Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000-2002
10
0
0
Pełen tekst
(2) Tomasz Maślanka. 24. Tabela 2. Aktywa oddane w leasing (bez nieruchomości) – dane półroczne za okres 2000–06.2002 (w mln zł) Źródło danych Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych Polski Rynek Leasingu. I półrocze 2000. II półrocze 2000. I półrocze 2001. II półrocze 2001. I półrocze 2002. 4050. 3027. 2800. 3520. 3350. .. .. .. .. 3473. Aktywa oddane w leasing (w mln zł). Źródło: Polski Rynek Leasingu, Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce – Związek Pracodawców (www.leasepol.com.pl).. 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. Konferencja Przedsiębiorców Leasingowych Polski Rynek Leasingu. Rys. 1. Aktywa oddane w leasing w latach 1995–2001 (w mln zł). Aktywa oddane w leasing (w mln zł). Źródło: Polski Rynek Leasingu, Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce – Związek Pracodawców (www.leasepol.com.pl). 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0. I półrocze II półrocze I półrocze II półrocze I półrocze 2002 2000 2001 2001 2002. Rys. 2. Aktywa oddane w leasing – dane półroczne od 2000 r. do I półrocza 2002 r. (w mln zł) Źródło: Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce – Związek Pracodawców, www.leasepol.com.pl..
(3) Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002. 25. Na podstawie danych zawartych w tabelach 1 i 2 daje się zauważyć znaczny wzrost wartości aktywów oddanych w leasing w okresie 1995–1999, natomiast od 2000 r. obserwowany jest spadek wartości aktywów oddanych w leasing. Kilka lat temu działało na polskim rynku kilkaset firm leasingowych2; w 2001 r., według różnych źródeł, liczba przedsiębiorstw leasingowych wahała się od sześćdziesięciu do dwustu (spektakularne upadki: BG Leasing, CLIF), a w 2002 r. aktywnie na rynku działało około czterdziestu leasingodawców. Zmieniła się również struktura przedsiębiorstw leasingowych – na rynku dominują firmy powiązane z bankami, spadło znaczenie niezależnych leasingodawców. O ile zmiany w ustawodawstwie dotyczącym leasingu w zakresie podatku dochodowego oraz unormowania w Kodeksie cywilnym należy ocenić bardzo pozytywnie, to problemy w branży, z jakimi mamy do czynienia od 2000 r., są niepokojące. 2. Przyczyny zmian na rynku leasingowym 2.1. Dekoniunktura w gospodarce. Jedną z głównych przyczyn kryzysu obserwowanego w branży leasingowej są z pewnością problemy przedsiębiorstw leasingowych związane w znacznym stopniu z dekoniunkturą w gospodarce. Według A. Maciejewskiego: „Branża jest podatna na koniunkturę gospodarczą, jej spadek o 5% powoduje jeszcze większy spadek dynamiki na rynku leasingu”3. Tabele 3 i 4 obrazują zmiany PKB oraz nakładów inwestycyjnych w Polsce od 1998 do 2002 r. Tabela 3. Dynamika nakładów na środki trwałe oraz PKB w latach 1998–2002 (w %) Wyszczególnienie. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. Nakłady brutto na środki trwałe. 114,2. 106,8. 102,7. 90,2. 90,0. PKB. 104,8. 104,1. 104. 101. 101,3. Źródło: Roczniki Statystyczne GUS, Warszawa 1999, 2003.. K. Gigol, Bank a leasing (finansowanie, zabezpieczenie, dochodzenie należności), Twigger, Warszawa 2001, s. 71. 2. 3. A. Maciejewski, Pogorszenie koniunktury, „Rzeczpospolita” 25.08.2000 r..
