Użytkownik wieczysty jako strona podmiotowa służebności przesyłu : zarys problemu

Anna Klimach

Użytkownik wieczysty jako strona

podmiotowa służebności przesyłu :

zarys problemu

Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum 13/3, 43-48

UŻYTKOWNIK WIECZYSTY JAKO STRONA

PODMIOTOWA SŁUŻEBNOŚCI PRZESYŁU

- ZARYS PROBLEMU

Anna Klimach

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Streszczenie: Ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości ma na celu zapewnie­ nie przedsiębiorcy przesyłowemu uzyskanie prawa do gruntu, na którym znajdują się urzą­ dzenia przesyłowe.

W artykule przeprowadzono rozważania czy posadowienie urządzeń przesyłowych może od­ bywać się na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste. Głównym celem jest wskaza­ nie że przedsiębiorca przesyłowy może ustanowić służebność przesyłu zarówno na prawie własności jak i na prawie użytkowania wieczystego. Opracowanie opiera się na analizie orzecznictwa oraz przepisów prawnych i dostępnej literatury.

Słowa kluczowe: służebność przesyłu, użytkowanie wieczyste, prawa do nieruchomości

W S T Ę P

S łu że b n o ść p rz e sy łu je s t u sta n a w ia n a n a n ie ru c h o m o śc i n a rz e c z p rz e d się b io rc y p rzesy ło w eg o . Jest on je d n y m z p o d m io tó w u p raw n io n y c h do w y stą p ien iem z w n io ­ skiem o u stan o w ien ie służebności przesyłu. Z w n io sk iem o ustan o w ien ie służebności p rz e sy łu m oże w y stą p ić w ła śc ic ie l n ie ru c h o m o śc i n a której z n a jd u ją się u rz ą d z e n ia przesyłow e. U stanow ienie służebności p rzesyłu m oże nastąpić rów nież w drodze orze­ czenia sądu.

W artykule skupiono się na tym czy użytkow nik w ieczysty posiada upraw nienia od­ n o śn ie słu ż e b n o śc i p rz e sy łu ró w n o w a ż n e u p ra w n ie n io m w ła ś c ic ie la n ie ru c h o m o śc i. W zw iązku z tym czy m oże on w ystąpić o ustanow ienie służebności przesyłu n a nieru ­ chom ości k tó ra p o sia d a w uży tk o w an iu w ieczystym . U żytkow anie w ieczyste je s t p ra ­ w em , które daje duże upraw nienia dla podm iotu, który je posiada. W łasność gruntu p o ­ zostaje przy podm iocie, który oddał nieruchom ość w użytkow anie w ieczyste.

Adres do korespondencji - Corresponding author: Anna Klimach, Uniwersytet Warmińsko- m azurski w Olsztynie, e-mail: anna.klimach@uwm.edu.pl

44 Anna Klimach

M eto d ą b ad aw czą p rzy ję tą przy przeprow adzaniu b adań je s t m etoda, k tó ra skupia się n a analizie ję z y k a praw nego [Opałek, W róblew ski 1991] ja k rów nież n a analizie ję zy k a p raw niczego w o d n ie sie n iu do uży tk o w n ik a w ieczystego i je g o upraw n ień w stosunku do służebności przesyłu. M o żn a p rzy jąć z a J. S telm achem i B. B rożkiem , że m eto d y stosow ane w praw oznaw stw ie są m etodam i zapożyczonym i z innych dziedzin. M etody te m ogą być m odyfikow ane żeby je bardziej dopasow ać do charakteru p raw a [Stelm ach, B rożek 2004]. W b ad a n ia ch zastosow ano ró w n ież h erm e n eu ty k ę p raw niczą, ale tylko w takim zakresie, w ja k im nie m ożna dokonać w ykładni językow ej opierając się tylko i w y łąc zn ie n a analizie. R o zd zielen ie a n a liz y i h erm e n eu ty k i je s t często nie m ożliw e [Stelm ach, B ro żek 2004].

P rz e p r o w a d z o n o a n a liz ę p r z e p is ó w p r a w a d o ty c z ą c y c h s łu ż e b n o ś c i p r z e s y łu . W p r z e p is a c h sta ra n o się zn a le źć p o tw ie rd z e n ie , że u ż y tk o w n ik w ie c z y s ty p o s ia d a u p raw n ie n ia w sto su n k u do służebności p rze sy łu . P rz ep ro w a d zo n a an a liz a p rzep isó w p raw a m a n a c e lu potw ierdzenie hipotezy że użytkow nik w ieczysty posiad a upraw nienia do u sta n o w ien ia służebności przesyłu. P rzeprow adzone b ad a n ia m a ją n a c e lu p o tw ie r­ dzenie że służebność ta je s t u sta n aw ia n a n ie n a nieru ch o m o ści a n a praw ie do n ie ru ­ chom ości ja k im je s t użytkow anie w ieczyste.

