"Pénitence et Echarystie. Dossier d'une question controversée", Claude Blanchette, Montéral-Paris 1989 : [recenzja]

Sławomir Sosnowski

"Pénitence et Echarystie. Dossier

d’une question controversée", Claude

Blanchette, Montéral-Paris 1989 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 62/1, 185-186

u m ie śc ić w p ie r w s z e j s w o je j k sią ż c e m a k s im u m z e b r a n e g o m a te r ia łu , m o ż n a p o t r a k t o w a ć ja k o n a jw ię k s z ą z a le tę ro z p r a w y . O tr z y m a liśm y b o w ie m b a r d z o c e n n ą su m m ę n a t e m a t E u c h a r y s tii w św ie tle w sp ó łc z e sn y c h d ia lo g ó w m ię ­

d z y k o śc ie ln y c h . Z n a jd u je m y w n ie j p o d st a w o w ą lite r a tu r ę , w p ro w a d z e n ie w h isto r ię p o sz c z e g ó ln y c h d ia lo g ó w , o m ó w ie n ie d o k u m e n tó w n a t e m a t E u ­ c h a r y s tii o r a z n ie z ły p r z e g lą d ty c h ż e . T y t u ł k s ią ż k i a d e k w a t n ie j in fo r m o w a ł­ b y o j e j t r e ś c i, g d y b y z n ie g o w y k re ślo n o „ a l s O p fe r ” .

O cen ę a u t o r k a p o t r a k t o w a ła b a r d z o o stro ż n ie : o g r a n ic z y ła s ię d o z e ­ s ta w ie n ia s ta n o w is k o m a w ia n y c h d o k u m e n tó w o d n o śn ie do p o sz c z e g ó ln y c h a sp e k tó w E u c h a r y s tii. D z ię k i te m u r o z d z ia ło w i m o ż n a ła tw o z a u w a ż y ć , ja k ie e le m e n ty e u c h a r y sty c z n e g o M iste r iu m p o d k r e ś la ją , w z g lę d n ie p o m ija ją , p o ­ sz c z e g ó ln e d o k u m e n ty . N ie p o d ję to ż a d n e j in n e j, a m b it n ie js z e j p r ó b y ocen y ,

n p. p o d k ą te m z g o d n o śc i z B ib lią c z y o r t o d o k s ją p o sz c z e g ó ln y c h K c śc io łó w , d o n io sło śc i e k u m e n ic z n e j czy p a s to r a ln e g o z n a c z e n ia .

K s i ą ż k a z y s k a ła b y n a z a łą c z e n iu w y k a z u u ż y w a n y c h sk r ó tó w o r a z n a s p o r z ą d z e n iu in d e k só w , k tó r y c h b r a k d o k u c z liw ie u t r u d n ia k o r z y sta n ie z t e j w a r to ś c io w e j p u b lik a c ji. C h ę tn ie b ę d ą do n ie j s ię g a ć w sz y sc y z a in t e r e s o w a ­ n i m ię d z y k o śc ie ln y m i d ia lo g a m i, z w ła sz c z a n a t e m a t E u c h a r y s tii. N a k o n ie c n ie ch w o ln o b ę d z ie sm ę tn ie w e stc h n ą ć p o ls k ie m u te o lo g o w i: A u to r k a c a łk o ­ w ic ie p o m in ę ła b o g a t ą p r z e c ie ż p o ls k ą lit e r a t u r ę p r z e d m io tu . k s . S t a n i s ł a w C . N a p i ó r k o w s k i O F M C o n v , W a r s z a w a C la u d e B L A N C H E T T E , P é n it e n c e e t E u c h a r y s t i e . D o s s i e r d ’u n e q u e s t io n c o n t r o v e r s é e , M o n t r é a l- P a r is 1989, B e lla r m in - C e r f, s. 336 (R e c h e r c h e s. N o u v e lle sé r ie — 21). C la u d e B l a n c h e t t e , u r. w S a sk a t c h e w a n , j e s t k a n a d y js k im k się d z e m d ie c e z ja ln y m i te o lo g ie m , a p r e z e n to w a n a p o z y c ja je s t je g o p r a c ą d o k to r s k ą o b ro n io n ą w 1988 r. n a P a p ie s k im U n iw e r sy te c ie G r e g o r ia ń sk im . P r z e d m io te m p r a c y j e s t u k a z a n ie w e w n ę tr z n y c h r e la c ji m ię d z y E u c h a r y s tią i p o k u t ą w c ią ­ g u d z ie jó w m y ś li c h r z e ś c ija ń sk ie j i p r a k t y k i d u s z p a s t e r s k ie j K o śc io ła .

