Zadanie 18. służby BHP: Współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska, określonego w odrębnych przepisach.
Osoba odpowiedzialna w zakładzie pracy za wykonywanie zadań służby BHP bardzo często jest również zobowiązana do zajmowania się sprawami związanymi z ochroną środowiska, co wymaga od osoby zatrudnionej na takim stanowisku bardzo szerokiej wiedzy. Jednym z tych obowiązków jest współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska, określonego w odrębnych przepisach.
Omawiając zadanie 18 należy przypomnieć ustawę z 20 lipca 1991 o Inspekcji Ochrony Środowiska, w której m.in. zostały określone podstawowe zadania IOŚ:
- kontrola przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska,
- badanie stanu środowiska w ramach programu Państwowego Monitoringu Środowiska, - przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska (poważnym awariom). Realizacja zadań odbywa się m.in. poprzez:
- udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
- udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan środowiska oraz urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
- podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska lub naruszanie warunków korzystania ze środowiska,
- współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji publicznej, obrony cywilnej oraz organizacjami społecznymi.
Zadania powyższe w sposób pośredni wiążą się z zadaniami służby BHP, bowiem w wielu zakładach procesy technologiczne emitują do środowiska zanieczyszczenia, które powstają na poszczególnych stanowiskach pracy. W wielu zakładach mamy do czynienia z taką oto sytuacją: poprawa warunków pracy na stanowiskach roboczych czy w miejscach wykonywania prac powoduje zanieczyszczenie środowiska naturalnego. Są to np. wszelkie odciągi pyłów gazów czy substancji szkodliwych pracujące bez urządzeń filtrujących, są to również miejsca składowania odpadów na terenie zakładu. W temacie mieści się również działalność zakładu powodująca emisja hałasu poza jego teren.
Można spotkać się też z sytuacją odwrotną, że środowisko zewnętrzne pogarsza warunki pracy w zakładzie (hałas z ulicy powoduje uciążliwości w pracy pracownikom pracującym w pomieszczeniach z oknami od ulicy, spaliny emitowane przez samochody poruszające się po drodze tuż przy zakładzie pracy wdychane są przez pracowników). Dochodzić może nawet do takich sytuacji, że pomiary środowiska pracy dokonywane na poszczególnych stanowiskach wykazują przekroczenie normy tylko z powodu zanieczyszczeń zewnętrznych. W takich sytuacjach należy wykazać poprzez, wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska, inspektorom PIS i PIP zewnętrzne źródła zanieczyszczeń i dalej występować o ograniczenia emisji, czy stosowanie innych ochron (przykładem są np. ekrany dźwiękochłonne, czy pasy zieleni przy drogach, autostradach0
Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia ochrony środowiska, a także obowiązki i uprawnienia zarówno osób fizycznych jak i podmiotów gospodarczych jest ustawa z 4 lipca 2006 roku – prawo ochrony środowiska.
Służba BHP powinna na bieżąco współpracować ze służbą ochrony środowiska, jeżeli taka w zakładzie występuje. Dobrym rozwiązaniem jest również połączenie obu tych służb w jedną jednostkę organizacyjną, albo dość często stosowane powierzenie zadań służb BHP pracownikowi zajmującemu się ochroną środowiska (dotyczy małych zakładów) tym bardziej, że na wielu uczelniach są kierunki studiów podyplomowych na których te zagadnienia są połączone
Dla uporządkowania spraw dotyczących współpracy z laboratoriami dobrze jest opracować odpowiednie zarządzenie wewnętrzne które powinno precyzyjnie regulować:
- kto określa zakres i typuje stanowiska do prowadzenia badań - kto zleca badania
- kto uczestniczy w badaniach - kto sporządza harmonogramy badań - kto przechowuje wyniki pomiarowe
- kto opracowuje wnioski wynikające z przeprowadzonych pomiarów i badań
- kto i w jakim terminie przekazuje wyniki badań i pomiarów PIS PIP i lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami
- kto oraz w jakiej formie informuje pracowników o wynikach pomiarów i badań
- jak przebiegać ma współpraca między służbą BHP, a służbą ochrony środowiska (kto komu i jakie przekazuje informacje, jakie tematy rozwiązywanie powinny być wspólnie)
- kto ma porównać wyniki badań wykonywane na stanowiskach pracy z wynikami badań środowiska i wyciągnąć wnioski
Państwowy Monitoring Środowiska to system powołany do życia na podstawie Prawa o ochronie środowiska. PMŚ, według art. 25 ust. 2 ustawy - Prawo ochrony środowiska, jest systemem: pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska, oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.
Służba bhp ma za zadanie doradzać i kontrolować pracodawcę. Jednym z obowiązków wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) - dalej r.s.b.h.p., jest współpraca z laboratoriami upoważnionymi, zgodnie z odrębnymi przepisami, do dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub warunkami. Tak jak wspomniano wcześniej, służba BHP obowiązana jest współpracować również z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska, określonego w odrębnego przepisach.
