Atmospheric precipitation in Zamość region in winter wheat interphase periods in the years 1976-1995

Pełen tekst

(1)Acta Agrophysica, 2007, 10(1), 187-192. '1,(. 23$'<$7026)(5<&=1(1$=$02-6=&=<. W OKRESIE WEGETACJI PSZENICY OZIMEJ W LATACH 1976-1995 $QGU]HM6WDQLVáDZ6DPERUVNL :\G]LDá1DXN5ROQLF]\FK$NDGHPLD5ROQLF]DZ/XEOLQLH. ul. Szczebrzeska 102, 22-=DPRü e-mail: asamborski@wnr.edu.pl. S t r e s z c z e n i e . W pracy wykorzystano wyniki pomiarów sum opadów atmosferycznych uzy ologicznych prowadzonych na polach uprawnych Zamojszczyzny w latach 1976-1995. Na tej podsta-. VNDQ\FK Z VWDFMDFK PHWHRURORJLF]Q\FK Z :HUENRZLFDFKLZ=DPR FLXRUD]Z\QLNLREVHUZDFMLIHQ. . ZLH RNUH ORQR ZDUXQNL ZHJHWDFML SV]HQLF\ R]LPHM Z RNUHVDFK RG UXV]HQLD ZLRVHQQHM ZHJHWDFML GR. strzeODQLD Z (G(EáR RG VWU]HODQLD Z (G(EáR GR NáRV]HQLD L RG NáRV]HQLD GR GRMU]DáRFL ZRVNRZHM Z przeprowadzonych badDZ\QLND *H UHGQLDVXPDRSDGyZDWPRVIHU\F]Q\FKZRNUHVLHRGUXV]HQLD . *. ZLRVHQQHM ZHJHWDFML GR GRMU]DáR FL ZRVNRZHM SV]HQLF\ R]LPHM E\áD QL V]D RG MHM SRWU]HE ZRGQ\FK. W QDMPQLHMV]\PVWRSQLXSRWU]HE\ZRGQHSV]HQLF\R]LPHME\á\]DVSRNDMDQHZRNUHVDFKRGVWUzelania Z. (G(EáR GR NáRV]HQLD SRZLDW ]DPRMVNL

(2) L RG NáRV]HQLD GR GRMU]DáRFL ZRVNRZHM SRZLDW. hruELHV]RZVNL

(3) 6XP\ RSDGyZ SU]HNUDF]Dá\ SRWU]HE\ ZRGQH SV]HQLF\ R]LPHM Z SLHUZV]\P ] analizowanych okresów od ruszenia wiosennej wegetacji do strzelDQLDZ(G(EáR SRZLDWKUXELHV]Rwski 106,6%, powiat zamojski 119,4%). 6 á R Z D N O X F ] R Z H pszenica ozima, suma opadów atmosferycznych, liczba dni z opadem. 3. :67. *. * oZD L ZVFKRGQLD F] ü=DPRMV]F]\]Q\1LHZWSOLZLHGHF\GXMRW\PEDUG]RGREUH ZDUXQNLNOLPDW\F]QHLJOHERZH:VND(QLNMDNRFLUROQLF]HMSU]HVWU]HQLSURGXNF\jQHMZRNROLFDFK=DPRFLDSRGDQ\SU]H]:LWNDLLQ

(4) Z\QRVLSNW :HGáXJ.RáRG]LHMDL*DODQWD

(5) RSDG\DWPRVIHU\F]QHVRERNWHPSHUDWuU\W\PHOHPHQWHPPHWHRURORJLF]Q\PNWyU\ZLVWRWQ\VSRVyEZSá\ZDQDZLHONRü L MDNRü X]\VNLZDQ\FK SORQyZ 'X*D ]PLHQQRü F]DVRZD L SU]HVWU]HQQD WHJR HOe-HGQ\P ] UHJLRQyZ R GX \P XG]LDOH ]Ey Z VWUXNWXU]H ]DVLHZyZ MHVW URGN.

