Ignacy Sieradzki

Alina Witkowska

Ignacy Sieradzki

Biuletyn Polonistyczny 33/1-2 (116-117), 134-139

134 -IGNACY SIERADZKI

29 VII 1932 - 28 IX 1989

B y ł w a rs z a w ia k ie m n i e t y l k o z u r o d z e n ia . K o n tu r y Oego ż y ­ c i o r y s u mocnę l i n i g k r e ś l i ł a h i s t o r i a o s t a t n ie g o p ó łw ie c z a , z w ła s z c z a h i s t o r i a m ia s t a ; osobowość w y k s z t a ł c i ł św iadom y s t o ­ sunek do t e j h i s t o r i i . Z domu w y n ió s ł p o c z u c ie o d p o w ie d z ia l­ n o ś c i za lo s in n y c h i w r a ż liw o ś ć na sp raw y s p o łe c z n e . Oego o j c i e c , M akary S i e r a d z k i ( u r , 1900) b y ł b ib lio t e k a r z e m , d z i a ­ łaczem! związanym z ruchem odnowy m o ra ln e j kiero w an ym p rz e z W in c e n te g o L u t o s ła w s k ie g o , b y ł ż o łn ie rz e m AK; p ó i n i e j s t a ł s i ę wyznawcę f i l o z o f i i p r a k t y c z n e j o p a r t e j na d i e c i e i zdrowym t r y b i e ż y c i a , au to re m k s i ę ż k i " Ż y c i e bez chorób^". M a tk a , H e le ­ na z S o b c z y ń s k ic h ( u r . 1 9 0 l ) , ma za sobę c z t e r d z i e ś c i l a t p r a ­ c y p e d a g o g ic z n e j i s łu ż b ę w AK w f u n k c j i ł u c z n i c z k i . Pró g s a m o d z ie ln o ś c i Ig n a c y S i e r a d z k i p r z e k r o c z y ł w 1947 r . , k ie d y r o d z ic e z o s t a l i a r e s z t o w a n i o ra z s k a z a n i w g łośnym p r o c e s ie W it o ld a P i l e c k i e g o i je g o t o w a rz y s z y - matka na 6 l a t , o j c i e c na d o ż y w o c ie . Ig n a c y p rz e z d łu ż s z y c z a s m u 3 ia ł p rz e n o ­ s i ć s i ę z m ie js c a na m i e js c e , bo ic h m ie s z k a n ie s k o n fis k o w a n o , u d z i e l a j ą c y zaś Mu s c h r o n ie n ia lu d z i e s p o t y k a l i s i ę z p o g ró ż k a ­ mi b e z p i e k i. P o z o s t a ł je d n a k w W a rsz a w ie i n ie p r z e r w a ł n a u k i u B a t o r e g o , g d z ie w 1950 r . z r o b i ł m a tu rę . W tym samym roku z d a ł egzam iny w stę p n e na W y d z ia ł Praw a UW - na s t u d i a Go n ie p r z y j ę t o . W y b r a ł wówczas p o lo n is t y k ę na KUL-u.

B y ł to w ybór s z c z ę ś l iw y . K o ś c i ó ł i o s ła n ia n e p rz e z n ie g o i n s t y t u c j e , mimo ro sn ą c e g o z a g r o ż e n ia , c i ę g l e je s z c z e p o z o s ta ­ w a ły m ie js c e m , g d z ie można b y ło u p ra w ia ć n ie s k rę p o w a n e ż y c i e umysłowe i utrzym yw ać a u t e n t y c z n e s t o s u n k i k o le ż e ń s k ie . Co do p o l o n i s t y k i , t o b ard z o żywo re a g o w a ł wówczas Ig n a c y na im p u ls y

135

-e s t -e t y c z n -e , g łó w n i-e t -e , k t ó r -e b i -e g ł y od l i t -e r a t u r y i p r z y r o d y . B y ł zap alo nym c z y t e l n ik ie m i ró w n ie zapalonym p ie c h u re m . Je g o e d u k a c ję k i e r o w a l i p rz e d e w s z y s tk im p r o f e s o r o w ie : Ir e n a S ł a w i ń ­ ska i C z e s ła w Z g o r z e l s k i . P a n i I r e n a b y ła poza tym p rz o d o w n i­ kiem p ie s z y c h w ęd rów ek.

