czajony do opisów s³ynnych wulkanów znajdzie tu bardzo cieka-we, na ogó³ ma³o znane informacje o czynnych wulkanach Gór Kaskadowych.
Obszerny rozdzia³ jest poœwiêcony osuwiskom, obrywom, lawinom kamiennym i zjawiskom pokrewnym. W interesuj¹cy i pogl¹dowy sposób przedstawione s¹ przyczyny powstawania osuwisk oraz geologiczne uwarunkowania katastrof budowla-nych zwi¹zabudowla-nych z ruchami masowymi, ilustrowane przyk³adami pochodz¹cymi z kontynentu amerykañskiego. W kolejnym roz-dziale omawiane s¹ procesy zwi¹zane z osiadaniem i pêcznie-niem gruntu oraz sufozj¹, a tak¿e szkody budowlane wywo³ane tymi procesami.
Nastêpnych szeœæ rozdzia³ów dotyczy powstawania ekstre-malnych zjawisk pogodowych: cyklonów, huraganów i tornad, dzia³alnoœci rzek, procesów powodziowych, interakcji miêdzy ludŸmi a powodziami, falowania i erozji brzegowej. Dwa kolejne odnosz¹ sie do po¿arów oraz zderzeñ Ziemi z obiektami pocho-dzenia pozaziemskiego: fragmentami komet, asteroidami itp. Ostatni rozdzia³ zawiera podstawowe informacje o huraganie Katrina i jego skutkach.
Uzupe³nieniem Naturals hazards and disasters s¹ trzy anek-sy: tabela stratygraficzna, charakterystyka minera³ów i ska³ oraz jednostki miar. Publikacjê zamykaj¹ s³ownik i indeks. Ksi¹¿ka jest podrêcznikiem, w zwi¹zku z tym ka¿dy rozdzia³ koñczy siê podsu-mowaniem, indeksem terminów oraz pytaniami kontrolnymi.
Ksi¹¿ka jest bardzo bogato ilustrowana, ryciny dominuj¹ nad tekstem. Zdecydowan¹ przewagê wœród ilustracji maj¹ barwne fotografie, s³u¿¹ce objaœnieniu ró¿nych problemów poruszanych w poszczególnych rozdzia³ach. Zalet¹ ksi¹¿ki jest jej przystêp-noœæ, wad¹ natomiast, ¿e przyt³aczaj¹ca wiêkszoœæ przyk³adów dotyczy Ameryki Pó³nocnej. Mo¿na powiedzieæ, ¿e nic w tym dziwnego, przecie¿ jest to amerykañski podrêcznik, jednak bar-dzo wyraŸny „amerykocentryzm” sprawia, ¿e jego oddzia³ywa-nie musi byæ, si³¹ rzeczy, ograniczone. Mimo tego ksi¹¿kê warto poleciæ polskiemu czytelnikowi, szczególnie studentom wydzia³ów przyrodniczych. Studiowanie Naturals hazards and disasters nie tylko poszerza wiedzê, ale i sprawa du¿¹ przyjem-noœæ.
W³odzimierz Mizerski
Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski
Œwiat. Zapewne piêæ pañstw, których czêœæ terytorium jest po³o¿ona na obsza-rach arktycznych (Rosja, Kanada, USA, Grenlandia i Norwegia), bêdzie bardzo zainteresowanych treœci¹ studium opra-cowanego przez firmy konsultingowe Wood Mackenzie Ltd. i Fugro Robertson Ltd. Przynosi ono nowe spojrzenie na zasoby ropy naftowej w Arktyce, rewi-duj¹c niektóre dotychczasowe oceny. Takiego wszechstronnego oszacowania zasobów bitumi-nów w Arktyce dotychczas nie by³o, nie zrobi³a go nawet S³u¿ba Geologiczna USA. Niestety, rewizja jest in minus — perspektywiczne zasoby ropy naftowej w arktycznych basenach Ameryki Pó³nocnej i Grenlandii s¹ o 75% mniej-sze od poprzednio szacowanych. Ponadto Arktyka jest przede wszystkim prowincj¹ gazonoœn¹, gdzie gaz ziemny stanowi 85% odkrytych zasobów wêglowodorów i 74% zasobów potencjalnych. Zgodnie z zak³adanym scenariu-szem eksploatacji szczyt wydobycia w tym regionie zosta-nie osi¹gniêty w ci¹gu 20 lat, osi¹gaj¹c poziom 1 mln t/d równowa¿nika ropy, przy czym proporcja ropy do gazu wyniesie 40:60. Przewaga gazu ziemnego nie zachêca do anga¿owania siê w inwestycje poszukiwawczo-eksploata-cyjne z powodu ni¿szej stopy zwrotu kapita³u i trudnoœci z transportem gazu z tak odleg³ych i trudno dostêpnych rejo-nów. Dla USA jest to wa¿ny argument zmuszaj¹cy do zmian w strategii zapewniania bezpieczeñstwa dostaw ropy. Mo¿e to oznaczaæ koniecznoœæ zmiany nastawienia do takich cz³onków OPEC jak Wenezuela czy Rosja.
