju lub sypialni
Frequency of negative feelings among residents according to location of a room or a bedroom
1. brzęczenie szyb (chinking windows)
2. podrażnienie gardła lub oczu (throat and/or eyes irritation) 3. trudności z oddychaniem (problems with breathing) 4. zakłócenia wypoczynku (disturbances while having a rest)
5. zakłócenia słuchania RTV (disturbances while using the RTV appliances) 6. utrudnienia rozmowy (difficulties in conversation)
7. problemy z zasypianiem (disturbances when going to sleep) 8. utrudnienia w nauce (disturbances while studing)
9. zakłócenia snu (sleep disturbances) 10. irytacja, zdenerwowanie (irritation)
H ałas uliczny a samopoczucie i stan zdrowia mieszkańców 195
O so b y , k tó ry ch p o k o je u sy tu o w a n e były o d ulicy z d e cy d o w a n ie częściej d o zn a w ały w ielu n ie p rz y jem n y ch w ra ż e ń , b ą d ź d o strze g ały z a k łó c e n ia w łasn ej aktyw ności sp o w o d o w a n e o d d ziały w a n iem sp a lin i h ała su w p o ró w n a n iu z o so b a m i przeb y w ający m i je d y n ie w d zień lub tylko w n ocy w p o m ie sz cze n iu o d ulicy, b ą d ź te ż za m ie szk a ły m i n a sta łe w p o m ie sz c z e n iu o d p o d w ó rk a . O so b y te częściej u sk a rż ały się n a p o d r a ż n ie n ie g a rd ła lu b oczu, odnoto w y w ały b rz ę c z e n ie szyb w m ie sz k a n iu p o d c z a s p rze jeż d ż a ją c y c h cięż aró w e k , d o zn a w ały z a k łó c e ń p o d c z a s w ypoczynku, p o ro z u m ie w a n ia się m iędzy sobą, u tr u d n ie ń w słu c h a n iu i o g lą d a n iu ra d ia i telew izji, reje stro w ały z a k łó c e n ia w p r a cy um ysłow ej lu b n a u c e , a ta k ż e zd e n e rw o w a n ie i irytację.
M im o w y raźn ej te n d e n c ji b r a k je s t p o tw ie rd z o n e j sta ty sty c zn ie różn icy św iadczącej o w pływ ie u sy tu o w a n ia p o k o i, w k tó ry ch przebyw ały o soby b a d a n e , n a tru d n o ś c i w o d dych an iu .
O so b y n a ra ż o n e n a o d d zia ły w a n ie h ałasu sta ra ły się m in im alizo w a ć je g o w pływ p rz e z sto so w a n ie ró żn y c h fo rm z a b e z p ie c z e ń . W yniki p rz e d sta w io n o n a ryc. 2.
Z p rze d sta w io n y c h dan y ch w ynika, że m iejsce u sy tu o w a n ia p o k o ju w pływ ało n a za ch o w a n ie m ie sz k ań có w w zg lę d em h ałasu . W ś ró d o só b p rzebyw ających w p o k o ja c h od ulicy z n a c z n ie w iększy o d s e te k ludzi za m y k a ł o k n a lub je u sz cz eln ia ł, ja k ró w n ież d e k la ro w a ł c h ę ć z a m ia n y m ie sz k an ia . W sto su n k u d o innych fo rm za ch o w a ń b ra k je s t w yraźnych ró ż n ic m iędzy an alizo w an y m i g ru p a m i o só b . M o ż n a to tłum aczyć s to s u n k o wo niew ielk im ich ro z p o w sz e c h n ie n ie m w naszym sp o łe cz eń stw ie, a ta k ż e w y stę p o w a n iem z a k łó c e ń ak ustycznych ró w n ież w m ie sz k an ia ch u sy tuow anych o d stro n y p o d w órka. Z a m ie sz k iw a n ie w c e n tra ln y c h re jo n a c h m ia sta stw a rz a k u te m u w iele okazji. Z analizy d an y c h akustycznych w ynika, że ró w now ażny p o z io m h a ła su n a z e w n ą trz p o k o i o d p o d w ó rk a k sz ta łtu je się n a p o z io m ie ok. 57 dB . S k ła d a ją się n a ń o p ró c z h ała su u lic zn e g o krzyki dzieci i in n e h ałaśliw e z a c h o w a n ia w sp ó łm iesz k ań c ó w .
Z d e c y d o w a n e n a to m ia s t ró ż n ic e stw ie rd z o n o w z a k re sie u o g ó ln io n e j o ce n y sytuacji ak u stycznej w m iejscu za m ie sz k a n ia , m ie rz o n e j 10 sto p n io w ą sk a lą uciążliw ości. W yniki zostały p rz e d s ta w io n e n a ryc. 3 i 4.