Przedm iotem p r a c y m a g i s t e r s k i e j Ig n a c e g o 3 t a ł y s i e o p o w ia­ d a n ia Iw a s z k ie w ic z a , m y ś lę , że ze w z g lęd u na 3 e n s u a ln y powab ukazanego w n ic h ś w ia t a . Ta e s t e t y c z n a s tr o n a je g o w r a ż li w o ś c i m ia ła p ó ź n ie j u le c s t ł u m i e n iu , s k u tk ie m n o n s z a l a n c j i , z ja k ę o d n o s ił s i ę zaw sze do w ła s n y c h p o t r z e b , zarów no n a jp r o s t s z y c h , ja k i n a j b a r d z i e j w ysu blim o r/an ych.

C e n i ł Ig n a c y s z tu k ę p r z y j a ź n i . N ić s y m p a t i i p o t r a f i ł na­ w ią z a ć z osobam i z u p e łn i e od s i e b i e ró ż n y m i. K ie d y b e z p o ś re d n i k o n ta k t s i ę u r y w a ł, p o d trz ym yw a ł go l i s t a m i . P i s a ł ic h w i e l e i z in w e n c ję . P rz e z p o j ę c i e p r z y j a ź n i ro z u m ia ł w s p ó ln e p u n k ty z a­ in t e r e s o w a ń , uwagę s k ie ro w a n ę na p a r t n e r a , o f i a r n o ś ć , w y k lu c z a ł n a to m ia s t z b y t in ty m n e z w ie r z e n ia i w s p ó ln e p rz e b y w a n ie w s f e ­ rz e na w s k ro ś s u b ie k t y w n e j. O d z n a c z a ł s i ę w i e lk ę w s t y d liw o ś c i ę u c z u ć . Dego p r z y ja z n a lu d z io m postaw a - b y ł n ie w y c z e rp a n y w s łu ż e n i u pomocę tym , k t ó r z y j e j p o t r z e b o w a li - z n a l a z ła n a t u ­ r a ln e p r z e d łu ż e n ie w d z i a ł a l n o ś c i s p o łe c z n e j w o s ta tn im o k r e s ie ż y c i a .

W p ie r w s z e j p o ło w ie l a t p i ę ć d z i e s i ą t y c h w s z y s t k ie w ł a ś c i ­ w ie form y p r a c y zawodowej b y ł y d la ab s o lw e n tó w KUL-u n ie d o s t ę p ­ n e, w s z y s t k ie poza Pax-em , w ie lk im k u s i c ie le m p o lo n is tó w l u ­ b e l s k i c h . Ig n a c y p o z o s ta w a ł n a j z u p e ł n i e j g łu c h y na t e p od szep ­ t y . Po u z y s k a n iu m a g is te riu m w 1955 r . i po k i l k u n ie u d a n y c h p ró b a c h , z n a l a z ł w r e s z c ie p r a c ę - 3 z ła ju ż o d w ilż - w Muzeum im . Adama M ic k ie w ic z a . W roku następnym p r z e n i ó s ł s i ę do B i ­ b l i o t e k i I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h , i tu s p ę d z ił n ie m a l c a ł e

136

-ż y c i e p r o f e s j o n a ln e . Z a s łu -ż o n a s ła w a , ja k ą B i b l i o t e k a c i e s z y ł a s i ę p rz e z d łu g ie l a t a , b y ła w y n ik ie m z b io ro w e g o w y s i łk u i ro

z-I

m a ity c h t a le n t ó w . Njiem ały u d z ia ł m ia ł w tym Ig n a c y .

Na te m a ty b ib lio t e k o z n a w c z e n a p i s a ł g a r ś ć a r t y k u łó w , a l e Dego św iadom ość t e o r e t y c z n a z n a jd o w a ła w y ra z p rz e d e w s z y s tk im w m e to d o lo g ic z n e j f i n e z j i ro z w ią z a ń p r a k t y c z n y c h . O b d arzo ny b y ł