(4) Tomasz Maślanka. 26. Tabela 4. Dynamika nakładów na środki trwałe oraz PKB (kwartalnie od 2000 r. do II kwartału 2002 r.). Poszczególne kwartały odniesiono do odpowiednich kwartałów roku poprzedniego (w %) Wyszczególnienie. 2000 I. II. Nakłady brutto na środki trwałe. 105,4 102,8. PKB. 105,9. 105. III 102. 2001 IV. I. 102,1 101,2. 2002. II. III. IV. I. II. 91,5. 87,5. 86,5. 86,7. 91,6. 103,1 102,4 102,3 100,9 100,8 100,2 100,5 100,8. Źródło: Roczniki Statystyczne GUS.. Tabela 5. PKB; dynamika wartości aktywów oddanych w leasing; dane dotyczące wybranych krajów UE i Polski za lata 1999–2001 Kraj Belgia. Niemcy. Francja Włochy Irlandia Wielka Brytania Polska. Wyszczególnienie. 1999. 2000. 2001. PKB (w %). 104,5. 103,8. 101,1. dynamika leasingu (w %). 113. 107,6. 106,1. PKB (w %). 101,5. 103,0. 100,6. dynamika leasingu (w %). 114,1. 101,1. 119,4. PKB (w %). 103,1. 103,7. 103,6. dynamika leasingu (w %). 115,9. 109,9. 108,8. PKB (w %). 101,4. 102,9. 101,8. dynamika leasingu (w %). 121,8. 121,4. 110,5. PKB (w %). .. 110,2. 105,0. dynamika leasingu (w %). 104,8. 110,2. 100,0. PKB (w %). 102,1. 103,0. 102,2. dynamika leasingu (w %). 98,3. 111,2. 97,0. PKB (w %). 104,1. 104,0. 101,0. dynamika leasingu (w %). 125,6. 100,3. 97,3. Wskaźniki zostały przeliczone na podstawie wielkości w euro, w związku z czym spadek leasingu w Polsce w powyższym zestawieniu jest mniejszy od informacji podanych w tabelach 1 i 2. Źródło: www.leaseurope.com..
(5) Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002. 27. Jak wynika z zestawień w tabelach 3 i 4 od początku trzeciego kwartału 2000 r. obserwowane jest znaczne zwolnienie tempa wzrostu PKB oraz nakładów inwestycyjnych (od II kwartału 2001 r. nakłady inwestycyjne w poszczególnych kwartałach są niższe od nakładów w analogicznych kwartałach roku wcześniejszego). Dla porównania spadek koniunktury, odzwierciedlony spadkiem PKB, w innych krajach europejskich nie pociągnął za sobą tak znacznego zmniejszenia dynamiki aktywów oddanych w leasing. Wnioski takie można wyciągnąć analizując dane z tabeli 5. Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, że udział leasingu w finansowaniu inwestycji w Polsce w latach 1999–2000 waha się w granicach 7–8%, czyli na poziomie niższym od większości krajów europejskich (w tym samym czasie w USA ok. 30%, w Czechach i na Węgrzech ok. 20%, w Słowenii ponad 30%)4. Obserwowany od 2000 r. spadek koniunktury w gospodarce polskiej zmniejszył popyt na usługi leasingowe. Dekoniunktura w gospodarce była jednym z powodów pogarszającej się sytuacji leasingu w naszyn kraju. Ponadto można wskazać na następujące źródła problemów zaistniałej od 2000 r. sytuacji: – niejasne rozwiązania podatkowe związane z usługami leasingowymi (wpływ tego czynnika uległ zmniejszeniu po nowelizacji ustaw podatkowych w lipcu 2001 r.), znaczne rozbieżności między regulacjami podatkowymi a rachunkowymi, – walka o zdobycie nowych klientów, – gwałtowna zmiana podejścia banków do kredytowania niezależnych przedsiębiorstw leasingowych, – wysoki realny koszt kredytu bankowego, z jakim mamy do czynienia w Polsce od 1997 r. 2.2. Rozwiązania podatkowe. Istotnym czynnikiem hamującym rozwój przedsiębiorstw leasingowych był niekorzystny system podatkowy związany z usługami leasingowymi. Według A. Płachockiego: „[…] istniejące przepisy (podatkowe) są tak dalece dwuznaczne i niejasne, że nawet sądy wydają w identycznych sprawach krańcowo różne rozstrzygnięcia”5. Dla porównania w krajach Europy Zachodniej wiele państw w celu pobudzenia leasingu uruchamia aktywizujące ten obszar instrumenty. Takimi bodźcami mogą być ulgi inwestycyjne i podatkowe. W wielu krajach instrumentem aktywizują4. K. Gigol, op. cit., s. 11.. A. Płachocki, Jakie perspektywy ma leasing w Polsce a.d. 2001, Polski Rynek Leasingu 2000, s. 45. 5.