R y c in a 3 za w ie ra ro zk ła d uciążliw ości h a ła su d ro g o w e g o . W yższa pozycja n a skali św iadczy o w iększej uciążliw ości i n asile n iu n eg a ty w n eg o sto s u n k u b a d a n y c h d o h ała su . O soby, k tó r e p rz e z cały czas przebyw ały w p o k o ja c h o d ulicy na skali uciążliw ości u sy tu o w a n e są n a sto su n k o w o w ysokim p o zio m ie , w y b iera jąc z n a c z n ie częściej w arto śc i w sk az u ją ce n a d u ż ą uciążliw ość h ałasu aż do gran icy w ytrzym ałości. O so b y p rz e b y w ają ce b ą d ź w d z ie ń b ą d ź je d y n ie w nocy w p o k o ju o d stro n y ulicy są n a p o d o b n y c h , ch o ć n ie c o niższych p o zycjach niż osoby, któ ry ch p o k o je u sy tu o w a n e były b e z p o ś re d n io o d stro n y ulicy. Z n a jd u je tu p o tw ie rd z e n ie z n a n e zjaw isko o c e n ia n ia śro d o w isk a p rz e d e w szystkim n a p o d sta w ie sytuacji o d b ie ra n e j ja k o uciążliw ej, cho ćb y trw a ła o n a p rz e z k ró tk i czas.
R y c in a 4 p rz e d sta w ia sk u m u lo w a n e w arto śc i skali uciążliw ości h ałasu u lic zn e g o w śród m ie sz k ań có w o ró żn y m u sy tu o w an iu p o k o ju . P ozw ala to n a o k re ś le n ie p r o c e n tow ego u d ziału o só b o o d p o w ie d n ie j pozycji na skali. Z d anych w ynika, że w śród o só b m ieszkających o d stro n y p o d w ó rk a ok. 77% b ad a n y c h o c e n ia ła uciążliw o ść h a ła su u liczn eg o na p o z io m ie niższym niż 5 p u n k tó w , p o d c z a s gdy w g ru p ie b a d a n y c h , m ieszkających o d ulicy ta k ich o só b było za le d w ie 2 5 % , a w g ru p ie m ie sz an ej 4 0 % .
Ryc. 2. Stosowanie różnych zabezpieczeń przed hałasem przez osoby o różnym usytuowaniu pokoi
Using various protection against noise in rooms of different location by people who stay in
1. zatyczki elastyczne do uszu (earplugs)
2. środki nasenne lub uspakajające (sleeping pills or tranquillisers)
3. ograniczenie spacerów po osiedlu (limitation of walks around housing project) 4. częstsze zamykanie okien w pokoju (closing windows m ore often than usual) 5. uszczelnianie okien (sealing up the windows)
6. pragnienie zmiany mieszkania (wish to change a flat)
W tych ostatnich grupach zdecydow ana większość to osoby sklasyfikowane na pozycji powyżej 7 punktów .
Wpływ usytuow ania pokoju m a natom iast zdecydow anie m niejsze znaczenie w o d niesieniu do sytuacji zdrow otnej m ieszkańców. Na 31 niekorzystnych objawów zd ro wotnych i dolegliwości jedynie 11 z nich wskazywało na zwiększone w ystępow anie w grupie osób zam ieszkałych w gorszych w arunkach akustycznych. Wyniki p rzed sta w iono na ryc. 5.
Z analizy danych wynika, że hałas ma niewątpliwie wpływ na stan zdrow ia i sam o poczucia badanych. Dotyczy to przede wszystkim takich niekorzystnych objawów jak:
Hałas uliczny a samopoczucie i stan zdrowia mieszkańców 197
Rye. 3. Rozkład skali uciążliwości hałasu drogowego wśród mieszkańców o zróżnicowanym usytuowaniu pokoi
D istribution of annoyance scale among inhabitants o f different rooms location
bicie i kołatanie serca, ucisk w klatce piersiowej, uderzenie krwi do głowy, zasłabnięcia, a zwłaszcza uczucie niewyspania i zm ęczenia po przebudzeniu, podatność na z d e n e r w owanie i trudności w skupieniu uwagi. Problem y ze snem , poczucie senności i ch ro niczne zm ęczenie są najbardziej powszechnym zjawiskiem wśród osób zam ieszkałych od ulicy stw ierdzanych również w badaniach innych autorów [2, 4]. N ie wykluczone, że złe sam opoczucie, bezsenność i zm ęczenie pow odow ane jest n iedostateczną w enty lacją m ieszkań, ograniczoną rzadszym otw ieraniem okien w m ieszkaniach od ulicy.