Wiceprezes Wood Mackenzie A. Latham podkreœli³, ¿e Arktyka jest jednym z ostatnich wielkich perspektywicz-nych regionów ropo- i gazonoœperspektywicz-nych i niekorzystne infor-macje z³o¿owe powoduj¹, ¿e niezale¿ne, mniejsze firmy naftowe raczej nie bêd¹ braæ udzia³u w rozpoznaniu tego obszaru. Pozostan¹ wielkie koncerny dysponuj¹ce zaawan-sowan¹ technologi¹ i kapita³em, które jednoczeœnie mog¹ zaakceptowaæ d³u¿szy okres udostêpniania zasobów i two-rzenia niezbêdnej infrastruktury. O wyborze okreœlonego rejonu bêd¹ decydowaæ przede wszystkim trzy czynniki: dominacja z³ó¿ ropy, czas rozpoczêcia eksploatacji i bli-skoœæ dróg transportu.
W Arktyce odkryto dotychczas du¿e z³o¿a o ³¹cznych zasobach rzêdu 31 mld t równowa¿nika ropy, natomiast wielkoœæ z³ó¿ mo¿liwych do odkrycia szacuje siê na oko³o 22 mld t równowa¿nika ropy. Niemal ¾ zasobów ropy naftowej i po³owa zasobów gazu ziemnego to zasoby przemys³owe przy obecnych relacjach cenowych. Wiêk-szoœæ tych zasobów znajduje siê na obszarach wolnych od lodu lub tylko okresowo pokrytych lodem oraz na l¹dzie. W obecnym stanie techniki praca w rejonach trwale pokry-tych lodem nastrêcza zbyt wielu trudnoœci. Koszty opera-cyjne s¹ wysokie, przede wszystkim ze wzglêdu na koszt transportu. Autorzy studium uwa¿aj¹, ¿e próg rentownoœci w Arktyce wynosi 30 USD za bary³kê z udostêpnionych z³ó¿. Tam, gdzie mo¿na siê spodziewaæ wystêpowania du¿ych z³ó¿ ropy naftowej, próg rentownoœci mo¿e wyno-siæ nawet poni¿ej 20 USD za bary³kê. W raporcie za takie rejony uwa¿a siê North Slope na Alasce i Morze Peczor-skie w Rosji. S¹ to baseny roponoœne, po³o¿one na obsza-rach wolnych od lodu i wzglêdnie blisko rynków zbytu, ponadto w s¹siedztwie istniej¹ zacz¹tki infrastruktury przesy³owej. Infrastruktura bêdzie kluczowym elementem we wszystkich rejonach na równi z doskonaleniem pod-103 Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 2, 2007
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
*ul. Czerniakowska 28 B m. 19, 00-714 Warszawa; jpzagor-ski@sasiedzi.pl
wodnych instalacji wydobywczych. Sprawdzianem rze-czywistego zainteresowania poszukiwaniami na obszarach arktycznych bêd¹ przetargi koncesyjne. Wiele problemów mog¹ nastrêczaæ bloki koncesyjne na Grenlandii, gdy¿ jest to terytorium zale¿ne Danii, chocia¿ od 1978 r. ma du¿¹ autonomiê, bo w gestii duñskiego Folketingu pozostaj¹ tyl-ko obrona i polityka zagraniczna.
Akcjonariusze dwóch wielkich firm geofizycznych — francuskiej Compagnie Générale de Géophysique i amery-kañskiej Veritas DGC Inc. — zgodzili siê w we wrzeœniu 2006 r. na ich po³¹czenie. Powstaje w ten sposób jedna z najwiêkszych firm geofizycznych na œwiecie dysponuj¹ca 20 nowoczesnymi statkami sejsmicznymi, w tym 14 dosto-sowanymi do wykonywania morskich zdjêæ sejsmicznych 3-D, i zatrudniaj¹ca oko³o 7000 osób. Wartoœæ transakcji wynosi 3,1 mld USD.