(6) A. S. SAMBORSKI. 188. PHQWX PHWHRURORJLF]QHJR VSUDZLD. *H QLH ]DZV]H UR]NáDG RSDGyZ DWPRVIHU\Fz-. nych w cLJXURNXMHVWNRU]\VWQ\GODUROQLFWZD . *. . &HOHP QLQLHMV]HM SUDF\ MHVW RNUH OHQLH ]Uy QLFRZDQLD VXP L F] VWR FL RSDGyZ. . DWPRVIHU\F]Q\FK Z NRQWHN FLH RFHQ\ ]DVSRNRMHQLD SRWU]HE RSDGRZ\FK SV]HQLF\. ozimej, przez porównanie 20-letnich wyników pomiarów prowadzonych w ZamoFLXLZ:HUENRZLFDFK]]DSRWU]HERZDQLHPQDZRG SV]HQLF\R]LPHM 0(72'<%$'$. . W pracy wykorzystano wyniki pomiaru opadów atmosferycznych uzyskanych acji w latach 1976-1995. Pomiary wykonywano deszczomierzem Hellmanna umieV]F]RQ\P QD VWDQGDUGRZHM Z\VRNRFL P QDG JUXQWHP OXE SOXZLRJUDIHP Sá\Zakowym. Równolegle do pomiaru opadów na polach uprawnych powiatów hrubieszowskiego i zamojskiego prowadzono obserwacje fenologiczne. Na podstawie W\FK REVHUZDFMLZ\]QDF]RQR UHGQLHGDW\UXV]HQLDZLRVHQQHMZHJetacji, strzelania Z VWDFMDFK PHWHRURORJLF]Q\FK Z :HUENRZLFDFK L Z =DPR FLX Z RNUHVLH ZHJHW. ( (. . . Z G EáRNáRV]HQLDLGRMU]DáR FLZRVNRZHMSV]HQLF\R]LPHMDQDVW SQLHREOLF]RQR. VXP\ RSDGyZ DWPRVIHU\F]Q\FK L OLF]E GQL ] RSDGHP Z QDVW SXM F\FK RNUHVDFK. fazowych: • I – ruszenie wiosennej wegetacji –VWU]HODQLHZ(G(EáR • II –VWU]HODQLHZ(G(EáR–NáRV]HQLH • III –NáRV]HQLH–GRMU]DáRüZRVNRZD. PL G]\. . *. : GDOV]HM NROHMQR FL VFKDUDNWHU\]RZDQR ]Uy QLFRZDQLH RSDGyZ Z RNUHVDFK. PL G]\ID]RZ\FKSV]HQLF\R]LPHMLSRUyZQDQR. je z potrzebami opadowymi pszeni. F\ R]LPHM NWyUH REOLF]RQR QD SRGVWDZLH GHNDGRZ\FK SRWU]HE RSDGRZ\FK UR OLQ. *. . eGRERUyZRSDGyZZRNUHVDFKPL G]\ID]RZ\FKSV]HQLF\ZDQDOL]RZDQ\PZLHOoleFLX=DQLHGRVWDWHF]QVXP RSDGyZZVWRVXQNXGRSRWU]HEZND*G\P]RNUesów, X]QDQR VXP RSDGyZQL*V]RGZDUWRFL UHGQLHJR]DSRWU]HERZDQLDSV]HQLF\R]iPHMQDZRG FRQDMPQLHMRZDUWRüMHGQHJRRGFK\OHQLDVWDQGDUGRZHJRRNUHOaMF. RSUDFRZDQ\FK SU]H] ']LH \FD L LQ

(7) 3RQDGWR Z SUDF\ RNUH ORQR OLF]E QL. . *. M RGG]LHOQLHGODND GHJR]EDGDQ\FKRNUHVyZ. WYNIKI = SU]HSURZDG]RQ\FK REVHUZDFML IHQRORJLF]Q\FK Z\QLND. . *H QD EDGDQ\P WHUe-. QLHQDMZF]H QLHMUXV]HQLHZLRVHQQHMZHJHWDFMLREVHUZRZDQRZGHNDG]LHOXWHJR. • SRZLDW=DPRüZLURNX • powiat Hrubieszów w 1977 roku, a najSy(QLHMZGHNDG]LHNZLHWQLD • powiat Hrubieszów w 1995 roku..