Pom im o obserwowanych związków między usytuow aniem pokoju a niekorzystnym i objawami zdrow otnym i i sam opoczuciem badanych nie stw ierdzono m iędzy w ym ienio nymi grupam i istotnych różnic w występowaniu określonych chorób, potw ierdzonych przez lekarza czy częstości zażywania leków. W grupie osób m ieszkających od ulicy
Skala uciążliwości
Ryc. 4. Krzywa skumulowana skali uciążliwości hałasu drogowego wśród mieszkańców o zróżni cowanym usytuowaniu pokoi
Cummulative distribution o f annoyance scale among inhabitants of different rooms location
stw ie rd z o n o je d y n ie n ie c o w ięk szą cz ęsto ść w y stę p o w a n ia n erw ic n arz ąd o w y ch o ra z z w ię k sz o n ą k o n su m p c ję w o s ta tn im o k re sie leków p rzeciw bólow ych i u sp a k aja jąc y ch .
R ó w n ie ż w innych w ielo letn ich b a d a n ia c h dotyczących ryzyka zaw ału se rc a i innych fo rm c h o ro b y w ieńcow ej n ie w ykazano, m im o w yraźnej te n d e n c ji, p o tw ie rd z o n e g o
Hałas uliczny a samopoczucie i stan zdrowia mieszkańców 199
Ryc. 5. Występowanie negatywnych objawów zdrowotnych (w % ) wśród mieszkańców o zróżni cowanym usytuowaniu pokoi - różnice istotne statystycznie
Prevalence of negative health symptoms (in % ) among inhabitants of different rooms location (for statisticaly significant differences)
1. bicie i kołatanie serca (palpitation)
2. ucisk w klatce piersiowej (constriction in chest) 3. chroniczne zmęczenie (chronic fatigue) 4. om dlenia (faintings)
5. uderzenie krwi do głowy (hot flush) 6. łatwe męczenie się (fatigability)
7. bóle reumatyczne i mięśniowe (rheum atic and muscular pain) 8. częste denerwowanie się (frequent irritation)
9. podatność na irytację (susceptibility to irritation) 10. bezsenność i zmęczenie (sleeplessness and tiredness 11. trudności z koncentracją (difficulties with concentration)
statystycznie wpływu hałasu drogow ego na mieszkańców z rejonów hałaśliwych [1]. Jednak we wcześniejszych studiach nad hałasem ulicznym został potw ierdzony związek między okresem zam ieszkania i w ystępowaniem nadciśnienia [8].
PO D SUM OW A NIE
R ozw ój m o to ry z acji w iąże się z n a d m ie rn ą em isją en e rg ii ak u sty czn ej n a te re n y z u rb a n iz o w a n e . S tan o w i to z a g ro ż e n ie d la zd ro w ia i sa m o p o c z u c ia m ieszk ań có w . P rz e d sta w io n e d a n e św iadczą o n iew ątpliw ym w pływ ie w aru n k ó w akusty czn y ch na k o n d y cję p sychofizyczną b a d a n y c h . H a ła s n ie tylko w pływ ał n a p sychikę człow ieka, a ta k ż e w ym uszał z m ia n ę przyzw yczajeń i u p o d o b a ń . N a sk u te k n egatyw nych em o cji i z a k łó c e n ia w ażnych b iologicznych funkcji m o ż e p ro w a d zić d o n a d m ie rn e g o o b c ią ż e n ia o rg a n iz m u i stre s u . W y n ik iem te g o je s t p o g o rsz e n ie sta n u zd ro w ia i sa m o p o c z u c ia .
W św ietle w yników b a d a ń o soby z a m ie szk a łe w re jo n ie hałaśliw ym k ilk a k ro tn ie częściej niż in n e w skazyw ały n a u tru d n ie n ia i o dczuw ały z a k łó c e n ia w ażnych d la o r g a n iz m u czynności co d z ie n n y ch o ra z w ielu d olegliw ości, z k tó ry ch n ajp o w a ż n ie jsz e to z a b u rz e n ia u k ła d u k rą ż e n ia (z a b u rz e n ia ry tm u se rc a, ból w k la tc e p ie rsio w e j, u d e rz e n ie krw i d o głowy, z m ę c z e n ie pow ysiłkow e) o ra z z a b u rz e n ia sn u i c h ro n ic z n e z m ęc ze n ie. J e s t p r a w d o p o d o b n e , że te g o typu dolegliw ości są w yrazem n a d m ie rn e g o o b c ią ż e n ia p sy c h icz n eg o i psychofizycznej reg u lacji, k tó ra b ą d ź je s t b e z p o ś re d n io z w ią za n a z u c ią żliw ością h a ła su b ą d ź p o ś re d n io w ynika ze stresow ych z a b u rz e ń w e g e ta ty w n o -h o rm o n - alnych o rg a n iz m u . Isto tn y m w tym w zględzie o k re se m o d d ziały w a n ia je s t p o r a n o c n a .