W sz elk ie s p o r y te o lo g ic z n e i p r o b le m y p a s t o r a ln e p o w sta łe w o k ó ł z w ią z k u ty c h d w ó c h s a k r a m e n t ó w m a ją sw e ź ró d ło w p o d w ó jn e j t r a d y c ji K o ś c io ła . Z je d n e j s tr o n y K o ś c ió ł z a c h o w u ją c c z e ść d la C ia ł a P a ń s k ie g o i c h r o n ią c je p r z e d ś w ię to k r a d z tw e m o k r e ś la ł w a r u n k i g o d n e g o p r z y jm o w a n ia k o m u n ii św . P o c z ą t e k t e j t r a d y c ji z n a jd u je m y w 1 K o r 11, 28. D r u g a z a ś lin ia z a p o ­ c z ą tk o w a n a u M t 2 6 ,2 8 p o d k r e ś la o fia r n ic z y c h a r a k t e r E u c h a r y s tii i f a k t , że o d p u sz c z e n ie g r z e c h ó w d o k o n u je s ię m o c ą p r z e la n e j K r w i. Z a g a d n ie n ia d u s z p a s t e r s k ie s k ł a n ia ją c e do p o g łę b ie n ia r e f le k s ji n a d w sp ó ł­ z a le ż n o śc ią s a k r a m e n t ó w E u c h a r y s tii i p o k u ty , to : c z ę sto tliw o ść sp o w ie d z i o r a z sp o w ie d ź d z ie c i p r z e d p ie r w s z ą k o m u n ią św . Z a w sz e w K o ś c ie le m ó w io n o o g r z e c h a c h w y k lu c z a ją c y c h ze w sp ó ln o ty e u c h a r y sty c z n e j i w y m a g a ją c y c h p o je d n a n ia w y łą c z n ie n a d ro d z e s a k r a m e n t a ln e j; ch o ć g r a n ic e b y ły t u t a j o k re ślo n e b a r d z o ró ż n ie : o d s ta r o ż y t n e j t r ia d y (a p o s ta z ja , z a b ó jstw o , c u d z o ­ łó stw o ) p o z a s a d ę p r z y g o to w a n ia s ię d o k a ż d e j k o m u n ii p r z e z sp o w ie d ź s a ­ k r a m e n t a ln ą . U z a s a d n ia ją c p r a k t y k ę c z ę ste g o s p o w ia d a n ia się , B l a n c h e t t e z w r a c a u w a g ę n a r e la c ję te g o s a k r a m e n t u do c h rz tu , n a k o n ie c z n o ść o d n a ­ w ia n ia je g o la s k i. N ie t r a k t u je te g o z w y c z a ju ja k o ś r o d k a p r z y g o to w u ją c e g o do u c z e stn ic z e n ia w E u c h a r y stii. P o le m n ik a o k o n ie c z n o śc i sp o w ie d z i d z ie ci p r z e d p ie r w s z ą k o m u n ią o str z e j z a r y s o w a ła się w la t a c h sz e ść d z ie sią ty c h . W w y p o w ie d z ia c h o fic ja ln y c h K o ś ­ c io ła w y r a ż o n a j e s t t r o s k a p r z e d e w sz y stk im o g o d n e p r z y jm o w a n ie k o m u n ii, n a t o m ia s t k o n fe r e n c je e p is k o p a t ó w (U S A , H o la n d ia ) p o d k r e ś la ją z a w a r t ą w E u ­ c h a r y s tii m o c o d p u sz c z a n ia g r z e c h ó w i z n a c z e n ie p o k u ty ja k o s a k r a m e n t u sa m o d z ie ln e g o , b e z r e l a c ji b e z p o śr e d n ie j i w p r o st d o E u c h a r y stii.