nerwem m enadżera. L u b i ł i u m ia ł o rg a n iz o w a ć ro b o tę s y s t e m a t y c z ­ n i e , w sposób z g ó ry p rz e m y ś la n y w każdym s z c z e g ó le , śro d k a m i n a j b a r d z i e j eko n o m iczn ym i. M i a ł w y o b ra ź n ię k o o r d y n a to ra p r a c y z e s p o ło w e j, p o trz e b n ą każdemu z a r z ą d z a ją c e m u , o ra z w y o b ra ź n ię p r z e s tr z e n n ą , s w o iś c ie b i b l i o t e k a r s k ą . Dako k ie r o w n ik B i b l i o t e ­ k i (1969-1084) t r z y m a ł s i ę z a s a d y , ab y n a jc e n n ie j s z y c h p raco w ­ ników o b c ią ż a ć n a jw ię k s z y m i o b o w iąz k a m i, ro d z ajem nagany b y ła n a to m ia s t ir o n i c z n a t o l e r a n c j a wobec t y c h , k t ó r z y ze 3wych

za-i

d ań w y w ią z y w a li s i ę n ie n a zb yt p r z y k ła d n ie . P r o w a d z iło to c z a ­ sem do k o n f lik t ó w .

W 1984 r . , p r o t e s t u j ę c p rz e c iw k o b a g a t e liz o w a n iu 9praw B i b l i o t e k i p rz e z d y r e k c j ę IB L - u , o d s z e d ł z I n s t y t u t u * . L a ta o s t a t n ie s p ę d z i ł na s ta n o w is k u k ie r o w n ik a B i b l i o t e k i W y d z ia łu M atem atycznego UW. P r o w a d z ił t ę b i b l i o t e k ę w zorow o, a i s j e j c h a r a k t e r n ie p o z w a la ł Mu chyba w p e ł n i z n ią s i ę z i d e n t y f i k o ­ w ać. Ż y łk a h u m a n is ty p o p y c h a ła Go z r e s z t ą w te d y ku je s z c z e i n ­ nym polom d z i a ł a n i a .

B i o g r a f i a , u s p o s o b ie n ie i p o g lą d y d o b rz e p rz y g o to w a ły Ig n a ce g o na p o w ita n ie " S o l i d a r n o ś c i " . S t a ł s i ę jednym z z a ło ­ ż y c i e l i 2 v ią z k u w IB L - u . Po d e l e g a l i z a c j i d z i a ł a ł w s t r u k t u ­ rach p od ziem nych, m .in . w K o m is ji Z a k ła d o w e j W y d z ia łu Matema­ tyc z n e g o UW. B r a ł u d z ia ł w tw o r z e n iu c e n t r a ln e g o k a t a lo g u wy­ d aw n ictw n ie z a le ż n y c h i w p r a c y nad b i b l i o g r a f i ą t y c h wy­ d a w n ic tw ; pomagał g ro m ad z ić z b i o r y w w i e lu o ś ro d k a c h ;

zmoder-n iż o w a ł b i b l i o t e k ę p a r a f i a l zmoder-n y p rz y k o ś c ie le św. O ózefa zmoder-na W o l i , k ła d ą c n a c is k na d r u k i n ie z a le ż n e . O rg a n iz o w a ł ta k ż e w W a rs z a ­ w ie i na ś l y s k u a k c j e s a m o k s z ta łc e n io w e w śro d o w isk u r o b o t n i­

czym , g łó v/n ie z z a k re s u k u l t u r y p o l i t y c z n e j , d o s t a r c z a j ę c l e k ­ t u r , w y s z u k u ją c p r e le g e n t ó w , p rz y g o to w u jg c na w yp ad ek, gdyby p r e le g e n t n i e d o t a r ł na m ie js c e p r z e z n a c z e n ia , opracow ane p rz e z s i e b i e o d c z y t y .

Oego postaw a wobec spraw o s t a t e c z n y c h , ja k s ą d z ę , z b l i ż a ł a s i ę do a g n o s ty c y z m u . W sp raw ach s p o łe c z n y c h z ac h o w a ł ły c z n o ś ć z t r a d y c j ę s o c ja ld e m o k r a t y c z n y , d r a ż n i ł y Go je d n a k dawne te rm in y w z a s to s o w a n iu do w s p ó łc z e s n y c h o r i e n t a c j i p o li t y c z n y c h , o k r e ś ­ l e n i e to t r z e b a w ię c p r z y j ę ć ja k o b ard z o n ie d o k ła d n e . 2 n iesm a­ kiem o d r z u c a ł g lo b a l n e , z w ła s z c z a u jem n e, o cen y w k a t e g o r ia c h k l a s y , r a s y , narod u c z y w y z n a n ia . 2 d u g ie j s t r o n y , k o m en tu jąc b ie ż y c e z d a r z e n i a , u n i k a ł domysłów p s y c h o lo g ic z n y c h , s t a r a ł s i ę argum entow ać za pomocy s ło w n ik a z a c z e r p n ię t e g o z t e c h n i k i w ła ­ dzy i r e g u ł ż y c ia s p o łe c z n e g o . C h c i a ł a n a liz o w a ć , p rz e w id y w a n ie fa k tó w u z n a w ał za u z u r p a c ję i n t e l e k t u , r o z p r a w ia n ie zaś o m o ral- r a ln y c h n ie d o s t a t k a c h b l i ź n i c h - za rz e c z m a ło s tk o w y. C z u ł o r ­ g a n ic z n y n ie c h ę ć do d e m a g o g ii, do p ob ud zania i r r a c j o n a l n y c h stanó w z b io r o w y c h , do w s z e l k i e j p a s j i z a c ie m n ia ją c e j p ra c ę r o ­ zumu.

