R adon w wodzie do picia 45
yc. 1. Naturalny szereg promieniotwórczy. Seria uranowo-radowa Natural radioactive chain. Serie uranium - radium.
Radon w wodzie do picia 49
T a b e l a I I . Stężenia radonu 222Rn mierzone w sieci wodociągowej Świeradowa Zdroju, na Osiedlu Budowlanych, zasilanego wodą ze studni artezyjskiej „Leśna D roga” * Radon-222 concentrations measured in water-supply in Świeradów Zdrój (Osiedle Budowlane) feeding of artesian well „Leśna D roga”
* Pomiary przeprowadzano 6.04.1999 r.
T a b e l a I I I . Radon-222 w wodach leczniczych Świeradowa Zdrój
Radon-222 concentrations in therapeutic waters of Świeradów Zdrój
1. Dom Zdrojowy (pijalnia) - 652 Bq/1 (± 4,8%)
Wody mieszane z trzech nawiertów 1A o głębokości 59,2 m; 2 Po głębokości 330 m oraz ze źródła Górnego - 10 m
2. Zakład Radoczynny, kabina Nr 19 - 890,9 Bq/1 ( ± 4,8%) Wody mieszane z sześciu studni ocembrowanych
o głębokości 10-12 m
3. Pijalnia Wód mineralnych - 363,2 Bql (± 5,0%)
Woda mieszana: źródło G órne i źródło 1A oraz woda mineralna
4. Dom Zdrojowy; stanowisko do degustacji - 714,5 Bql (± 4,8%) 5. Dom Zdrojowy; Źródło G órne - 613,8 Bql ( ± 4,8%)
6. Dom Zdrojowy; Źródło 1A - 50,9 Bql ( ± 4,9%)
7- Dom Zdrojowy - 475,0 Bql (± 5,0%)
W oda zmieszana z trzech ujęć:
Górne - 10 m, oraz o głębokości 6,4 m i 6,6 m
8- Źródło Wacław, woda do picia - 579,8 Bql (± 5,0%) 9. Źródło Wacław, woda do wanien kąpielowych - 643,3 Bql (± 5,0%) Sanatorium Goplana, woda do wanien kąpielowych - 140,5 Bql (± 5,0%)
50 K.A. Pachocki i inni N r 1
kwiecień 1999 r. W oda ze studni „Leśna D ro g a ” zaw ierała, w tym okresie, średnio 464,5 Bq/1 radonu. N atom iast w w odzie z sieci osiedlowej, zasilanej z tego ujęcia, średnie stężenie radonu wynosiło 380,4 Bq/1 (od 343,5 Bq/1 do 426,7 Bq/1) (Tab. II).
W odociąg publiczny w C zerniaw ie Z droju (ujęcie „Łużyce”) jest zaopatryw any ze strum ienia „Czarny P o to k ”. W ody tego strum ienia wykazują bardzo m ałe stężenia radonu. Przed uzdatnieniem aktywność radonu wynosiła 2,46 Bq/1 ( ± 10,1%) natom iast po uzdatnieniu aktywność nieznacznie obniżała się i wynosiła 2,22 Bq/1 ( ± 10,2%).
Na teren ie Św ieradow a Z droju oraz Czerniawy Z droju znajdują się w użyciu liczne płytkie studnie przydom ow e, o kilku m etrach głębokości, sięgające pierwszej warstwy w odonośnej lub płytkie ujęcia drenujące. W tych ujęciach indywidualnych w ystępują na ogół znacznie większe stężenia radonu w wodzie niż w sieci w odociągow ej. We wszystkich studniach w Świeradowie Z droju występuje przekroczenie zalecanego przez A m erykańską A gencję O chrony Środowiska (U S E nvironm ental Protection A gency - Е Р А ) limitu stężenia radonu w wodzie do picia tj. 300 pCi/1 » 11 Bq/1. Z akres obserw ow anych stężeń radonu zawierał się między 42 Bq/1 a 1095 Bq/1. Ś rednia dla wszystkich studzien wynosiła 438,5 Bq/1. Przykładem m ogą być indyw idualne ujęcia wody zasilające kilka dom ów w Świeradowie Z droju przy ul. Strum ykowej N r 4, 6 i 8. W ody te m onitorow ane były przez nas od 1994 r. Zaw artość radonu-222 wynosiła w nich od 206,3 Bq/1 do 732,6 Bq/1. N a tej samej ulicy pod num erem 5 znajduje się budynek zam ieszkały przez Siostry Zm artw ychw stanki. Budynek zasilany jest w wodę z miejscowego źródła „Santa M aria”. W odociąg miejski nie dociera tu, do budynków usytuowanych wysoko na zboczu góry. W oda grom adzona jest w głębokiej cem brow anej studni. Pom iar radonu w wodzie z tej studni wykonany w dniu 4 czerwca 1998 r. wykazał stężenie radonu na poziom ie 1095 Bq/1. B iorąc pod uwagę, że w oda w studni m a pew ną retencję i posiada lustro wodne otw arte, należy sądzić, że w oda wpływająca bezpośrednio z podłoża do studni będzie m iała jeszcze większe stężenie radonu. Z tego ujęcia Sióstr Z m artw ychw stanek korzystają też mieszkańcy innych budynków usytuo wanych w pobliżu.
