610 Kronika
Rok kopernikowski we Włoszech rozpoczął się uroczystą akademią w dniu 19 lutego w Mediolanie w Muzeum Leonarda da Vinci. Otwarto również poświę-coną Kopernikowi wystawę. W uroczystościach udział wzięli przedstawiciele rządu włoskiego i władz miejskich Mediolanu.
W dniach 3—5 marca odbyła się międzynarodowa sesja nt. Kopernik i współ-czesna kosmologia. (Zorganizowała ją na rzymskim Kapitolu Accademia Nazionale dei Lincei. Uczestnicy sesji wzięli udział w otwarciu Muzeum Kopernika na Monte Mario. Muzeum otwarte zostało po całkowitej restauracji zbiorów.
Mają być zorganizowane uroczystości także w innych miastach włoskich, m.in. w Bolonii, Padwie i Ferrarze. W Bolonii i iFerrarze odsłonięte zostaną na zabytko-wych gmachach akademickich tablice pamiątkowe, a w Padwie przed wielką aulą uniwersytetu stanie popiersie naszego astronoma.
6 marca w Sali Kolumnowej Domu Związków Zawodowych w Moskwie odbyła się uroczysta sesja plenarna Akademii Nauk Związku Radzieckiego. W posiedzeniu wzięła udział delegacja PAN z prezesem prof, dr Włodzimierzem Trzebiatowskim, sekretarzem naukowym PAN i ministrem nauki, szkolnictwa wyższego i techniki prof. Janem Kaczmarkiem, przewodniczącym Komitetu Astronomii PAN prof. Ste-fanem Piotrkowskim i sekretarzem Ogólnopolskiego Komitetu Kopernikowskiego prof. Jerzym Bukowskim. Po otwarciu posiedzenia przez przewodniczącego AN ZSRR M. Kiełdysza, zebrani wysłuchali referatów prof. W. Trzebiatowskiego o ży-ciu i działalności Kopernika oraz członka akademii W. A. Ambarcumjana, który mówił o znaczeniu badań i osiągnięć polskiego uczonego dla rozwoju współczesnej astronomii.
Delegacja OK FJN i prezydium PAN, przebywająca w Moskwie w związku z obchodami kopernikowskimi spotkała się z przedstawicielami radzieckiego świata nauki. Na spotkaniu tym prof. Janusz Groszkowski wręczył wybitnym radzieckim uczonym pamiątkowe medale kopernikowskie. Otrzymali je: prezes Akademii Nauk ZSRR — prof. Mstisław Kiełdysz, jego I zastępca prof. Michaił Milionszczikow, sekretarz naukowy AN ZSRR prof. Georgij Skriabin i przewodniczący Radziec-kiego Komitetu KopernikowsRadziec-kiego — prof. Aleksander Michajłow.
Ryszard Torchalski
Z D Z I A Ł A L N O Ś C I
Z A K Ł A D U H I S T O R I I N A U K I I T E C H N I K I P A N
OGÓLNE ZEBRANIA NAUKOWE
ZAKŁADU HISTORII NAUKI I TECHNIKI PAN
W dniach 14 lutego i 21 marca 1973 r. odbyły się ogólne zebrania naukowe Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN. Przewodniczył im prof. Bogdan Sucho-dolski.
Na pierwszym dyskutowano nad referatem prof. Waldemara Voisé Współczesne społeczności uczonych Dyskusję zagaił doc. Stefan Amsterdamski. Zasadniczą treść jego wypowiedzi stanowiła analiza pojęcia „społeczności uczonych" i próba ustalenia wyróżnika decydującego o tym, że określona grupa ludzi tak się na-zywa. Wynikiem przynależności do społeczności uczonych jest uprawianie działal-ności naukowej. Nauka zaś może być uprawiana dla własnych wartości — by wię-cej wiedzieć, albo może być traktowana instrumentalnie — jako środek do zdoby-cia określonych dóbr materialnych. Cel działalności określonej grupy badaczy
1 Referat ten wygłoszony został na zebraniu w dniu 10 stycznia 1973 r. Por. sprawozdanie z tego zebrania w nrze 2/1973 „Kwartalnika", s. 408.