w

Od czasó w s tu d e n c k ic h zajm o w ał Go fenomen t o t a l i t a r y z m u , w ł a ś n ie t o t a l it a r y z m u / c z y l i ty c h cz yn n ik ó w w s p ó łc z e s n e j t y r a ­ n i i , k t ó r e w i ą z a ły s i ę z ró żn ym i d o k tr y n a m i, a l e od owych dok­ t r y n m ogły b yć a b s tra h o w a n e . Je g o s ła b o ś ć do l i t e r a t u r y r o s y j ­ s k i e j , z w ła s z c z a s o w i e c k i e j , z l a t d w u d z ie s ty c h , w y n ik a ła chyba z te g o , że u m ia ła ona ta k s u b t e ln ie i w ie lo z n a c z n ie oddać rz e ­ c z y w is t o ś ć t o t a l i t a r n y od w e w n ytrz i że z a g ł ę b i a j y c s i ę w ś w ia ­

138

-dom ości z d e p raw o w an e j, zachow yw ała k o n ie c z n y d y s ta n s f o r m a ln y . Oako tłu m acz w y b r a ł je d n a k k ręg ję z y k a a n g i e l s k i e g o . K u lt u r a b r y t y j s k a p o c ią g a ła Go p ie lę g n o w a n ym i tam ce ch a m i osobow ym i: p o w ś c ię g liw o ś c ię u c z u c io w ę , zmysłem humoru, empiryzmem, id e ę ob ow lęzku , in d yw id u a liz m e m połębzonym z s i l n ę w ię z i ę g ru po w ę.

i

S p e c j a li z o w a ł s i ę w p ra c a c h z t e o r i i i h i s t o r i i l i t e r a t u r y . P r z e ł o ż y ł m .in . s z k ic e V i r g i n i i W o o lf , ro zp raw y F ra n k a L e a v i s a , Rene W e lle k a , W .C . B o o th a , R o b e rta S c h o l e s a , Jo n a th a n a C u l l e r a i R o b e rta B o y e r s a , k s i ę ż k i P e e ra H u ltb e rg a o B e r e n c i e , D a n ie la G e ro u ld a o W itk a cym o ra z T e r e n c e 'a Hawkesa o s t r u k t u r a l i z m i e i s e m io ty c e . O s o b is te z a in te r e s o w a n ie i ro s n ę c y p o p yt na f i l o z o ­ f i ę p o lit y c z n ę p o z w o l iły Mu w z ię ć na w a r s z t a t t a k i c h a u to ró w , ja k Hannah A re n d t c z y Le sz e k K o ła k o w s k i. S t r e s z c z a ł i kom ento­ w a ł a n g lo s a s k ie d y s p u ty p o l it y c z n e w a r t y k u ł a c h o g ło s z o n y c h pod pseudonimem Oakub K a l i s k i w " M y ś l i N ie z a l e ż n e j " ( n r 24/1986 i 26-27/1987,). W s p ó łp ra c o w a ł z "A lm an ach em 'H u m an istycz n ym " i " K u l t u r ę N ie z a le ż n ę " . S w o je tłu m a c z e n ia w p r a s i e p od ziem nej syg n o w ał t a k ż e : V a r i u s i I g o r S ie r a k o w s k i.

