OD
S£OWO WSTÊPNE
Z du¿¹ przyjemnoœci¹ prezentujê Pañstwu drugi numer czasopisma „Przegl¹d Stra-tegiczny”. Mam nadziejê, ¿e podobnie jak numer pierwszy, spotka siê z ¿yczliwym przyjêciem œrodowiska naukowego oraz innych osób zainteresowanych problematyk¹ bezpieczeñstwa, geopolityk¹ czy stosunkami miêdzynarodowymi. Tak samo, jak w przy-padku pierwszego numeru abstrakty oraz wybrane artyku³y zostan¹ opublikowane na stronie internetowej http://studiastrategiczne.amu.edu.pl. Zapraszamy zatem do lektu-ry czasopisma zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej.
Nowoœci¹ w numerze drugim jest zamieszczenie, zgodnie z wczeœniejsz¹ zapowie-dzi¹, nowych dzia³ów: Bezpieczeñstwo militarne oraz Bezpieczeñstwo energetyczne. Problematyka ta bêdzie tak¿e poruszana w przysz³oœci.
W numerze trzecim „Przegl¹du Strategicznego” planujemy zamieœciæ ponadto wy-brane wyst¹pienia wyg³oszone podczas panelu naukowego zatytu³owanego „Libera-lizm i wojna”, który odby³ siê na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa (WNPiD) UAM pod koniec paŸdziernika 2011 roku. Zosta³ on zorganizowany przez Stowarzyszenie Projekt Polska, European Liberation Forum oraz Zak³ad Studiów Stra-tegicznych WNPiD. W dyskusji udzia³ wziêli m.in.: przedstawiciel Ministerstwa Obro-ny Narodowej, pracownicy naukowi oraz eksperci zajmuj¹cy siê bezpieczeñstwem.
Kolejn¹ inicjatyw¹ naukow¹, która znajdzie swoje odzwierciedlenie na ³amach trzeciego numeru czasopisma jest miêdzynarodowa konferencja „Poza oblê¿on¹ twier-dzê. Interdyscyplinarnoœæ w nauce o stosunkach miêdzynarodowych”. Odby³a siê ona na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa w listopadzie 2011 roku i zgromadzi³a ponad 50 specjalistów reprezentuj¹cych kilkanaœcie oœrodków naukowych, w których prowadzone s¹ badania nad istot¹ oraz ewolucj¹ wspó³czesnych stosunków miêdzyna-rodowych. Konferencja oprócz sesji plenarnej obejmowa³a szeœæ paneli tematycznych: – O interdyscyplinarnoœci nauki o stosunkach miêdzynarodowych;
– Granice i przedmiot nauki o stosunkach miêdzynarodowych; – Ekonomia a nauka o stosunkach miêdzynarodowych;
– Metody i podejœcia w badaniu stosunków miêdzynarodowych; – Studia regionalne;
– Stosunki miêdzynarodowe a inne dyscypliny.
Konferencja zosta³a zorganizowana przez Wydzia³ Nauk Politycznych i Dziennikar-stwa UAM, Polskie Towarzystwo Studiów Miêdzynarodowych, Polskie Towarzystwo Studiów Miêdzynarodowych Oddzia³ w Poznaniu oraz Zak³ad Studiów Strategicznych WNPiD UAM. Patronat medialny sprawowa³o Radio Merkuty – Polskie Radio. Szcze-gó³owy program konferencji dostêpny jest na stronach: http://studiastrategicz-ne.amu.edu.pl oraz http://wnpid.amu.edu.pl.
Czwarty numer czasopisma planujemy wydaæ w ca³oœci w jêzyku angielskim. Bêdzie on dotyczyæ kluczowych problemów oraz wyzwañ wystêpuj¹cych na œwiecie na pocz¹tku XXI wieku, a maj¹cych wymiar polityczny, ekonomiczny i spo³eczny. Za-praszam do nadsy³ania drog¹ mailow¹ (studiastrategiczne@amu.edu.pl) tekstów oraz recenzji poœwiêconych powy¿szej problematyce, w terminie do 30 wrzeœnia 2012 roku.