Zgodnie z art. 95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawa Ochrony Środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), na obszarze, na którym istnieje przekroczenie dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu, w odniesieniu do zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko (rodzaje ww. przedsięwzięć zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213 poz. 1397), marszałek województwa może, w drodze decyzji, nałożyć na podmiot korzystający ze środowiska, który prowadzi działalność powodującą wprowadzanie substancji do powietrza, obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów tej substancji w powietrzu.
Obowiązki pomiarów związane z ochroną środowiska są jednak znacznie szersze – nie dotyczą jedynie sytuacji, gdy zostały przekroczone dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu. Zgodnie z art. 147 Prawa Ochrony Środowiska, prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są obowiązani do okresowych pomiarów wielkości emisji i pomiarów ilości pobieranej wody. W przypadku wprowadzania do środowiska znacznych ilości substancji lub energii prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia może zostać zobligowany do prowadzenia ciągłych pomiarów wielkości emisji. W przypadku instalacji nowo-zbudowanej lub zmienianej w istotny sposób (takiej, z której emisja wymaga pozwolenia) prowadzący instalację również jest obowiązany do przeprowadzenia wstępnych pomiarów wielkości emisji z tej instalacji.
Podobnie jak w przypadku badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, tak i w przypadku pomiarów wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska, pomiary takie mogą być przeprowadzone przez określone przepisami jednostki. Powinno to być:
1) akredytowane laboratorium w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 1384, poz. 935 z późn. zm.) lub
2) laboratorium posiadające uprawnienia do badania właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności substancji i ich mieszanin nadane w trybie ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz. 322) - w zakresie badań, do których wykonywania są obowiązani.
Prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia, posiadający certyfikat systemu zarządzania jakością, mogą wykonywać pomiary wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska, do których wykonywania są obowiązani, we własnym laboratorium, pod warunkiem że laboratorium to jest również objęte systemem zarządzania jakością.
Powyższych przepisów nie stosuje się do wykonywania pomiarów:
1) ilości pobieranej wody, do których są obowiązani prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia;
2) wielkości emisji, do których jest obowiązana służba radiokomunikacyjna amatorska w rozumieniu art. 2 pkt 37 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.).
Jeżeli prowadzący instalację jest obowiązany do prowadzenia ciągłych pomiarów wielkości emisji, powinien zapewnić możliwość automatycznego ciągłego zapisu wyników przez przyrząd pomiarowy.
Wymagania w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. Nr 206, poz. 1291). W rozporządzeniu tym określono:
1) przypadki, w których wymagany jest ciągły pomiar emisji z instalacji;
2) przypadki, w których wymagane są okresowe pomiary emisji z instalacji albo urządzenia, oraz częstotliwości prowadzenia tych pomiarów;
3) referencyjne metodyki wykonywania pomiarów;
4) sposób ewidencjonowania przeprowadzonych pomiarów.
Otrzymane powyżej wyniki pomiarów, prowadzący instalację i użytkownik urządzenia przedstawiają organowi ochrony środowiska oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska, jeżeli pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z
eksploatacją instalacji lub urządzenia i innych danych oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr, 215 poz. 1366) zostały określone:
a) przypadki, w których wymagane jest przedkładanie wyników pomiarów z uwagi na: - rodzaj instalacji lub urządzenia,
- nominalną wielkość emisji,
- parametry charakteryzujące wydajność lub moc instalacji lub urządzenia, b) formy przedkładanych wyników pomiarów,
c) układy przekazywanych wyników pomiarów,
d) wymagane techniki przedkładania wyników pomiarów,
e) terminy przedkładania wyników pomiarów w zależności od ich rodzajów;
Jeżeli wymagane jest pozwolenie na emisję z instalacji, organ właściwy do jego wydania może nałożyć dodatkowe wymagania wykraczające poza wymagania, o których mowa powyżej, a także określić dodatkowe wymagania w zakresie prowadzenia pomiarów, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy ochrony środowiska.
Przykład: obowiązek pomiaru HAŁASU:
Zgodnie z art. 147 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, zwanej dalej POŚ, (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są obowiązani do okresowych pomiarów wielkości emisji i pomiarów ilości pobieranej wody. Obowiązek wykonywania pomiarów hałasu w środowisku został skonkretyzowany w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. Nr 206 poz. 1291).
Okresowe pomiary hałasu w środowisku, który jest wyrażony wskaźnikami hałasu mającymi zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska (LAeq D i LAeq N), prowadzi
się dla zakładu, na którego terenie eksploatowane są instalacje lub urządzenia emitujące hałas, dla którego zostało wydane pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska (wydane na podstawie obowiązujących do dnia 28.07.2005 r. art.230-233 POŚ) lub decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu (wydana na podstawie art. 115a POŚ). Ponadto okresowe pomiary hałasu w środowisku, który jest wyrażony wskaźnikami hałasu mającymi zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska (LAeq D i LAeq N), prowadzi się dla instalacji, dla której zostało wydane
pozwolenie zintegrowane. Okresowe pomiary hałasu w środowisku, prowadzi się raz na dwa lata, z uwzględnieniem specyfiki pracy źródeł hałasu; w przypadku źródeł pracujących sezonowo pomiary hałasu przeprowadza się w tym okresie.