(6) Tomasz Maślanka. 28. cym leasing jest przyspieszona amortyzacja. Wykorzystuje się zwykle w tym celu stawkę do 25% rocznie liczoną metodą degresywną. Takie podejście stosowane jest m.in. w Wielkiej Brytanii, USA, Francji, gdzie leasingodawca może odpisać przedmiot leasingu stosując wspomniane stawki6. W Niemczech, na terenach byłej NRD obowiązują ulgi inwestycyjne (10 lub 20% wartości inwestycji odliczane od podatku dochodowego) skierowane do małych i średnich przedsiębiorstw. Nowe regulacje prawne wprowadzone pod koniec 2001 r. wpłynęły pozytywnie na rozwój leasingu pojazdów osobowych. Spowodowała to ustawa z dnia 6 września 2001 r., która zlikwidowała podwójne opodatkowanie podatkiem VAT leasingu samochodów. Ich udział w rynku leasingu do końca 2000 r. był poniżej 1% (0,4% w 2000 r., 0,3% w 1999 r., 0,65% w 1998 r.). Od 2001 r. obserwowany jest bardzo gwałtowny wzrost udziału samochodów osobowych w leasingowanych aktywach (pierwsze półrocze 2002 r. – ok. 8,6%). 2.3. Walka o zdobycie nowych klientów. W pierwszej połowie lat 90., kiedy przedsiębiorstwa leasingowe rozpoczynały swoją działalność na rynku polskim, nie miały one problemów z pozyskiwaniem nowych źródeł kapitałów oraz z utrzymaniem bieżącej płynności finansowej. Związane było to z tym, że opłaty początkowe wynosiły nawet do 50%7 wartości przedmiotu leasingu. W związku z tym przedmiot leasingu (występował wtedy prawie wyłącznie leasing operacyjny) był bardzo dobrym zabezpieczeniem należności leasingowej – jego wartość rynkowa w zasadzie cały czas była większa (czasami nawet kilkakrotnie) od płatności, którą zabezpieczał. Sytuacja ta jednak szybko uległa zmianie – opłata początkowa znacznie się zmniejszyła, co znalazło odzwierciedlenie w poziomie płynności leasingodawców. Również zyski wykazywane przez leasingodawców, jeszcze kilka lat temu dość wysokie, obecnie uległy zmniejszeniu. Te zjawiska wiązać należy z walką o pozyskanie nowych klientów, co może być dla przedsiębiorstw bardzo wyniszczające, zwłaszcza w sytuacji spadku nakładów inwestycyjnych. Leasingodawcy, konkurując między sobą, oferują coraz niższe opłaty inicjalne, maksymalne uproszczenie procedur, niskie raty leasingowe. Takie podejście do procedur leasingowych może spowodować pojawienie się wielu klientów niewypłacalnych oraz o złym standingu finansowym.. 6 7. nr 5.. A. Chmielewski, Leasingowa bessa, „Business Week”, maj 2001.. L. Czarnecki, Dlaczego niektóre firmy leasingowe muszą zbankrutować?, „Leasing” 1995,.