W C zerniaw ie Z d ro ju w ody ze stu d n i indyw idualnych m iały zakres stę żeń rad o n u m iędzy 25,8 Bq/1 a 402,4 Bq/1. Ś red n ia dla wszystkich studzien w ynosiła 165 Bq/1 (Ryc. 3).
Należy także podkreślić, iż stężenia radonu w studniach indywidualnych w Świera dowie Z d ro ju w skrajnych przypadkach przekraczały stężenia w ystępujące w wodach leczniczych tej miejscowości (T abela III). Jednakże, kuracjusze poddają się terapii radonow ej zwykle przez okres 2-3 tygodni. D la niektórych stałych m ieszkańców Świe radow a Z droju „kuracja” radonow a trwa przez cały rok. Należy tu także wziąć pod uwagę, że zwykle w budynkach jednorodzinnych, jedno-dw ukondygnacyjnych, które posiadają w łasne ujęcia w odne występuje również podniesiony poziom radonu w pow ietrzu.
Z tytułu spożycia przez człowieka wody ze zwiększoną zaw artością radonu 2::Rn największą daw kę prom ieniow ania otrzym a przewód pokarm owy a szczególnie żołądek. Rów nież inne organy (np. w ątroba, płuca), chociaż w mniejszym stopniu, będ ą n a ra żone na działanie prom ieniow ania.
Przyjm ując średnie stężenie radonu w wodzie do picia na poziom ie: 1095 Bq/I (Siostry Zm artw ychw stanki), 380 Bq/1 (O siedle Budowlanych), 165 Bq/1 (studnie indy
52 K.A. Pachocki i inni
PIŚM IENNICTW O
1. Beir IV: H ealth risks of radon and other internally deposited alpha emiters. U.S. National Research Council Report, National Academy Press, Washington, D.C. 1988.
2. Crawford-Brown D.J.: The Biokinetics and Dosimetry o f Radon-222 in the H um an Body Following Ingestion of Groundwater. Env. Geochem. H ealth, 1989, 11, 10-17.
3. Dziedzic К. i wsp.: Surowce mineralne Dolnego Śląska. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1979.
4. Marszałek H .: Hydrogeologia górnej części zlewni Kamiennej w Sudetach Zachodnich. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 1996, 1-100.
5. Pachocki K., Flakiewicz W., Gorzkowski B., Różycki Z., Majle Т.: R adon 222Rn w wodach głębinowych z terenu województwa płockiego. Notatki Płockie 1998, 137, 4, 50-52. 6. Pachocki K , Gorzkowski B., Majle Т., Różycki Z:. Występowanie radonu 222Rn w wodzie
z ujęć głębinowych na terenie Pojezierza Mazurskiego. Roczn. P Z H 1997, 48, 69-77. 7. Pachocki K., Gorzkowski B., Majle Т., Różycki Z , Peńsko J., Poręba Pomiary stężenia
radonu Rn w wodzie z ujęć głębinowych na terenie Warszawy. Roczn. P ZH 1996, 47, 285-293.
8. Pachocki K , Gorzkowski B., Różycki Z., Majle Т.: Zawartość radonu w wodzie z ujęć głębinowych gdańskiego regionu hydrogeologicznego. Roczn. PZH 1999, 50, 145-155. 9. Przylibski T.A.: W ybrane uwarunkowania występowania radonu-222 w Sudetach. Praca do
ktorska, Wrocław 1997 r. Politechnika Wrocławska, Wydział Górniczy, Instytut Geotechniki i Hydrotechniki.
10. Przylibski T.A., Żebrowski A. : Origin of R adon in medicinal waters od Świeradów Zdrój. Nukleonika 1996, 41, 4, 109-116.
11. W HO: G uidelines for drinking water quality. Vol. Recom mendations. Geneva 1993, 4, 114-121.