(8) 23$'<$7026)(5<&=1(1$=$02-6=&=<. '1,(. 189. 6WU]HODQLHZ(G(EáRSV]HQLF\R]LPHMSU]\SDGDáRQDMF] FLHMQDSLHUZV] GHNDG PDMD D NáRV]HQLH QD SLHUZV] GHNDG czerwca. 'RMU]DáRü ZRVNoZ . . . pnia.. SV]HQLFDR]LPDRVL JDáDZRNUHVLHPL G]\GHNDG OLSFDDGHNDG VLHU. . i-. : RNUHVLH RG UXV]HQLD ZLRVHQQHM ZHJHWDFML GR GRMU]DáR FLZRVNRZHMSV]HQLF\R]. . PHM QDMPQLHM RSDGyZ Z\VW SLáR Z URNX L E\áR WR Z :HUENRZLFDFK PP. a Z =DPRFLX PP 1DMEDUG]LHM ]DVREQ\ Z RSDG\ E\á URN :ywczas w RNUHVLH RG UXV]HQLD ZLRVHQQHM ZHJHWDFML GR GRMU]DáRFL ZRVNRZHM SV]HQLF\ R]i. PHMZ:HUENRZLFDFKVSDGáRPPRSDGXDZ=DPR FLXPP. UHGQLD -letnia suma opadów atmosferycznych w pierwszym z analizowa. iFDFKLPPZ=DPRFLX:GUXJLPRNUHVLH UHGQLDVXPDRSDGyZDWPRVIHU\FzQ\FK Z\QRVLáD PP Z :HUENRZLFDFK L PP Z =DPRFLX D Z WU]HFLP – 113,2 w Werbkowicach i PPZ=DPRFLX WDE

(9) $QDOL]D ]HEUDQ\FK PDWHULDáyZ Z\ND]DáD *H QDMPQLHM RSDGyZ Z RNUHVLH RG UXV]eQLD ZLRVHQQHM ZHJHWDFML GR VWU]HODQLD Z (G(EáR QRWRZDQR Z :HUENRZLFDFK Z roku – PP D Z =DPRFLX Z – 18,9 mm opadów. W okresie od strzelania w (G(EáR GR NáRV]HQLD QDMPQLHM RSDGyZ Z\VWSLáR Z :Hrbkowicach w 1982 roku – PP D Z =DPRFLX Z – PP : RNUHVLH RG NáRV]HQLD GR GRMU]DáRFL Q\FK RNUHVyZ PL G]\ID]RZ\FK SV]HQLF\ R]LPHM Z\QRVLáD PP Z :HUENRZ. woskowej najmniejsze sumy opadów atmosferycznych stwierdzono w 1994 roku: w WerbNRZLFDFKPPDZ=DPRFLXPP 1DMZL FHM GQL ] RSDGHP QRWRZDQR Z RNUHVLH RG NáRV]HQLD GR GRMU]DáRFL Zoskowej (Werbkowice – GQL =DPRü – 25), a najmniej w okresie od strzelania w (G(EáRGRNáRV]HQLD :HUENRZLFH–GQL=DPRü– 18). Zestawienie sum opadów atmosferycznych z zapotrzebowaniem pszenicy ozimej na woG Z\ND]DáR *H QD WHUHQLH SRZLDWyZ ]DPRMVNLHJR L KUXELHV]RZVNLHJR suma opadów atmosferycznych w I okresie od ruszenia wiosennej wegetacji do VWU]HODQLD Z. (G(EáR E\áD ZL NV]D RG SRWU]HE RSDGRZ\FK SV]HQLF\ R]LPHM ]D. w po]RVWDá\FK ,,RGVWU]HODQLDZ(G(EáRGRNáRV]HQLDLZ,,,RNUHVLH–RGNáRV]HQLD . GRGRMU]DáR FLZRVNRZHM