(7) Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002. 29. 2.4. Zmiana podejścia banków do kredytowania firm leasingowych. Przedstawione powyżej problemy wpływają na to, że leasingodawcy mają coraz większe trudności ze zdobyciem nowych źródeł finansowania. Ponadto od 2000 r. banki zmieniły swoje podejście do niezależnych przedsiębiorstw leasingowych, znacznie ograniczając możliwości zaciągania nowych kredytów oraz w wielu przypadkach żądając natychmiastowej spłaty wcześniejszych kredytów i pożyczek. Brak nowych kredytów wpływa na zmniejszenie wartości przedmiotów oddanych w leasing z powodu niemożliwości ich sfinansowania. Brak nowych kontraktów skutkuje spadkiem rentowności. Za tym wszystkim idą coraz większe problemy z bieżącym regulowaniem zobowiązań. Pogarszająca się sytuacja finansowa leasingodawców jest pretekstem do dalszego ograniczania kredytów dla firm leasingowych. Tworzy się błędne koło, z którego bardzo trudno się wyrwać i odzyskać zaufanie kredytodawców. Co w takim razie wpłynęło na zmianę podejścia banków do kredytowania działalności leasingowej? Aby odpowiedzieć na to pytanie, można odwołać się do przypadku firmy BG Leasing z końca lat 90. Firma ta wraz z bankiem macierzystym została przejęta przez inny bank. Zmiana właściciela spowodowała zmiany w zarządzie przedsiębiorstwa. Nowi właściciele wykazywali wysoce ostrożne podejście do należności leasingowych. Doszło do tworzenia rezerw na niespotykaną skalę w porównaniu z innymi firmami z tej branży. Przesadną ostrożnością były rezerwy tworzone nie tylko na niespłaconą wartość przedmiotów leasingu, lecz także na przyszłe zyski leasingodawcy. Ponadto, tworząc rezerwy, zupełnie zignorowano ewentualne korzyści, jakie mogą być osiągnięte ze sprzedaży przedmiotów leasingu. Taka polityka doprowadziła błyskawicznie do pojawienia się bardzo dużych strat w ujęciu księgowym. Ujawnienie informacji o wysokich stratach jednego z największych i najprężniejszych leasingodawców wywołało efekt domina w podejściu banków do finansowania leasingu. Kredytodawcy z dnia na dzień wstrzymali wiele nowych pożyczek i kredytów, często także żądali natychmiastowej spłaty kredytów udzielonych wcześniej. Posunięcia te uzasadniano weryfikacją jakości należności od firm leasingowych, wobec pogorszenia się sytuacji finansowej części przedsiębiorstw leasingowych8. Wnioski takie zostały przez banki wyciągnięte praktycznie bez głębszej analizy rzeczywiście pojawiających się w części przedsiębiorstw leasingowych strat. Z zaistniałej sytuacji obronną ręką wyszły firmy leasingowe, które były finansowo powiązane z bankami i instytucjami finansowymi, a w stosunku do których zastosowano znacznie liberalniejsze podejście. Leasingobiorcy, obserwując zaistniałe fakty, również wpłynęli negatywnie na sytuację przedsiębiorstw leasingowych. Zdarzało 8. A. Płachocki, op. cit..
(8) Tomasz Maślanka. 30. się bowiem, że świadomie wstrzymywali płatności kolejnych rat uzasadniając to niepewnością co do przyszłości leasingodawcy, czym pogłębiali jego problemy finansowe. Omówiona sytuacja spowodowała, że w Polsce w ciągu ostatnich lat zupełnie zmienili się właściciele przedsiębiorstw leasingowych. W 1997 r. przeważały na rynku przedsiębiorstwa niezależne, ich udział w rynku wynosił ok. 54%9. Natomiast w 2001 r. rynek już absolutnie został zdominowany przez przedsiębiorstwa bankowe oraz inne instytucje finansowe. Ich udział w rynku (2001 r.) wynosił ok. 80%, przy niecałych 9% przypadających na firmy niezależne. Udział w rynku firm związanych z producentami leasingowanych urządzeń utrzymuje się na poziomie ok. 10%. 