S T R O N A P O D M IO T O W A S Ł U Ż E B N O Ś C I P R Z E S Y Ł U

Służebność p rze sy łu je s t ograniczonym praw em rzeczo w y m które m o żn a ustanow ić n a rze cz p rzed sięb io rcy przesyłow ego. Je st to p o d m io t k tó ry p o sia d a różne u p raw n ie­ n ia w śró d k tó ry c h z n a jd u je się m o ż liw o ść w y s tą p ie n ia o u sta n o w ie n ie słu ż eb n o śc i przesyłu. U staw o d aw ca nie w skazuje w stosunku do którego p odm iotu należy zw rócić się o u sta n o w ie n ie słu ż eb n o śc i p rz e s y łu do w ła ś c ic ie la n ie ru c h o m o śc i c z y do u ż y t­ k ow nika w ieczystego je śli posiada o n praw o do nieruchom ości.

O bow iązki i u p raw nienia zw iązane z u stanow ieniem służebności p rz e sy łu w ynikają z przepisów kodeksu cyw ilnego [Dz.U. z 2014 r. poz. 121]. N a podstaw ie art. 3054 k.c. m a ją odpow iednio zastosow anie p rze p isy odnośnie służebności gruntow ych. Z p rz e p i­ sów tych w y n ik a m ię d zy innym i to, że służebność n ależ y w y konyw ać z m o żliw ie ja k n a jm n ie jsz y m i u tru d n ie n ia m i d la w ła ś c ic ie la n ie ru c h o m o śc i o b c ią ż o n e j. W ła śc ic ie l n ie ru c h o m o śc i je s t u p ra w n io n y do w y stą p ie n ia o u sta n o w ien ie słu ż eb n o śc i p rze sy łu , je śli n a je g o nieruchom ości znajdują się lub będą budow ane urządzenia przesyłow e.

N ieru c h o m o ść o b ciąż o n a słu ż eb n o śc ią p rz e sy łu m o że b y ć o d d an a w u ży tk o w an ie w ieczyste. M o g ą nastąpić dw ie sytuacje. P ierw sza, g d y ustanow ienie służebności p rz e ­ sy łu n astąp iło p rz e d o d d an iem n ie ru c h o m o śc i w u ży tk o w a n ie w ieczy ste. D ruga, g d y służebność je s t u sta n aw ia n a n a nieruchom ości w cześniej oddanej w u żytkow anie w ie ­ czyste. W p rzepisach kodeksu cyw ilnego dotyczących służebności przesyłu nie znajdu­ je się inform acja, ja k ie p raw a i obow iązki p o sia d a u ży tk o w n ik w ieczysty. W zw iązk u

z brakiem je dnoznacznych przepisów k.c. dotyczących użytkow nika w ieczystego w ro z ­ d zia le d o ty c z ą c y m słu ż eb n o śc i p rz e sy łu , n a le ż y p rz e a n a liz o w a ć p rz e p isy d o ty c zą ce u ży tk o w an ia w ieczystego. N ale ż y zatem określić, ja k ie u p raw n ien ia i obow iązki p rz y ­ sługują użytkow nikow i w ieczystem u w o b u przypadkach.

S łużebność p rz e sy łu o b ciąż a n ie ru c h o m o ść w ed łu g B. R a k o cz y nie m a zn aczen ia czy nieruchom ość, k tó rą m a obciążyć służebność je s t oddana w użytkow anie w ieczyste cz y n ie [R ak o czy 2009]. N a le ż y zg o d z ić się z ty m , że d la u sta n o w ie n ia służebności p rzesyłu nie m a znaczenia czy nieruchom ość została odd an a w użytkow anie w ieczyste czy nie. P rzed się b io rca p rze sy ło w y po sad aw iając u rzą d zen ia przesy ło w e n a n ie ru c h o ­ m ości nie w ybiera nieruchom ości p o d w zględem praw nym . Szuka nieruchom ości, które p o d w zględem p o łożenia i innych w arunków technicznych b ę d ą odpow iednie dla w y b u ­ dow ania n a nich urządzeń przesyłow ych. To, ja k ie praw o przysługuje do nieruchom ości i czy je s t ona obciążona innym i praw am i m oże być elem entem drugorzędnym . U staw a o gospodarce nieruchom ościam i [D z.U z 2014 poz. 518] w art. 6 zaw iera katalog celów publicznych. Jeśli przed sięb io rcy p rzesyłow em u nie u d a się nabyć p raw a do n ie ru c h o ­ m ości w drodze um ow y czy orzeczenia sądu pozostaje m u jeszcze m ożliw ość w yw łasz­ cz en ia z art. 124 u sta w y o gosp o d arce nieru ch o m o ściam i. B rak w sp ó łp rac y ze strony p o d m io tu p o siadającego praw o do nieruchom ości nie zam yka drogi dla przedsiębiorcy p rzesy ło w eg o do n a b y c ia p raw a do tego gruntu. P rzep isy ogólne dotyczące w y w ła sz ­ czenia p ozw alają n a w yw łaszczenie p raw a w łasności ja k rów nież praw a użytkow ania w ie­ czystego.