(10) PQLHMV]D WDE

(11) $QDOL]D SRWU]HE RSDGRZ\FK SV]HQLF\ R]LPHM Z NROHMQ\FK ODWDFK Z\ND]DáD. *H. w EDGDQ\PZLHOROHFLX]PLHQLDáDVL OLF]EDQLHGRERUyZLQDGPLDUyZRSDGyZZ za*. . . OH QR FL RG RNUHVX PL G]\ID]RZHJR 1DMPQLHM QLHGRERUyZ RSDGyZ Z\VW SLáR. w RNUHVLHRGUXV]HQLDZLRVHQQHMZHJHWDFMLGRVWU]HODQLDZ(G(EáRSV]HQLF\R]LPHM. ( (. DQDMZL FHMZRNUHVLHRGVWU]HODQLDZ G EáRGRNáRV]HQLD WDE

(12) . Odwrotnie do niedoborów – QDMZL FHM QDGPLDUyZ RSDGyZ REVHUZRZDQR Z RNUHVLH RG UXV]HQLD ZLRVHQQHM ZHJHWDFML GR VWU]HODQLD Z (G(EáRSV]HQLF\R]LPHM – UD]\DQDMPQLHMZRNUHVLHRGVWU]HODQLDZ(G(EáRGRNáRV]HQLD– 10 (tab. 2)..

(13) 190. A. S. SAMBORSKI. Tabela 1. Porównanie potrzeb opadowych Z RNUHVDFK PL G]\ID]RZ\FK SV]HQLF\ R]LPHM ] UHdnimi sumami opadów atmosferycznych w tych okresach w stacjach meteorologicznych w Werbkowicach i =DPRFLXZODWDFK-1995 Table 1. Comparison of precipitation needs of winter wheat with mean sums of atmospheric precipiWDWLRQLQ:HUENRZLFHDQG=DPRüPHWHRURORJLFDOVWDWLRQVLQWKH\HDUV-1995 i UHGQLFKSRWU]HE. 6WRVXQHNZDUWR F. UHGQLH. Stacja (powiat) Station (district). Potrzeby opadowe Rainfall needs. sumy opadów Mean sums of precipitation. do sumy opadów Relation of values of average needs to sums of precipitation (%). i sumy opadów Difference in values of average needs and sums of precipitation. I. 63,7. 67,9. 106,6. –4,2. II. 62,2. 57,9. 93,1. 4,3. III. 132,9. 113,2. 85,2. 19,7. I. 53,6. 64,0. 119,4. –10,4. II. 71,6. 65,5. 91,5. 6,1. III. 132,4. 124,2. 93,8. 8,2. 2NUHVPL G]. y-. fazowy Interphase. Werbkowice (Hrubieszów). =DPRü

(14) =DPR ü. * UHGQLFKSRWU]HE. 5y QLFDZDUWR FL. Tabela 2. /LF]HEQRü QLHGRERUyZ L QDGPLDUyZ RSDGRZ\FK QD =DPRMV]F]\(QLH Z RNUHVDFK PL G]yfazowych pszenicy ozimej w latach 1976-1995 Table 2. /HYHO RI SUHFLSLWDWLRQ GHILFLWV DQG VXUSOXVHV LQ WKH =DPRü 5HJLRQ GXULQJ ZLQWHU ZKHDW interphase periods in the years 1976-1995. 2NUHVPL G]\ID]RZ\. Stacja – Station. I niedobór deficit. – Interphase. II nadmiar surplus. III. niedobór deficit. nadmiar surplus. niedobór deficit. nadmiar surplus. Werbkowice. 5. 5. 7. 5. 7. 5. . 6. 8. 9. 5. 7. 6. =DPR ü. e * . w ID]LHPL G]\VWU]HODQLHPZ(G(EáRDNZLWQLHQLHPF]\OLZRNUHVLHNLHG\ZHGáXJ prezentowanych w pracy wyników na ZamoMV]F]\(QLHZ\VW SXMQDMF] FLHMRNUeV\ ] QLHGRERUHP RSDGyZ 5yZQLH* ZHGáXJ .RáRG]LHMD L LQ

