SZYMON DZIAMBA 1 IZABELLA JACKOWSKA 2 ELŻBIETA MAŁUSZYŃSKA 3 JACEK KWIATKOWSKI 4 1
Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin
2
Katedra Chemii
Akademia Rolnicza w Lublinie
3
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Radzików
4
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Następczy wpływ pochodzenia materiału
siewnego na skład chemiczny ziarna pszenżyta
Komunikat
Consequent influence of sowing material origin on chemical composition of triticale grain
Short communication
Przeprowadzone badania dotyczyły składu chemicznego ziarna odmian pszenżyta pokolenia potomnego. Czynnikami doświadczenia były dwie odmiany pszenżyta: Presto i Bogo oraz miejscowości, w których reprodukowano materiał siewny tych odmian. W zakresie składu chemicznego oznaczono zawartość Mg, Ca, K, Fe, Mn, Cu, Zn, Ni, Pb, Co Cd. Z oznaczeń tych wynika, że zróżnicowanie zawartości metali w ziarnie pszenżyta jest większe pomiędzy miejscowościami, niż pomiędzy jego odmianami.
Słowa kluczowe: odmiana, pszenżyto, skład chemiczny, ziarno
The performed studies concerned chemical composition of triticale progeny grain. The experimental factors were as follows: two triticale varieties (Presto and Bogo) and sites where sowing material of these varieties was reproduced. Contents of magnesium, calcium, potassium, iron, manganese, copper, zinc, nickel, lead, cobalt and cadmium were recorded in grain. The differences of metals contents were larger between the sites than between the varieties.
Key words: chemical composition, grain, triticale, variety
WSTĘP
W warunkach naturalnych istnieje duże zróżnicowanie zawartości pierwiastków śladowych w zależności od gatunków, a nawet odmian roślin, jak również od warunków
wegetacji (Ernst, 1996; Gembarzewski, 1996; Kabata-Pendias, 1992; Ruszkowska i Wojcieska-Wyskupajtys, 1996). W literaturze przedmiotu brak jest doniesień odnośnie porównania składu chemicznego ziarna otrzymanego w tych samych warunkach, z materiału siewnego reprodukowanego w różnych miejscowościach, różniących się czynnikami siedliska. Dlatego też podjęcie badań określonych w tytule pracy ma swoje uzasadnienie.
MATERIAŁ I METODY
Materiał badawczy stanowiło ziarno pszenżyta pochodzące z doświadczenia prowadzonego w Katedrze Szczegółowej Uprawy Roślin Akademii Rolniczej w Lublinie. Czynnikami doświadczenia były dwie odmiany pszenżyta ozimego: Presto i Bogo oraz miejscowości, w których reprodukowano materiał siewny.
Materiał siewny wymienionych odmian pochodził z Stacji Hodowli Roślin hodującej daną odmianę, reprodukcji (Akademii Rolniczej w Lublinie, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie) i przechowalni Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. Tak przygotowany materiał siewny w 1999 roku posłużył do założenia doświadczenia polowego, z którego otrzymane ziarno wykorzystano do oznaczeń chemicznych.
Ziarno pszenżyta po wysuszeniu zmielono i zmineralizowano w piecu muflowym w temperaturze 450°C. Uzyskane popioły umieszczono w roztworze HCl (1:1) i
rozcieńczono 0,1 mol · dm-3 HCl. W roztworach oznaczono zawartość metali posługując
się techniką atomowej spektrometrii absorpcyjnej. Oznaczono zawartość: Mg, Ca, K, Mn, Fe, Zn, Pb, Co, Cu, Cd.
WYNIKI I DYSKUSJA
Zawartość metali w ziarnie pszenżyta przedstawiono na rysunku 1. Największe zróżnicowanie zawartości metali w ziarnie pszenżyta odmiany Presto i Bogo było dla potasu i magnezu (odpowiednio: 232,6 i 193,1 mg/kg s.m.). Zawartość wapnia była o 29 mg/kg s.m. większa w ziarnie Bogo. Różnice w zawartości żelaza, cynku i manganu w pszenżycie Presto i Bogo wynoszą od 3,38 do 6,42 mg/kg s.m. Natomiast różnice w poziomie zawartości ołowiu, niklu, kobaltu i miedzi pomiędzy obu odmianami pszenżyta są niewielkie i wynoszą poniżej 0,4 mg/kg s.m.