2.5. Wysoki realny koszt kredytu w Polsce. Firmy leasingowe charakteryzują się niskim udziałem kapitałów własnych wśród źródeł finansowania aktywów. Wśród czterech spółek leasingowych, notowanych na GPW w Warszawie na dzień 30.06.2001 r. kapitał własny stanowił niewielką część ogółu pasywów10. Najlepiej sytuacja przedstawiała się u lidera rynku leasingowego – EFL (Europejski Fundusz Leasingowy), w którym kapitały własne stanowiły 25% źródeł finansowania. W przypadku pozostałych trzech spółek średni udział kapitału własnego wśród pasywów wynosił 5,6%. Wobec powyższego faktu, utrzymujący się od 1997 r. wysoki poziom realnego kosztu kapitału (tabela 6) stał się znaczną barierą dla dalszego rozwoju przedsiębiorstw leasingowych. Problem ten pogłębił się znacznie od 2000 r., w momencie, gdy banki drastycznie zmieniły swoje podejście do niezależnych leasingodawców (co omówiono wcześniej). Tabela 6. Realne oprocentowanie kredytu w latach 1995–06.2002 (w %) Wyszczególnienie. Półrocze 2002. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. Inflacja średnioroczna. 27,8. 19,9. 14,9. 11,8. 7,3. 10,1. 5,5. 3,5. Kredyt na cele gospodarcze. 31,1. 24,1. 24,5. 23,7. 17,1. 22,1. 18,7. 13,6. 2,6. 3,5. 8,4. 10,6. 9,1. 10,9. 12,5. 9,8. Realne oprocentowanie kredytu. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i NBP.. 9 10. Polski Rynek Leasingu 2000, 2001.. Ltl, Leasco, EFL, Clif – dane z Notorii – 06.2002..
(9) Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002. 31. Leasingodawcy starają się zmniejszyć koszt pozyskiwanego kapitału zaciągając kredyty w walutach obcych (ok. 78% wszystkich kredytów denominowanych jest w walucie obcej11), jednak narażają się tym samym na ryzyko kursowe (wzrost kursu euro pod koniec 2002 r. spowodował znaczny wzrost kosztów kredytów denominowanych w tej walucie). Utrzymujący się wysoki koszt kapitału, spadek wartości aktywów w leasingu (co za tym idzie zmniejszenie przychodów leasingodawców) spowodowały pojawienie się ujemnych wyników finansowych w rachunku zysków i strat firm działających w tej branży. W związku z powyższymi problemami przedsiębiorstwa leasingowe zostały zmuszone do przewartościowania swoich strategii rozwojowych. Większy nacisk kładziony jest na wiarygodność leasingobiorców, na jakość nowo zawieranych umów leasingu, kontrole kosztów, pobudzanie zysku, a nie na wielkość portfela inwestycyjnego12. 3. Podsumowanie – perspektywy leasingu w Polsce Podsumowując, należy stwierdzić, że teoretycznie leasing w Polsce, pomimo przedstawionych w niniejszym artykule problemów, mógłby mieć znaczne możliwości rozwoju, jednak nie są one dotychczas w pełni wykorzystane. Polska, na tle innych krajów europejskich, charakteryzuje się bowiem co najmniej dwukrotnie niższym udziałem leasingu w finansowaniu inwestycji. Dobrym przykładem dla naszego kraju mogą być Czechy i Węgry, gdzie inwestycje finansowane przez leasing wynoszą prawie 20%. Rynek oczekuje dalszej liberalizacji opodatkowania leasingu, dotyczy to zwłaszcza samochodów osobowych, które na całym świecie dominują wśród leasingowanych aktywów (w niektórych krajach ich udział w rynku dochodzi do 70%, w Niemczech 53%, Skandynawii 37%, średnia europejska wynosi 34%13), oraz zmiany zasad leasingu nieruchomości. Wprowadzenie dalszych zmian w przepisach prawnych i opodatkowaniu leasingu byłoby katalizatorem rozwoju wielu małych i średnich przedsiębiorstw, co zapewne przełożyłoby się na pobudzenie wzrostu gospodarczego kraju. 11. A. Maciejewski, Statystycznie jest lepiej, „Rzeczpospolita” 25.05.2002.. Wypowiedź prezea Zarządu BRE Leasing, Mieczysława Groszka: „Biorąc pod uwagę rosnące ryzyko biznesowe, a także zmiany konkurencji w branży, w strategii BRE Leasing nastąpi przewartościowanie pmiędzy wolumenem sprzedaży a efektywnością zawieranych umów leasingu. Spółka będzie zdecydowanie większy nacisk kładła na wzrost zysku niż na dynamikę portfela nowo-zawieranych umów leasingu[…]”, Polski Rynek Leasingu 2001. 12. Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych – Komentarz do statystyki 2001, Polski Rynek Leasingu 2000. 13.