(15) QDMF] FLHM istotne QLHGRERU\ RSDGyZ Z )HOLQLH QD /XEHOV]F]\(QLH Z\VW SXM Z PDMX L Z czerwcu – PLHVLFDFK QD NWyUH SU]\SDGDPL G]\ID]DRGVWU]HODQLDZ (G(EáRGRNáo:HGáXJ %DFD

(16) ]DSRWU]HERZDQLH SV]HQLF\ R]LPHM QD ZRG Z RNUHVLH Z. JHWDFML Z\QRVL PP 1DMZL NV] ZUD OLZR ü QD VXV] Z\ND]XMH SV]HQLFD.

(17) 23$'<$7026)(5<&=1(1$=$02-6=&=<. '1,(. 191. o-. V]HQLD *DODQW

(18) :HGáXJ W\FK DXWRUyZ RSDG\ DWPRVIHU\F]QH ]DVSRNDMDM S. . WU]HE\ZRGQHSV]HQLF\R]LPHMZ: ZLHWOHSUH]HQWRZDQ\FKZQLQLHMV]HMSUDF\. otrzeby wodne pszenicy ozimej w 92,3%, a w powiecie zamojskim w 98,5%. Z wczeQLHMV]\FK EDGD /LQLHZLF]D

(19) Z\QLND *H RSDG\ QD :\*\QLH /XEHOVNLHM ]aVSRNDMDM Sotrzeby wodne pszenicy ozimej tylko w 88,4%, a nadmiar opadów, co SRWZLHUG]DM SU]HGVWDZLRQH Z QLQLHMV]HM SUDF\ Z\QLNL E\á ]MDZLVNLHP U]DG]LHM Zy-. Z\QLNyZ EDGD RSDG\ DWPRVIHU\F]QH Z SRZLHFLH KUXELHV]RZVNLP ]DVSRNDMDM S. . *. VW SXM F\PDQL HOLQLHGREyU. WNIOSKI UHGQLD VXPD RSDGyZ DWPRVIHU\F]Q\FK Z RNUHVLH RG UXV]HQLD ZLRVHQQHM ZHJHWDFML GR GRMU]DáRFL ZRVNRZHM SV]HQLF\ R]LPHM QD =DPRMV]F]\(QLH Z DQDOi]RZDQ\PRNUHVLHE\áDQL*V]DRGSotrzeb wodnych pszenicy ozimej. 2. 1DMF] FLHM QLHGRERU\ RSDGyZ Z EDGDQ\P UHJLRQLH Z\VW SRZDá\ZRNUesie RG VWU]HODQLD Z (G(EáR GR NáRV]HQLD SV]HQLF\ R]LPHM D QDMU]DG]LHM Z RNUHVLH RG UuV]HQLDZLRVHQQHMZHJHWDFMLGRVWU]HODQLDZ(G(EáRSV]HQLF\R]LPHM 3. UHGQLH VXP\ RSDGyZ SU]HNUDF]Dá\ SRWU]HE\ ZRGQH SV]HQLF\ R]LPHM Z. 1.. pierwszym z analizowanych okresów od ruszenia wiosennej wegetacji do strzelaQLDZ(G(EáR SRZLDWKUXELHV]RZVNL– 106,6%, powiat zamojski – 119,4%).. 0,(11,&7:2. 3,. Bac S., 1982. Agroklimatyczne podstawy melioracji wodnych w Polsce. PWRiL, Warszawa. *. (. . ']LH \F-1RZDN/3DQHN.'HNDGRZHZVND QLNLSRWU]HERSDGRZ\FKUR OLQXSUDZQ\FKZ. Polsce. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 314, 11-33. ium agrometeorologicznym w Felinie w latach 1963- >Z@ 3UREOHP\ ZVSyáF]HVQHM NOLPDWRORJLL L DJURPHWHRURORJLL Uegionu lubelskiego. Wyd. UMCS, 51-55.. *DODQW + 3RMDZ\ IHQRORJLF]QH UR OLQ XSUDZQ\FK Z REVHUZDWRU. . . .RáRG]LHM - *DODQW + &KDUDNWHU\VW\ND UHGQLFK VXP L F] VWR FL RSDGyZ DWPRVIHU\F]Q\FK Z. kolejnych pentadach roku na obszarze Polski (1951-1975). Folia Societ. Sien. Lublinensis, vol 29, 9-38. .RáRG]LHM - /LQLHZLF] . %HGQDUHN + 2SDG\ DWPRVIHU\F]QH Z RNROLF\ /XEOLQD D SRWU]HE\ RSDGRZHUROLQXSUDZQ\FK$QQDOHV80&6VHF(-110. Liniewicz K., 1998. Dekadowe sumy opadów atmosferycznych w porównaniu z potrzebami wodnymi ]Ey*QD:\]\QLH/XEHOVNLHM -