Wiertnictwo. W 2005 r. na œwiecie odwiercono 97 430 otworów o ³¹cznym metra¿u 166 457 885 m.b., co oznacza 9,1% wzrost w stosunku do 2004 r. (tab. 1). Prognoza na 2006 r. zak³ada przyrost 10,5%, co jest oznak¹ dobrej koniunktury w poszukiwaniach. W poszczególnych regio-nach wzrost jest bardzo zró¿nicowany — od wskaŸnika 1,8% w Ameryce Po³udniowej a¿ do 14,1% na Bliskim Wschodzie. W tym ostatnim regionie zwraca uwagê wynik Arabii Saudyjskiej — 43,4% i Kataru — 35,5%. W³aœnie wiercenia na Bliskim Wschodzie i w Algierii podwy¿szaj¹ ogólny wskaŸnik krajów zrzeszonych w OPEC, bo wyniki Wenezueli, Libii, Nigerii i Indonezji s¹ bardzo skromne. W Europie Œrodkowo-Wschodniej najwy¿szy wskaŸnik osi¹gnê³a Rumunia — 32,5%. W Ameryce Pó³nocnej obok znacznego przyrostu liczby wierceñ w USA (19,4%) nie-dostateczna iloœæ urz¹dzeñ wiertniczych i personelu spo-wodowa³a stagnacjê w Kanadzie. Interesuj¹ce s¹ œrednie g³êbokoœci wierceñ w poszczególnych regionach. Najg³êbsze otwory wiercono w Europie Zachodniej — przeciêtnie 3176 m, najp³ytsze w Ameryce Pó³nocnej — 1457 m, na co wp³yw ma m.in. niska œrednia w Kanadzie — 1029 m. W pozosta³ych regionach zró¿nicowanie jest mniejsze i œrednia waha siê w granicach 220–2700 m.
Ukraina. W 1995 r. brytyjska firma JKX Oil & Gas plc rozpoczê³a wiercenie otworu I-101 w strukturze Ignatow-skoje w pobli¿u Po³tawy, inicjuj¹c w ten sposób poszuki-wania na Ukrainie. Stwierdzono akumulacjê ropy w pias-kowcach turneju, ale z przyczyn technicznych w odwiercie nie zainstalowano wówczas g³owicy. Dopiero w czerwcu 2006 r. zakoñczono uzbrojenie i wykonano testy produk-cyjne. Uzyskano przyp³yw 51 t/d ropy i 104 tys. m3/d gazu, ciœnienie g³owicowe wynosi³o 144,8 atm.
Ogólnie 2006 r. by³ pomyœlny dla firmy JKX Oil & Gas, prowadz¹cej poszukiwania w zapadlisku dnieprowsko-do-nieckim. Najlepsze wyniki uzyskano w strukturze Mo³cza-nowskoje, gdzie pozytywne wyniki by³y w otworach od M-151 do M-156. Najwiêksz¹ wydajnoœæ otrzymano w ot-worze poziomym M-151 — 408 t/d ropy i 56,6 tys. m3/d gazu z karboñskich serii piaszczystych i wêglanowych. W strukturze Ignatowskoje (wiercenie I-124) zosta³a stwierdzona obecnoœæ roponoœnych utworów rafowych (wizen) z wydajnoœci¹ 208 t/d ropy i 21 tys. m3/d gazu. Pozytywny wynik uzyskano równie¿ w otworze I-125. Wysokie ciœnienie denne, przekraczaj¹ce 816 atm na g³êbokoœci 4579 m, by³o przyczyn¹ zatrzymania w lutym 2006 r. wiercenia R-101 w strukturze Rudenkowskoje. Po zainstalowaniu g³owicy wytrzyma³oœci 1020 atm w paŸ-dzierniku 2006 r. zosta³y pobrane próbki z interwa³u
gazo-wego mi¹¿szoœci 115 m. W teœcie 6-dniowym uzyskano wydajnoœæ 62,2 tys. m3/d gazu i 0,27 t/d kondensatu. Nega-tywny wynik osi¹gniêto w otworze Z-1 bloku Zap³awsko-je, w którym mi¹¿szoœæ utworów turneju przekroczy³a 830 m. Wiercenie zakoñczono na g³êbokoœci 3174 m w pias-kowcach dewoñskich. W styczniu 2006 r. firma JKX Oil & Gas uzyska³a now¹ koncesjê Czerwonojarskie w okoli-cy Charkowa.