(10) Tomasz Maślanka. 32. Firmy nadal aktywnie zaangażowane na rynku leasingowym charakteryzują się dobrym zapleczem finansowym, dzięki czemu będą w stanie sprostać wzrostowi potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstw w sytuacji spodziewanego pobudzenia wzrostu gospodarczego. Zmniejszenie się liczby leasingodawców (upadki, konsolidacje, przejęcia), jakie obserwowaliśmy w latach 2000–2002, świadczą o ustabilizowaniu się rynku (podobna sytuacja miała miejsce w krajach Unii Europejskiej). Nie można dać jednak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy problemy finansowe przedsiębiorstw leasingowych obserwowane od 2000 r. wynikły z ich wewnętrznych słabości, czy były świadomie spowodowane polityką kredytodawców, preferujących powiązane ze sobą firmy. Pozytywnym sygnałem dla branży jest nieznaczny wzrost aktywów oddanych w leasing w I półroczu 2002 r. w porównaniu z analogicznym okresem w 2001 r. (tabela 2) oraz wyhamowanie spadku nakładów inwestycyjnych w II kwartale 2002 r. (tabela 4). Również same przedsiębiorstwa leasingowe optymistycznie oceniają perspektywy rozwoju. Świadczą o tym wyniki ankiety opublikowanej w „Rzeczpospolitej” z dnia 24.07.200214 – jedynie dwie spółki spośród tych, które odpowiedziały na ankietę gazety nie spodziewają się w 2002 r. poprawy swych wyników. Development of the Leasing Market in Poland, 2000–2002 In the article, the author discusses the situation of leasing companies in Poland in the 2000–2002 period. The article presents factors behind the observed changes, such as: the macroeconomic situation (stagnation of the economy), unclear tax solutions, competition for new clients, change in the banks’ approach to financing leasing firms, and the high real cost of credit. The conclusions from this review demonstrate that leasing potential in Poland is not fully utilized, which is particularly evident in comparison to many European countries. Changes in the tax system and improvement in economic trends bode positively for the volume of assets leased in the coming years.. 14. S. Karpiński, Lepsze prognozy, „Rzeczpospolita” 24.07.2002..
(11)
Powiązane dokumenty
To elucidate the role of gel-phase lipids in electroporation of the cell membrane, we have studied GUVs composed of DPPC and DPhPC lipids, as well as GUVs composed of binary
Na przykład: w tej chwili analityk fundamentalny powinien wyceniać ceny rynkowe spółek lotniczych przewidując zmiany w popycie i podaży na rynku usług
in the case of the individuals deposited by the south wall, this appears to be a logical consequence of the vessel placed in the southeastern corner of the chamber, but in
W O L P O F F [1980] podobnie jak wielu innych sugeruje, że tylko jedna gru pa prymatów z tego okresu, to jest ,/am a- pithecine” (Wolpoff nie definiuje tej grupy w
Zauważmy ponad- to, iż zasady, do których odwołuje się Platon w powyższych wypowiedziach, jako żywo przypominają dwie zasady, które według Frazera są – jak się zdaje
Celem operacji otwartego rynku w 1995 r., niezależnie od sterylizowania nadmiaru płynności sektora bankowego, było także oddziaływanie na stopy procentowe (będące
Wówczas udział transakcji leasingo wych dotyczących nieruchomości w ogólnej sumie leasingowanych aktywów był znikomy, ale świadczył o zmieniającym się obrazie
«Dusza nie może iść naprzód bez kogoś, kto nią kieruje; diatego właśnie została od kupiona, aby mogła mieć za Króla Chrystusa, którego jarzmo jest