Kronika 611
stanowi o j e j odrębności. Stąd m a m y do czynienia z d w o m a różnymi społecznościami uczonych o różnym celu działania, różnym etosie i i n n y m adresacie t w ó r -czości. P r o b l e m „rozbicia" społeczności uczonych wywołał żywą polemikę, w k t ó r e j udział wzięli: prof. W. Voisé, doc. Z. Kowalewski, doc. S. Kowalewska, prof. E. Geblewicz, m g r M. Władyka i prof. В. Suchodolski. W s k a z y w a n o na rzeczywiste więzi, łączące uczonych z dwóch odrębnych grup. Są to: wspólnota zainteresowań i łączenie w p r a c y obu celów — altruistycznego i i n s t r u m e n t a l n e g o . Doc. A m s t e r -damski wyjaśnił, że t r a k t u j e swój podział j a k o modelowy, nie w y k l u c z a j ą c y zbież-ności zainteresowań uczonych z odrębnych grup, ani możliwości f u n k c j o n o w a n i a tych samych ludzi w obu typach społeczności. Ponieważ j e d n a k jedna społeczność w y t w a r z a i n f o r m a c j e o świecie, a celem drugiej jest p r o d u k c j a lub sposoby p r o -dukcji, można mówić, że każda z nich m a na celu różne dobro. P o d s u m o w u j ą c dyskusję prof. Suchodolski zwrócił uwagę zebranych, że z a r y s o w u j ą c a się w toku rozważań dychotomia w rozumieniu p r a w d y : ideowym bądź i n s t r u m e n t a l n y m , n a s u w a p y t a n i e — gdzie w t a k i m podziale mieszczą się n a u k i humanistyczne? Czy rzeczywiście humaniści s z u k a j ą tylko p r a w d y dla p r a w d y ? Autor książki treści humanistyczno-historycznej niekoniecznie spełnia rolę uczonego-ideowca. Oddzia-ł y w u j e on bowiem na świadomość spoOddzia-łeczną, k t ó r e j ksztaOddzia-łtowanie stanowi odmien-na kategorię wspólnotową, nie p o d p o r z ą d k o w a n ą badaniom „samej p r a w d y " ale tym bardziej nie m a j ą c ą celu użytkowego. Tak więc zagadnienia związane ze wspólnotami uczonych, celem ich działalności i f u n k c j ą społeczną stanowią p r o -blem bardzo złożony.
Na zebraniu n a s t ę p n y m , dyskusję nad r e f e r a t t e m dra W a l d e m a r a Rolbieckiego 0 towarzystwach naukowych jako typie instytucji, dziejowych prawidłowościach ich rozwoju, obecnym kryzysie i perspektywach przyszłości otworzył prof. Euge-niusz Geblewicz2. Przeprowadził on k l a s y f i k a c j ę t o w a r z y s t w n a u k o w y c h i
scha-rakteryzował f u n k c j e poszczególnych typów tych organizacji. Następnie kolejno za-bierali głos: doc. Z. Kowalewski, doc. S. Szpilczyński, doc. S. A m s t e r d a m s k i , prof. E. Olszewski, mgr M. Władyka, doc. J . Sulowski i prof. В. Suchodolski. Dyskusja potoczyła się zasadniczo nad k i e r u n k a m i ewolucji t o w a r z y s t w , zmianą ich roli, pojęciem kryzysu oraz nad zagadnieniem k o n f l i k t u między n a u k ą zinstytucjonali-zowaną ą nie objętymi r a m a m i organizacyjnymi środowiskami uczonych. Wydobyto 1 podkreślono zasadniczą myśl r e f e r e n t a — przemiany w t o w a r z y s t w a c h n a u k o w y c h są p r o d u k t e m przemian społecznej f u n k c j i nauki. O b s e r w u j e m y przekształcanie się towarzystw stricte n a u k o w y c h w t o w a r z y s t w a o c h a r a k t e r z e społecznym.
Nie poruszono jednak w dyskusji zasadniczej s p r a w y metodologicznej, tzn. nie próbowano odpowiedzieć na p y t a n i e : o ile i jak można wykorzystać wnioski płynące z analizy historycznej do prognozowania przyszłego k i e r u n k u działalności t o w a -rzystw n a u k o w y c h ?
Małgorzata Kinowska
POSIEDZENIA NAUKOWE
PRACOWNI HISTORII NAUK SPOŁECZNYCH
23 lutego 1973 r. pod przewodnictwem doc. Ireny S t a s i e w i c z - J a s i u k o w e j odbyło się drugie spotkanie członków Pracowni i zaproszonych gości, które poświęcone było Komisji Edukacji N a r o d o w e jJ. Na zebraniu dr Franciszek Bronowski p r z e d
-2 R e f e r a t ten również wygłoszony został na pierwszym ogólnym zebraniu n a u
-k o w y m Za-kładu.
1 Pierwsze zebranie poświęcone KEN odbyło się 24 X I 1972. Zob. s p r a w o z d a n i e