Rosja. Powraca inicjatywa utworzenia kartelu gazowe -go na wzór OPEC, która po raz pierwszy pojawi³a siê dwa lata temu. Mówi³ o tym przewodnicz¹cy Komisji Energety-ki, Transportu i £¹cznoœci Dumy W. Jazew: Trzeba stwo-rzyæ sojusz gazowy, w którym mog¹ wzi¹æ udzia³ Turkmenistan, Kazachstan, Uzbekistan, Rosja, Ukra-ina i Bia³oruœ. Niebawem, jeœli nast¹pi rozwi¹zanie pro-blemów z programem nuklearnym Iranu, widzia³bym tak¿e Iran w tym sojuszu. Jazew podkreœli³, ¿e takie przymierze dysponowa³oby 50% œwiatowych zasobów gazu ziemnego i pomog³oby wyeliminowaæ ¿¹dania Unii Europejskiej dotycz¹ce przyjêcia przez Rosjê Karty Energetycznej. Zaproponowa³ nowej organizacji nazwê Miêdzynarodowy sojusz narodowych organizacji gazowniczych non profit. Rol¹ organizacji by³aby koordynacja ustawodawstwa w kra-jach cz³onkowskich, ustalanie cen gazu i taryf transporto-wych oraz popieranie inwestycji w zakresie infrastruktury przesy³owej i produkcyjnej.
Koncepcja gazowego OPEC by³a przedmiotem analiz doradców NATO, którzy uznali za celowe przes³anie rapor-tu do ambasadorów 26 pañstw cz³onkowskich. Raport ostrzega, ¿e taka organizacja, w sk³ad której prócz krajów wymienionych przez Jazewa mog¹ wejœæ tak¿e Algieria, Libia i Katar, by³aby now¹ form¹ nacisku na Europê. Zw³aszcza w relacjach z Ukrain¹ i Gruzj¹ Rosja wzmoc-ni³aby swoj¹ pozycjê. Rzecznik Kremla D. Pieskow okreœ-li³ wnioski raportu jako „bezpodstawne”.
W sprawie budowy drugiej nitki gazoci¹gu jamalskie-go Gazprom uchyla siê od zajêcia stanowiska i wszystko wskazuje na to, ¿e inwestycja odsuwa siê w nieokreœlon¹ przysz³oœæ. Jednoczeœnie w Rosji powtarzaj¹ siê wypowie-dzi oficjalnych czynników podwa¿aj¹ce wiarygodnoœæ Polski jako udzia³owca w sieci gazoci¹gów i ropoci¹gów dostarczaj¹cych surowce energetyczne do Europy Zachod-niej. Pretekstem sta³a siê groŸba strajku w Przedsiêbior-stwie Eksploatacji Ruroci¹gów Naftowych PrzyjaŸñ SA. Dziennik gospodarczy Wiedomosti napisa³, ¿e zamkniêcie ruroci¹gu PrzyjaŸñ grozi Rosji stratami w wysokoœci 10–11 mld USD rocznie. Komentarz sugeruj¹cy „kryzys w³adzy w Polsce” zamieœci³ te¿ politolog G. Paw³owski. Z kolei na posiedzeniu Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ dyrektor Gazpromu S. Cygankow skrytykowa³ Pol-skê za negatywny stosunek do budowy gazoci¹gu pó³nocno-europejskiego i stwierdzi³, ¿e zagro¿ona jest polska czêœæ gazoci¹gu jamalskiego — bez bli¿szych wyjaœnieñ, na czym to zagro¿enie mo¿e polegaæ.