W o s t a t n i c h m ie s ię c a c h ż y c i a w y o s t r z y ł y s i ę r y s y osobow oś­ c i Ig n a c e g o . Z a w ie r a ję c je d n o s t r o n n y p akt z r o d z ic a m i, synem, p r z y j a c i ó ł m i i k o le g a m i, p o d trz ym yw ał f i k c j ę ch o ro b y u l e c z a l ­ n e j . N ig d y n ie c h c i a ł p rz e r z u c a ć na kogoś c h o ćb y ułamka c i ę ż a ­ r u , j a k i sam d ź w ig a ł. Choć p r z e s t r z e g a ł z a le c o n e j p rz e z l e k a r z y d y s c y p li n y , to uwagę s k u p ia ł n ie na s o b ie , l e c z na in n y c h . W m ia rę s i ł k ie r o w a ł d a l e j p ra c ę w B i b l i o t e c e W y d z ia łu M atem aty­ c z n e g o , do k t ó r e j z a g lę d a ł je s z c z e na k i l k a d n i p rz e z ś m i e r c ię ; ś l e d z i ł p r z y s p ie s z o n y b ie g z d a rz e ń na s c e n ie p o l i t y c z n e j ; po­ ś r e d n i c z y ł w p rz e k a z y w a n iu druków n ie z a le ż n y c h do p r o w in c jo ­ n a ln y c h ośro d k ów ; w ykonyw ał p o ż e g n a ln e , drobne le c z p rz e m y śla n e

139

-g e s t y p r z y j a ź n i . Do o s t a t n i c h -g o d z in z ach o w ał św iad om ość. U m arł we ś n i e . Z d z is ła w Ł a p i ń s k i x D y r e k c ja i n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h s t w ie r d z a , że s fo rm u ­ ło w a n ie , o k r e ś l a j ą c e powody o d e j ś c i a Ig n a ce g o S ie r a d z k ie g o z I n ­ s t y t u t u , j e s t wyrazem s u b ie k ty w n y c h p rz e ś w ia d c z e ń A u to ra n e k r o lo ­ g u . S ta n o w is k o to n ie z n a jd u je p o t w ie r d z e n ia a n i w f a k t a c h , a n i w m o je j p a m ię c i, o s o b y , na k t ó r e j rę c e Ig n a c y S i e r a d z k i z ł o ż y ł r e ­ z y g n a c ję i k t ó r a p r o w a d z iła z nim rozmowę z a c h ę c a ją c ą do p o z o s ta ­ n ia w I B L . D y r e k t o r P r o f . d r h a b . A l in a W itk o w s k a 3ADWIGA RUŹYŁO-STASIAKDWA 9 IX 1908 - 27 IX 1989 N a le ż a ła w ł a ś c i w i e do g ru p y z a ł o ż y c i e l i I n s t y t u t u Badań L i t e ­ r a c k i c h . Z w ią z a ła s i ę bowiem z naszym In s t y t u t e m od cz asu » gdy te n s t a ł s i ę c z ę ś c i ą P o l s k i e j A k a d e m ii Nauk w raz z j e j z a ło ż e n ie m w 1952 ro k u .

U r o d z iła s i ę w o k o lic a c h Lwowa w l i s t o p a d z i e 190 8,' a ju ż s z k o łę ś r e d n ią u k o ń c z y ła w W a rs z a w ie (Gim nazjum im . J . S ło w a c k ie ­ go,). P o l o n i s t y k ę s t u d io w a ła w U n iw e r s y t e c i e W arszaw skim u p r o f . O ózefa U j e j s k i e g o . B y ła w y b it n ą s t u d e n t k ą , d z ia ła c z k ą K o ła P o lo ­ n is tó w UW, n ie c o w c z e ś n ie j n iż z a c z y n a li s t u d ia p r z y s z l i z a ło ż y ­ c i e l e I B L . K o le g a m i 3 e j b y l i K a z im ie rz B u d z y k , F r a n c is z e k S i e d l e c ­ k i , Dawid H o p e n s z ta n d , 3an B a c u le w s k i i S t e f a n Ż ó łk ie w s k i. W ów­ czesnym ż y c i u s tu d e n c k im K o ła b r a l i u d z i a ł n ie t y l k o p o l o n i ś c i , ja k c h o ćb y ró w n ie ż p ra w n ic y Oan K o tt i R y s z a rd M a tu s z e w s k i. Od w czesn ych l a t Wis.-La d z i a ł a ł a w śród le w i c y u n iw e r s y t e c k i e j , ja k o c z ło n e k Z w ią z k u N ie z a le ż n e j M ło d z ie ż y S o c j a l i s t y c z n e j . N a le ż a ła do