D a lsz y c h n a św ie tle ń w z a je m n e j w ię z i d w ó c h s a k r a m e n t ó w s z u k a B la n ­ c h e tte w t e k s ta c h litu r g ic z n y c h . P r z e g lą d a ją c a n a fo r y w sc h o d n ie i m o d litw y Z a c h o d u (p rz e d e w sz y stk im „ p o k o m u n ii” ) d o str z e g a m y w y r a ź n ą t r a d y c ję p o d k r e ś la ją c ą w a lo r p o je d n a w c z y E u c h a r y s tii, o d p u s z c z a ją c e j w sz y st k ie g r z e ­ ch y , n a w e t c ięż k ie . D r u g a t e n d e n c ja , w y m a g a ją c a w c z e śn ie jsz e g o p r z y g o t o w a ­ n ia , j e s t o b e c n a w t e k s ta c h litu r g ic z n y c h z n a c z n ie m n ie j w y r a ź n ie , b e z o k r e ś ­ le n ia , n a cz y m to p r z y g o to w a n ie m a p o le g a ć . W d u c h u t e j p ie r w s z e j te n d e n c ji w y p o w ia d a ją s ię ró w n ie ż te o lo g o w ie , k tó r z y o s ta tn im i c z a sy a n a liz u ją z a le ż ­ n o ść p o k u t y i E u c h a r y s tii. P r z y k ła d o w o J .- M . R . T i 11 a r d o p ie r a się g łó w n ie n a t e k s ta c h try d e n c k ic h . W n o w y sp o s ó b je i n t e r p r e t u ją c tw ie r d z i, że k o ­ n ie cz n o ść sp o w ie d z i p r z e d E u c h a r y s t ią j e s t b a r d z o r z a d k a , w w y p a d k u g r z e ­ c h ó w w y ją t k o w o cięż k ich . J . R a m o s - R e g i d o r m ó w i o p o d w ó jn y m s a ­ k r a m e n c ie p o je d n a n ia , p r z y c z y m E u c h a r y s tię n a z y w a z w y c z a jn y m s a k r a m e n ­ te m p r z e b a c z e n ia , a sp o w ie d ź —■ n a d z w y c z a jn y m . F . M a r i n e l l i o d p o w ie ­ d zi n a p o sta w io n e p y ta n ie s z u k a u św . T o m a s z a . K o n ie c z n o ść sp o w ie d z i w w y ­ p a d k u g r z e c h u c ię ż k ie g o w id z i w w y m a g a n y m p o je d n a n iu : z B o g ie m i K o ś ­ cio łe m . N a t o m ia s t o f ic ja ln e w y p o w ie d z i K o ś c io ła , w ty m i n a u c z a n ie p a p ie s ­ k ie o sta tn ic h la t (P a w e ł V I i J a n P a w e ł II), s ą w y r a ź n ie p r ó b ą p o w s tr z y m a ­ n i a z a n ik u p r a k t y k i s p o w ia d a n ia się . D la te g o te ż p r z e w a ż a w n ich te n d e n c ja p o d k r e ś la ją c a sz a c u n e k d la E u c h a r y s tii i w a lo r y s a k r a m e n t u p o k u ty ja k o ś r o d k a p r z y g o to w a w c z e g o .