(20) >Z@3UREOHP\ZVSyáF]HVQHMNOLPDWRORJLLLDJURPeteorologii regionu lubelskiego. Wyd. UMCS: 59-62, Lublin. Witek T., Górski T. .HUQ + :DORU\]DFMD UROQLF]HM SU]HVWU]HQL SURGXNF\MQHM 3ROVNL ZHGáXJ JPLQ6XSOHPHQW,81*3XáDZ\.

(21) 192. A. S. SAMBORSKI. û5(*,21. $70263+(5,&35(&,3,7$7,21,1=$02. IN WINTER WHEAT INTERPHASE PERIODS IN THE YEARS 1976-1995 $QGU]HM6WDQLVáDZ6DPERUVNL. The Faculty of $JULFXOWXUDO6FLHQFHVLQ=DPRüAgricultural University in Lublin ul. Szczebrzeska 102, 22-=DPRü e-mail: asamborski@wnr.edu.pl A b s t r a c t . The study presented in this paper utilized results of measurements of the sums of atmospheric precipitation taken at the meteoroORJLFDO VWDWLRQV LQ :HUENRZLFH DQG =DPRü DQG UHVXOWV RI SKHQRORJLFDO REVHUYDWLRQV PDGH RQ DUDEOH ILHOGV RI WKH =DPRü 5HJLRQ LQ WKH \HDUV -1995. Based on the data the conditions of winter wheat vegetation were determined for the following periods: from spring start of vegetation to stalk shooting; from stalk shooting to earing and from earing to yellow ripeness. The research showed that the average sum of atmospheric precipitation in the period from spring start of vegetation to yellow ripeness of winter wheat was lower than the wheat requirements for water. Winter wheat water needs were satisfied to the least extent in periods from stalk VKRRWLQJWRHDULQJ =DPRüGLVWULFW – 91.5%) and from earing to yellow ripeness (Hrubieszów district 85.2%). Sums of atmospheric precipitation were bigger than winter wheat water needs in the 1st peULRG IURP VSULQJ VWDUW RI YHJHWDWLRQ WR VWDON VKRRWLQJ =DPRü GLVWULFW +UXELHV]yZ GLstrict 106.6%). K e y w o r d s : winter wheat, sum of precipitation, number of days with precipitation.

(22)