Porozumienie o strategicznej wspó³pracy zawarte 28.11.2006 r. miêdzy Gazpromem i Rosnieftem jest kolej-nym dzia³aniem s³u¿¹cym wzmocnieniu kontroli pañstwa nad zasobami energetycznymi. Aczkolwiek oba koncerny s¹ formalnie spó³kami akcyjnymi, jednak umowa by³a negocjowana z inicjatywy najwy¿szych w³adz Rosji. Lista zadañ objêtych porozumieniem jest bardzo d³uga, pocz¹w-szy od poszukiwañ przez wydobycie, transport i dystrybu-cjê wêglowodorów ciek³ych i gazowych, a¿ po wytwarza-104
105 Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 2, 2007
Kraje Liczba otworów Metra¿ Zmiana 2006:2005
[%] 2004 2005 2005 2006 (prognoza) Ameryka Pó³nocna 62549 66471 96877149 74923 12,7 Kanada 23151 24510 25224457 24910 1,6 Meksyk 727 742 2133473 790 6,5 USA 38646 41189 69427039 49177 19,4 Pozosta³e 25 30 92179 46 53,3 Ameryka Po³udniowa 3447 3678 6491861 3744 1,8 Argentyna 1206 1283 2469467 1310 2,1 Brazylia 447 461 742189 470 2 Kolumbia 89 190 377007 185 -2,6 Trynidad i Tobago 173 93 86031 99 6,5 Wenezuela 1175 1281 2247033 1250 -2,4 Pozosta³e 357 370 570134 430 16,2 Europa Zachodnia 555 674 2140886 740 9,8 Norwegia 147 170 762327 175 2,9 W. Brytania 246 334 972730 400 19,8 Pozosta³e 162 170 405830 165 -3 Europa Wschodnia 4722 5122 12154794 5425 5,9 Polska 30 41 73569 45 9,8 Rosja 3529 3805 9808700 4025 5,8 Inne kraje b. ZSRR 842 1003 1942866 1009 0,6 Rumunia 248 200 219130 265 32,5 Pozosta³e 73 73 110529 81 10,9 Afryka 1004 1039 2392926 1105 6,4 Algieria 75 53 160171 74 39,6 Egipt 303 314 752979 312 -0,6 Libia 130 115 235199 124 7,8 Nigeria 85 95 261038 100 5,3 Sudan 215 250 496443 255 2 Pozosta³e 196 212 487095 240 13,2 Bliski Wschód 1491 1573 3738372 1795 14,1 Arabia Saudyjska 315 373 910092 535 43,4 Irak 14 15 30000 20 33,3 Iran 177 185 407403 187 1,1 Jemen 127 145 284843 148 2,1 Katar 82 62 179138 84 35,5 Kuwejt 73 67 166947 74 10,4 Oman 411 405 1118403 420 3,7
Zjed. Emiraty Arabskie 101 109 295953 111 1,8
Pozosta³e 191 212 345594 216 1,9 Daleki Wschód 15246 18547 41779527 19631 5,8 Chiny 13078 16207 37172699 17000 4,9 Indie 440 412 1116087 516 25,2 Indonezja 1100 1150 1174242 1165 1,3 Malezja 161 135 291148 155 14,8 Birma 55 81 128620 102 25,9 Tajlandia 261 396 1377374 443 11,9 Pozosta³e 151 166 519357 250 50,6 Australia i Oceania 281 326 882370 336 3,1 Australia 244 285 778772 295 3,5 Pozosta³e 37 41 103416 41 0 Razem œwiat 89295 97430 166457885 107699 10,5 OPEC 3327 3505 6067216 3724 6,2
nie energii elektrycznej i cieplnej, produkcjê sprzêtu i apa-ratury, petrochemiê, technologiê produkcji paliw p³ynnych z gazu ziemnego, tworzenie zaplecza naukowo-technicz-nego i banków danych informacji geologicznej i geofizycz-nej oraz udzia³ w przetargach koncesyjnych. W rze-czywistoœci porozumienie o wspó³pracy ma zmniejszyæ konflikty wynikaj¹ce z konkurencji w tych samych obsza-rach dzia³alnoœci. Rosnieft eksploatuj¹cy g³ównie z³o¿a ropy naftowej ma k³opoty z odbiorem gazu towa-rzysz¹cego ropie. Dostêp do gazoci¹gów jest kontrolowa-ny przez Gazprom, ponadto w systemie rozliczeñ we-wnêtrznych Rosnieft otrzymywa³ za 1000 m3tylko 22,5 USD. Teraz Gazprom ma byæ zobowi¹zany do kupna uzgodnio-nych iloœci gazu, przypuszczalnie po wy¿szej cenie. Niew¹tpliwie sojusz Gazprom-Rosnieft bêdzie siln¹ stron¹ w negocjacjach o nabycie udzia³ów w amerykañskich lub europejskich projektach inwestycyjnych zwi¹zanych z rop¹ naftow¹ i gazem ziemnym, a tak¿e w przetargach kon-cesyjnych.