Szereg zawartości metali w odmianie Presto przedstawia się następująco: K>Mg>Ca>Mn>Fe>Zn>Cu>Pb>Ni>Co>Cd, a w odmianie Bogo:
K>Mg>Ca>Mn>Zn>Fe>Cu>Pb>Ni>Co>Cd Szereg zróżnicowania zawartości metali w obu odmianach pszenżyta:
Mg 0 300 600 900 1200 1500 1800 Pr e s to B ogo Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. Cu 2,8 3 3,2 3,4 3,6 3,8 Pr e s to B ogo Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. Ca 0 50 100 150 200 250 300 Prest o Bogo Felin Ba łcyny SHR IHA R mg/kg s.m. Cd 0,26 0,27 0,28 0,29 0,3 0,31 0,32 0,33 0,34 Pr e s to Bo g o Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. K 5100 5200 5300 5400 5500 5600 5700 Pr e s to B ogo Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. Pb 0 0,5 1 1,5 2 2,5
Presto Bogo Felin
Ba
łcyny SHR IHAR
mg/kg s.m.
Rys. 1 Zawartość metali w ziarnie pszenżyta Fig. 1. Content of metals in triticale grain
W pszenżycie uprawianym w różnych miejscowościach największe zróżnicowanie za-wartości metali dotyczyło też potasu i magnezu (odpowiednio 342,1 i 293,4 mg/kg s.m.). Różnica w zawartości wapnia wynosiła 63,7 mg/kg s.m. Zawartości cynku, żelaza i manganu w ziarnie pszenżyta z różnych miejscowości różniły się w granicach 5,9 do 9,96 mg/kg s.m. Natomiast zróżnicowanie zawartości miedzi i ołowiu wynosi 0,46 i 0,56
mg/kg s.m. Różnice w zawartości pozostałych metali: kobaltu, kadmu i niklu są nieznaczne poniżej 0,04 mg/kg s.m. (rys. 2).
Fe 0 10 20 30 40 50 60 Pr e s to B ogo Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. Mn 0 10 20 30 40 50 60 Pr e s to Bo g o Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. Zn 36 38 40 42 44 46 Pr e s to Bo g o Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. Ni 0,42 0,45 0,48 0,51 0,54 0,57 0,6 Pr e s to Bo g o Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m. Co 0,32 0,34 0,36 0,38 0,4 0,42 Pr e s to B ogo Felin Ba łcyny SHR IHAR mg/kg s.m.
Sucha masa (%) – Dry mass 84,6 84,8 85 85,2 85,4 85,6 85,8 86 86,2 Prest o Bogo Felin Ba łcyny SHR IHA R %
Rys. 2. Zawartość metali i suchej masy w ziarnie pszenżyta
Zawartość suchej masy w ziarnie pszenżyta odmiany Presto i Bogo była bardzo zbliżona. Natomiast sucha masa w ziarnie z Felina, Bałcyn SHR i IHAR wynosiła odpowiednio: 85,85%, 85,78%, 85,77% i 85,94%.
WNIOSKI
1. Zróżnicowanie zawartości metali jest większe pomiędzy pszenżytem uprawianym w różnych miejscowościach niż pomiędzy jego odmianami.
2. Mniejsze są różnice w zawartości suchej masy w pszenżycie z różnych miejscowości (0,17%) niż w pszenżycie różnych odmian (0,19%).
LITERATURA
Ernst W.H.O. 1996. Bioavailability of heavy metals and decontamination of soils by plants. Appl. Geochem. 11: 163 — 167.
Gembarzewski H., Obojski J., Strączyński S. 1996, Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 434: 347 — 352.
Kabata-Pendias A., Pendias H. 1992. Trace elements in soils and plants. 2nd Ed. CRS Press Inc. Boca Raton: 365. Ruszkowska M., Wojcieska-Wyskupajtys U. 1996. Mikroelementy — fizjologiczne i ekologiczne aspekty ich