* * *
Wojciech Roszkowski, pisz¹c na temat nacjonalizmu, pos³u¿y³ siê stwierdzeniem, ¿e jest to „stare wino w nowych butelkach”, a zatem dotyczy od dawna wystêpuj¹cego problemu, który wci¹¿ przybiera nowe formy. Powy¿sze sformu³owanie ma jednak wydŸwiêk uniwersalny, albowiem zastosowaæ je mo¿na tak¿e wobec wielu innych zagro¿eñ dla bezpieczeñstwa, w tym i tych analizowanych w drugim numerze czasopisma. Zwraca ono ponadto uwagê na cztery bardzo istotne kwestie (jest to tzw. mechanizm czworok¹tny). Po pierwsze, wskazuje na g³êbokie korzenie historyczne i ponadczasowoœæ wystêpuj¹cych zagro¿eñ. Po drugie, podkreœla, ¿e ci¹gle ulegaj¹ one wiêkszym lub mniejszym przemianom, które s¹ efektem oddzia³ywania zarówno czynników wewnêtrznych (np. lokalnych determinantów ekonomicznych czy spo³ecz-nych), ale zale¿¹ równie¿ od czynników zewnêtrznych (choæby sytuacji miêdzynaro-dowej). Po trzecie, zagro¿enia te zwi¹zane s¹ z ró¿nego rodzaju innymi procesami czy zjawiskami. Wœród nich wymieniæ mo¿na m.in.: kryzysy finansowe, wojny i konflikty, globalizacjê, integracjê regionaln¹, uwarunkowania geopolityczne itp. Po czwarte zaœ, przytoczona przez W. Roszkowskiego fraza zwraca uwagê na liczne podobieñstwa wy-stêpuj¹ce miêdzy poszczególnymi zagro¿eniami z zakresu bezpieczeñstwa, np. miêdzy terroryzmem a fundamentalizmem islamskim.
Rozpatrywanym zagro¿eniom oraz problemom wystêpuj¹cym we wspó³czesnych stosunkach miêdzynarodowych nie mo¿na przeciwdzia³aæ tylko przy pomocy si³y. Wskazuje na to choæby Henry Kissinger stwierdzaj¹c: „wobec pokonanego wroga – zwyciêzcy, planuj¹c uk³ad pokojowy musz¹ znaleŸæ drogê prowadz¹c¹ od nieprze-jednania koniecznego dla zwyciêzców, do ponieprze-jednania, bez którego nie mo¿na osi¹gn¹æ trwa³ego pokoju”1. Z kolei Jeffrey Sachs2podkreœla znaczenie tzw. weapons of mass salvation (broni masowego zbawienia), która mo¿e obejmowaæ np.: przekazywanie le-karstw, odbudowanie czy wybudowanie szko³y, wiercenie studni g³êbinowych itp.
W tym kontekœcie przytoczyæ jednak nale¿y stare chiñskie przys³owie, które g³osi: „Nie sztuka pomagaæ. Wa¿ne by pomagaæ skutecznie”. Jego trafnoœci dowodz¹ m.in. przypadki udzielania pomocy humanitarnej, które, jak oceni³ w jednym z swoich rapor-tów Miêdzynarodowy Fundusz Walutowy, nie przyczyni³y siê do wzrostu gospo-darczego w ¿adnym z analizowanych pañstw. Jeszcze bardziej krytycznie oceni³ to zambijski ekonomista Dambisa Moyo: „Pomoc humanitarna nie dzia³a, nie dzia³a
10 S³owo wstêpne
1
H. Kissinger, Dyplomacja, Warszawa 1994, s. 142. 2
i nigdy nie bêdzie dzia³aæ. Nie rozwi¹¿e ¿adnych problemów – to ona stanowi pro-blem”3. Jest to niew¹tpliwie teza kontrowersyjna. Jej rozszerzenie znajd¹ Pañstwo m.in. w ksi¹¿ce Lindy Polman Karawana kryzysu. Za kulisami przemys³u pomocy hu-manitarnej (2011). Zachêcam zatem do lektury, a przede wszystkim refleksji nad wskazan¹ ksi¹¿k¹ i drugim numerem czasopisma.
Sebastian Wojciechowski Redaktor naczelny
S³owo wstêpne 11
3