P r z e d sta w io n e p r z e z B la n c h e tt e ’a r o z m a ite u ję c ia p r o b le m u r e l a c ji E u ­ c h a r y s t ia — p o k u t a n ie p r o w a d z ą d o o sta te c z n e g o ro z str z y g n ię c ia , a le d a ją o b r a z w e w n ę tr z n e g o n a p ię c ia . O w o n a p ię c ie n ie j e s t o p o z y c ją , k t ó r ą tr z e b a z lik w id o w a ć , le c z w y r a ż a w z a je m n e u z u p e łn ia n ie się , k tó r e t r z e b a w y d o b y ć i u k a z a ć . O to o g ó ln e w n io sk i w y sn u te p r z e z a u t o r a : S a k r a m e n t p o k u ty je s t k o n ie c z n y m p r z y g o to w a n ie m d o k o m u n ii p o p o p e łn ie n iu g r z e c h u c ię ż k ie g o n ie d la te g o , że E u c h a r y s t ia n ie j e s t w m o c y o c z y śc ić z k a ż d e g o g r z e c h u , a le d la te g o , że K o ś c ió ł te g o w y m a g a . P o d s ta w ę te g o w y m o g u w id z i B la n c h e tte w k o n ie c z n o śc i o ż y w ie n ia n a n o w o ł a s k i c h rztu , w k o n ie c z n o śc i p o je d n a n ia z K o śc io łe m , b y c ia w K o ś c ie le . J e d n y m g rz e c h e m , k t ó r y w e d łu g n ie g o z a m y k a d r o g ę d o E u c h a r y s tii, j e s t w o la g r z e sz e n ia n a d a l (s. 296 — w n io se k n ie z b y t ja s n y w y n ik a z c a ło śc i ro z w a ż a ń ). D a ls z y k ie r u n e k p o sz u k iw a ń d la u k a z a n ia b o g a c t w a w ię z i E u c h a r y s tia — p o k u t a w id z i a u to r w r e f l e k s ji n a d r e l a c ją k a ż d e g o z ty c h sa k r a m e n t ó w d o c h rz tu . C h rz e st u p r a w n ia d o u c z e stn ic tw a w E u c h a r y s tii, a p o k u t a o d n a w ia je g o ła s k ę . C h o ć p e w n e w n io sk i a u t o r a n ie s ą d o sta te c z n ie u z a sa d n io n e , c a ło ś ć p r a c y je s t b a r d z o k la r o w n a i sy st e m a t y c z n a . A u to r w y r a ź n ie o d r ó ż n ia p r e z e n to w a n e p o g lą d y od w ła sn y c h w n io sk ó w . D o d a tk o w y w a lo r k s ią ż k i s ta n o w i o b f it a b ib lio g r a f ia . k s . S ł a w o m i r S o s n o w s k i , Ł ó d ź R ic h a r d S C H A E F F L E R , D a s G e b e t u n d d a s A r g u m e n t . Z w e i W e is e n d e s S p r e c h e n s v o n G o tt . E in e E i n f ü h r u n g in d ie T h e o r ie d e r r e l i g i ö s e n S p r a c h e , P a tm o s V e r la g , D ü s se ld o r f 1989, s. X I I + 346. R ic h a r d S c h a e f f l e r , z a jm u ją c y się o d la t — ja k o p r o f e s o r p r o p e d e u ­ t y k i t e o lo g ii n a u n iw e r sy te c ie w B o c h u m — z a g a d n ie n ia m i le ż ą c y m i n a s ty k u filo z o fii i teo lo g ii, m y śle n ia ś w ie c k ie g o i re lig ii, p o św ię c ił o s t a tn ie sw e s t u ­ d iu m — j a k s a m je g o tr ó jc z ło n o w y t y t u ł w s k a z u je — m o d litw ie i a r g u m e n t o ­ w i ja k o d w o m sp o so b o m m ó w ie n ia o B o g u , t r a k t u ją c sw e o p r a c o w a n ie ja k o w p r o w a d z e n ie do te o r ii ję z y k a r e lig ijn e g o . P o d z ie lo n a n a trz y c z ę śc i r o z p r a w a m a c h a r a k t e r w y b itn ie te o re ty c z n y , w z g lę d n ie te o rio p o z n a w c z y . W c z ę śc i I a u to r o m a w ia z a ło ż e n ia m e to d o lo g ic z n e o r a z m o ż liw o śc i ich w z a je m n e g o u z u ­ p e łn ia n ia . C h o d z i m u t u t a j z w ła sz c z a o „ lin g w isty c z n y zw ro t f ilo z o fii” i je g o z n a c z e n ie d la filo z o fii r e lig ii (s. 16nn), n o w e z a in te r e so w a n ie K a n t e m (s.