P o d o b n a z a p a d a ln o ś ć n a ch o ro b y w śró d g ru p o zró żn ico w an y m k lim ac ie a k u s ty cznym n ie m o ż e być tra k to w a n a ja k o b ra k z a le żn o śc i przyczynow ej m iędzy h a ła se m a w y stę p o w a n ie m c h o ró b . W ielo czy n n ik o w e u w a ru n k o w a n ia s ta n u zd ro w ia u n ie m o ż li w iają p ro s te z e sta w ia n ie sk u tk ó w i przyczyn, p o n ie w a ż są to sk u tk i n ie sp ec y ficz n e, a ich p rzyczyną je s t cały k o m p le k s ró ż n o ro d n y c h czynników . P o tw ie rd z o n y w lite ra tu rz e streso w y c h a r a k te r o d d ziały w a n ia h ałasu i je g o k o n se k w e n cje p sy ch o fizjo lo g iczn e nie m o g ą być le k ce w a żo n e .
Z . K o s z a r n y
E F F E C T O F IN TEN SIV E T R A F FIC N O ISE ON W ELL-BEIN G AND A SELF ASSESSED H EA LTH O F URB AN INHABITANTS
Summary
In the study health situation of inhabitants and their subjective reaction to diffrent acoustic conditions in their place of living were analysed.
Com parison of residends who spend most of the time in rooms at a street side with the residents who lived in rooms at a yard side revealed significant differences between the groups in m ental state and self assessed health status. People, who live in worse acoustic conditions m ore often complain about difficulties and disturbances in different daily activitiec. They also more often reported different ailments, of which the most im portant are problems connected with cardiovascular system, feeling tiredness after night sleep, frequent nervousness and irrita tion. This group of people more often takes painkillers and tranquillisers. However, there was no difference between the groups in reporting diseases that could be associated with noise and were confirmed by physician.
Observed differences in reporting negative symptoms and reactions m entioned above were not related to socio-economic and behavioral factors such as: gender, age, economical conditions or smoking which have similar distribution in both the groups.
Hałas uliczny a samopoczucie i stan zdrowia mieszkańców 201
PIŚM IENNICTW O
1. Rabisch W., Ising H.,Gallacher J.E.J., Sweetnam P.M., Elwood P.C.: Traffic noise and cardio vascular risk: The Caerphilly and Speedwell studies, third phase - 10 year follow up. Arch. Environ. Health 1999, 54, 210-216.
2. Berglund B., Linddvall T. (eds): Community noise. Archives of the C enter for Sensory Research. Stockholm 1995.
3. Finegold L.S., Harris C.S., von Gierke H.E.\ Community annoyance and sleep disturnbance: updated criteria for assessing the impacts of general transportation noise on people. Noise Control Eng. J. 1994, 1, 25-30.
4. Hecht K , Masclike C.: Gesundheitliche Auswirkungen des Verkehrslarm s. Nachtlicher D auerstress. Fortschr. Med. 1997, 115, 8-10.
5. Kageyama Т., Kabuto М., Nitta H. et al.: A population study on risk factors for insomnia am ong adult Japanese women: a possible effect of road traffic volume. Sleep 1997, 20, 963-971.
6. Karami К , Frost S.: Traffic noise and annoyance. Environ. M anagem ent and Health 1995, 6, 4, 29-35.
7. Koszamy Z.\ Kryteria oceny hałasu ulicznego w świetle odczuć i reakcji mieszkańców; w: 1 Krajowe Seminarium „Oddziaływanie hałasu drogowego na środowisko”. LWzH, W arsza wa 1993, 25-33.
8. Neus H., E iff A., Ruddel H. et al.: Traffic noise and hypertension. The Bonn traffic noise study; w: Noise as a Public H ealth Problem: Proceedings of the Fourth International Congress. Edizioni Tecniche a cura del Centro Ricerche e Studi Amplifon, Milan 1983, vol 1, 693-698.
9. Stansfeld S.A., Sharp D.S., GallacherJ., Babisch W.: Road traffic noise, noise sensitivity and psychological disorder. Psychol. Med. 1993, 23, 977-985.