U żytkow nik w ieczysty m oże w ystąpić o ustanow ienie służebności przesyłu. W ynika to z tego że m oże on p rzysługującym m u praw em rozporządzać. U stan o w io n a słu żeb ­ n o ść p rz e sy łu b ę d z ie o b c ią ż a ła n ie ru c h o m o ść c z y p raw o u ż y tk o w a n ia w iec zy steg o . U ż y tk o w n ik w ie c z y s ty n ie m a p e łn i p ra w do n ie ru c h o m o śc i. P e łn ia p ra w p o zo staje p rzy w łaścicielu nieruchom ości, użytk o w n ik w ieczy sty m oże k o rzystać i rozporządzać praw em w ograniczonym zakresie [G niew ek 2012]. W skazanie, co ob ciąża służebność prze sy łu cz y praw o u ży tk o w a n ia w iecznego cz y nieruchom ość nie je s t proste. Istn ieją dw ie teorie n a ten tem at. P ierw sza z nich w skazuje, że w przypadku, gdy służebność m a pow stać a nieruchom ość została ju ż oddana w użytkow anie w ieczyste przyjm uje się, że słu ż e b n o ść o b c ią ż a n ie n ie ru c h o m o ś ć a p ra w o u ż y tk o w a n ia w ie c z y s te g o [B ie n ie k 2008]. D ruga teo ria w skazuje, że użytkow nik w ieczysty u stan aw ia służebność przesyłu n a nieru ch o m o ści i ob ciąża przy słu g u jące m u praw o do g runtu [G niew ek 2012]. Jeśli przyjm iem y, że użytkow nik w ieczysty m oże obciążyć nieruchom ość m oże w ystąpić sy­ tu acja w b rew postanow ieniom art. 241 k.c. Z art. 241 k.c. w ynika, że w raz z w ygaśnię­ ciem u ży tk o w a n ia w ieczy steg o w y g a sa ją u sta n aw ia n e n a n im obciążenia. P rzy zn am y rów nież użytkow nikow i w ieczystem u w ięcej praw (odnośnie obciążenia nieruchom ości a nie praw a użytkow ania w ieczystego) niż w ynikałoby z posiadanego przez niego prawa.

W postanow ieniu Sądu N ajw yższego z dnia 28 m arca 2014 r. Sąd stw ierdził: „S łużeb­ n o ść u sta n o w io n a n a u ży tk o w a n iu w iec zy sty m g aśnie, b o w iem w ra z z w y g aśn ięciem te g o p raw a, n ie z a le ż n ie o d in n y c h sy tu a cji, w k tó ry c h ta k ż e w y stą p i te n sk u te k ze w zględu n a odpow iednie zastosow anie przepisów o w ygaśnięciu służebności gruntow ej u stan o w io n ej n a n ie ru c h o m o śc i” [III C S K 174/13, L ex n r 1472279] z p o sta n o w ien ia tego w y n ik a ponadto, że służebność przesyłu obciąża nieruchom ość i po d m io tem w ła ­ ściw ym do u stanow ienia służebności i żądania w ynagrodzenia je s t w łaściciel n ieru ch o ­ m o śc i. W in n y m p o sta n o w ie n iu S ąd u N a jw y ż sz e g o z a w a rta j e s t te z a , że u ż y tk o w ­ n ik w ie c z y s ty m o ż e u sta n o w ić słu ż e b n o ść (w ty m p rz y p a d k u ch o d z i o słu ż eb n o ść drogi k oniecznej) n a praw ie u ży tk o w a n ia w iecznego [I C S K 135/08, L ex n r 507983].