Konsorcjum CPC (Caspian Pipeline Consortium) eks-ploatuj¹ce ruroci¹g naftowy, ³¹cz¹cy z³o¿a kaspijskie z portem Ju¿naja Ozieriejewka nad Morzem Czarnym, chcia³oby zwiêkszyæ przepustowoœæ ropoci¹gu z obecnych 34 mln t ropy rocznie do 64 mln t, czyli niemal dwukrotnie. Rozmowy na ten temat z w³adzami rosyjskimi tocz¹ siê od d³u¿szego czasu bez widocznych rezultatów. Jako g³ówn¹ przeszkodê Rosja podaje zwiêkszenie natê¿enia ruchu tan-kowców przep³ywaj¹cych przez i tak zat³oczon¹ cieœninê Bosfor. Konsorcjum CPC ma równie¿ inne k³opoty. S. Oga-nesjan, szef Rosyjskiej Agencji Energii, stwierdzi³, ¿e po¿¹dany poziom op³at za tranzyt wynosi 38 USD za tonê ropy. Oznacza to wzrost o 30%. Podwy¿ka op³at ma przy-spieszyæ sp³atê kredytów zaci¹gniêtych na budowê ruro-ci¹gu — kosztowa³ on 5,3 mld USD. Oœwiadczy³ równie¿, ¿e bez zgody na zmianê taryf przesy³owych konsorcjum nie mo¿e liczyæ na akceptacjê zwiêkszenia zdolnoœci trans-portowej. Innym czynnikiem nacisku s¹ dzia³ania organów kontroli skarbowej, które domagaj¹ siê uregulowania zaleg³ych zobowi¹zañ podatkowych. Za okres 2002–2003 obliczono je na 4,7 mld rubli (176,6 mln USD), okres
2004–2005 jest jeszcze przedmiotem weryfikacji. Ruro-ci¹g kaspijski jest jedyn¹ magistral¹ przesy³ow¹ w Rosji, która nie podlega pañstwowemu monopoliœcie Transnieft. Udzia³ strony rosyjskiej w konsorcjum wynosi 24% i ko-mentatorzy zagraniczni widz¹ w tych posuniêciach d¹¿enie do przejêcia wiêkszej iloœci udzia³ów.
Strona rosyjska w kolejnych komunikatach o stanie zaawansowania projektu ruroci¹gu naftowego wschodnia Syberia-Pacyfik mówi o postêpie prac przygotowawczych, o wytyczaniu trasy magistrali, tymczasem nadal nie s¹ roz-strzygniête problemy finansowania inwestycji i jej osta-tecznej wersji, tj. czy ropoci¹g bêdzie dostarcza³ surowiec do Japonii. Na razie pewniejsza jest realizacja odcinka Taj-szet-Skoworodino, czyli czêœci przeznaczonej dla Chin. Jednak¿e i tu partnerzy s¹ na etapie wymiany listów inten-cyjnych, powo³ywania komisji koordynainten-cyjnych, studium wykonalnoœci, chocia¿ Transnieft podaje, ¿e prace projek-towe przebiegaj¹ zgodnie z harmonogramem. Zmiana tra-sy omijaj¹ca jezioro Bajka³ kosztuje dodatkowo 1 mld USD, po³¹czenie rejonu Skoworodina z wybrze¿em Pacy-fiku uwzglêdniaj¹ce wymogi ochrony œrodowiska bêdzie kosztowaæ kolejny miliard dolarów. W tej sprawie wypo-wiedzia³ siê nawet prezydent Putin, podkreœlaj¹c, ¿e ochro-na œrodowiska ochro-naturalnego bêd¹cego skarbem ochro-narodowym uzasadnia poniesienie wiêkszych kosztów.
Turkmenistan. Na NE od odkrytego w 1976 r. z³o¿a giganta Dauletabad-Donmez w basenie Amu-darii, w pobli-¿u miejscowoœci Jo³oten, odkryto nowe z³o¿e gazu ziemne-go. Z³o¿e znajduje siê na g³êbokoœci 4998 m. W komunika-cie podano, ¿e jego zasoby wynosz¹ 650 mld m3. Nie wiadomo jednak, czy s¹ to zasoby geologiczne, czy wydo-bywalne. Jeœli rozpoznanie potwierdzi tê wielkoœæ zaso-bów, uzasadniona bêdzie budowa gazoci¹gu do Chin. Ju¿ teraz w³adze Turkmenistanu zaproponowa³y chiñskiemu koncernowi China National Petroleum Corp. udzia³ w za-gospodarowaniu z³o¿a.
ród³a: CGG, Gazprom, JKX, Statoil, Offshore, Oil&Gas Financial Journal, Oil&Gas Journal, RusEnergy, Upstream, Wiedomosti, World Oil
106
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 2, 2007