46 Anna Klimach

Z treści tego orzeczenia w ynika, że u żytkow nik w ieczysty p o sia d a upraw nienie do o b ­ c ią ż e n ia p rz y słu g u ją c e g o m u p ra w a słu ż e b n o śc ią g ru n to w ą. U p ra w n ie n ie to w y n ik a z treści p raw a użytkow ania w ieczystego - rozporządzania praw em . Skoro z upraw nienia do ro zp o rzą d zan ia praw em u ży tk o w an ia w ieczystego w y n ik a m o żliw o ść u stan o w ien ia służebności gruntow ej należy zatem przyznać takie upraw nienie w stosunku do służeb­ ności przesyłu. D odatkow o należy przypom nieć art. 305 k.c. z którego w ynika że do słu­ żebności przesyłu stosuje się odpow iednio przepisy o służebności gruntow ych.

W literaturze zn a jd u ją się propozycje w p row adzenia do k odeksu cyw ilnego p rze p i­ su, który zaw ierał b y no rm ę p raw ną z której w ynikało by, że służebność m oże pow stać n a u ży tk o w a n iu w iec zy sty m i m oże być u sta n o w io n a p rze z u ży tk o w n ik a w ieczystego [W arciński 2011]. A rg u m e n t p rz e c iw n y z n a jd u je m y w o p in ii o rz ą d o w y m p ro jek c ie u staw y o zm ianie ustaw y - K odeks cyw ilny której autorem je s t E. G niew ek [G niew ek 2011]. W edług E. G niew ka użytkow nik w ieczysty posiada praw o do ustanow ienia o gra­ n ic zo n y c h p ra w rze czo w y c h . W y n ik a to z u p ra w n ie n ia u ży tk o w n ik a w iec zy steg o do ro z p o rz ą d z a n ia p rz e d m io te m u ż y tk o w a n ia w ieczy steg o . U ży tk o w n ik w ie c z y sty m oże rozporządzać praw em , które m u przysługuje, w ięc m oże je obciążyć służebnością p rz e ­ syłu [G niew ek 2007].

N ale ż y zgodzić się z poglądem , że u ży tk o w n ik w iec zy sty m oże ustan o w ić słu ż eb ­ ność p rzesyłu n a praw ie, które m u przysługuje. Służebność pow staje w tedy n a u ży tk o ­ w aniu w ieczystym . W zw iązku z tym , że praw o użytkow ania w ieczystego je s t praw em o g ra n ic z o n y m w c z a sie słu ż eb n o ść m o ż e p o w sta ć n a o k re ślo n y czas. C z as, n a ja k i ustanow iono służebność przesyłu nie m oże być dłuższy od czasu, n a ja k i oddano n ie ru ­ chom ość w użytkow anie w ieczyste. W przypadku, g d y użytkow nik w ieczysty nabędzie praw o w łasności do n ieruchom ości, która m ia ł odd an ą w u żytkow anie w ieczyste, słu ­ żebność p rze sy łu nie w ygaśnie a będzie ograniczać nieruchom ość gruntow ą ja k o praw o w łasności [Lew andow ski 2010].

N ależy rów n ież rozstrzygnąć czy p rzedsiębiorca p rzesyłow y m oże w ybrać podm iot, do którego zw róci się o ustanow ienie służebności przesyłu. W w ypadku, g d y nierucho­ m o ść z o sta ła o d d an a w u ży tk o w a n ie w iec zy ste n a le ż y w sk az ać p o d m io t, do którego p rzedsiębiorca m oże w ystąpić o ustanow ienie służebności. G łów nym py tan iem je s t czy p rz e d się b io rc a p rz e sy ło w y m o ż e w y stą p ić do w ła ś c ic ie la n ie ru c h o m o śc i z p o m in ię ­ ciem u ży tk o w n ik a w ieczy steg o . Jeśli służebność p rz e sy łu je s t u sta n aw ia n a n a praw ie użytkow ania w ieczystego nie je s t w ym agana zgoda w łaściciela n a obciążenie nierucho­ m o śc i [L e w a n d o w sk i 2 0 1 0 ]. N a le ż y za te m p rz y z n a ć p rz e d s ię b io rc y p rz e sy ło w e m u upraw nienie do w yboru podm iotu, z którym chce zaw rzeć um ow ę o ustanow ienie służeb­ ności przesyłu. W ybór czy ustanow ienie służebności m a się odbyć n a nieruchom ości czy n a praw ie użytkow ania w ieczystego należy pozostaw ić przedsiębiorcy przesyłow ym .

P O D S U M O W A N IE

U ży tk o w n ik w iec z y sty p o sia d a u p raw n ie n ia zw iązan e z u sta n o w ien ie służebności przesyłu. Jest on podm iotem , który m a u praw nia do u stanow ienia służebności p rze sy łu n a przysługującym m u praw ie. W zw iązku z tym m oże on rów nież żądać zm iany w y k o ­

n yw ania służebności przesyłu. N ależy m u rów nież przyznać praw o do otrzym yw ania w y ­ nagrodzenia za ustanow ione praw o. Te u p raw nienia w ystępują, gdy służebność dopiero pow staje i przedsiębiorca przesyłow y będzie chciał ustanow ić służebność n a u żytkow a­ niu w ieczystym .

W przypadku, gdy służebność będzie u stanow iona n a praw ie w łasności u ży tk o w n i­ kow i w ieczystem u m oże przysługiw ać roszczenie o aktualizacje opłaty rocznej z tytułu użytkow ania w ieczystego. Jeśli użytkow nik nabył praw o do nieruchom ości ju ż obciążo­ nej to b ęd z ie m u sia ł znosić ro sz c z e n ia p rz e d się b io rc y p rze sy ło w eg o do n ie ru c h o m o ­ ści. W p rzy p ad k u zm ian y w y k o n y w an ia służebności p rze sy łu m oże rów n ież w ystąpić m ożliw ość aktualizacji opłaty rocznej, je śli zm ieni się w artość nieruchom ości.

U ż y tk o w n ik w iec zy sty nie je st, zatem b ie rn y m podm iotem , k tó ry nie m a żadnych upraw n ień czy obow iązków w zw iązku z u sta n o w io n ą służeb n o ścią p rze sy łu n a n ie ru ­ chom ości bądź n a praw ie użytkow ania w iecznego.

M ożna zatem potw ierd zić hipotezę, że u ży tk o w n ik w ieczy sty m oże u stanow ić słu ­ żebność przesyłu. Jest o n u p raw n io n y do w y stą p ien ia o u stan o w ien ie służebności ja k rów nież m oże ta k ą służebność ustanow ić. Jednak to n a ja k im praw ie będzie ustanow io­ n a służebność b ęd z ie zależało o d przedsiębiorcy, od tego do ja k ie g o p o d m io tu zgłosi się o ustanow ienie służebności przesyłu.

PIŚM IEN N IC TW O

Bieniek G., 2008. Urządzenia przesyłowe. Problematyka prawna. LexisNexis Warszawa.

Gniewek E., 2007. O ustanowieniu służebności przez użytkowników wieczystych. Rejent 2007, nr 2, s. 9-24.

Gniewek E., 2011. Opinia o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny. Zeszyty Prawnicze 2011 r. nr 3, s. 133-145.

Lewandowski P., 2010. Zagadnienia podmiotowe służebności przesyłu. Państwo i Prawo 2010, z. 6, s. 80-91.

Opałek K., Wróblewski J., 1991. Prawo metodologia filozofia teoria prawa, PWN Warszawa. Rakoczy B., 2009. Służebność przesyłu w praktyce, LexisNexis Warszawa.

Stelmach J., Brożek B., 2004. Metody prawnicze: logika, analiza, argumentacja, hermeneutyka. Zakamycze Kraków.

System prawa prywatnego, 2013. Red. E. Gniewek, t. 4, Wydawnictwo C.H.Beck Warszawa. Warciński M., 2011, Opinia prawna na temat rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks

cywilny. Zeszyty Prawnicze 2011, nr 3, s. 146-162.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Dz.U. z 2014 r., poz. 121.

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Dz.U. z 2014 r., poz. 518. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2008 r. (I CSK 135/08, Lex nr 507983). Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2014 (III CSK 174/13, Lex nr 1472279).

48 Anna Klimach

P E R P E T U A L U SU FRU CTU A RY IS A PART O F T R A N SM ISSO N EA SEM EN T

A b s tr a c t: T ransm ission easem ent provides right o f real estates for transm ission entrepreneur. Transmission easement seeks to regulation rights of real estates. We can use transmission easement when transmission devices are on the ground or when we want to build them.

In article was consider whether the foundation conducted transmission equipment can be cast on land lease. The main purpose is to show that an entrepreneur can establish a transmission easement on both the right o f ownership and on the right of perpetual usufruct. The article is based on an analysis of case law, legislation and the available literature. Key words: transmission easement, right o f ownership, perpetual usufruct

Z aakceptow ano do druku - A ccepted for print: 15.01.2015